Preview document (🔗 origineel)

---

	Eindrapportage online discussie

Handvest verantwoordelijk burgerschap

	Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties  

	30 oktober 2009

	Inhoudsopgave

Inleiding

Methodiek

Resultaten

Conclusies

Bijlagen: feiten en cijfers

	

		



	1. Inleiding 

Op dinsdag 2 juni 2009 heeft minister Ter Horst in Nieuwspoort de
maatschappelijke discussie over verantwoordelijk burgerschap geopend.
Met deze discussie wil het kabinet de gedeelde opvattingen over goed
burgerschap zichtbaar maken en laten zien hoe mensen zich inzetten voor
hun gemeenschap. De uitkomsten van de discussie leiden uiteindelijk tot
een Handvest verantwoordelijk burgerschap. 

De discussie over goed burgerschap vond plaats tijdens fysieke
bijeenkomsten in het land en online op de website   HYPERLINK
"http://www.handvestburgerschap.nl"  www.handvestburgerschap.nl . Het
ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft Politiek
Online gevraagd de online discussie te organiseren en te modereren. 

De online discussie bestond uit drie opeenvolgende discussierondes:

	een algemene discussieronde;

	een verdiepingsronde;

	een definitieronde.  

Dit rapport bevat de resultaten van de online discussie. De rapportage
is als volgt opgebouwd. In hoofdstuk 2 gaan we in op de methodiek van de
online discussie, in hoofdstuk 3 staan de concrete resultaten centraal
en in hoofdstuk 4 presenteren we de conclusies. In hoofdstuk 5 zetten we
tenslotte de feiten en cijfers met betrekking tot de online discussie op
een rij.     

	2. Methodiek	

Doel van de maatschappelijke discussie is om, samen met burgers,
maatschappelijke waarden en gedeelde opvattingen omtrent burgerschap te
benoemen en inzichtelijk te maken. De gedeelde waarden en opvattingen
worden vastgelegd in het Handvest verantwoordelijk burgerschap. 

De online discussie over het Handvest verantwoordelijk burgerschap
bestond uit drie opeenvolgende discussierondes waarin over waarden en
opvattingen werd gediscussieerd. Er is gekozen voor drie opeenvolgende
discussierondes om de waarden en opvattingen te kunnen trechteren en
uitdiepen. 

De eerste, algemene ronde is op 2 juni 2009 van start gegaan. In deze
discussieronde konden bezoekers van de website aangeven wat zij verstaan
onder de vier thema’s van burgerschap: respect, betrokkenheid bij
elkaar, gerichtheid op de toekomst en inzet voor de samenleving. Elk
thema is op video ingeleid door twee bekende Nederlanders en/of
opinieleiders. 

Afb. 1 - eerste discussieronde	

Voor de tweede discussieronde heeft de redactie per thema, op basis van
de input van deelnemers uit de eerste discussieronde, een aantal
kwesties geformuleerd waarin specifieke waarden van burgerschap waren
verwerkt. Per kwestie konden bezoekers aangeven of ze het er mee eens of
oneens waren. Ook konden bezoekers aangeven hoe men praktisch invulling
zou geven aan de verschillende waarden of wat de motieven waren voor de
keuze ‘eens’  of ‘oneens’. Ook konden ze een eigen stelling
indienen.  

Afb. 2 - tweede discussieronde	

Doel van de derde discussieronde is het vaststellen van de uiteindelijke
definitie van elementen van burgerschap. De elementen zijn afgeleid van
de stellingen uit de tweede ronde en de bijbehorende discussie. De
elementen voor de derde ronde zijn mede geformuleerd op basis van de
input uit de bijeenkomsten in het land. In de derde discussieronde
konden bezoekers van de website stemmen op passende definities per
element. Daarnaast konden bezoekers alternatieve definities aandragen,
waarop vervolgens gestemd kon worden. De derde discussieronde, en
daarmee de online discussie over goed burgerschap, is op 30 oktober
afgesloten. 				   Afb. 3 - derde discussieronde

Publiciteit

Naast de discussiemethodiek is publiciteit van groot belang voor een
levendige internetdiscussie. Deze publiciteit zorgt voor een actieve
aftrap van de discussie. Reacties van anderen nodigen uit om ook zelf je
mening te laten horen. Om burgers warm te krijgen voor deelname aan de
online discussie zijn een aantal instrumenten ingezet. 

