Preview document (🔗 origineel)

---

Beleidsreactie IOB-impactevaluatie: “Support to Rural Water Supply and
Sanitation in Dhamar and Hodeidah Governorates, Republic of Yemen”.

Inleiding

Het doel van deze impactevaluatie is inzicht te verkrijgen in de
effecten van door Nederland gesteunde programma’s voor water- en
sanitaire voorzieningen in de Goevernoraten Dhamar en Hodeidah in Jemen
en hieruit lessen en aandachtspunten voor beleid en/of uitvoering van
beleid te destilleren. De beoogde effecten van deze programma’s gaan
verder dan het vergroten van de toegang van de bevolking tot verbeterde
water- en sanitaire voorzieningen. De programma’s zijn ook gericht op
vermindering van de werklast van met name vrouwen en meisjes, op
verbetering van de gezondheid, op gebruik van de extra beschikbare
middelen (tijd en water) voor deelname van meisjes aan onderwijs, voor
voedselvoorziening en/of inkomen. Deze secundaire effecten werden in het
verleden in evaluatieonderzoeken niet of alleen zeer beperkt onderzocht.


Het Nederlandse drinkwater- en sanitatieprogramma in Jemen was in eerste
instantie geconcentreerd op de Regio Dhamar die in 1982 getroffen werd
door een zware aardbeving. In de loop der jaren is het Support for Rural
Water Supply Project (SURWAS) voortgezet in vijf opeenvolgende fasen. De
projectmatige financiering van het programma werd in de loop van 2001
beëindigd. Het IOB onderzoek heeft betrekking op de activiteiten van de
laatste twee fasen van het programma (SURWAS IV en V). Tijdens de
betreffende tienjarige periode 1991-2001 werd  het programma in Dhamar
uitgefaseerd en richtte de interventie zich op de naburige regio
Hodeidah en werd in toenemende mate aandacht besteed aan bredere
institutionele ondersteuning van de betreffende overheidsdiensten en
eindgebruikersgroepen.

Algemene appreciatie 

De hoofdbevindingen van de evaluatie laten een substantiële bijdrage
zien in de toename van het aandeel van de bevolking dat toegang heeft
tot veilig drinkwater via een verbeterde waterbron. In totaal zijn in
beide regio’s in de periode 1991-2001 170.000 mensen voorzien van
goede drinkwater- en sanitaire voorzieningen. Vanwege de hoge
bevolkingsgroei in diezelfde periode zijn echter additionele
inspanningen nodig. Zonder deze inspanningen zullen de sectorale MDG
doelstellingen niet worden gehaald. Zeer bemoedigend is de bevinding dat
binnen de steekproef van geselecteerde projecten vrijwel alle
huishoudens toegang hebben tot de verbeterde voorzieningen, dit ondanks
de relatief hoge kosten. Het programma heeft geleid tot aanzienlijke
vermindering van de tijd die besteed wordt aan het halen van water en de
met het ontbreken van goede water- en sanitaire voorzieningen verband
houdende ziektes zijn afgenomen. Deze positieve bevindingen op het punt
van tijdbesteding en gezondheid zijn bemoedigend. Een kwantitatieve
meting van de impact op het terrein van gezondheid blijft echter
moeizaam bij afwezigheid van goede statistische informatie. 

Het IOB rapport concludeert dat de Nederlandse financiële ondersteuning
in sterke mate heeft bijgedragen aan de behaalde resultaten, maar dat de
lange termijn duurzaamheid van de watervoorzieningen nog niet verzekerd
is. 

Het is verheugend te constateren dat 10-15 jaar na dato 85 procent van
de voorzieningen nog goed functioneert. Overheidssteun om dit percentage
te handhaven blijft echter nodig. Om te garanderen dat het Nederlandse
hulpprogramma aan de sector effectief bijdraagt aan de opbouw van
basisvoorzieningen, zal de Minister voor Ontwikkelingssamenwerking erop
toezien dat de thans verstrekte begrotingssteun gekoppeld is aan
concrete resultaten op het gebied van basisvoorzieningen, inclusief het
in stand houden van bestaande voorzieningen. 

