Preview document (🔗 origineel)

---

Nederland kan met tevredenheid terugkijken op de NAVO-top in Straatsburg
en Kehl. Er is een goede opvolger van Jaap de Hoop Scheffer benoemd. De
Verklaring inzake Bondgenootschappelijke Veiligheid weerspiegelt in
grote lijnen de Nederlandse visie op de NAVO, onder meer blijkend uit de
mede op Nederlandse instigatie opgenomen passage waarin een
geïntensiveerde inspanning op het gebied van ontwapening wordt
aangekondigd. ISAF gaat een intensievere rol spelen ten aanzien van
training and mentoring van de Afghaanse krijgsmacht en politie. Er is
een hernieuwde betrokkenheid van de internationale gemeenschap bij
Afghanistan, zoals tijdens de conferentie van 31 maart jl. in Den Haag
naar voren kwam. De top verwelkomde de terugkeer van Frankrijk in de
geïntegreerde militaire structuur. Albanië en Kroatië namen voor de
eerste keer deel als volwaardige bondgenoten.

De Verklaring inzake Bondgenootschappelijke Veiligheid alsmede de
integrale tekst van het communiqué en de politieke verklaring inzake
Afghanistan zijn als bijlagen bij deze brief bijgevoegd.

Nieuwe secretaris-generaal

Nederland had zich voor de top expliciet uitgesproken voor de benoeming
van de Deense premier Rasmussen als nieuwe secretaris-generaal. Ook
onder bondgenoten was brede steun voor diens kandidatuur.

Voorafgaand aan de top heeft de minister-president met de Turkse
president Gül en premier Erdoğan contact gehad over de Turkse zorgen
ten aanzien van de kandidatuur van Rasmussen. De minister-president
heeft dit op 7 april jl. in het vragenuur nader toegelicht. Tijdens de
top gaf Rasmussen aan dat hij als secretaris-generaal bijzondere
aandacht zou besteden aan de betrekkingen met de ‘islamitische
wereld’. De bondgenoten stemden uiteindelijk unaniem in met
Rasmussen’s benoeming.

Toekomst NAVO

De staatshoofden en regeringsleiders spraken tijdens een werkdiner over
de toekomst van het bondgenootschap. De bondgenoten benadrukten het
belang van verdere hervorming en transformatie, die de NAVO in staat
moeten stellen om het hoofd te bieden aan bestaande en nieuwe
veiligheidsdreigingen, onder meer door het verhogen van de inzetbaarheid
van troepen. 

De minister-president benadrukte in zijn interventie in de eerste plaats
dat de NAVO niet alleen een militair bondgenootschap is, maar ook een
uniek politiek forum voor trans-Atlantische dialoog over
veiligheidsbeleid. De minister-president gaf verder aan dat de
uitdagingen op veiligheidsgebied niet langer regionaal maar mondiaal
zijn. Hij benadrukte in dat licht de noodzaak van solidariteit en burden
sharing bij de inzet in operaties en van meer politieke wil om militaire
capaciteiten te hervormen om zodoende de huidige en toekomstige
uitdagingen aan te kunnen.

In zijn interventie besteedde de minister-president bijzondere aandacht
aan het feit dat complexe problemen om complexe oplossingen vragen, en
dat daarin de comprehensive approach of 3D-benadering centraal moet
staan. Het mondiale karakter van de uitdagingen betekent ook dat
intensieve coördinatie met de Verenigde Naties van groter belang wordt
en dat nieuwe partnerschappen met landen als Australië en Singapore
noodzakelijk zijn.

