Preview document (🔗 origineel)

---

Graag wil het kabinet uw advies over de mogelijke oprichting/inrichting
van een centraal meldpunt klokkenluiders voor zowel de publieke als de
private sector. De aanleiding tot deze adviesaanvraag is de volgende.

De Tweede Kamer heeft tijdens het Algemeen Overleg over de Evaluatie
klokkenluidersregelingen publieke sector op 28 mei 2008 de wens geuit om
niet alleen de klokkenluidersregelingen in de publieke sector te
verbeteren, maar ook die in de private sector. Daartoe heeft de Kamer op
10 juni jl. naast de motie De Pater-van der Meer ook de motie Heijnen
aangenomen. De motie Heijnen verzoekt het kabinet behalve een concreet
actieplan voor de publieke sector ook – in samenwerking met werkgevers
en werknemers – een concreet actieplan voor de private sector op te
stellen, beide zoveel mogelijk op elkaar af te stemmen en de Kamer
hierover voor het einde van dit jaar te informeren. Tevens bevat de
motie de wens van de Kamer om te komen tot één herkenbaar
onafhankelijk meldpunt klokkenluiders voor zowel de publieke als de
private sector.

Paragraaf 1 van deze adviesaanvraag gaat nader in op de mogelijkheid van
een onafhankelijk meldpunt. Paragraaf 2 en 3 bevatten een korte schets
van de maatregelen die het kabinet voor ogen staan ter bevordering van
de bescherming van klokkenluiders in de publieke sector en in de private
sector. Wat laatstgenoemde maatregelen betreft verneemt het kabinet
graag ook hierover het oordeel van de Stichting.

1. Onafhankelijk meldpunt klokkenluiders publieke- en private sector

Het uitgangspunt bij het melden van misstanden is dat ambtenaren en
werknemers die een op redelijke gronden gebaseerd vermoeden van een
misstand hebben, dat eerst intern binnen de eigen organisatie melden.
Hierdoor krijgt de werkgever de mogelijkheid om eerst zelf orde op zaken
te stellen. Daarvoor moeten ambtenaren en werknemers in staat gesteld
worden om in de eerste lijn (intern) vermoedens van misstanden te kunnen
melden, eventueel bij een vertrouwenspersoon en desgewenst daadwerkelijk
vertrouwelijk. Daarnaast is het van belang dat ambtenaren en werknemers
zonodig ook extern, desgewenst vertrouwelijk, hun verhaal kunnen doen om
vermoedens van misstanden te kunnen melden. Dit kan zich voordoen in
uitzonderlijke situaties indien redelijkerwijs niet verwacht kan worden
dat eerst intern gemeld wordt, maar ook in situaties waarin een reactie
op de interne melding uitblijft of de melder anderszins geen gehoor
vindt na zijn interne melding. 

Ons land beschikt over vele instanties en toezichthouders die zowel in
de private als publieke sector misstanden kunnen onderzoeken. Naast de
politie en het Openbaar Ministerie valt onder andere te denken aan de
Inspecties, de OPTA, de AFM, de NMA en de Algemene Rekenkamer. Al deze
instanties hebben vanuit verschillende disciplines een eigen invalshoek
bij het onderzoeken van meldingen. 

Naast deze bestaande instanties en toezichthouders zou naar het oordeel
van het kabinet een centraal meldpunt voor (potentiële) klokkenluiders
in zowel de publieke als private sector goed denkbaar zijn vanuit de
basisgedachte dat ambtenaren en werknemers hun vermoedens van misstanden
veilig, vertrouwd en eenvoudig moeten kunnen melden. 

Een centraal meldpunt, duidelijk herkenbaar en onafhankelijk, biedt
bovendien het voordeel dat de expertise op dit terrein gebundeld kan
worden. 

