Preview document (🔗 origineel)

---

SICAmag nummer 29, 2006

Buitengaats overzicht 2005

Verenigde Staten nieuwe nummer één

Yvette Gieles

Onder het motto ‘meten is weten’ maken we jaarlijks de balans op van
de activiteiten in Buitengaats. Wat deden culturele organisaties uit
Nederland waar en hoe vaak in het buitenland in het afgelopen jaar? In
de Buitengaats-database worden alle Nederlandse culturele activiteiten,
die ons bekend zijn, in het buitenland geregistreerd. 2005 was ook het
jaar waarin Buitengaats zelf binnenste buiten werd gekeerd. We stelden
definities op, scherpten criteria aan en namen de groep
informatieleveranciers onder de loep. Dit moet leiden tot een
verbetering van Buitengaats als monitorinstrument van het Internationaal
Cultuurbeleid. 

Waarom een Buitengaats? 

Behalve een onderdeel dat eenderde van het SICAmag in beslag neemt, is
Buitengaats vooral een database die op de SICAsite doorzoekbaar is. Dat
levert niet alleen statistieken op. Wie ter voorbereiding van een
presentatie over de grens een ervaren collega wil raadplegen, kan
eenvoudig nagaan wie hem in het betreffende land is voorgegaan. Met
bijna honderd landen waar activiteiten zijn geregistreerd is de kans
groot dat er al eerder een Nederlandse kunstenaar actief is geweest. 

De Nederlandse ambassades in het buitenland, sectorinstituten,
koepelorganisaties en fondsen gebruiken Buitengaats om inzicht te
krijgen in hoe het staat met Nederlandse kunst en cultuur in een bepaald
land of om vergelijkingen te maken tussen de verschillende
kunstdisciplines. De ministeries van OCW en Buitenlandse Zaken zijn als
financiers en beleidsmakers direct gebaat bij een zorgvuldige
registratie van Nederlandse kunst over de grens. Met Buitengaats hebben
zij een totaaloverzicht van alle sectoren. En de SICA tot slot, gebruikt
de kengetallen uit de database om trends waar te nemen op sectoraal en
geografisch niveau en hier vervolgens als coördinatie- en adviescentrum
op in te spelen. 

Verenigde Staten koploper

Favoriete bestemming in 2005 was de Verenigde Staten met als magneet New
York City. Voor het eerst in de historie van Buitengaats is de hegemonie
van Duitsland doorbroken. Er vinden nog steeds veel activiteiten plaats
bij onze oosterburen, maar de hoeveelheid aanvullingen en gedurende het
jaar nog niet geregistreerde activiteiten waar het consulaat-generaal in
New York ons op de valreep in januari van dit jaar mee verraste, bracht
de teller in de Verenigde Staten op 513 en hiermee op nummer één. Een
harde verklaring hiervoor ontbreekt. Met uitzondering van de eerste
plaats was het de afgelopen jaren voortdurend stuivertje wisselen in de
top vijf van landen. Het aantal activiteiten in Buitengaats in deze
groep neemt bovendien nog steeds toe, in de Verenigde Staten
verhoudingsgewijs dus meer dan in Duitsland. Plaatsnummer drie, vier en
vijf waren in 2005 voor Italië, Frankrijk en België. 

Trends 

In zijn algemeenheid geldt dat ten opzichte van 2004 het totaal aantal
activiteiten weer substantieel is toegenomen. Was 2004 al een topjaar
vooral vanwege manifestaties in het kader van het Nederlandse
voorzitterschap van de Europese Unie, in 2005 is de stijgende lijn in
hoeveelheid geregistreerde activiteiten voortgezet, waardoor de teller
uiteindelijk op 3.628 activiteiten staat. De lat voor een plaatsje in de
top vijftig van Buitengaats komt daardoor ook steeds hoger te liggen.
Waren in 2004 vier activiteiten voldoende, in 2005 is dat aantal
verdubbeld. Zelfs in de landen waar al veel gebeurde, blijkt vaak nog
ruimte voor groei. Dat geldt niet alleen voor de Verenigde Staten,
Italië en bijvoorbeeld Spanje, maar ook voor kleinere landen als
Portugal en Kroatië. Daar heeft culturele uitwisseling steeds meer
prioriteit gekregen bij culturele organisaties en beleidsmakers. 

