Corona: Delta Update

In de vorige Corona update eind mei schreef ik over “delta”, toen nog bekend als de Indiase variant:

Het is helaas te vroeg om nu een eindoordeel te vellen over deze variant. Wat we wel weten is dat in de UK de vaccins prima standhouden - de overgrote meerderheid van de mensen in het ziekenhuis is ongevaccineerd.

Dit is nog steeds waar. Toch weten we nu een stuk meer.

Eerst zagen we ‘delta’ met name in India en vervolgens in de UK. Op het vasteland van Europa gebeurde er eerst nog heel weinig, wekenlang kreeg de variant geen voet aan de grond in bijvoorbeeld Denemarken, Duitsland en Nederland. Steeds maar een enkel procentje delta. Formeel gezien is dat in Nederland nog steeds zo, maar dat is omdat onze metingen om mij onbekende redenen twee weken achterlopen. Vandaag (dinsdag) ergens na 15:00 komen er nieuwe cijfers uit en het zou me niets verbazen als daar al een stuk meer delta inzat.

Update: dit is inmiddels gebeurd, en inderdaad.

We zien de variant nu overal groeien, en dat ligt ook voor de hand - als delta beter verspreidt dan de huidige dominante Engelse variant, dan wint hij uiteindelijk altijd. Dus reken op 90% delta over een paar weken, ook hier.

Ik wil graag mijn Facebook- en IRC-vrienden bedanken voor hun vele goede vragen en suggesties voor deze post - want er zijn nog genoeg goede vragen over.

De korte versie

• Delta lijkt een heel stuk besmettelijker, maar niet overal evenveel lijkt het. Desondanks, over een paar weken zal delta hier ook de boventoon voeren.
• Vaccins beschermen goed tegen ernstige ziekte of doodgaan door delta!
  • BioNTech/Pfizer: 96%, AstraZeneca: 92%. Cijfers voor Moderna en Janssen vermoedelijk vergelijkbaar.
  • Als je vaccin uit twee prikken bestaat, haal vooral de tweede ook (tenzij je heel zeker weet dat je al een besmetting achter de rug hebt, dan is 1 genoeg)
• Ik vermoed dat de besmettingscijfers vrijwel overal weer gaan stijgen binnen een paar weken
  • Maar geen paniek, nu zoveel mensen gevaccineerd zijn vallen de gevolgen mee
  • Ook gevaccineerde mensen kunnen positief testen, en daar zal je meer en meer over lezen
• Mogelijk zitten we in een race tussen vaccineren en delta
  • Het kan zijn dat we in een twee-fasen epidemie komen: grotendeels gevaccineerde groepen gaat het best goed mee, flinke uitbraken onder de rest. En die uitbraken slaan soms over naar op zich gevaccineerden (die dan meestal niet heel ziek worden)
  • Het kan ook zijn dat we snel genoeg vaccineren en dat de vaccins goed genoeg werken dat het bij een “golfje” blijft de komende maanden
• De herfst/winter zijn heel lastig te voorspellen
• Veel eng klinkende statistieken (“20% van de overledenen was volledig gevaccineerd”) zijn dat niet. Statistieken zijn lastig.

Wat weten we nu zeker?

Het is ook nooit simpel. Vaccins kunnen drie dingen voor je doen:

1. Je geheel en totaal beschermen, zo goed dat je het virus niet eens meer door kan geven
2. Je beschermen tegen merkbare ziekte
3. Je beschermen tegen ernstige ziekte, ziekenhuis of doodgaan

Het goede nieuws is, ook tegen delta beschermen de vaccins heel goed tegen ernstige gevolgen! Daar zijn nu harde cijfers over (BioNTech/Pfizer: 96%, AstraZeneca: 92%. , cijfers voor Moderna en Janssen vermoedelijk vergelijkbaar), en dat is natuurlijk heel mooi. Haal dat vaccin, en ga ook echt voor de tweede prik! (Behalve voor Janssen, of als je zeker weet dat je al een keer Corona hebt gehad, dan ben je met 1 klaar).

Minder duidelijk is hoe het zit met bescherming tegen niet ernstig of zelfs niet merkbaar besmet raken, of het nog kunnen besmetten van anderen. Het is al wel duidelijk dat ook volledig gevaccineerden nog positief kunnen testen op Corona, ook al hebben ze er zelf meestal weinig last van. Je zult hier meer en meer over lezen, check dan altijd of er ook staat of die mensen serieus ziek werden!

Dankzij deze besmettingen kan er toch nog een nieuwe besmettingsgolf komen, ondanks dat veel mensen gevaccineerd zijn en zij zelf niet zo ziek worden.

Het is ook mogelijk dat we nu zo hard doorvaccineren dat het met die golf wel mee gaat vallen. Veel hangt daarbij af of we ook echt iedereen bereiken, in alle wijken. En dat weet ik nog niet zo. Sommige gemeentes doen hun best met prikbussen, of zelfs vaccinaties op markten en buurthuizen.