Naar het oordeel van het kabinet is tevens denkbaar dat het landelijk
meldpunt naast de functie van meldpunt, ook advies- en verwijstaken op
zich neemt naar het voorbeeld van het Britse ‘Public Concern at
Work’. Dat betekent dat potentiële melders zo nodig met hun vragen
bij het meldpunt terecht kunnen. Ze kunnen er hun verhaal doen en
vervolgens onafhankelijk advies inwinnen. Dat advies kan tevens een
verwijzing inhouden, bijvoorbeeld naar de vertrouwenspersoon in het
betrokken bedrijf of de betrokken bedrijfstak, als mocht blijken dat
niet intern is gemeld. Resultaat daarvan zal waarschijnlijk dikwijls
zijn dat potentiële melders besluiten alsnog het vermoeden intern aan
de orde te stellen. Een verhaal van een potentiële melder – met
voldoende zwaarwegende argumenten - zou er ook toe kunnen leiden dat het
tot een officiële melding bij het meldpunt komt, die vervolgens moet
worden onderzocht. Wanneer het landelijk meldpunt behalve meldpunt ook
advies- en verwijspunt zal kunnen zijn, vindt bundeling van taken plaats
en wordt onnodige versnippering voorkomen. Datzelfde voordeel vloeit
vanzelfsprekend ook voort uit het gezamenlijk optrekken van de publieke
en de private sector. Met een centraal meld-, advies en verwijspunt voor
de publieke en private sector kan tevens de (verdere) ontwikkeling van
het normatieve kader voor beide sectoren beter op elkaar worden
afgestemd en zal ook de kenbaarheid van de normen zijn gediend.

Graag verneemt het kabinet uw advies over de mogelijke oprichting van
een onafhankelijk meldpunt. Daarbij is ook van belang de vraag hoe de
structuur en de bevoegdheden van een eventueel op te richten meldpunt
eruit zouden kunnen zien.

2. Overige maatregelen voor de publieke sector

In de publieke sector beogen regelingen voor het melden van vermoedens
van misstanden bij te dragen aan de integriteit en het goed functioneren
van overheidsorganisaties. Het faciliteren en ondersteunen van het
melden van vermoedens van misstanden moet bijdragen aan het vertrouwen
van de burger in de overheid. De burger moet er immers op kunnen
vertrouwen dat de overheid te allen tijde open en eerlijk is. De
klokkenluidersregelingen in de publieke sector die mede steunen op
beginselen als transparantie en openbaarheid, spelen dan ook een
sleutelrol binnen het integriteitsbeleid. 

Naast de plannen met betrekking tot het meldpunt ‘publiek en
privaat’ ziet de minister van BZK mogelijkheden om al in 2009
maatregelen te nemen met betrekking tot de onder haar gezagsbereik
vallende sectoren Rijk en Politie, waardoor drempels worden weggenomen
voor het intern melden en de bescherming van ambtelijke klokkenluiders
wordt verbeterd. De Tweede Kamer heeft hierop ook expliciet aangedrongen
in de motie Heijnen. Aan de uitwerking is afgelopen maanden gewerkt.
Defensie is aangehaakt bij dit proces. Dit zal resulteren in een nieuwe
regeling voor Rijk, Politie en Defensie.

Nieuwe regeling voor Rijk, Politie en Defensie

In de conceptregeling wordt o.a. de kring van meldingsgerechtigden
uitgebreid, waardoor behalve ambtenaren (in actieve dienst) ook gewezen
ambtenaren en personen die anders dan op basis van een aanstelling
binnen de organisatie werkzaam zijn (zoals uitzendkrachten) een melding
kunnen doen. Voorts wordt de definitie van het begrip misstand verruimd,
waardoor de toegankelijkheid en werkingssfeer van de regeling worden
vergroot. Daarnaast wordt het daadwerkelijk vertrouwelijk kunnen melden
bij de vertrouwenspersonen ingevoerd. In dat geval wordt de identiteit
van de melder afgeschermd. Op het vlak van rechtsbescherming wordt een
nieuwe voorziening opgenomen die samenhangt met het gedeeltelijk of in
bepaalde gevallen geheel vergoeden van daadwerkelijke
proceskosten/kosten voor rechtsbijstand voor de melder. De regeling is
in concept gereed en zal naar verwachting – na overleg met de
vakorganisaties en advisering door de Raad van State – medio 2009 in
werking kunnen treden.

3. Overige maatregelen voor de private sector 

Ook in de private sector zullen werknemers op adequate en veilige wijze
melding moeten kunnen doen van eventuele vermoedens van misstanden in de
onderneming waarin zij werkzaam zijn. Meer algemeen is de bescherming
van de onderneming daarbij een belangrijk uitgangspunt.
Vertrouwelijkheid van informatie en geheimhoudingsverplichtingen wegen
zwaar binnen de private onderneming. Het richtsnoer voor het handelen
van de werknemer wordt primair gevormd door het ondernemingsbelang. Het
doorbreken van de vertrouwelijkheid die er binnen de arbeidsverhouding
bestaat, is alleen toegestaan als een zwaarwegend (maatschappelijk)
belang in het geding is. Een zorgvuldige melding komt daarbij (ook) het
ondernemingsbelang ten goede. Alleen indien de werknemer zorgvuldig en
te goeder trouw handelt, is bescherming geboden conform het gestelde in
de gedragscode ‘Verklaring inzake het omgaan met vermoedens van
misstanden in ondernemingen’.

