jaarverslag HGIS
Homogene Groep Internationale Samenwerking 2008 (HGIS-nota 2008)
Bijlage
Nummer: 2009D26411, datum: 2009-05-29, bijgewerkt: 2024-02-19 10:56, versie: 1
Directe link naar document (.doc), link naar pagina op de Tweede Kamer site.
Bijlage bij: Jaarverslag aan van de Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS) (2009D24561)
Preview document (🔗 origineel)
HGIS Jaarverslag 2008 Ministerie van Buitenlandse Zaken Inhoudsopgave TOC \o "1-3" \h \z \u HYPERLINK \l "_Toc229452333" HGIS Jaarverslag 2008 PAGEREF _Toc229452333 \h 0 HYPERLINK \l "_Toc229452334" Voorwoord PAGEREF _Toc229452334 \h 4 HYPERLINK \l "_Toc229452335" HGIS op hoofdlijnen PAGEREF _Toc229452335 \h 6 HYPERLINK \l "_Toc229452336" Financiële bijlagen PAGEREF _Toc229452336 \h 12 HYPERLINK \l "_Toc229452337" HGIS financiële informatie in figuren PAGEREF _Toc229452337 \h 12 HYPERLINK \l "_Toc229452338" Bijlage 1. HGIS per begroting PAGEREF _Toc229452338 \h 20 HYPERLINK \l "_Toc229452339" Bijlage 2. De ODA-uitgaven naar beleidsthema PAGEREF _Toc229452339 \h 24 HYPERLINK \l "_Toc229452340" Bijlage 3. ODA prestaties in 2008 PAGEREF _Toc229452340 \h 25 HYPERLINK \l "_Toc229452341" Bijlage 4. ODA uitgaven partnerlanden 2008 PAGEREF _Toc229452341 \h 26 HYPERLINK \l "_Toc229452342" Bijlage 5. HGIS-uitgaven Natuur, Milieu en Water PAGEREF _Toc229452342 \h 30 HYPERLINK \l "_Toc229452343" Bijlage 6. Uitgaven HIV/AIDS, Malaria en Tuberculose PAGEREF _Toc229452343 \h 32 HYPERLINK \l "_Toc229452344" Bijlage 7. ODA-uitgaven Onderwijs PAGEREF _Toc229452344 \h 33 HYPERLINK \l "_Toc229452345" Bijlage 8. De non-ODA uitgaven naar beleidsthema PAGEREF _Toc229452345 \h 34 Voorwoord Dit jaarverslag van de Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS) geeft inzicht in de besteding van Nederlandse middelen aan internationale samenwerking in 2008. Vrijwel alle vakministeries doen uitgaven op het gebied van internationale samenwerking. Het HGIS-jaarverslag is het enige document dat een volledig overzicht geeft van alle buitenlanduitgaven die op de verschillende departementale begrotingen staan. Deze budgettaire constructie werd in 1997 ingesteld om onderlinge samenwerking te bevorderen, en om buitenlanduitgaven in samenhang te kunnen bezien. In de tabellen en figuren is onderscheid gemaakt tussen uitgaven in het kader van officiële ontwikkelingssamenwerking (ODA: Official Development Assistance) en andere uitgaven aan internationale samenwerking (non-ODA). De Minister van Buitenlandse Zaken is coördinator van het buitenlandbeleid en daarmee van de HGIS. De Minister voor Ontwikkelingssamenwerking is eerstverantwoordelijke voor de coördinatie van de ODA-middelen. Verschillende programma’s, zoals op het gebied van internationaal ondernemen, de internationale positie van de Nederlandse watersector, maar ook activiteiten in het kader van vrede en veiligheid, mensenrechten en het Stabiliteitsfonds zijn in dit HGIS jaarverslag 2008 terug te vinden. Het is de gewoonte dat de HGIS-nota de indeling van de begroting van het Ministerie van Buitenlandse Zaken volgt. Deze begroting maakt deel uit van een experiment. Dit houdt in dat de beleidsagenda van de begroting specifiek in gaat op de 10 doelstellingen van de eerste pijler van het kabinetsprogramma <>. Het HGIS jaarverslag volgt deze werkwijze. Het jaarverslag wordt afgesloten met budgettaire overzichten. In de bijlagen wordt de financiële informatie op verschillende manieren gepresenteerd om zo aan een brede informatiebehoefte tegemoet te komen. HGIS-uitgaven staan geordend naar departement, begroting en artikel, naar beleidsthema en naar partnerland. Dit jaarverslag gaat in op activiteiten die in 2008 uitgevoerd zijn door inzet van HGIS-middelen. Het verslag geeft inzicht in de grote lijnen. Voor meer gedetailleerde beschrijvingen ten aanzien van de diverse onderwerpen wordt verwezen naar de jaarverslagen van de verschillende ministeries, in het bijzonder dat van Buitenlandse Zaken. HGIS op hoofdlijnen De totale HGIS-uitgaven bedroegen in 2008 EUR 6,6 miljard. De omvang van de HGIS is in 2008 licht gegroeid (EUR 0,2 miljard) ten opzichte van 2007. Dit komt door de koppeling van ODA aan de ontwikkelingen in het Bruto Nationaal Product en de inflatiecorrectie voor non-ODA. Doelstelling 1: Een Europa met een stevig draagvlak dat zich richt op terreinen waar het meerwaarde levert en zich niet begeeft op terreinen waar lidstaten het beter zelf kunnen regelen. De Nederlandse inzet binnen de Europese Unie bestaat vooral uit menskracht. Deze menskracht wordt in gezet in onderhandelingen, beleidsbeïnvloeding en de uitwerking van specifieke dossiers. Hierbij valt te denken aan versterkte Europese samenwerking in het kader van de financieel-economische crisis, opvolging van het Verdrag van Lissabon, versterkte inzet op klimaat- en energiemaatregelen, en Europese afspraken rond asiel en migratie. Het Europees Ontwikkelingsfonds (EOF) is het belangrijkste Europese instrument voor ontwikkelingssamenwerking met landen in Afrika, het Caraïbisch gebied en de Stille Oceaan (de ACS-staten). De Nederlandse bijdrage aan het EOF was in 2008 EUR 167 miljoen. Doelstelling 2. Een Europa dat zijn eigen criteria voor uitbreiding serieus neemt en strikt toepast. Deze kabinetsdoelstelling wordt in Europa door Nederland actief uitgedragen. Europa maakt onderscheid tussen kandidaat-lidstaten (Turkije, Kroatië en Macedonië) en landen met toetredingsperspectief (Albanië, Bosnië-Herzegovina, Montenegro, Servië en Kosovo). Voor beide categorieën geldt dat de gestelde criteria strikt moeten worden nageleefd om voortgang in het traject tot toetreding mogelijk te maken. Nederland hecht er belang aan dat het Verdrag van Lissabon in werking is getreden voordat de eerstvolgende uitbreiding van de Unie plaatsvindt. Het Programma Maatschappelijke Transformatie (Matra), gefinancierd uit de HGIS-middelen, richt zich op de opbouw van het maatschappelijk middenveld in de Midden- en Oost-Europese landen. Op die manier worden toetredende landen en (nieuwe) buurlanden van de EU ondersteund bij de overgang naar een democratische samenleving. Box 1. Het Programma Maatschappelijke Transformatie (Matra) Het Matra-programma is opgebouwd uit twee deelprogramma’s: Matra voor Goed Bestuur en Matra voor Europese Samenwerking. Aan het Matra-programma is door Nederland ruim EUR 43 miljoen aan uitgaven gerealiseerd. Onder Matra Goed Bestuur waren eind 2008 ruim 120 activiteiten in uitvoering, waarvan er 40 in 2008 gestart zijn. Ook werden hiermee zeven samenwerkingsverbanden tussen Nederlandse partijstichtingen en politieke partijen in Matra-landen ondersteund. In 2008 hebben onder Matra Europese Samenwerking 489 ambtenaren aan een training deelgenomen en zijn 59 studenten aan een academische studie begonnen, waarmee het totaal aantal deelnemers, sinds het programma in 1999 is gestart, op 4.888 komt. Ook werden onder dit programma 35 Flex-projecten (korte projecten) uitgevoerd en waren in totaal 38 lange pre-accessie projecten in uitvoering. Eind 2008 is gestart met een herziening van het Matra-programma. Deze herziening is erop gericht om met behoud van de belangrijkste karakteristieken van het programma de relevantie en efficiency te vergroten, om daarmee beter aan te sluiten bij de uitdagingen anno 2009. Doelstelling 3. Dichterbij brengen van een oplossing voor de conflicten in het Midden-Oosten. Nederland heeft in 2008 een grote betrokkenheid getoond bij het vredesproces in Israël en de Palestijnse Gebieden, zoals nader beschreven in het departementale jaarverslag van Buitenlandse Zaken. Naast deze diplomatieke inzet op onder andere mensenrechten en goed bestuur onderhoudt Nederland in het kader van veiligheid en ontwikkeling ook een ontwikkelingsrelatie met de Palestijnse Autoriteiten. Nederland