De bondgenoten bereikten overeenstemming over de Verklaring inzake
Bondgenootschappelijke Veiligheid. In de Verklaring komen de voor
Nederland belangrijke punten, zoals ook vermeld in mijn brief aan uw
Kamer van 20 maart jl., goed aan bod. De door Nederland bepleite gelijke
verdeling van de lasten en de risico’s is stevig in de tekst
verankerd. Wat betreft de comprehensive approach wordt in de Verklaring
in het bijzonder aandacht besteed aan het belang van goede samenwerking
tussen EU en NAVO. Hoewel daarmee niet alle problemen zijn opgelost,
gaat hiervan wel een belangrijk signaal uit. De Verklaring bevestigt dat
artikel 5 de kern van het bondgenootschap is en blijft, maar geeft wel
duidelijk aan dat de aard van de bedreiging van ons grondgebied
ingrijpend is veranderd en dat de NAVO door middel van verdere
transformatie en hervormingen moet meeveranderen. Ten aanzien van het
open deur-beleid is op instigatie van met name Nederland en Duitsland
onderstreept dat uitbreiding geen doel op zich is, maar een wezenlijke
bijdrage moet leveren aan de Europese vrede en veiligheid.

Zoals uit de Verklaring blijkt, is de secretaris-generaal de opdracht
gegeven om met een groep experts te werken aan een herziening van het
Strategisch Concept van 1999. Bondgenoten zullen gedurende het hele
proces betrokken blijven. Gedurende dat proces wil de regering nauw
contact houden met het parlement. Zie ook mijn brief n.a.v. de motie van
de leden Peters, Van Bommel en Van Dam over het herzieningsproces van
het Strategisch Concept van de NAVO, kenmerk 28 676, nr. 79, door uw
Kamer aanvaard op 2 april jl. Overigens is nog niet bekend hoe de nieuwe
secretaris-generaal het proces wil inrichten. Op de volgende NAVO-top,
die vermoedelijk eind 2010 of begin 2011 in Lissabon zal worden
gehouden, zal overeenstemming moeten worden bereikt over het nieuwe
Strategisch Concept. 

Ontwapening

N.a.v. de motie Peters/Van Bommel heeft Uw Kamer de regering verzocht
zich hard te maken voor de identificatie van nieuwe door de NAVO te
zetten stappen ter bevordering van versnelde mondiale nucleaire
ontwapening. Ik heb tijdens de top naar voren gebracht dat juist een op
veiligheid gerichte organisatie als de NAVO zich ook moet richten op
nucleaire en conventionele ontwapening. Dat heeft een prominente plaats
gekregen in de Verklaring en de top is mede op mijn aandringen
overeengekomen dat de NAVO zich terzake meer zal inzetten, waarmee
invulling is gegeven aan de bewuste motie.

Raketverdediging

De top besloot tot de studie naar de mogelijkheden voor versterkte
samenwerking met Rusland op gebied van raketverdediging voort te zetten.
Verder besprak zij het rapport over de mogelijkheden voor een
NAVO-raketverdedigingssysteem. Op basis van dit rapport zal nader
onderzoek worden verricht ten behoeve van bespreking van dit onderwerp
tijdens de volgende NAVO-top. Daarbij spelen (technische) haalbaarheid
en het kostenaspect van een raketverdedigingssysteem een belangrijke
rol.

ISAF/Afghanistan

Een groot deel van de zitting van de Noord-Atlantische Raad werd besteed
aan discussie over de operatie in Afghanistan. De minister-president
memoreerde dat de conferentie van 31 maart jl. in Den Haag het startsein
had gegeven voor een nieuwe fase in de internationale betrokkenheid bij
Afghanistan. Nederland heeft benadrukt dat - naast de erkenning van de
regionale context als belangrijk element - daarbij intensivering van het
opbouwen van de eigen Afghaanse capaciteit past. Verder hebben wij onze
ernstige zorgen over de handhaving van de rechten van de vrouw in
Afghanistan opgebracht. Dit naar aanleiding van een Afghaans
wetsvoorstel dat de rechten van vrouwen van de sji’itische
bevolkingsgroep in Afghanistan zou inperken. In de dagen voorafgaand aan
de NAVO-top hebben zowel de minister-president als ik in gesprekken met
onze Afghaanse counterparts nogmaals het belang van naleving door
Afghanistan van de internationale mensenrechtenverplichtingen benadrukt.