Het aantal activiteiten in 2005 in China, het jongste prioriteitsland in
het internationaal cultuurbeleid, is verdubbeld en gezien alle
verkenningen voor verdere uitwisselingsmogelijkheden van het afgelopen
jaar, zou China in 2006 een land als de Russische Federatie wel eens
voorbij kunnen streven. Een soortgelijke constatering geldt voor
Turkije, weliswaar al langer een prioriteitsland in het ICB, dat
vooruitlopend op het EU-lidmaatschap vanaf 2005 ook een begin heeft
gemaakt met deelname aan Europese financieringsregelingen. Hierdoor kan
de uitwisseling tussen Nederland en Turkije ook in een multilateraal
verband nieuwe impulsen krijgen, naast de vormen van bilaterale
samenwerking. De stijging van activiteiten in Marokko is vooral te
verklaren met de viering van 400 jaar betrekkingen tussen Nederland en
Marokko in 2005. In dat kader is in opdracht van de ministeries van OCW
en Buitenlandse Zaken een cultureel programma in Marokko onder de noemer
‘Art en Tour Pays-Bas Maroc’ gerealiseerd met een hedendaagse
beeldende kunsttentoonstelling, concerten en schrijversavonden. 

Sectoren

Welke kunstsectoren doen het goed? Het betreft hier altijd een
kwantitatieve constatering. Het ‘goed doen’ in artistieke termen is
niet iets dat we kunnen of willen meten. Een vergelijking in disciplines
gebeurt met op hoofdlijnen. Dat wil zeggen, alle activiteiten zijn
zorgvuldig gecategoriseerd, maar deze categorieën zijn breed. Een
voorbeeld: evenals in Duitsland en Italië vinden in de Verenigde Staten
veel activiteiten plaats in de sector muziek, maar het is niet in één
oogopslag duidelijk of dit pop, klassiek, muziektheater, hedendaags of
bijvoorbeeld jazz is. We weten wel wie de betreffende activiteiten
aanlevert en soms levert dit aanvullende informatie op. Zo blijkt dat
het Nationaal Pop Instituut 17% van de muziekactiviteiten in de VS
aanmeldde. Voor Duitsland was dat 29% en voor Italië 7%. Voor meer
interpretatie van de muziekactiviteiten is het achterhalen van de
informant echter lang niet voldoende. Zoals voor de meeste landen geldt,
nemen de Nederlandse ambassades en consulaten in dit voorbeeld namelijk
25 tot 30% van de aangemelde muziekactiviteiten voor hun rekening. Echt
inzicht in de brede categorie muziek zouden we daarom alleen kunnen
bieden door iedere afzonderlijke activiteit van een genrenaam te
voorzien. 

Appels en peren

Eén stap verder in het combineren van gegevens, om bijvoorbeeld vast te
kunnen stellen hoe de muzieksector het internationaal doet in
vergelijking met de beeldende kunsten, maakt dat we op een lacune van
Buitengaats stuiten. Welke sector over de grens ‘het beste’ is niet
eenduidig vast te stellen. De meetmethode houdt geen rekening met
schaalverschillen als tijdsduur of herhaling. Zo wordt een film die tien
keer in dezelfde bioscoop draait, een muziekoptreden van twee uur, een
theatertournee van zes voorstellingen, een tentoonstelling die een half
jaar duurt en een boekvertaling ieder als één activiteit geteld.
Buitengaats geeft daarom wel een representatief beeld van het aantal
activiteiten binnen een sector, maar bij een vergelijking tussen de
sectoren moet rekening worden gehouden met deze verschillen. Als
meerdere jaren met elkaar worden vergeleken kunnen natuurlijk wel trends
worden waargenomen. Naar aanleiding van het onderzoek naar Buitengaats
zijn heldere criteria opgesteld over welke activiteiten worden opgenomen
en hoe we deze tellen. 