besteedde in 2008 EUR 35,3 miljoen aan regionale stabiliteit en crisisbeheersing. De contacten tussen Iran en Nederland worden gedomineerd door bezorgdheid over het Iraanse nucleaire programma, het Midden-Oosten Vredesproces, terrorisme en mensenrechten. In EU- en VN-verband werden diverse mogelijkheden aangegrepen om de druk op Iran hoog te houden. Nederland draagt bij aan de wederopbouw en het herstel van de veiligheid en stabiliteit van Irak. In 2008 werd (in navolging van het amendement Van der Staaij) circa EUR 9 miljoen ter beschikking gesteld voor humanitaire hulp aan Iraakse ontheemden. Ook via de Nederlandse bijdragen aan internationale humanitaire organisaties zoals de UNHCR en ICRC werd humanitaire hulp geboden. Daarnaast werd op hoog politiek niveau en in Europees verband gewerkt om de mensenrechten en de positie van minderheden in Irak onder de aandacht te houden. Doelstelling 4. Een moderne krijgsmacht die wereldwijd maatwerk kan leveren bij crisisbeheersingsoperaties en bij het opbouwen van veiligheidsorganisaties. Crisisbeheersingsoperaties en het Stabiliteitsfonds worden vanuit de HGIS gefinancierd. In 2008 werd er via de HGIS-middelen EUR 328 miljoen besteed aan de uitvoering van diverse crisisbeheersingsoperaties. De grootste en meest risicovolle crisisbeheersingsorganisatie waar Nederland aan bijdraagt is die van de International Security Assistance Force (ISAF) in Afghanistan. In Afghanistan wordt de 3D-benadering gevolgd (defense, diplomacy and development). Met de inzet van meer diplomaten en ontwikkelingsdeskundigen kan beter invulling worden gegeven aan de niet-militaire aspecten van de missie, zoals wederopbouw en verbetering van het bestuur. In het kader van crisisbeheersing vinden er ook kleinere missies plaats. Nederland droeg bijvoorbeeld bij met 60 mariniers aan de EU-operatie in Tsjaad. Ook zijn er niet-militaire waarnemingsmissies dichter bij huis zoals in Kosovo, Georgië en Bosnië die bijdragen aan vrede en veiligheid. Box 2. Uitwerking van de 3D-benadering in Uruzgan, Afghanistan In het kader van versterking van de Afghaanse overheid, verbetering van de veiligheidssituatie en wederopbouw werken verschillende Nederlandse ministeries intensief samen. Het Ministerie van Defensie draagt militair bij aan de crisisbeheersingsoperatie ISAF. Buitenlandse Zaken werkt aan de verbetering van openbaar bestuur en onderhoudt een intensieve politieke dialoog met de regering Karzai. Vorig jaar is in Afghanistan voor ruim EUR 70 miljoen aan ontwikkelingsactiviteiten besteed. Nederland werkt samen met verschillende partners zoals het Afghaanse Ministry of Rural Rehabilitation and Development, maar ook het Nederlandse Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV), het bedrijfsleven en internationale ontwikkelingsorganisaties aan de ontwikkeling van de landbouwsector. Ook werden in 2008 scholen en klinieken gebouwd. Tevens is er aandacht voor water- en energievoorziening. Drugsbestrijding, opleiden en trainen van politiefunctionarissen, bevordering van goed bestuur en rechtspraak, en investeringen van het bedrijfsleven, vergen inspanningen van de Nederlandse Ministeries van Justitie, Binnenlandse Zaken en Economische Zaken. Het Stabiliteitsfonds is een belangrijk instrument dat bijdraagt aan de uitvoering van geïntegreerd buitenlandbeleid: programma’s van dit fonds liggen op het snijvlak van vrede, veiligheid en ontwikkeling. Zo werd bijvoorbeeld Kofi Annan ondersteund in het bemiddelingsproces in Kenia na de strijd rondom de verkiezingen in december 2007, maar ook werden Afrikaanse militairen uitgerust voor vredesmissies in Afrika. Daarnaast droeg Nederland in verschillende landen bij aan de opbouw van het nationale veiligheidsapparaat (Security Sector Reform). In 2008 is vanuit het Stabiliteitsfonds voor ruim EUR 101 miljoen aan projecten gefinancierd, waarvan circa EUR 63 miljoen uit ODA- en EUR 38 miljoen uit non-ODA geld bestond. In 2008 is de procedure voor de behandeling van voorstellen voor het Stabiliteitsfonds verkort en vereenvoudigd, waardoor de snelheid en flexibiliteit van de inzet van het fonds is verhoogd. In de loop van 2008 is het Stabiliteitsfonds opgehoogd om enkele prioritaire projecten te kunnen financieren. De grootste bijdrage was een donatie van EUR 20 miljoen aan het UN Peace Building Fund. Doelstelling 5. Samenhang en effectiviteit van het veiligheids- en ontwikkelingsbeleid vergroten. Nederland heeft in 2008 verdere invulling gegeven aan de wens om samenhang en effectiviteit van het veiligheids- en ontwikkelingsbeleid te vergoten. In het kader van regionale stabiliteit en crisisbeheersing werd EUR 435 miljoen uit gegeven, waarvan EUR 297 miljoen ODA. Zoals reeds bij de uitwerking onder doelstelling vier aan is gegeven, is de interdepartementale samenwerking in Afghanistan / Uruzgan een goed voorbeeld van samenhang in het veiligheids- en ontwikkelingsbeleid. Deze geïntegreerde benadering wordt ook toegepast in gebieden in Afrika (Soedan, de Grote Meren), het Midden-Oosten, maar ook bijvoorbeeld in Colombia. Box 3. Uitwerking van het Grote Meren-beleid Nederland heeft bijgedragen aan het Multi-Country Demobilization and Reintegration Program, een programma in de Grote Meren (Oost-Afrika). Dit is nu omgezet in nationale programma’s in de Democratic Republic of Congo (DRC), Rwanda en Burundi. Zo wordt via het MCDRP de reïntegratie van oud-strijders ondersteund. Ook wordt strategisch ingezet op leger- en politiehervormingen in Burundi. Vanuit het oogpunt van stabiliteit besloot Nederland extra hulp te geven toen het aantal terugkerende Burundese vluchtelingen uit Tanzania bleek te zijn verdubbeld. Nederland ondersteunt op basis van het Goma-vredesakkoord de opbouw van zowel de bestuurlijke als de fysieke infrastructuur. Verder is in de DRC (provincie Maniema) met Nederlands geld een programma voor de aanpak van seksueel geweld tegen vrouwen en meisjes opgezet. Doelstelling 6. Duurzame economische ontwikkeling bevorderen en armoedebestrijding met kracht voortzetten en uitwerken in het project ‘De Millennium Ontwikkelingsdoelen dichterbij’. In internationaal verband hebben donoren en partnerlanden zich vastgelegd op het behalen van de ‘Millennium Ontwikkelingsdoelen’ (MDGs) in 2015. Deze doelen liggen op het vlak van armoedebestrijding, onderwijs, gelijkheid voor mannen en vrouwen, gezondheidszorg, HIV/AIDS-bestrijding en drinkwater en sanitatie. Daarnaast werd het belang onderstreept van wereldwijde samenwerking om deze ontwikkelingsdoelstellingen te behalen. Ook voor de Nederlandse ontwikkelingssamenwerking is het bereiken van de MDGs leidend. Tegelijk met dit HGIS jaarverslag ontvangt de Tweede Kamer de tweejaarlijkse Resultatenrapportage waarin nader in wordt gegaan op de stand van zaken met betrekking tot het behalen van de MDGs. Nederland heeft binnen ontwikkelingssamenwerking vier prioriteiten geformuleerd: I) veiligheid en ontwikkeling, II) groei en verdeling, III) gender en seksuele en reproductieve gezondheid en rechten IV) duurzaamheid, klimaat en energie. In 2008 stond de uitvoering van dit beleid centraal. In het kader van modernisering van ontwikkelingssamenwerking is in 2008 is een begin gemaakt met de vernieuwing van het medefinancieringsstelsel. Nieuwe vormen van samenwerking worden ontwikkeld. Spelers uit ontwikkelingslanden kunnen daarbij een rol spelen, maar er kunnen hierdoor ook nieuwe publiek-private partnerschappen en particuliere initiatieven ontstaan. Daarnaast zijn in 2008 diverse projecten gestart met een bijdrage uit het Schoklandfonds. Op belangrijke thema’s werd nauw samen gewerkt met andere departementen. De beleidsnotities ‘Milieu en Hernieuwbare energie’, ‘Migratie en Ontwikkeling’, ‘Landbouw, rurale bedrijvigheid en voedselzekerheid’, maar ook