Heb je twijfelende vrienden of familie? Het is de moeite waard te luisteren naar hun zorgen & te kijken of je ze van goeie informatie kunt voorzien. Vaccineren doe je ruim niet alleen voor jezelf - als genoeg mensen meedoen is de hele bevolking weerbaarder tegen nieuwe uitbraken!

Ik houd mijn hart vast voor wijken en gemeenschappen die een lage vaccinatiegraad hebben. Het is goed mogelijk dat voor een deel van Nederland Corona over is, terwijl andere groepen er de komende maanden nog echt last van gaan hebben.

Wat weten we niet zeker, en wat nu?

Veel slimme mensen hebben hun hoofd hier over zitten breken - hoe is het mogelijk dat delta op sommige plekken flink huishoudt en op andere plekken maar langzaam vooruitkruipt?

Volgens het RIVM afgelopen vrijdag:

Ook in andere landen met een vergelijkbaar vaccinatieprogramma, zoals Denemarken, Duitsland en België zien we nu een toename van de delta-variant. In geen van deze landen verspreidt de deltavariant zich echter zo snel als in het VK. Het is nog onzeker hoeveel besmettelijker de delta-variant zal blijken te zijn, en daardoor is het nog onzeker wanneer de alfa-variant vervangen zal zijn door de delta-variant als dominante variant. Een schatting op basis van gegevens vanaf week 8 komt voor Nederland uit op een 35% hogere besmettelijkheid dan alfa (95%-interval 21 - 50%), maar de precieze waarde hangt sterk af van de keuze over welke periode die toename wordt geschat.

En waarom is de ENORME delta uitbraak in India op z’n retour? Zo hard is er ook niet gevaccineerd. In Lissabon is 90% van de Corona inmiddels delta, maar op andere plekken nog lang niet.

De groei in de UK (>90% delta) ging eerst heel hard (60% per week), en nu alleen nog maar hard (27% per week volgens de allerlaatste cijfers). Waarom?

We weten het niet goed. Het is vanwege deze onzekerheid erg lastig om voorspellingen te doen.

Ik durf wel te voorspellen dat aan onze dalende trend binnenkort een einde komt, en de cijfers weer omhoog zullen gaan. Dit is in de UK en in Portugal al gebeurd, en er is me geen reden bekend waarom het hier niet zou gebeuren.

Maar let wel goed op - we leven nu in een andere situatie. Veel meer mensen zijn nu gevaccineerd en daardoor effectief beschermd tegen ernstige ziekte.

Vlieg dus niet gelijk tegen het plafond als de cijfers weer omhoog gaan!

Maar, reken er wel op dat sommige landen heftig zullen reageren. Het is goed mogelijk dat je vakantie in het buitenland hier last van krijgt - of omdat men tegen die tijd de Nederlandse cijfers eng vindt, of omdat men schrikt van de eigen testaantallen!

Statistiek

Statistiek blijft lastig. Laat ik beginnen met een voorbeeld: de overgrote meerderheid van de Coronagevallen in het ziekenhuis is RECHTSHANDIG!

Niemand zal dit verbazen - de meeste mensen zijn rechtshandig. Natuurlijk zie je dat dan in het ziekenhuis ook.

Stel nou dat 90% van de 65-plussers gevaccineerd is, en stel ook dat vaccins niet werken. Dan zouden 90% van de 65-plussers met COVID in het ziekenhuis ook gevaccineerd zijn.

Nou helpen ze wel natuurlijk, dus zien we iets anders.

Je zult de komende tijd steeds meer horen dat “50% van de mensen in het ziekenhuis volledig gevaccineerd was!!1!”, alsof dat een dramatische uitspraak is.

Maar feitelijk is dat geweldig nieuws - omdat 90% van die bevolking gevaccineerd is houdt dat in dat gevaccineerden kennelijk 9 keer minder kans hebben om in het ziekenhuis te komen, precies zoals beloofd!

Update: Dit was zo verwarrend dat ik het zelf eerst verkeerd beschreef! Met dank aan lezer Aldo Gunsing klopt het nu. In het voorbeeld zijn er 9 keer meer gevaccineerden dan ongevaccineerden. Als het vaccin 90% effectief is verwijdert dat 90% van de gevaccineerde populatie uit het ziekenhuis. Dan hou je nog 10% over, net zoveel als het percentage ongevaccineerden. En dan heb je dus de headline “50% mensen ziekenhuis is gevaccineerd”, terwijl je vaccin 90% effectief is. Dit filmpje kan ook behulpzaam zijn.

Naarmate er nog meer gevaccineerd wordt kunnen deze cijfers nog gekker worden.

Als voorbeeld, als 99% gevaccineerd is zal de meerderheid van de patiënten in het ziekenhuis volledig gevaccineerd zijn. Het zijn er dan alleen niet zoveel in absolute zin.

Denk dus goed na over wat statistieken betekenen voor je denkt “OH NEE”.

Hetzelfde geldt overigens voor nieuws dat gevaccineerde mensen toch positief testen - de tests zijn zo gevoelig dat ook heel lullige besmettingen gedetecteerd worden.