Implementatie STAR-gedragscode/meer vertrouwenspersonen

De door de Stichting van de Arbeid in juni 2003 opgestelde gedragscode
biedt zowel werkgevers als werknemers houvast bij de te volgen procedure
voor het omgaan met vermoedens van misstanden. De gedragscode geeft
voldoende aanknopingspunten voor invulling van beginselen van goed
werkgever- en werknemerschap.

Het beginsel van goed werkgeverschap brengt met zich mee dat de te
goeder trouw en zorgvuldig handelende klokkenluider/werknemer niet
vanwege zijn melding mag worden benadeeld in zijn rechtspositie. Het
zorgvuldig melden van een misstand kan evenmin reden zijn voor ontslag
door CWI of rechter. Naar het oordeel van het kabinet is de bestaande
arbeidsrechtelijke bescherming daarmee toereikend. 

Door het volgen van de gedragscode kunnen organisaties een juiste
invulling geven aan goed werkgeverschap en goed werknemerschap. Gebleken
is echter dat de implementatie van de gedragscode nog te wensen overlaat
(Evaluatie zelfregulering klokkenluidersprocedures, Ecorys, 2006).
Slechts 10% van de Nederlandse ondernemingen blijkt een
klokkenluidersprocedure te hebben en ook van de oorspronkelijke gedachte
om de gedragsregels bij CAO te implementeren is weinig terecht gekomen.
Van de 120 onderzochte CAO’s bleken slechts 2 CAO’s een
klokkenluidersregeling te omvatten. 

In de gedragscode van de STAR hebben vertrouwenspersonen een belangrijke
rol bij het veilig en vertrouwelijk kunnen melden van een misstand. Zij
kunnen er op toezien dat binnen de onderneming sprake is van een
zorgvuldige behandeling van de melding (termijnen e.d.) en een
zorgvuldige bejegening van de melder. Vertrouwenspersonen vervullen
derhalve een belangrijke rol in het meekijken naar de wijze waarop de
melding binnen de onderneming wordt afgehandeld. 

Hoewel het aantal vertrouwenspersonen in ondernemingen toeneemt, blijkt
echter dat nog niet in alle ondernemingen een beroep gedaan kan worden
op vertrouwenspersonen (volgens een meting in het kader van de
Arbeidsomstandighedenwet in ca. 53% van de ondernemingen).

Het kabinet acht het van belang voor de bescherming van werknemers dat
in beginsel iedere werknemer zich zou moeten kunnen wenden tot een
vertrouwenspersoon en ziet graag dat ondernemingen toegroeien naar een
volledige dekkingsgraad door binnen het eigen bedrijf of op sectoraal
niveau meer vertrouwenspersonen aan te stellen voor het melden van
misstanden. In dat kader verneemt het kabinet graag op welke wijze de
Stichting kan bijdragen om dat doel te bereiken. 

Het kabinet hecht er aan dat gestreefd wordt naar een volledige
implementatie van de gedragscode en roept de Stichting op om dat te
bevorderen, ervan uitgaande dat ook de Stichting het principe van
zelfregulering nog steeds onderschrijft. 

4. Ten slotte

Graag ontvangen wij uw advies over een mogelijk op te richten
onafhankelijk meldpunt en de reactie van de Stichting met betrekking tot
de implementatie van de STAR-gedragscode uiterlijk op 15 februari 2009.
Het kabinet geeft de Stichting en de ROP hierbij in overweging om de
totstandkoming van het advies te coördineren.

DE MINISTER VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES,

Mevrouw dr. G. ter Horst

DE MINISTER VAN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELEGENHEID,

J.P.H. Donner 

 De minister van BZK heeft op 15 april 2008 het evaluatieonderzoek aan
de Tweede Kamer aangeboden. TK 2007-2008, 28 844, nr. 13

Zie ook de brief van de minister van BZK van 22 mei 2008 met maatregelen
ter bevordering van intern melden van misstanden en ter verbetering van
de situatie van klokkenluiders, TK 28 844, nr. 14. Zie voorts de stukken
van het AO: TK 2007-2008, 31 200 VII en 28 844, nr. 20

 TK 28 844,  nrs. 17 en 19. De motie De Pater-van der Meer verzoekt de
regering meer specifiek voorstellen te doen om de positie van
klokkenluiders in het arbeidsrecht te versterken.