de notitie over de kracht van sport in ontwikkelingssamenwerking kwamen tot stand in samenwerking met de verschillende vakministeries. Deze inzet werd bekrachtigd door de toespraak ‘Moderniseringsagenda 2.0’ van de Minister voor Ontwikkelingssamenwerking. De rol van mondiale ontwikkelingen en nieuwe spelers, ontwikkelingssamenwerking als hefboom voor economische ontwikkeling, corruptiebestrijding en het streven naar maximale effectiviteit, vormen de agenda voor de komende paar jaar. Doelstelling 7. Een evenwichtige en uitgesproken inzet voor mensenrechten overal ter wereld. In 2008 was het 60 jaar geleden dat de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens werd aangenomen. Het Nederlandse mensenrechtenbeleid is gebaseerd op de mensenrechtenstrategie “Naar een menswaardig bestaan” die eind 2007 werd opgesteld. De onderwerpen doodstraf, marteling, vrijheid van godsdienst en levensovertuiging, rechten van vrouwen en kinderen, en de non-discriminatie van homoseksuelen hebben hierbij extra prioriteit gekregen. Nederland zet zich in voor mensenrechten op eigen titel, maar ook in multilateraal verband of via NGO's. De uitgaven op het thema Mensenrechten bedroegen EUR 51,4 miljoen, waarvan EUR 36,3 miljoen ODA. Daarnaast werd in 2008 het nieuwe mensenrechtenfonds in gebruik genomen. De omvang van het Mensenrechtenfonds was in 2008 EUR 23 miljoen. Het merendeel van deze middelen wordt besteed via Nederlandse ambassades aan lokale activiteiten op het gebied van mensenrechten. Het resultaat is dat meer ambassades veel meer activiteiten op mensenrechtenterrein hebben ontwikkeld. De overige beschikbare subsidiemiddelen zijn in de eerste plaats bestemd voor de financiering van deze activiteiten in landen waarmee Nederland geen ontwikkelingsrelatie heeft. Doelstelling 8. Actief bijdragen aan het tot stand komen van nieuwe ambitieuze internationale klimaatdoelstellingen voor na 2012. Nederland heeft zich in 2008 op meerdere terreinen ingezet voor nieuwe klimaatdoelstellingen. Een belangrijk succes was het akkoord van het Europese Parlement over het Europese klimaat- en energiepakket: het zogenaamde 20-20-20. Met als streefjaar 2020 werden een drietal doelstellingen voor Europa vastgelegd: vermindering van de uitstoot van broeikasgassen met 20%, een aandeel van 20% hernieuwbare energie en 20% energiebesparing. Vanuit de HGIS worden twee CO2 reductieprogramma’s gefinancierd: het Joint Implementation en het Clean Development Mechanism door respectievelijk de Ministeries van Economische Zaken en Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer. In 2008 was er een realisatie van EUR 9,2 miljoen op Joint Implementation en EUR 40,1 miljoen op het Clean Development Mechanism. Box 5. Joint Implementation en Clean Development Mechanism In het Kyoto Protocol (2005) is afgesproken dat landen die relatief veel CO2 uitstoot veroorzaken, emissierechten van landen met minder CO2-uitstoot kunnen kopen. Door dat te doen, kan aan de Nederlandse nationale reductieverplichting worden voldaan. De mechanismen die hiervoor zijn ingesteld, zijn het Clean Development Mechanism (CDM) en Joint Implementation (JI). In 2008 heeft Nederland haar eerder ingezette beleid om CO2-equivalenten aan te kopen via het CDM en JI voortgezet. Deze instrumenten maken het mogelijk dat uitstoot wordt terug gedrongen in die landen waar dat tegen de laagste kosten kan. Als gevolg van toegenomen concurrentie vond echter ook een gestage verhoging van de prijzen plaats. Hierdoor kon met het beschikbare budget nog slechts 75 Mton, in plaats van de oorspronkelijk beoogde 100 Mton aangekocht worden. Door binnenlandse maatregelen is de verwachting dat de Nederlands uitstoot echter dusdanig wordt teruggebracht, dat een streefwaarde van 65 Mton voor CDM (45 Mton) en JI (20 Mton) voldoende is. Door de uitvoering van de motie Samson voor ophoging van de Stimuleringsregeling Duurzame Energieproductie (SDE) is in 2008 EUR 80 miljoen aan middelen onttrokken aan JI en CDM. Het JI- en CDM-aankoopprogramma is in 2008 nagenoeg voltooid. Momenteel wordt gewerkt aan het daadwerkelijk geleverd krijgen van de gecontracteerde emissierechten. Vanuit de HGIS wordt ook het programma Partners voor Water gefinancierd. Samenwerking tussen Ministeries is daarbinnen een belangrijk onderdeel. In 2008 werd door Verkeer en Waterstaat een bedrag van EUR 12,8 miljoen voor dit programma in gezet. Box 6. Partners voor Water II Partners voor Water II bundelt de krachten om de internationale positie van de Nederlandse watersector te versterken. Nederlandse waterexpertise vanuit de overheid, het bedrijfsleven, kennisinstellingen en NGO's wordt structureel ingezet voor het bijdragen aan duurzame oplossingen voor de wereldwaterproblematiek en versterking van de Nederlandse exportpositie. Zo is vanuit Partners voor Water bijgedragen aan de innovatieprogramma's ‘delta- en watertechnologie’, en aan human capital water: een programma ter voorkoming van tekorten aan goed opgeleid personeel in de watersector. Er is in 2008 veel energie gestoken in de Nederlandse inzet op internationale fora in verband met het Internationale Jaar van de Sanitatie. Ook werd het vijfde Wereld Water Forum voorbereid dat in maart 2009 in Turkije werd gehouden. Het thema "Water en klimaatadaptatie" werd internationaal geagendeerd middels het Cooperative Programme on Water and Climate (CPWC). In 2008 is het CPWC gestart met het ontwikkelen van een expertpool van klimaatdeskundigen, zoals beoogd in de Watervisie (2007) van het kabinet. De Watervisie heeft ook geleid tot een verkenning van een concept Risk Reduction Water Partnership, voor de inzet van Nederlandse waterkennis bij het voorkomen, verkleinen, en verhelpen van de gevolgen van waterrampen in het buitenland. Landenplatforms zijn actief met publieke en private partijen die zich samen richten op specifieke landen. Zo komen vraag en aanbod effectiever bij elkaar. In Indonesië heeft het Pilot Dredging Jakarta Project geleid tot extra financiering van Ontwikkelingssamenwerking en de gemeente Jakarta. Via het online open source internet project AKVO (‘water’ in het Esperanto) worden kennis, financiering en projectplannen op het gebied van drinkwater en sanitatie samengebracht. AKVO is opgestart met financiering vanuit Partners voor Water en is in 2008 een zelfstandige stichting geworden met eigen financiering. In 2008 heeft Bureau Berenschot een evaluatie van het programma Partners voor Water II uitgevoerd. Deze evaluatie zal begin 2009 naar de Tweede Kamer worden gezonden. Doelstelling 9. Betere dienstverlening aan Nederlandse burgers en bedrijven in het buitenland Deze kabinetsdoelstelling wordt met name gerealiseerd door consulaire en economische dienstverlening en interdepartementale samenwerking. Dienstverlening aan Nederlanders in het buitenland vindt plaats op verschillende terreinen: aan Nederlandse reizigers, toeristen, zakenmensen, maar ook aan Nederlandse gedetineerden in het buitenland. Daarnaast wordt actief in gezet op ondersteuning van Nederlandse bedrijven op buitenlandse markten. Met het uitgebreide Nederlandse postennet (ambassades, consulaten en handelskantoren) en de wereldwijde spreiding ervan biedt het Ministerie van Buitenlandse Zaken in nauwe samenwerking met de Ministeries van Economische Zaken en Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, een prima infrastructuur voor economische dienstverlening. Doelstelling 10. Betere dienstverlening aan internationale organisaties en buitenlandse bedrijven die zich in Nederland vestigen. Nederland heeft zich ook in 2008 sterk ingezet om een goed gastland te zijn voor de ruim 30 internationale organisaties die hier gevestigd zijn. Huisvesting dan wel herhuisvesting van enkele organisaties, zoals het Internationaal Strafhof, Eurojust