Er bleek evenals in Den Haag grote eensgezindheid onder de bondgenoten
wat betreft de analyse van de situatie in Afghanistan en de noodzaak van
een geïntegreerde, op duurzame stabiliteit gerichte aanpak. De top
heeft een Afghanistan-verklaring aangenomen waarin het hernieuwde
internationale engagement tot uitdrukking komt. De bondgenoten beaamden
het belang van de regionale context en het gradueel toekennen van meer
verantwoordelijkheden aan de Afghaanse autoriteiten. De NAVO zal
samenwerken met de Afghaanse overheid en de VN om de civiel-militaire
samenwerking te versterken, als onderdeel van een brede, geïntegreerde
aanpak door de internationale gemeenschap en de Afghaanse regering.

 

Verschillende delegaties gaven aan dat de ontwikkeling van de Afghaanse
Krijgsmacht (ANA) bemoedigend is en dat het werk van de Provincial
Reconstruction Teams (PRT's) beter wordt gecoördineerd en meer in lijn
wordt gebracht met de Afghaanse prioriteiten. Samen met de Afghaanse
autoriteiten zijn maatregelen genomen om burgerslachtoffers zoveel
mogelijk te voorkomen en beter samen te werken en te communiceren waar
zij onverhoopt toch vallen. De NAVO intensiveert de samenwerking met
Pakistan om de veiligheid in het grensgebied te verbeteren en de Taliban
toegang tot hun schuilplaatsen over de grens te ontzeggen.

Er blijven grote uitdagingen. Onveiligheid, corruptie en het
achterblijven van goed bestuur moeten gezamenlijk worden aangepakt. De
top heeft een aantal concrete stappen aangekondigd om deze uitdagingen
het hoofd te bieden. Er zal een NAVO Trainingsmissie in Afghanistan
(NTM-A) worden opgericht voor opleiding van de hogere kaders van de ANA
en training and mentoring van de Afghaanse Politie (ANP). Om de
voorgenomen uitbreiding van de ANA tot 134.000 manschappen te helpen
financieren, heeft de NAVO een trust fund opengesteld voor bijdragen van
de hele internationale gemeenschap. 

Meerdere bondgenoten deden nieuwe financiële toezeggingen en
aankondigingen op het gebied van additionele troepenbijdragen, in het
bijzonder voor de aankomende verkiezingen. Namens Nederland is voor dit
jaar een aanvullende militaire inspanning aangekondigd, zoals eerder
gemeld in de voortgangsrapportage aan de Kamer van 12 maart jl.
Nederland heeft al een bijdrage van 10 miljoen euro aan het eerder
genoemde trust fund overgemaakt. Ook zal de NAVO zich inspannen om de
extra Operational Mentoring and Liaison Teams (OMLT's) te leveren die
nodig zullen zijn om de uitgebreide ANA bij te staan. Verder zal de NAVO
ondersteuning bieden aan het Afghaanse leger en de politie bij het
beveiligen van het verkiezingsproces.

De Amerikaanse president Obama presenteerde de hoofdpunten van de
strategische beleidsherziening langs dezelfde lijnen als minister van
Buitenlandse Zaken Clinton tijdens de Afghanistan-conferentie in Den
Haag. Het belangrijkste doel van de Amerikaanse inspanningen in
Afghanistan is het verslaan van Al-Qaida en het voorkomen dat
Afghanistan opnieuw zal verworden tot een uitvalsbasis voor
internationaal terrorisme. Daartoe dient de Afghaanse regering te worden
ondersteund en versterkt en de capaciteit van het Afghaanse leger en de
politie te worden uitgebreid. De Verenigde Staten hadden al 17.000 extra
troepen aangekondigd en voegen daar nog eens 4.000 manschappen aan toe
om leger en politie te trainen. Ook de civiele inspanningen moeten
worden geïntensiveerd omdat extremisme niet met militaire middelen
alleen kan worden bestreden. Op termijn is voor duurzame vrede ook
verzoening nodig met groepen en personen binnen de Taliban die de
Afghaanse grondwet accepteren en bereid zijn de wapens neer te leggen.
De VS kunnen dit niet alleen. President Obama riep de bondgenoten op
steun te verlenen, door het beschikbaar stellen van meer trainers voor
leger en politie enerzijds en financiële middelen anderzijds.