Videostatements

Om de discussie over burgerschap in de eerste ronde open te breken, zijn
er per discussiethema twee videostatements van bekende Nederlanders
en/of opinieleiders op de website geplaatst.  

Affiliatemail

Politiek Online heeft websites die een inhoudelijke link hebben met het
thema burgerschap twee keer per e-mail benaderd. In de eerste
affiliateronde (op 15 juni 2009) lag de nadruk op het genereren van
bekendheid voor de online discussie. De webmasters van de geselecteerde
websites werden per e-mail verzocht een artikel te plaatsen, waarin
burgers werden uitgenodigd deel te nemen aan de discussie. De tweede
affiliateronde (3 augustus 2009) stond in het teken van een oproep tot
deelname aan de discussie. In het persbericht werden burgers en
organisaties opgeroepen een bijdrage te leveren aan de discussie, om zo
daadwerkelijk invloed te hebben op de inhoud van het Handvest
verantwoordelijk burgerschap. Deze personen en organisaties zijn
vervolgens nagebeld. De tweede affiliateronde heeft, naast een stijging
van het aantal bezoekers, vooral geleid tot een stijging van het niveau
van de bijdragen. Voor beide affiliates is na een week een reminder
gestuurd.

Vrije publiciteit

Traditionele en online media zijn middels een persbericht geïnformeerd
over de start van de discussie. Dit heeft, vooral in het begin van de
online discussie, tot veel vrije publiciteit geleid. Traditionele media,
zoals Trouw en NRC Handelsblad, en weblogs als GeenStijl hebben aandacht
besteed aan het thema. 

  

Nieuwsbrieven

Om deel te nemen aan de discussie, moesten bezoekers een profiel
aanmaken. Bij het aanmaken van een profiel konden bezoekers aangeven of
ze de digitale nieuwsbrief wilden ontvangen. Uiteindelijk hebben 362
bezoekers zich op de nieuwsbrief geabonneerd. In totaal zijn er tien
nieuwsbrieven verstuurd. Vier tijdens de eerste discussieronde, vier
tijdens de tweede ronden en twee tijdens de laatste ronde.  

Betaalde publiciteit

Het ministerie van BZK heeft in september 2009 een betaalde online
publiciteitscampagne opgezet. Deze bestond uit de inzet van een Postbus
51-bannerroulement, de inkoop van Google Adwords en
zoekmachine-optimalisatie. De banners zijn ingekocht via Ilse Community
Channel en op Maroc.nl en Hyves.nl   

Deelnemers en bijdragen

Iedere geïnteresseerde burger kon deelnemen aan de online discussie. Om
te reageren, moesten bezoekers een eenvoudig profiel aanmaken (naam,
gebruikersnaam en e-mailadres). 492 menen hebben een profiel aangemaakt.
Eenmaal ingelogd, konden bezoekers hun visie geven op een van de vier
burgerschapsthema’s, de stellingen of de definities, reageren op
bijdragen van andere bezoekers en/of stemmen op bijdragen van anderen. 

In totaal hebben bezoekers in de eerste ronde 242 bijdragen geleverd.
Daarbij was het thema ‘respect’ met 121 bijdragen veruit het
populairst. ‘Betrokkenheid bij elkaar’ werd met 34 reacties het
minst bediscussieerd. In de tweede ronde is de deelname aan de
discussie, in aantal en kwaliteit, behoorlijk toegenomen. Dit onder
andere als gevolg van de betaalde en onbetaalde publiciteitsacties in
deze periode. In totaal hebben bezoekers in de tweede ronde 377
bijdragen geleverd en zijn er 403 stemmen uitgebracht. Ook hier sprak
het thema ‘respect’  met 164 reacties en 201 stemmen het meest tot
de verbeelding. In de derde en afsluitende ronde zijn er in totaal 1217
stemmen uitgebracht op de definities. In totaal kon men stemmen op 107
definities.  Van deze definities zijn er 38 door de redactie van de
website geformuleerd. 69 Definities zijn door bezoekers van de website
aangedragen.        