en Europol, vroeg in 2008 de aandacht van verschillende departementen en instanties. Het Internationaal Strafhof en Eurojust hebben in 2008 tijdelijk hun intrek genomen in de Haagse Veste. Voor zowel het Internationaal Strafhof (ICC) als voor Europol wordt een nieuw hoofdkwartier gebouwd. Dienstverlening aan expats die zich in Nederland vestigen werd verder uitgebreid. Samen met Economische Zaken werkte Buitenlandse Zaken in 2008 verder aan het project My First Month in the Netherlands, wat zal leiden tot een virtuele ‘One Stop Shop’: een computerportal waarop relevante informatie van de overheid voor expats die zich in Nederland willen vestigen overzichtelijk en toegankelijk wordt gepresenteerd. Ook werden diverse initiatieven binnen bijvoorbeeld onderwijs, gezondheid maar ook het particuliere bedrijsleven ontwikkeld of gesteund om expats in Nederland positief onder de aandacht te brengen. Financiële bijlagen De financiële bijlagen bij het HGIS-jaarverslag 2008 volgen de begrotingsindeling van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. HGIS financiële informatie in figuren Figuur 1. Realisaties HGIS 2008 naar beleidsthema (bedragen in EUR mln) Totale omvang van de HGIS 2008: EUR 6.600 mln Gebaseerd op bijlage 2 en 8 ‘ODA en non-ODA-uitgaven naar beleidsthema’ Figuur 2 . Uitgaven non-ODA naar beleidsthema (bedragen in EUR mln) Totale omvang van de non-ODA realisaties 2008: EUR 1.556 mln Gebaseerd op bijlage 8 ‘De non-ODA uitgaven naar beleidsthema’ Figuur 3. Realisatie ODA naar beleidsthema (bedragen in EUR mln) Totale omvang van ODA realisaties 2008: EUR 5.044 mln Gebaseerd op bijlage 2 ‘De ODA-uitgaven naar beleidsthema’ Toelichting op de ODA-figuren In zijn beleidsnotitie “Een zaak van Iedereen” heeft de Minister voor Ontwikkelingssamenwerking een groepering aangebracht onder de landen waarmee Nederland een ontwikkelingsrelatie heeft. Er bestaan daarbinnen drie profielen: partnerlanden gericht op versnelde MDG-bereiking, landen met een focus op ‘veiligheid en ontwikkeling’ en landen met een ‘brede relatie’. Daarnaast wordt de relatie met een aantal landen uitgefaseerd. Figuur 4a t/m 4d geven inzicht in deze verschillende geldstromen. Het is belangrijk om te bedenken dat het hier a) alleen om ontwikkelingssamenwerking (ODA) gaat en dat het b) alleen gaat om geldstromen die via ambassades uit worden gegeven. Via andere wegen, bijvoorbeeld via het maatschappelijk middenveld of internationale organisaties, komt een deel van het Nederlandse ontwikkelingsgeld ook in deze landen terecht. Deze laatstgenoemde geldstromen worden niet in bijlage vier weergegeven. Figuur 4. Realisatie ODA-landen 2008 (bedragen in EUR mln) Gebaseerd op Bijlage 4 ‘ODA uitgaven Partnerlanden’ 4a. ODA-uitgaven naar profiel en naar regio Versnelde MDG Veiligheid en ontwikkeling Brede relatie Uitfasering Latijns-Amerika 43 35 43 0 Afrika 557 94 22 8 Europa 0 0 8 36 Midden-Oosten 23 44 13 0 Azië 62 78 125 9 Totaal 685 250 211 53 Figuur 4b. ODA-uitgaven naar land en naar profiel : Versnelde MDG-realisatie 69 Zambia 58 Totaal 2008 685 Figuur 4c. ODA-uitgaven naar land en naar profiel : Veiligheid en ontwikkeling Profiel 2: Veiligheid en ontwikkeling Land Uitgaven 2008 (in EUR mln) Afghanistan 58 Burundi 17 Colombia 18 Congo, Democratische Republiek 1 Guatemala 17 Pakistan 20 Palestijnse Autoriteit 44 Soedan 75 Totaal 250 Figuur 4d. ODA-uitgaven naar land en naar profiel : Brede relatie Profiel 3: Brede relatie Land Uitgaven 2008 (in EUR mln) Egypte 13 Georgië 3 Indonesië 104 Moldavië 5 Suriname 43 Vietnam 21 Zuid Afrika 22 Totaal 211 Figuur 4e. ODA uitgaven naar land en profiel: Uitfasering Landen in de uitfasering van de ontwikkelingsrelatie Land Uitgaven 2008 (in EUR mln) Albanië 6 Armenië 0,1 Bosnië & Herzegovina 17 Eritrea 0,2 Kaap Verdië 8 Macedonië 13 Sri Lanka 9 Totaal 53,3 Bijlage 1. HGIS per begroting a. De HGIS-uitgaven 2008 per begroting en artikel (bedragen x EUR 1000) Begroting/beleidsterrein/artikel/omschrijving Begroting 2008 Mutatie Relisaties 2008 Totaal wv. ODA Totaal wv. ODA Totaal wv. ODA IIB Overige Hoge Colleges van Staat en Kabinetten 02.01 Algemene Rekenkamer/recht- en doelmatigheidsbevordering 280 280 0 0 280 280 Totaal 280 280 0 0 280 280 V Buitenlandse Zaken 01.00 Versterkte int. rechtsorde en eerbiediging van mensenrechten 01.01 Internationale rechtsorde 45.713 5.128 -3.902 -697 41.811 4.431 01.02 Mensenrechten 41.565 30.160 9.865 6.172 51.430 36.332 01.03 Internationale juridische instellingen 14.400 14.325 0 28.725 02.00 Grotere veiligh. en stabiliteit, effect. hum. hulpverl. en goed bestuur 02.01 Nationale en bondgenootschappelijke veiligheid 14.072 -1.895 0 12.177 02.02 Bestrijding internationaal terrorisme 0 0 02.03 Non-proliferatie en ontwapening 8.571 800 593 270 9.164 1.070 02.04 Conventionele wapenbeheersing 0 0 02.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing 312.177 226.750 122.858 69.923 435.035 296.673 02.06 Humanitaire hulpverlening 247.492 243.725 135.588 133.639 383.080 377.364 02.07 Goed bestuur 164.173 135.028 16.859 30.335 181.032 165.363 02.08 Het bevorderen van energiezekerheid 0 0 02.09 Grotere veiligheid door strijd tegen milieudegradatie 13.500 13.500 -1.648 -1.648 11.852 11.852 03.00 Versterkte Europese samenwerking 03.02 Ondersteuning bij pre- en postaccessie 11.000 0 0 11.000 03.03 EOF Europees Ontwikkelingsfonds 189.486 189.486 -22.694 -22.694 166.792 166.792 03.04 Nederlandse positie in de EU 3.447 138 0 3.585 03.05 Raad van Europa 9.303 -124 0 9.179 04.00 Meer welvaart, eerlijkere verdeling en minder armoede 04.01 Handels- en financieel systeem 45.879 1.364 -29.194 84 16.685 1.448 04.02 Armoedebestrijding 393.714 386.579 114.159 115.624 507.873 502.203 04.03 Verhoogde economische groei en verminderde armoede als gevolg van gezonde private sector ontwikkeling in ontwikkelingslanden 476.047 462.665 11.503 12.385 487.550 475.050 04.04 Kwaliteit en effectiviteit ontwikkelingssamenwerking 16.200 16.200 -6.367 -6.367 9.833 9.833 04.05 Nederlandse handels- en investeringsbevordering 5.265 1.652 0 6.917 05.00 Toegenomen menselijke en sociale ontwikkeling 05.01 Gelijke kansen op doorlopen kwalitatief goed onderwijs 493.265 493.265 -128.897 -128.897 364.368 364.368 05.02 Versterking van het gebruik van kennis en onderzoek 138.046 135.450 -3.411 -3.411 134.635 132.039 05.03 Gender 24.920 24.920 6.420 6.420 31.340 31.340 05.04 HIV/AIDS 304.070 302.230 9.635 9.526 313.705 311.756 05.05 Reproductieve gezondheid 148.950 148.950 12.923 12.923 161.873 161.873 05.06 Participatie civil society 632.910 632.910 44.835 44.521 677.745 677.431 06.00 Beter beschermd en verbeterd milieu 06.01 Milieu en water 280.643 273.311 -47.078 -42.964 233.565 230.347 06.02 Duurzaam waterbeheer, een hoger percentage mensen dat duurzaam toegang heeft tot veilig drinkwater en sanitaire voorzieningen 137.813 137.813 -11.931 -11.931 125.882 125.882 07.00 Welzijn van Nederlanders i.h. buitenl. en regulering v.h. pers. verkeer 07.01 Consulaire dienstverlening 9.078 4.899 0 13.977 07.02 Vreemdelingenbeleid 78.341 75.555 97.132 98.789 175.473 174.344 08.00 Versterkt cult. profiel, pos. beeldvorming in en buiten Nederland 08.01 Grotere buitenlandse bekendheid met de Nederlandse cultuur en versterking van de culturele identiteit in ontwikkelingslanden 18.817 4.614 -3.652 -2.033 15.165 2.581 08.02 Cultureel erfgoed 4.692 1.173 210 114 4.902 1.287 08.03 Draagvlak Nederlands buitenlands beleid 68.915 43.705 -4.480 -4.496 64.435 39.209 08.04 Vestigingsklimaat int. organisaties in Nederland 0 0 09.00 Geheim 09.01 Geheim 0 0 10.00 Nominaal en onvoorzien 10.01 Nominaal en onvoorzien 127.058 -127.044 0 14 11.00 Algemeen 11.01 Apparaatsuitgaven 716.605 206.134 -14.172 8.951 702.433 215.085 Totaal 5.196.127 4.191.415 197.105 324.538 5.393.232 