Aanleverdiscipline

Een probleem in de analyse van Buitengaats is de onregelmatige of niet
volledige aanlevering van activiteiten. Naast de driemaandelijkse
oproep, verzoekt SICA informanten altijd in januari hun ontbrekende of
achterstallige informatie aan te leveren. Toch kon het gebeuren dat in
2004 bijvoorbeeld niet alle filmvertoningen die bij Holland Film bekend
zijn, ook in Buitengaats waren opgenomen. Het aandeel van film is in
2005 spectaculair toegenomen, waardoor het lijkt alsof de Nederlandse
film wereldwijd een enorme vlucht heeft genomen. We hopen hier met een
werkinstructie en een verbeterde controle op tijdige aanlevering door
intermediaire organisaties en de ambassades met een versterkte culturele
functie of prioritaire posten dit soort vertekening in de toekomst te
voorkomen. 

Buitengaats in 2006

De vraag waar de SICA zich nu voor gesteld ziet, is hoe we van
Buitengaats een valide en representatieve gegevensverzameling kunnen
maken. We hebben de afgelopen jaren veel energie gestoken in het
bereiken van zoveel mogelijk potentiële informanten, maar het bestand
is zeker nog niet volledig. De witte vlekken zitten vooral in de
toegepaste kunsten vormgeving en architectuur, fotografie en in de
erfgoedsector. Daar moet een informantenbeleid oplossing bieden. We
brengen in kaart wie de informatie aanlevert, welke organisaties
ontbreken en hoe we nieuwe informanten gaan benaderen. 

Samen met de intermediaire organisaties zoals sectorinstituten en
fondsen maar vooral ook met de ambassades zal SICA toepassingen
ontwikkelen om de informatie uit de database beter en voor meer
doeleinden te benutten. Zo kunnen on line informanten straks zelf een
uitdraai maken met de gewenste selecties van activiteiten per sector of
land. De gesignaleerde minpunten van het registratiesysteem gaan we
aanpakken. Buitengaats is immers de enige graadmeter voor het veld en
voor de overheid om een totaalbeeld te geven van in welk landen we in
welke mate actief zijn. Voor uw suggesties houden we ons aanbevolen. 

   

Informanten

In 2005 waren er 99 organisaties of individuele kunstenaars die
informatie aanleverden. Dit zijn Nederlandse ambassades en consulaten,
intermediaire organisaties zoals fondsen, sectorinstellingen,
koepelorganisaties en daarnaast uitvoerende organisaties en kunstenaars.
Alle cultuurnota-instellingen hebben de verplichting hun internationale
activiteiten aan ons te melden. 

Handleiding 2006

   . Alle informanten ontvangen dit ook per e-mail. Hieronder zijn
alvast een paar begrippen uitgelicht. 

Uitvoerder

De uitvoerder van de activiteit moet een Nederlander of Nederlandse
organisatie zijn. Hiermee bedoelen we mensen met een Nederlandse
nationaliteit en uitvoerders die voor langere tijd in Nederland als
kunstenaar hebben gewerkt of gestudeerd en nog steeds in Nederland
wonen. Ook voor organisaties geldt dat deze gevestigd moeten zijn in
Nederland. Activiteiten van Nederlanders die in het buitenland hebben
gestudeerd en zich daar hebben gevestigd nemen we niet op in
Buitengaats. Een buitenlandse activiteit wordt opgenomen als de
betrokkenheid bestaat uit uitvoering of maker/ontwerper. Afhankelijk van
de discipline is de maker een auteur, componist, kunstenaar, vormgever,
architect, choreograaf, regisseur of curator. In de filmdiscipline
worden staat de film en niet de artiest centraal. Bijdragen van
Nederlandse auteurs, acteurs en regisseurs aan buitenlandse producties
worden ook niet opgenomen in de database. Voor coproducties geldt een
Nederlands meerderheidsaandeel. In de popmuzieksector worden
uitvoeringen van Nederlandse composities door andere muzikanten niet
geregistreerd. Bij klassieke muziek gebeurt dat wel. 

Sector

Bij het soort activiteiten dat wordt opgenomen in Buitengaats is er
sprake van een artistieke en intellectuele presentatie of bijdrage of
uitwisseling op het vlak van cultuurdisciplines. Deze is nooit enkel
politiek of bovensectoraal. De categorieën amateurkunst en
cultuureducatie vormen subgenres binnen alle disciplines. De thema’s
manifestaties en culturele hoofdsteden vormen additionele rubrieken. Een
activiteit wordt nooit alleen op een thema gecategoriseerd maar is
altijd verbonden aan minimaal een sector. 

 

 PAGE    

 PAGE   1