	3. Resultaten 

In dit hoofdstuk bespreken we de resultaten van de drie online
discussierondes. 

Algemene discussieronde

De eerste discussieronde liep van 2 juni 2009 tot eind juli 2009
(reageren was nog mogelijk tijdens het begin van de tweede
discussieronde). Inhoudelijk zijn er twee discussielijnen te
onderscheiden in de eerste ronde. De eerste discussielijn betrof de
inhoudelijke reacties op het thema burgerschap. De tweede discussielijn
ging niet zozeer over burgerschap, maar meer op de rol van de overheid
ten opzichte van burgerschap.

Uit de reacties op de website bleek dat er inhoudelijk, in grote lijnen,
geen onoverkomelijke verschillen zijn tussen de opvatting over
burgerschap van de overheid en van de burgers die reageerden.
Kernwaarden zoals respect, verdraagzaamheid, onderlinge betrokkenheid,
goede omgangsvormen, rekening houden met komende generaties en
gelijkwaardigheid werden niet ter discussie gesteld en zelfs essentieel
geacht voor een goed functionerende samenleving. De invulling van deze
kernwaarden verschilt wel. Burgers willen niet dat de overheid bepaalt
welke invulling ze aan deze kernwaarden moeten geven. Een ander punt van
aandacht is het gevoel van maatschappelijke onthechting die uit sommige
reacties spreekt. Regelmatig werd gesteld dat het met de samenleving de
verkeerde kant op gaat. Er zou te veel aandacht zijn voor materiële,
oppervlakkige zaken, mensen zouden minder in elkaar geïnteresseerd zijn
en minder voor elkaar over hebben. Uiteindelijk resulteert dat in
horkerig gedrag en verval van goede omgangsvormen, zo wordt gesteld.
Deze reacties liggen in het verlengde van de conclusies van het
onderzoek van 21Minuten.nl. Ook daarin werd geconcludeerd dat “de
normen- en waardencrisis als de grootste zorg [wordt] ervaren”.

Voor de tweede discussieronde is een selectie gemaakt van de
verschillende manieren waarop burgers aankijken tegen de vier
burgerschapsthema’s. De volgende perspectieven uit de eerste
discussieronde zijn gebruikt als input voor de tweede ronde:

Respect  

Respect is geen eenduidig begrip. Het kan in verschillende situaties een
verschillende invulling krijgen. Het woord ‘respect’ wordt
tegenwoordig zo vaak en zo snel in de mond genomen, dat een devaluatie
van het begrip dreigt. 

Respect en het aanleren van goede omgangsvormen begint in de opvoeding
van kinderen. Door de verruwing van de samenleving valt dat echter niet
altijd mee.

Respect is wederkerig, de liefde moet van twee kanten komen. Het is van
groot belang dat mensen (leren) zich te verplaatsen in een ander. Dat is
tegenwoordig niet altijd het geval. Velen denken in de eerste plaats
toch aan zichzelf.  

Respect betekent dat je je medemens respecteert, zonder dat je met hem
eens hoeft te zijn en met behoud van verschillen. 

Respect krijg je niet, maar moet je verdienen. 

Respect heeft te maken met principes en niet met regels; met de rode
draad en niet met de details.

De overheid is en mag niet verantwoordelijk worden gesteld voor alle
misstanden in de maatschappij. Die verantwoordelijkheid ligt ook bij
burgers zelf. 

Betrokkenheid bij elkaar

Mensen zijn tegenwoordig te veel op zichzelf gericht. Daardoor verliest
men de ander al snel uit het oog. Betrokkenheid wil juist zeggen dat je
niet alleen je eigen welzijn vooropstelt, maar ook dat van anderen. 