4.515.953 VI Justitie 13.03.01 Rechtshandhandhaving/Drugsbestrijding Suriname 200 200 -135 -135 65 65 13.03.01 Effectieve besturing van het Justitieapparaat/Europol 14.957 -2.247 0 12.710 91.01.01 Effectieve besturing van het Justitieapparaat/Attachés 1.163 84 0 1.247 91.01.01 Effectieve besturing van het Justitieapparaat/WIPO 146 -31 0 115 Totaal 16.466 200 -2.329 -135 14.137 65 VII Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties 12.01 Apparaat (attachés) 478 0 0 478 Totaal 478 0 0 0 478 0 VIII Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen 06.01 HBO (beurzen niet EU) 3.453 3.453 0 0 3.453 3.453 07.10 Wetenschappelijk onderwijs 55.635 53.290 4.064 3.170 59.699 56.460 07.11 WO: beurzenprogramma 869 -869 0 08.11 Internationaal beleid: attachés 250 -92 0 158 08.11 Internationaal beleid: Cultuur overig 1.004 -61 0 943 14.01/02/04 Cultuur: overig 166 0 0 166 14.04 Cultuur: Sieboldhuis 110 0 0 110 16.01 Onderzoek en wetenschappen: WOTRO 454 454 0 0 454 454 Totaal 61.941 57.197 3.042 3.170 64.983 60.367 IXB Financiën 01 Belastingen 02 Belastingdienst (attachés) 1.103 228 0 1.331 04 Internationale betrekkingen 20 Mult. Ontw. Banken en Fondsen 46.900 45.226 68.762 68.404 115.662 113.630 09 Algemeen (apparaat/attachés) 1.004 17 0 1.021 Totaal 49.007 45.226 69.007 68.404 118.014 113.630 X Defensie 20.01 Uitvoeren crisisbeheersingsoperaties (diverse operaties) 220.500 13.000 107.523 -6.300 328.023 6.700 26 Commando Dienstencentra 0 0 06.01 Attachés 20.688 -3.987 0 16.701 Totaal 241.188 13.000 103.536 -6.300 344.724 6.700 XI Volkshuisvesting, RO en Milieubeheer 43.08.04 Clean development mechanism 62.030 -21.906 0 40.124 47.44.04 Internationaal milieubeleid 3.813 668 0 4.481 91.82.28 Apparaat/attachés 316 0 0 316 Totaal 66.159 0 -21.238 0 44.921 0 XII Verkeer en Waterstaat 31.01 Integraal waterbeleid (Partners voor Water) 11.207 1.618 0 12.825 33.02 Veiligheid goederenvervoer scheepvaart (IMO) 416 -16 0 400 33.03 Veiligheid luchtvaart (ICAO en EASA) 1.265 73 0 1.338 37.01 Weer, klimaat, seismologie, ruimtevaart (WMO) 736 27 -13 0 723 27 41.01 Attachés 2.265 -82 0 2.183 Totaal 15.889 27 1.580 0 17.469 27 XIII Economische Zaken 2 Bevorderen van innovatiekracht 01 Algemeen (attachés) 4.844 -529 0 4.315 15 Meer ontwikkeling en benutting van techn. kennis door bedrijven 0 0 45 Versterken gezamenlijke kennisbasis 5.588 -7 0 5.581 55 Goede randvoorwaarden voor innovatieklimaat 353 -31 0 322 3 Een concurrerend ondernemingsklimaat 10 Zorgen voor aantr. regio's/steden om te kunnen ondern. (WTO) 212 -12 0 200 4 Doelmatige en duurzame energiehuishouding 01 Algemeen (bijdragen aan int. instituten) 781 0 781 20/30 Duurzame energie (Joint Implementation) 28.705 -19.529 0 9.176 50 Handhaving niveau v. voorzieningszekerh. op korte + lange termijn 1.058 -910 0 148 5 Internationale Economische Betrekkingen 01 Algemeen 1.425 387 0 1.812 20 Verdere vrijmaking v/h intern. handels-/invest.verkeer en versterking v/d econ. rechtsorde 4.266 -90 0 4.176 30 Bevorderen van internationaal ondernemen 58.818 0 11.581 200 70.399 200 40 Stimuleren van buitenlandse investeringen in Nederland (DBIN) 11.904 -941 0 10.963 50 Programmatisch pakket 40.833 -10.548 0 30.285 10 Elektronische communicatie en post 30/70 Efficiënt werkende communicatie en postmarkt (bijdr. UPU/ITU) 1.213 306 0 1.519 Totaal 159.219 0 -19.542 200 139.677 200 XIV Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit 23 Natuur 01.04 Beheer van de natuur (Tropisch hout) 61 0 0 61 01.04 Programma "Leren voor duurzame ontwikkeling" 1.000 1.000 1.000 1.000 26 Kennis en Innovatie 01.01 Waarborgen van het kennisstelsel (ASC) 682 655 -682 -655 0 0 01.06 Waarborgen van het kennisstelsel (Intern. onderwijs) 35 35 0 0 35 35 01.06 Waarborgen van het kennisstelsel (ISRIC) 1.035 1.035 50 50 1.085 1.085 29 Algemeen 01.01 Internationale contributies/FAO 6.523 3.379 -45 -75 6.478 3.304 01.01 Internationale contributies/UNEP 243 243 0 0 243 243 01.01 Organisatie CITES/COP 14 0 0 02.01 Apparaatsuitgaven (attachés) 19.648 612 0 20.260 Totaal 28.227 5.347 935 320 29.162 5.667 XV Sociale Zaken en Werkgelegenheid 98.08.06 Apparaatsuitgaven (attachés) 704 45 0 749 Totaal 704 0 45 0 749 0 XVI Volksgezondheid, Welzijn en Sport 46.01.01 Sport en OS 1.002 1.002 1.002 1.002 98.01.01 Projecten via UNODC 5.000 0 0 5.000 98.01.01 WHO-partnerschap 6.000 0 0 6.000 98.02.01 Algemeen, apparaatsuitgaven (attachés) 1.005 137 0 1.142 Totaal 12.005 0 1.139 1.002 13.144 1.002 Toerekeningen EU-begroting 349.700 270.100 0 0 349.700 270.100 EKI-kwijtschelding 300.596 300.596 -242.000 -242.000 58.596 58.596 Schuldkwijtschelding IMF/Liberia 11.537 11.537 11.537 11.537 Totaal 650.296 570.696 -230.463 -230.463 419.833 340.233 TOTAAL UITGAVEN 6.497.986 4.883.388 102.817 160.736 6.600.803 5.044.124 Totaal thema's 6.497.986 4.883.388 102.817 160.736 6.600.803 5.044.124 Verschil 0 0 0 0 0 0 1.2. De HGIS-ontvangsten 2008 per begroting en artikel (bedragen x EUR 1000) Begroting/beleidsterrein/artikel/omschrijving Begroting 2008 Mutatie Realisatie 2008 V Buitenlandse Zaken 22 Grotere veiligh. en stabiliteit, effect. hum. hulpverl. en goed bestuur 10 Nationale en bondgenootschappelijke veiligheid 155 10 165 70 Humanitaire hulpverlening 1.000 97 1.097 23 Versterkte Europese samenwerking 40 Restitutie Raad van Europa 24 Meer welvaart en minder armoede 10 Aflossingen en rente begrotingsleningen 38.088 966 39.054 27 Welzijn van Nederlanders i.h. buitenl. en regulering v.h. pers. verkeer 10 Consulaire dienstverlening 28.101 10.854 38.955 28 Versterkt cult. profiel, pos. beeldvorming in en buiten Nederland 10 Doorberekening Defensie diversen 771 -70 701 31 Algemeen 10 Diverse ontvangsten 80.833 15.605 96.438 20 Koersverschillen 43.907 43.907 Totaal 148.948 71.369 220.317 VI Justitie 13.03.01 Rechtshandhaving/Europol 857 857 91.01.01 Effectieve besturing van het Justitieapparaat 5 5 Totaal 0 862 862 IXB Financiën 04.22 Programma Ontvangsten 16.907 981 17.888 Totaal 16.907 981 17.888 X Defensie 20 Uitvoeren crisisbeheersingsoperaties 1.407 11.033 12.440 Totaal 1.407 11.033 12.440 XIII Economische Zaken 02.10 Infrastructuur voor innovatie 05 Internationale economische betrekkingen 21 Ontvangsten kredieten en garanties 681 11.656 12.337 30 Bevorderen internationaal ondernemen 825 825 90 Diverse ontvangsten BEB 1.134 879 2.013 10.70 Restituties bijdragen aan internationale organisaties 57 Totaal 1.815 13.360 15.232 TOTAAL ONTVANGSTEN 169.077 97.605 266.739 Bijlage 2. De ODA-uitgaven naar beleidsthema (bedragen x EUR 1000) Realisaties Begroting Realisaties 2007 2008 2008 Begrotingshoofdstuk Versterkte internationale rechtsorde en eerbiediging mensenrechten 1.1 Internationale rechtsorde 5.222 5.128 4.431 V-01.01 1.2 Mensenrechten 29.257 30.160 36.332 V-01.02 34.479 35.288 40.763 Grotere veiligheid en stabiliteit, effectieve humanitaire hulpverlening en goed bestuur AR Recht- en doelmatigheidsbevordering 140 280 280 IIB-02.01 2.3 Non-proliferatie en ontwapening 762 800 1.070 V-02.03 2.5 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing 272.819 226.750 296.673 V-02.05 2.6 Humanitaire hulpverlening 323.247 243.725 377.364 V-02.06 2.7 Goed bestuur 129.408 135.028 165.363 V-02.07 2.9 Grotere veiligheid door strijd tegen milieudegradatie 6.934 13.500 11.852 V-02.09 Defensie Toerekening vredesoperatie 5.200 13.000 6.700 X-20 738.510 633.083 859.302 Versterkte Europese samenwerking 3.3 EOF Europees ontwikkelingsfonds 149.580 189.486 166.792 V-03.03 Toerek. Toerekening EU-begroting 265.907 270.100 270.100 Toerekening 415.487 459.586 436.892 Meer welvaart, eerlijkere verdeling en minder armoede 4.1 Handels- en financieel systeem 1.482 1.364 1.448 V-04.01 4.2 Armoedebestrijding 522.309 386.579 502.203 V-04.02 4.3 Verhoogde economische groei en verminderde armoede als