Westelijke Balkan

De ministers van Buitenlandse Zaken spraken onder meer over de
Westelijke Balkan, daarmee uiting gevend aan de blijvende betrokkenheid
van de NAVO bij die regio, waar verdere Euro-Atlantische integratie
gebaseerd op democratische waarden en regionale samenwerking
noodzakelijk blijft voor vrede en stabiliteit.  

De inzet van KFOR werd alom geprezen en de ontplooiing van de Europese
rechtsstaat-missie EULEX werd verwelkomd. Een overgrote meerderheid van
delegaties was van mening dat het nog te vroeg is om mogelijkheden voor
afslanking in kaart te brengen. Ik heb meer in het algemeen het belang
benadrukt van een regionale visie ten aanzien van de toekomst van de
missies in de Balkan; KFOR in Kosovo en EUFOR/Althea in Bosnië vormen
elkaars achtervang en kunnen dus niet in isolement worden bekeken.
Servië is opgeroepen de consolidatie van vrede en orde in Kosovo te
steunen. Op instigatie van Nederland is in het communiqué vastgelegd
dat zowel Servië als Bosnië-Herzegovina volledig dienen samen te
werken met het Joegoslavië-tribunaal. 

Wat betreft Montenegro, dat een aanvraag tot MAP-status heeft ingediend,
en Bosnië-Herzegovina, dat te kennen heeft gegeven dit ook van plan te
zijn, is het open deur-beleid van de NAVO herbevestigd. Ik heb daarbij
echter duidelijk aangetekend dat Nederland strikt vast zal houden aan de
geldende voorwaarden. Het toetredingsproces kent verschillende fasen met
verschillende instrumenten, die alle ten volle benut moeten worden
voordat een volgende stap kan worden gezet. Landen zullen op individuele
basis beoordeeld blijven worden.  

Ten aanzien van Macedonië blijft de NAVO bij de afspraak van de top in
Boekarest van april 2008, dat dat land een uitnodiging zal ontvangen om
toe te treden tot het bondgenootschap, zodra een oplossing is gevonden
voor de naamskwestie.

Rusland

De relaties met Rusland kwamen aan de orde tijdens een werkdiner van de
staatshoofden en regeringsleiders. De minister-president en andere
bondgenoten merkten op dat de NAVO en Rusland elkaar nodig hebben in het
kader van Europese veiligheid, en dat Rusland een belangrijke partner is
ten aanzien van een groot aantal internationale veiligheidsvraagstukken.
In die zin werd bevestigd dat de NAVO-Rusland Raad het platform bij
uitstek is voor veiligheidspolitieke dialoog met Rusland. Tegelijkertijd
werd alom geconstateerd dat niet zou moeten worden teruggedeinsd om open
en eerlijk te spreken over onderwerpen waarover verschil van inzicht
bestaat. Rusland dient blijvend te worden aangesproken op de eigen
verantwoordelijkheden.

 

Transformatie / hervormingen NAVO-hoofdkwartier

De ministers van Defensie spraken over transformatie van de NAVO in het
licht van de economische crisis, alsmede over de hervormingen van het
NAVO-hoofdkwartier. Ten aanzien van het eerste thema, pleitte de
Amerikaanse minister van Defensie er voor dat - ondanks de financiële
crisis - investeringen en budgetten voor lopende operaties zoveel
mogelijk onaangetast blijven.

De top heeft de secretaris-generaal het groene licht gegeven om verder
te gaan met zijn plannen om het NAVO-hoofdkwartier efficiënter en
effectiever te maken. De Noord-Atlantische Raad is opgedragen om zo snel
mogelijk een besluit te nemen over de implementatie daarvan. Nederland
benadrukte dat hiermee een belangrijke stap is gezet, maar ook dat dit
een eerste stap is in een voortgaand proces. Teneinde slagvaardiger
besluitvorming mogelijk te maken had Nederland graag een minder
stringente interpretatie van het consensus-beginsel gezien beneden het
niveau van de Noord-Atlantische Raad en het Militair Comité, maar
daarover kon geen overeenstemming worden bereikt.