Het bewustzijn van saamhorigheid en bereidheid om de consequenties
daarvan te dragen, dat is de definitie van solidariteit. Juist de
bereidheid om consequenties te dragen van saamhorigheid is in veel
gevallen verdwenen.

Het onderling vertrouwen in de samenleving neemt af. Door onderling
vertrouwen te stimuleren, schept men de belangrijkste voorwaarde om
onderlinge betrokkenheid te versterken. 

Mensen hebben te weinig zelfkritiek. Om daadwerkelijk te veranderen, is
het noodzakelijk eerst je eigen denken en doen kritisch onder de loep te
nemen. 

Gerichtheid op de toekomst

Door meer persoonlijke interesse en nieuwsgierigheid, raken mensen
gemotiveerd om een bijdrage te leveren aan hun leefomgeving.

In plaats van ‘gerichtheid op de toekomst’ kan beter worden
gesproken over ‘richting duurzaam gedrag’. Het gaat om duurzaam
gedrag en handelen, om doen, en niet alleen om denken en plannen. 

De samenleving heeft behoefte aan het leven vanuit de zeven deugden:
wijsheid, rechtvaardigheid, matigheid, moed, geloof, hoop en liefde,
alsmede het benadrukken van schoonheid van mens, natuur en materie.

Nu bewust keuzes maken is de basis voor de toekomst. 

Jongeren zijn de toekomst. Maar jongeren moeten tijdens hun opvoeding
wel worden voorbereid op hun toekomst. Op die manier kan asociaal gedrag
in de leefomgeving op termijn verdwijnen. 

Gerichtheid op de toekomst is kijken naar welke kansen kunnen worden
benut voor het individu en de samenleving. 

Inzet voor de samenleving

Er mag wel wat meer vertrouwen zijn in mensen die zich inzetten voor de
publieke zaak. Tegelijkertijd mogen we van hen ook niet te veel
verwachten, ook zij zitten vast aan vastgestelde kaders.

Waar het vooral om gaat, is: doen. Je kunt nog zo wijs, rechtvaardig,
matig en moedig zijn: als je er alleen in je gedachten mee bezig bent,
verandert er nooit iets.

Door het politieke domein te verbreden naar gewone burgers, door
participatie middels fora en referenda, krijgen zij meer zelfrespect en
het gevoel gehoord te worden. 

Government of the people, by the people, for the people. Dat is alleen
mogelijk als de burgers zelf verantwoordelijkheid nemen voor elkaar. 

Je inzetten voor de samenleving gaat prima, tot je op het terrein komt
dat de overheid naar zich toe heeft getrokken. Dan raak je verstrikt in
bureaucratie. Het is niet de overheid die dat bedenkt, maar wij met
z’n allen. Om risico’s te ontlopen, leggen we de
verantwoordelijkheid bij de overheid. 

Het vraagt nuance om te kijken wat verantwoordelijk burgerschap inhoudt
en hoe we weer kunnen komen tot een goede samenleving, met mensen die
elkaar respect geven en elkanders respect verdienen, die betrokken zijn
op anderen zoals anderen op hen, die gericht zijn op de toekomst en zich
inzetten voor de samenleving. 

De tweede dominante discussielijn betrof de rol van de overheid ten
aanzien van burgerschap. Burgers grepen de start van de discussie aan om
hun afkeuring of twijfel uit te spreken over nut en noodzaak van een,
door de overheid geïnitieerde, discussie over burgerschap. Sommigen
trokken de legitimiteit van de overheid in het algemeen, of de minister
in het bijzonder, in twijfel. In hun perspectief is invulling van
burgerschap geen overheidsaangelegenheid en moet de overheid allereerst
bij zichzelf te rade gaan. Een discussie over goed burgerschap wordt
door hen gezien als betutteling en een poging om burgers in een door de
overheid gevormd keurslijf te dwingen. Anderen zagen wel de noodzaak in
van een maatschappelijke discussie over burgerschap, maar vroegen zich
af of de opzet van de door het ministerie van BZK geïnitieerde
discussie de juiste is. Ook in het publieke debat, dat werd gevoerd op
de opiniepagina’s van landelijke kranten en op diverse weblogs, waren
deze geluiden te horen. Zo vroeg de Nationale Ombudsman zich af hoe de
gekozen uniforme benadering van burgerschap zich verhoudt tot adviezen
van de WRR. Dit adviesorgaan van de regering had zich juist voorstander
getoond van een pluriformere benadering van burgerschap. Hoewel deze
discussielijn tot het einde van de eerste ronde aanwezig bleef,
verschoof deze half juni, twee weken na de start van de discussie, naar
de achtergrond. 