gevolg van gezonde private sector ontwikkeling in ontwikkelingslanden 378.077 462.665 475.050 V-04.03 4.4 Kwaliteit en effectiviteit ontwikkelingssamenwerking 16.286 16.200 9.833 V-04.04 Justitie Rechtshandhaving/Tech.ass. bij drugsbestr. Suriname 158 200 65 VI-13.03.01 Financiën Mult. Ontw. Banken en Fondsen 135.758 45.226 113.630 IXB-04.20 EZ Economische Samenwerking Indonesie 1.370 0 200 XIII-5.30 LNV Internationale contributies/FAO 3.284 3.379 3.304 XIV-29.01.01 Toerek. EKI-kwijtschelding 282.596 300.596 58.596 Toerekening Toerek. Schuldkwijtschelding IMF/Liberia 0 11.537 Toerekening 1.341.320 1.216.209 1.175.866 Toegenomen menselijke en sociale ontwikkeling 5.1 Gelijke kansen op doorlopen kwalitatief goed onderwijs 464.919 493.265 364.368 V-05.01 5.2 Versterking van het gebruik van kennis en onderzoek 122.293 135.450 132.039 V-05.02 5.3 Gender 3.938 24.920 31.340 V-05.03 5.4 HIV/AIDS 280.503 302.230 311.756 V-05.04 5.5 Reproductieve gezondheid 141.698 148.950 161.873 V-05.05 5.6 Participatie civil society 559.056 632.910 677.431 V-05.06 OCW HBO (beurzen niet EU) 3.453 3.453 3.453 VIII-06.01 OCW Wetenschappelijk onderwijs 53.387 53.290 56.460 VIII-07.10 OCW Onderzoek en wetenschappen: WOTRO 454 454 454 VIII-16.01 LNV Waarborgen van het kennisstelsel (ASC) 667 655 0 XIV-26.01.01 LNV Waarborgen van het kennisstelsel (Intern. onderwijs) 35 35 35 XIV-26.01.01 LNV Waarborgen van het kennisstelsel (ISRIC) 1.053 1.035 1.085 XIV-26.01.01 VWS Sport en OS 0 1.002 XVI- 46.01.01 1.631.456 1.796.647 1.741.296 Beter beschermd en verbeterd milieu 6.1 Milieu en water 233.644 273.311 230.347 V-06.01 6.2 Duurzaam waterbeheer, een hoger percentage mensen dat duurzaam toegang heeft tot veilig drinkwater en sanitaire voorzieningen 111.326 137.813 125.882 V-06.02 VenW Weer, klimaat, seismologie, ruimtevaart (WMO) 26 27 27 XII-37.01 LNV Internationale contributies/UNEP 243 243 243 XIV-29.01.01 LNV Programma "Leren voor duurzame ontwikkeling" 0 1.000 XIV-23.01.04 345.239 411.394 357.499 Welzijn en veiligheid van Nederlanders in het buitenland en regulering van personenverkeer 7.2 Vreemdelingenbeleid (opvang asielzoekers) 95.164 75.555 174.344 V-07.02 95.164 75.555 174.344 Versterkt cultureel profiel en positieve beeldvorming in en buiten Nederland 8.1 Grotere buitenlandse bekendheid met de Nederlandse cultuur en versterking van de culturele identiteit in ontwikkelingslanden 2.488 4.614 2.581 V-08.01 8.2 Cultureel erfgoed 1.860 1.173 1.287 V-08.02 8.3 Draagvlak Nederlands buitenlands beleid 44.989 43.705 39.209 V-08.03 49.337 49.492 43.077 Algemeen 11.1 Apparaatsuitgaven 187.906 206.134 215.085 V-11.01 187.906 206.134 215.085 Totaal ODA binnen HGIS 4.838.898 4.883.388 5.044.124 ODA buiten HGIS (instituten LNV) 4.725 4.725 4.725 TOTAAL ODA 4.843.623 4.888.113 5.048.849 Bijlage 3. ODA prestaties in 2008 ODA-prestatie in 2008 (bedragen in miljoenen EUR) ODA-uitgaven (1) 5.048,8 Af: Aflossingen op ODA-leningen (2) 82,2 Af: Ontvangsten op eerdere ODA-uitgaven (3) 118,8 Netto ODA (1-2-3) 4.847,9 BNP 2008 602.466,0 ODA-prestatie 2008 0,80% Bijlage 4. ODA uitgaven partnerlanden 2008 Versnelde MDG-realisatie Bangladesh Kenia 2.07 Goed bestuur 3.882.000 1.02 Mensenrechten 193.000 4.02 Armoedevermindering 2.708.000 2.07 Goed bestuur 2.705.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 474.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 604.000 5.01 Onderwijs 19.537.000 5.04 HIV/AIDS 2.000 5.04 HIV/AIDS 129.000 6.01 Milieu en water 3.680.000 5.05 Reproductieve gezondheid 11.522.000 6.02 Duurzaam waterbeheer 3.092.000 6.01 Milieu en water 6.322.000 10.276.000 6.02 Duurzaam waterbeheer 13.485.000 58.059.000 Mali 1.02 Mensenrechten 201.000 Benin 2.07 Goed bestuur 3.979.000 2.07 Goed bestuur 1.254.000 4.02 Armoedevermindering 12.349.000 4.02 Armoedevermindering 10.022.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 1.842.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 736.000 5.01 Onderwijs 25.000.000 5.01 Onderwijs 4.951.000 5.04 HIV/AIDS 249.000 6.01 Milieu en water 918.000 5.05 Reproductieve gezondheid 4.848.000 6.02 Duurzaam waterbeheer 5.993.000 6.01 Milieu en water 3.766.000 23.874.000 6.02 Duurzaam waterbeheer 1.848.000 54.082.000 Bolivia 2.07 Goed bestuur 3.024.000 Mongolië 4.02 Armoedevermindering 4.306.000 6.01 Milieu en water 4.355.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 3.485.000 6.02 Duurzaam waterbeheer 69.000 5.01 Onderwijs 12.409.000 4.424.000 6.01 Milieu en water 2.261.000 6.02 Duurzaam waterbeheer 1.000.000 Mozambique 26.485.000 2.07 Goed bestuur 2.711.000 4.02 Armoedevermindering 18.191.000 Burkina Faso 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 1.194.000 1.02 Mensenrechten 71.000 5.01 Onderwijs 18.109.000 2.07 Goed bestuur 2.011.000 5.03 Gender 213.000 4.02 Armoedevermindering 20.765.000 5.04 HIV/AIDS 6.451.000 5.01 Onderwijs 29.519.000 5.05 Reproductieve gezondheid 3.669.000 5.03 Gender 9.000 6.02 Duurzaam waterbeheer 20.698.000 5.04 HIV/AIDS 460.000 71.236.000 5.05 Reproductieve gezondheid 8.727.000 61.562.000 Nicaragua 2.07 Goed bestuur 217.000 Ethiopië 4.02 Armoedevermindering 6.235.000 4.02 Armoedevermindering 2.810.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 2.585.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 21.800.000 5.04 HIV/AIDS 515.000 5.01 Onderwijs 18.208.000 5.05 Reproductieve gezondheid 6.531.000 5.03 Gender 1.200.000 6.01 Milieu en water 155.000 5.04 HIV/AIDS 6.008.000 16.238.000 5.05 Reproductieve gezondheid 4.460.000 54.486.000 Oeganda 1.02 Mensenrechten 558.000 Ghana 2.07 Goed bestuur 13.361.000 2.07 Goed bestuur 1.161.000 4.02 Armoedevermindering 5.863.000 4.02 Armoedevermindering 24.290.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 383.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 355.000 5.01 Onderwijs 26.241.000 5.01 Onderwijs 378.000 5.03 Gender 5.000 5.03 Gender 1.167.000 46.411.000 5.04 HIV/AIDS 439.000 5.05 Reproductieve gezondheid 19.217.000 Rwanda 6.01 Milieu en water 9.498.000 2.07 Goed bestuur 3.683.000 6.02 Duurzaam waterbeheer 410.000 4.02 Armoedevermindering 124.000 56.915.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 9.126.000 5.01 Onderwijs 10.000.000 Jemen 6.01 Milieu en water 2.000.000 1.02 Mensenrechten 41.000 24.933.000 2.07 Goed bestuur 545.000 4.02 Armoedevermindering 902.000 Senegal 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 426.000 4.02 Armoedevermindering 10.000.000 5.01 Onderwijs 8.552.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 84.000 5.05 Reproductieve gezondheid 5.205.000 6.01 Milieu en water 15.873.000 6.01 Milieu en water 1.006.000 25.957.000 6.02 Duurzaam waterbeheer 6.733.000 23.410.000 Tanzania Zambia 2.07 Goed bestuur 18.688.000 2.07 Goed bestuur 935.000 4.02 Armoedevermindering 30.000.000 4.02 Armoedevermindering 10.945.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 1.711.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 2.972.000 5.04 HIV/AIDS 2.755.000 5.01 Onderwijs 26.012.000 5.05 Reproductieve gezondheid 16.285.000 5.03 Gender 222.000 69.439.000 5.04 HIV/AIDS 2.846.000 5.05 Reproductieve gezondheid 13.680.000 57.612.000 Veiligheid & ontwikkeling Veiligheid & ontwikkeling Uitfasering in de komende drie jaar: Afghanistan 2.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing 49.290.000 Bosnië & Herzegovina 2.06 Humanitaire hulpverlening 3.000 1.02 Mensenrechten 1.581.000 2.07 Goed bestuur 8.556.000 2.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing 9.537.000 57.849.000 2.07 Goed bestuur 3.661.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 2.719.000 Burundi 17.498.000 2.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing 14.918.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 2.285.000 Eritrea 17.203.000 4.02 Armoedevermindering 24.000 6.02 Duurzaam waterbeheer 158.000 Colombia 182.000 1.02 Mensenrechten 1.051.000 2.