 In de brief aan de Tweede Kamer van 18 december 2007 is een onderzoek
aangekondigd naar de mogelijke instelling van een advies- en verwijspunt
naar het voorbeeld van het Britse ‘Public Concern at Work’. Dat
onderzoek is inmiddels afgerond. De conclusie is dat het instellen van
een advies- en verwijspunt in Nederland inderdaad een nuttige functie
kan vervullen.

 Overigens is de vertrouwelijkheid niet absoluut. Wanneer sprake is van
vermeende strafbare feiten en een strafrechtelijk onderzoek volgt, kan
de melder worden aangemerkt als getuige. 





  DOCPROPERTY  Datum_kop  \* MERGEFORMAT  Datum 

  DOCPROPERTY  Datum  \* MERGEFORMAT  13 november 2008 

  DOCPROPERTY  Kenmerk_kop  \* MERGEFORMAT  Kenmerk 

  DOCPROPERTY  Kenmerk  \* MERGEFORMAT  2008-0000541998 







  DOCPROPERTY  Rubricering  \* MERGEFORMAT   

  DOCPROPERTY  Rubricering  \* MERGEFORMAT   	Pagina   PAGE   \*
MERGEFORMAT  3  van   NUMPAGES   \* MERGEFORMAT  5 







  DOCPROPERTY  Directie  \* MERGEFORMAT  APS 

  DOCPROPERTY  Onderdeel  \* MERGEFORMAT  AAR 

  DOCPROPERTY  Bezoekadres  \* MERGEFORMAT  Schedeldoekshaven 200

2511 EZ  Den Haag 

  DOCPROPERTY  Postadres  \* MERGEFORMAT  Postbus 20011

2500 EA  Den Haag 

  DOCPROPERTY  InternetAdres  \* MERGEFORMAT  www.minbzk.nl 

  DOCPROPERTY  Contactpersoon_kop  \* MERGEFORMAT  Contactpersoon 

  DOCPROPERTY  CPNaam  \* MERGEFORMAT  L.A.J. Schut  

  DOCPROPERTY  T_kop  \* MERGEFORMAT  T    DOCPROPERTY  CPTel  \*
MERGEFORMAT  070-426 8519 

  DOCPROPERTY  CPEmail  \* MERGEFORMAT   



  DOCPROPERTY  Kenmerk_kop  \* MERGEFORMAT  Kenmerk 

  DOCPROPERTY  Kenmerk  \* MERGEFORMAT  2008-0000541998 

  DOCPROPERTY  UwKenmerk_kop  \* MERGEFORMAT   

  DOCPROPERTY  UwKenmerk  \* MERGEFORMAT   

  DOCPROPERTY  Bijlagen_kop  \* MERGEFORMAT   

  DOCPROPERTY  AantalBijl  \* MERGEFORMAT   







  DOCPROPERTY  Retouradres_kop  \* MERGEFORMAT  > Retouradres   
DOCPROPERTY  Retouradres  \* MERGEFORMAT  Postbus 20011 2500 EA  Den
Haag 

  DOCPROPERTY  Rubricering  \* MERGEFORMAT   

  DOCPROPERTY  Aan  \* MERGEFORMAT  Stichting van de Arbeid

Postbus 90405

2509 LK DEN HAAG

Raad voor het Overheidspersoneelsbeleid

Postbus 556

2501 CN DEN HAAG 



  DOCPROPERTY  Datum_kop  \* MERGEFORMAT  Datum 	  DOCPROPERTY  Datum 
\* MERGEFORMAT  13 november 2008 

  DOCPROPERTY  Onderwerp_kop  \* MERGEFORMAT  Betreft 	  DOCPROPERTY 
Onderwerp  \* MERGEFORMAT  adviesaanvraag klokkenluiders in de publieke
en private sector 



  DOCPROPERTY  Rubricering  \* MERGEFORMAT   	Pagina   PAGE   \*
MERGEFORMAT  1  van   NUMPAGES   \* MERGEFORMAT  5