Activiteiten gericht op verbetering van sanitaire voorzieningen en
hygiënisch gedrag hebben geleid tot een grotere bewustwording van de
bevolking, aldus het  IOB rapport. Het perceptieonderzoek bevestigt het
belang van een goed flankerend sanitatie- en hygiëne
voorlichtingsbeleid. De constatering dat dit flankerend beleid, dat
onder het programma is ingezet, niet gecontinueerd wordt, noopt tot
voortgezette aandacht. De toegang tot goede sanitaire voorzieningen en
verbetering van het gedrag op het gebied van persoonlijke hygiëne
blijken, meer nog dan de kwaliteit van het drinkwater, de sleutel te
zijn tot het terugdringen van gezondheidsproblemen. Mede door
initiatieven als het door de VN gelanceerde ‘Internationale Jaar van
Sanitatie’ stijgt de bewustwording van het belang van sanitatie en
hygiëne. De Minister voor Ontwikkelingssamenwerking ondersteunt deze
initiatieven door o.a. steun aan het door de
Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) beheerde ‘Global Sanitation Fund’
van de ‘Water and Sanitation Collaborative Council’. Verder heeft de
Minister voor Ontwikkelingssamenwerking samen met zijn Britse collega
het initiatief genomen om de inzet op het behalen van deze
doelstellingen in Jemen te vergroten.

In Jemen wordt nog weinig voortgang geboekt met een gender specifieke
benadering. Sociaal-culturele factoren blijken dermate restrictief dat
hulpinspanningen hier nog weinig effectief zijn gebleken. Het belang van
een genderspecifieke benadering blijft echter groot in de rurale
drinkwater en sanitatieprogramma’s in Jemen. Er wordt expliciet
gewerkt aan het actief betrekken van vrouwen bij besluitvorming en
uitvoering. De genderspecifieke benadering blijft, conform de DAC-WID
criteria, één van de hoofdaandachtspunten van het beleid.

Het IOB rapport besteedt uitgebreid aandacht aan de effecten van de
Nederlandse hulpinspanning op het institutionele vlak. Hoewel de
projectresultaten op zichzelf positief zijn, is op dit punt toch sprake
van enige teleurstelling. Deze betreft met name de bevinding dat de
internationale donorgemeenschap, waarvan Nederland een prominent lid is,
er samen met de Jemenitische overheid nog niet in is geslaagd een
gezamenlijke institutionele ontwikkelingsstrategie te ontwikkelen voor
de sector. Mijn beleid zal de komende jaren erop gericht zijn om alsnog
een consensus te bewerkstelligen die door de Jemenitische overheid en
alle ontwikkelingspartners in de sector wordt gedragen en ondersteund. 

Het is verheugend te constateren dat op lokaal niveau de
verantwoordelijkheden en taken van alle betrokkenen veelal goed in
praktijk worden gebracht. Hiermee is de lange termijn duurzaamheid
redelijk verzekerd, zij het niet geheel. Een structuur voor lange
termijn ondersteuning van de lokale overheden vormt een belangrijk
aandachtspunt binnen het lopende sectorprogramma. De ontwikkeling van
een goed monitoringsysteem dat het functioneren van de lokale overheden,
alsmede het functioneren van de voorzieningen op belangrijke aspecten
(zoals kwaliteit van het water en het functioneren van de waterbron),
volgt is hierbij noodzakelijk. 

Consequenties voor het Nederlandse beleid 

Gezien het bovenstaande is de conclusie gerechtvaardigd dat de
investering in veilige drinkwater- en sanitaire voorzieningen in Jemen
heeft bijgedragen aan de verwezenlijking van de hoofddoelstelling van
het Nederlandse ontwikkelingsbeleid: de vermindering van de armoede. De
komende jaren zal Nederland de ondersteuning van de drinkwater- en
sanitatiesector continueren. Daarbij zal de Nederlandse ambassade in
Jemen aan de bevindingen van het IOB rapport extra aandacht besteden. Zo
is gestart met assistentie bij het opzetten van een monitoringsysteem
van bestaande drinkwater- en sanitatiefaciliteiten. Tevens wordt extra
aandacht besteed aan het betrekken van meer vrouwen bij het ontwerp van
de systemen en ook zal de hygiënevoorlichting worden verbeterd. Verder
zal de overheid worden geassisteerd bij het opzetten van
monitoringscapaciteit ten behoeve van de impact van watervoorziening op
bijvoorbeeld gezondheid en educatie. De Nederlandse ambassade in
Sana’a zal deze aandachtspunten opnemen als vast agendapunt tijdens de
vergaderingen van de donorcoördinatiegroep.

 PAGE   2 

 PAGE   1