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing 2.353.000 Sri Lanka 2.07 Goed bestuur 2.141.000 1.02 Mensenrechten 374.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 1.225.000 2.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing 436.000 6.01 Milieu en water 11.116.000 2.06 Humanitaire hulpverlening 4.086.000 17.886.000 4.02 Armoedevermindering 2.882.000 6.01 Milieu en water 1.064.000 Congo, Democratische Republiek 8.842.000 5.03 Gender 1.227.000 1.227.000 Guatemala 1.02 Mensenrechten 2.331.000 2.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing 1.703.000 2.07 Goed bestuur 3.172.000 5.04 HIV/AIDS 931.000 5.05 Reproductieve gezondheid 982.000 6.01 Milieu en water 7.517.000 16.636.000 Pakistan 1.02 Mensenrechten 300.000 2.07 Goed bestuur 2.873.000 5.01 Onderwijs 11.036.000 6.01 Milieu en water 5.180.000 6.02 Duurzaam waterbeheer 570.000 19.959.000 Palestijnse Autoriteiten 1.02 Mensenrechten 2.157.000 2.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing 35.336.000 2.07 Goed bestuur 6.171.000 43.664.000 Soedan 1.02 Mensenrechten 695.000 2.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing 74.161.000 4.02 Armoedevermindering 421.000 75.277.000 Brede relatie Brede relatie Uitfasering in de komende vier jaar: Egypte Albanië 2.07 Goed bestuur 2.556.000 2.07 Goed bestuur 2.938.000 4.02 Armoedevermindering 320.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 130.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 1.026.000 5.03 Gender 550.000 5.03 Gender 1.153.000 6.01 Milieu en water 1.922.000 5.05 Reproductieve gezondheid 17.000 5.540.000 6.02 Duurzaam waterbeheer 7.763.000 12.835.000 Armenië 1.02 Mensenrechten 107.000 Georgië 2.07 Goed bestuur 8.000 1.02 Mensenrechten 367.000 115.000 2.07 Goed bestuur 186.000 4.02 Armoedevermindering 2.661.000 Kaap Verdie 3.214.000 4.02 Armoedevermindering 6.500.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 134.000 Indonesië 5.01 Onderwijs 1.000.000 2.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing 1.890.000 6.01 Milieu en water 390.000 2.07 Goed bestuur 21.530.000 8.024.000 4.02 Armoedevermindering 3.100.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 4.015.000 Macedonië 5.01 Onderwijs 37.491.000 2.07 Goed bestuur 2.081.000 5.02 Kennisontwikkeling 7.202.000 4.02 Armoedevermindering 7.216.000 6.01 Milieu en water 8.322.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 2.915.000 6.02 Duurzaam waterbeheer 20.826.000 5.01 Onderwijs 587.000 104.376.000 12.799.000 Moldavië 2.07 Goed bestuur 600.000 4.02 Armoedevermindering 4.000.000 4.600.000 Suriname 2.07 Goed bestuur 5.709.000 4.02 Armoedevermindering 2.847.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 21.958.000 5.01 Onderwijs 3.078.000 5.03 Gender 142.000 5.04 HIV/AIDS 61.000 5.05 Reproductieve gezondheid 3.716.000 5.06 Participatie civil society 1.297.000 6.01 Milieu en water 3.843.000 8.02 Cultureel erfgoed 82.000 42.733.000 Vietnam 4.02 Armoedevermindering 6.443.000 5.04 HIV/AIDS 399.000 5.05 Reproductieve gezondheid 5.460.000 6.01 Milieu en water 1.940.000 6.02 Duurzaam waterbeheer 6.971.000 21.213.000 Zuid Afrika 2.07 Goed bestuur 1.837.000 4.02 Armoedevermindering 151.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 825.000 5.01 Onderwijs 10.836.000 5.04 HIV/AIDS 7.864.000 21.513.000 Bijlage 5. HGIS-uitgaven Natuur, Milieu en Water (bedragen x EUR 1000) realisatie 2007 realisatie 2008 ODA Natuur en Milieu Directe uitgaven Natuur en Milieu Landenspecifieke sectorale samenwerking 172.633 187.378 Thematische samenwerking in landen en regio's 73.457 86.082 Subtotaal directe uitgaven Natuur en Milieu 246.090 273.460 Toerekening macrosteun 15.532 13.210 Multilateraal VN-instellingen GEF-ODA/ Montreal Fund 33.415 24.080 UNEP 6.832 9.383 Verwoestijningsverdrag 0 131 UNDP 9.953 9.401 IFAD 8.017 8.517 FAO partnershipprogramma 3.842 4.409 UN-HABITAT 8.280 1.656 Internationale Financiele Instellingen IDA en regionale ontwikkelingsbanken 13.576 11.363 WB-Partnership Programma 12.879 12.897 Europese ontwikkelingssamenwerking Europees Ontwikkelingsfonds (EOF) 7.479 8.340 Toerekening EU-begroting 13.295 13.505 Subtotaal Multilateraal 117.568 103.682 Particuliere kanaal Speciale Activiteiten 24.174 30.764 TMF en MFS 37.749 87.673 Oret, Miliev en ORIO (43%) 54.713 78.598 MFP 0 0 SALIN 3.163 3.163 SNV en PSO 15.868 15.757 MATRA 1.350 subtotaal overig Subtotaal Particulier Kanaal 210.333 215.955 Overige toerekeningen Apparaatsuitgaven 15.032 17.207 Natuur en Milieu Educatie 908 1.000 Int. onderwijs instituten 9.894 10.878 Subtotaal Overige Toerekeningen 25.834 29.085 Totaal ODA Natuur en Milieu 615.357 635.392 Waarvan voor: - Regeringsstandpunt Tropisch Regenwoud (RTR) 68.000 66.000 BNP (x mln) 562.745 602.466 ODA Natuur en Milieu als % van het BNP 0,109 0,105 Non-ODA Natuur en Milieu Natuur en Milieu programma's Clean Development Mechanism 21.150 40.124 Joint Implementation 11.130 9.176 GEF non-ODA 9.403 816 Internationale samenwerking Milieu 3.802 4.481 Waterbeheer (Partners for Water) 6.832 12.825 Subtotaal 52.317 67.422 Overig MATRA 5.338 2.670 Subtotaal 5.338 2.670 Totaal Non-ODA natuur en milieu 57.655 70.092 TOTAAL NATUUR EN MILIEU IN HGIS 673.012 705.484 Bijlage 6. Uitgaven HIV/AIDS, Malaria en Tuberculose (bedragen x EUR 1000) ODA realisatie 2007 realisatie 2008 ODA HIV/AIDS, TB en Malaria Bilaterale uitgaven HIV/AIDS, Malaria en TB Partnerlanden met HIV/AIDS, Malaria en TB 89.643 90.379 Niet-gedelegeerde middelen 52.028 42.685 Toerekening macrosteun, noodhulp, en wederopbouw 26.410 28.910 Subtotaal directe uitgaven HIV/AIDS, Malaria en TB 168.081 161.974 Multilateraal VN-instellingen UNHCR 2.863 2.940 UNDP 4.977 4.700 UNICEF 4.275 5.250 UNFPA 41.856 55.135 UNAIDS 36.000 36.000 WHO/PAHO 4.110 4.354 Partnershipprogramma WHO 17.148 16.446 Internationale Financiele Instellingen GFATM 60.000 80.000 IDA en regionale ontwikkelingsfondsen 6.788 8.266 WB Partnerschapsprogramma 2.068 1.970 Europese ontwikkelingssamenwerking Europees Ontwikkelingsfonds (EOF) 8.975 10.008 Toerekening EU-begroting 13.295 13.505 Subtotaal Multilateraal 202.355 238.574 Particulier Kanaal Aandeel HIV/AIDS, Malaria en TB van Medefinancieringsstelsel (MFS) 48.891 57.006 SALIN 0 5.200 PSO 1.350 1.150 Subtotaal Particulier Kanaal 50.241 63.356 Overige toerekeningen Apparaatsuitgaven 11.274 12.905 Int. onderwijs instituten 1.106 1.210 Subtotaal Overige toerekeningen 12.380 14.115 TOTAAL ODA HIV/AIDS, Malaria en TB 433.057 478.019 Non-ODA HIV/AIDS, TB en Malaria Partnership Programma WHO (begroting VWS) 1.000 600 Overig (*) 1.840 1.949 TOTAAL NON-ODA HIV/AIDS, TB en Malaria 2.840 2.549 TOTAAL HIV/AIDS, TB en Malaria in HGIS 435.897 483.117 * Onder non-ODA overig is over 2007 en 2008 een toerekeningspercentage opgenomen van het non-ODA deel bijdrage aan WHO/PAHO. Bijlage 7. ODA-uitgaven Onderwijs (bedragen x EUR 1000) realisatie realisatie 2007 2008 Bilaterale uitgaven Partnerlanden met onderwijs als sector 232.894 265.156 Niet gedelegeerde middelen (Silent partnership, ECD, onderwijs post conflict, capaciteitsopbouw) 82.224 46.363 Noodhulponderwijs 500 Hoger onderwijs 91.792 Andere activiteiten 1.780 1.500 Education for All (EFA )/ Fast Track Initiative (FTI) 122.583 0 Toerekening macrosteun en schuldkwijtschelding 59.697 40.029 Toerekening andere thema's, zoals noodhulp en wederopbouw 28.389 33.416 Subtotaal bilateraal kanaal 528.067 478.256 Multilateraal VN-instellingen 22.449 27.619 ILO 283 329 UNHCR 2.740 2.814 UNICEF 5.985 7.350 UNRWA 7.079 9.000 UNESCO 1.079 280 WFP 2.723 4.000 PP ILO 2.560 3.846 Internationale Financiële Instellingen WB-Partnership Programma 1.500 1.500 IDA en regionale ontwikkelingsfondsen 13.583 16.531 Europese