“Mensen met het vaccin overlijden vaker”

Hetzelfde geldt voor de opmerking van een verlopen politicus dat gevaccineerden vaker overlijden aan Corona. Het punt is nu, jonge mensen zijn nog zelden gevaccineerd. En gaan ook nooit dood aan Corona.

Wie er wel doodgaan zijn ouderen, vrijwel als enige. Er zijn 40 keer meer mensen boven de zestig overleden dan daaronder. En vrijwel alle ouderen zijn inmiddels minstens 1 keer gevaccineerd.

Aangezien jongeren als enige ongevaccineerd zijn en gewoon niet voorkomen in de sterftecijfers lijkt het zo net alsof je kans op overlijden als gevaccineerde enorm veel hoger is.

Maar dat is net zo’n fout als melden dat vrijwel alle sterfgevallen rechtshandig zijn - dat zegt dus niks.

Marino van Zelst, een van de grote Corona-uitleggers, laat het in deze Twitter thread zien met plaatjes.

En de herfst?

De herfst is nog wel even weg, toch willen we natuurlijk graag weten of het later dit jaar weer zo’n circus wordt als in 2020, of dat we dan wel klaar zijn.

Een paar dingen - de vraag is of er na ‘delta’ nog allemaal nieuwe spannende varianten komen. Wijze mensen schrijven in Nature dat er redenen zijn om te denken dat er geen eindeloze nieuwe stroom komt, maar ze zeggen er ook bij dat niet iedereen dat denkt.

Je kunt je ook afvragen waarom we nog steeds vaccineren tegen de reeds uitgestorven “oorspronkelijke SARS-CoV-2” en niet tegen de varianten. Ik vroeg me dat ook af, maar inmiddels is de vraag of een vaccin tegen alpha (de Engelse variant) beter had geholpen tegen delta. Misschien had het wel slechter gewerkt.

Als nou blijkt dat ‘delta’ voorlopig het eindpunt is zou het mogelijk zijn dat er ‘delta boosters’ komen, mogelijk specifiek voor kwetsbare groepen.

Maar het is koffiedik kijken.

Wel wordt duidelijker en duidelijker dat de afweer opgewekt door vaccinatie en echte ziekte best robuust is, zoals ook besproken in de vorige update. Dus ik gok dat de vaccinaties van nu het in de winter ook nog doen.

Zeggen bijwerkingen iets over effectiviteit van het vaccin?

Een vraag die ik kreeg was of het krijgen van bijwerkingen iets zegt over de effectiviteit van je vaccinatie. Oftewel, als je na vaccinatie gevloerd bent, is dat dan goed nieuws? Of als je niks merkte, moet je je dan zorgen maken?

Dit is voor andere vaccins uitputtend uitgezocht, en er blijkt geen sterke link te zijn tussen ervaren bijwerkingen en hoe sterk het immuunsysteem reageerde.

Via No pain no gain? Adjuvant effects of alum and monophosphoryl lipid A in pertussis and HPV vaccines:

No predictive association was demonstrated between reactogenicity and the adaptive response, which suggests that the ‘no pain, no gain’ concept may not be valid, at least at the individual level.

Het RIVM doet onderzoek naar de prestaties en ervaringen met vaccinatie, en je kunt je nog inschrijven.

Maakt het nog uit welk vaccin? Zal ik switchen naar Janssen?

Een andere lezer vroeg zich af of het zin had van vaccin te switchen, specifiek naar Janssen. Het antwoord wisselt een beetje aan de hand van de situatie. Stel je hebt echt een enorme hekel aan injecties en je twijfelt of je het wel moet doen, dan kan Janssen echt een uitkomst zijn: in 1 keer klaar!

Of, als je nog niet aan de beurt bent voor een ander vaccin, maar je kan wel alvast Janssen krijgen: geen vaccin is het slechtste vaccin.

We zien consistent dat alle vaccins mensen goed uit het ziekenhuis houden, zeker na twee doses. Maar we zien ook dat Pfizer/Moderna dat toch iets beter doen.

Wat sowieso sterk opvalt is dat de tweede dosis toch nog een slok op een borrel scheelt. Die moet je dus echt halen (tenzij je Janssen had).

Over Janssen, de signalen staan op groen, maar er is minder concrete data over hoe goed dit vaccin werkt tegen varianten. Op papier ziet het er goed uit.

Afsluitend

We gaan een spannende periode tegemoet: blijven de cijfers dalen? Komen er nog spannende nieuwe varianten? Komen er uitbraken in specifieke wijken of bevolkingsgroepen?

Weet in ieder geval dat nieuwsberichten vaak opgeklopt zijn. Als je de juiste cijfers bij elkaarraapt kan je een hele enge headline maken over een situatie die uiteindelijk misschien helemaal niet spannend is.

Desondanks kan het ook zijn dat er echt slecht nieuws komt. We zijn er nog niet, dus blijf voorzichtig!