ontwikkelingssamenwerking Europees ontwikkelingsfonds (EOF) 5.983 6.672 Toerekening EU-begroting 13.295 13.505 Subtotaal Multilateraal 56.810 65.827 Particulier Kanaal Medefinancieringsprogramma 52.171 72.522 SALIN onderwijs 3.606 2.000 PSO 1.350 1.150 Overige 0 0 Subtotaal Particulier Kanaal 57.127 75.672 Overige toerekeningen Apparaatsuitgaven 16.071 17.330 Subtotaal Overige Toerekeningen 16.071 17.330 TOTAAL Onderwijs 658.075 637.085 TOTAAL OS-begroting 4.796.965 5.049.300 Uitgaven Onderwijs als % van de OS-begroting 13,7% 12,6% Bijlage 8. De non-ODA uitgaven naar beleidsthema (bedragen x EUR 1000) Realisaties Begroting Realisaties Begrotingshoofdstuk 2007 2008 2008 Versterkte internationale rechtsorde en eerbiediging van mensenrechten 1.1 Internationale rechtsorde 41.045 40.585 37.380 V-01.01 1.2 Mensenrechten 7.822 11.405 15.098 V-01.02 1.3 Internationale juridische instellingen 9.121 14.400 28.725 V-01.03 Justitie Preventie en Rechtshandhaving/Europol 6.152 14.957 12.710 VI-13.03.01 64.140 81.347 93.913 Vrede, veiligheid en conflictbeheersing 2.1 Nationale en bondgenootschappelijke veiligheid 14.174 14.072 12.177 V-02.01 2.3 Non-proliferatie en ontwapening 7.718 7.771 8.094 V-02.03 2.5 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing 123.264 85.427 138.362 V-02.05 2.6 Humanitaire hulpverlening 4.888 3.767 5.716 V-02.06 2.7 Goed bestuur 31.951 29.145 15.669 V-02.07 Defensie Uitvoeren crisisbeheersingsoperaties (diverse operaties) 298.628 207.500 321.323 X-20.01 480.623 347.682 501.341 Versterkte Europese samenwerking 3.2 Ondersteuning bij pre- en postaccessie 11.288 11.000 11.000 V-03.03 3.4 Nederlandse positie in de EU 3.442 3.447 3.585 V-03.04 3.5 Raad van Europa 9.303 9.303 9.179 V-03.05 Toerek. EU-begroting 78.718 79.600 79.600 Toerekening 102.751 103.350 103.364 Meer welvaart, eerlijkere verdeling en minder armoede 4.1 Handels- en financieel systeem 17.385 44.515 15.237 V-04.01 4.2 Armoedebestrijding 6.456 7.135 5.670 V-04.02 4.3 Verhoogde economische groei en verminderde armoede als gevolg van gezonde private sector ontwikkeling in ontwikkelingslanden 12.500 13.382 12.500 V-04.03 4.5 Nederlandse handels- en investeringsbevordering 5.256 5.265 6.917 V-04.05 Justitie Algemeen, Bestuursdepartement/bijdrage WIPO 110 146 115 VI-91.01.01 Financiën Mult. Ontw. Banken en Fondsen 3.592 1.674 2.032 IXB-04.20 VenW Veiligheid goederenvervoer scheepvaart (IMO) 418 416 400 XII-33.02 Veiligheid luchtvaart (ICAO en EASA) 1.043 1.265 1.338 XII-33.03 EZ Versterken gezamenlijke kennisbasis 5.561 5.588 5.581 XIII-02.45 Goede randvoorwaarden voor innovatieklimaat 309 353 322 XIII-02.55 Zorgen voor aantr. regio's/steden om te kunnen ondern. (WTO) 196 212 200 XIII-03.10 Algemeen (bijdragen aan int. instituten) 927 0 781 XIII-04.01 Handhaving niveau v. voorzieningszekerh. op korte + lange termijn 170 1.058 148 XIII-04.50 Algemeen 1.212 1.425 1.812 XIII-05.01 Verdere vrijmaking v/h intern. handels-/invest.verkeer en versterking v/d econ. rechtsorde 4.201 4.266 4.176 XIII-05.20 Bevorderen van internationaal ondernemen 72.055 58.818 70.199 XIII-05.30 Stimuleren van buitenlandse investeringen in Nederland (DBIN) 10.172 11.904 10.963 XIII-05.40 Programmatisch pakket 30.300 40.833 30.285 XIII-05.50 Efficiënt werkende communicatie en postmarkt (bijdr. UPU/ITU) 1.675 1.213 1.519 XIII-10.30 LNV Internationale contributies/FAO 3.182 3.144 3.174 XIV-29.01.01 Beheer van de natuur (Tropisch hout) 61 61 61 XIV-23.01.04 176.781 202.673 173.430 Toegenomen menselijke en sociale ontwikkeling 5.2 Versterking van het gebruik van kennis en onderzoek 2.596 2.596 2.596 V-05.02 5.4 HIV/AIDS 1.840 1.840 1.949 V-05.04 5.6 Participatie civil society 4.192 0 314 V-05.06 OCW Wetenschappelijk onderwijs 2.346 2.345 3.239 VIII-07.10 WO: beurzenprogramma 869 869 0 VIII-07.11 LNV Waarborgen van het kennisstelsel (ASC) 27 27 0 XIV-26.01.01 VWS Projecten via UNODC 3.000 5.000 5.000 XIV-98.01.01 WHO-partnerschap 6.000 6.000 6.000 XVI-98.01.01 20.870 18.677 19.098 Beter beschermd en verbeterd milieu 6.1 Milieu en water 11.038 7.332 3.218 V-06.01 VROM Clean development mechanism 21.150 62.030 40.124 XIA-43.08.04 Internationaal milieubeleid 3.802 3.813 4.481 XIA-47.44.04 VenW Integraal waterbeleid (Partners voor Water) 6.832 11.207 12.825 XII-31.01 Weer, klimaat, seismologie, ruimtevaart (WMO) 617 709 696 XII-37.01 EZ Duurzame energie (Joint Implementation) 11.130 28.705 9.176 XIII-04.20 LNV Organisatie CITES/COP 14 2.944 0 0 XIV-29.01.01 57.513 113.796 70.520 Welzijn en veiligheid van Nederlanders in het buitenland en regulering van het personenverkeer 7.1 Consulaire dienstverlening 15.276 9.078 13.977 V-07.01 7.2 Vreemdelingenbeleid 1.241 2.786 1.129 V-07.02 16.517 11.864 15.106 Versterkt cultureel profiel, positieve beeldvorming in en buiten Nederland 8.1 Grotere buitenlandse bekendheid met de Nederlandse cultuur en versterking van de culturele identiteit in ontwikkelingslanden 17.796 14.203 12.584 V-08.01 8.2 Cultureel erfgoed 3.519 3.519 3.615 V-08.02 8.3 Draagvlak Nederlands buitenlands beleid 26.494 25.210 25.226 V-08.03 OCW Cultuur: overig 1.002 1.004 943 VIII-08.11 Cultuur: overig 2.133 166 166 VIII-14.01/02/04 Cultureel erfgoed: Sieboldhuis 110 110 110 VIII-14.04 51.054 44.212 42.644 Overige uitgaven 10.1 Nominaal en onvoorzien 23 127.058 14 V-10.01 11.1 Apparaatsuitgaven 530.389 510.471 487.348 V-11.01 Div. dept. Attachés 50.248 53.468 49.901 Div. Begrotingen 580.660 690.997 537.263 Totaal non-ODA 1.550.909 1.614.598 1.556.679 PAGE 34 PAGE 1 Box 7. Internationaal Ondernemen Het financieel instrumentarium dat Economische Zaken ter beschikking staat om internationaal ondernemen te stimuleren heeft in 2008 grote wijzigingen ondergaan. De basis van twee programma’s PESP (Programma Economische Samenwerkings Projecten) en PSOM (Programma Samenwerking Opkomende Markten), die het hart van de ondersteuning voor individuele bedrijven vormde, is door een rechterlijke uitspraak vervallen. Het College van Beroep voor het bedrijfsleven is in de zaak Hanseland tot het oordeel gekomen dat er geen sprake is van een opdracht, maar van een subsidie. Hierdoor zijn beide programma’s direct stopgezet en is er gewerkt aan een vervangend instrumentarium. PSOM-OS is omgevormd tot het subsidieprogramma Private Sector Investement (PSI). Dit programma is vernieuwd, voor een aantal landen ‘ontbonden’ en het jaarlijks budget voor goedkeuring van nieuwe aanvragen is verhoogd van EUR 60 miljoen naar EUR 70 miljoen. Het PESP is geheel stopgezet, lopende aanvragen zijn nog afgehandeld. Ook voor 2g@there had deze uitspraak vergaande consequenties. De werkwijze waarbij het instrumentarium, zowel financieel als niet-financieel, in samenhang wordt ingezet, kreeg te maken met een verkleining van de mogelijkheden omdat PESP en PSOM ingetrokken werden. In het kader van 2g@there zijn 11 programma’s goedgekeurd, het programma begint goed op stoom te komen. De sterke Nederlandse sectoren zijn nu goed vertegenwoordigd. De subsidieregeling Progamma Starters Buitenlandse markten heeft in het laatste jaar van het bestaan ruim 700 bedrijven ondersteund bij het schrijven van hun internationaliseringsstragegie. Hierdoor zijn veel bedrijven op weg geholpen bij het zakendoen over de grens. In 2009 zal dit programma opgevolgd worden door de regeling Prepare2Start. Het concentreren van de economische aandacht op 15 prioritaire markten heeft geleid tot een aantal zeer succesvolle missies. De gezamenlijke missie naar Turkije was de grootste missie ooit. De missie naar China, korte tijd later gericht op de creatieve industrie, versloeg dit record. Beide missies zijn een voorbeeld van de versterking die plaatsvindt als overheid en bedrijfsleven gecoördineerd een markt bewerken. In 2009 zal deze strategie verder worden voortgezet.