Verdiepingsronde

In de tweede ronde is de discussie verdiept door de opbrengsten van de
eerste ronde, de uitkomsten van de eerste bijeenkomsten en de teksten
uit het startdocument te formuleren als kwesties die in het Handvest
thuis zouden moeten horen. Deze kwesties zijn voorgelegd aan de
deelnemers. Aan hen is gevraagd of deze kwesties thuishoren in het
Handvest burgerschap. Vervolgens werd de verdiepende vraag gesteld
waarom deze kwestie van belang is. Op deze manier werd geprobeerd zicht
te krijgen op waarden die burgers van belang vinden en hun
achterliggende motieven. 

Op deze informatie zijn vervolgens de elementen en de definities voor de
derde ronde gebaseerd. Per thema hebben we daartoe de belangrijkste
kwesties geselecteerd. Het belang van een kwestie werd bepaald door het
soort en aantal reacties dat de kwestie opriep en/of het aantal
positieve stemmen dat een kwestie kreeg in de tweede ronde. Uiteindelijk
hebben we de volgende kwesties gebruikt als basis voor de derde ronde. 

Kwesties ‘respect’

Als men beter naar elkaar luistert, de tijd voor elkaar neemt, kan men
elkaar ook beter serieus nemen. Door elkaar serieus te nemen, kan men
elkaar ook beter begrijpen, en komt er meer begrip voor elkaar.   

Plezierige omgangsvormen vragen zelfbeheersing en verplaatsing in de
ander. Niet altijd gemakkelijk, maar vriendelijkheid leidt tot minder
stress en een prettiger klimaat.

Je medemens respecteren als persoon wil niet zeggen dat je het eens bent
met zijn of haar opvattingen.

Samenleven is elkaar met open vizier tegemoet treden. Bejegenen zoals we
zelf behandeld willen worden. Elkaar zien als medemens en niet als lid
van een groep, zien zonder voorbehouden.

Goede omgangsvormen zijn niet alleen een verantwoordelijkheid van het
individu, maar een verantwoordelijkheid van de samenleving als geheel.
Het vasthouden aan goede omgangsvormen valt niet altijd mee als je kijkt
naar de verruwing in de maatschappij.

Diversiteit is onderdeel van onze samenleving. Het gaat erom dat we goed
met elkaar omgaan. We moeten niet meteen ons oordeel klaar hebben en
onze eigen waarden en overtuigingen als de enige juiste of beste zien.

Kwesties ‘betrokkenheid bij elkaar’ 

Betrokkenheid bij elkaar is dingen doen voor mensen die je niet kent.
Het is idioot dat we ons op vakantie allemaal Nederlander voelen en
zodra we weer onze eigen straat in rijden de kleine verschillen
onoverkomelijk zijn.

Vrijwilligerswerk doe je vooral voor jezelf en een beetje voor een
ander. Dat de samenleving als geheel er wat aan heeft, is mooi
meegenomen.

De samenleving maken we met elkaar. Dat vraagt eigen initiatief, maar
wel op een manier die past bij wie je bent en wat je kan.

De sterkeren helpen de zwakkeren, ook uit solidariteit tussen de
generaties. Vandaag helpt u, morgen krijgt u hulp. 

Betrokkenheid zit ‘m in kleine dingen. Een glimlach kost niets. Een
beetje aandacht voor een ander. Meeleven, het gevoel geven dat iemand er
niet alleen voor staat. 

Kwesties ‘gerichtheid op de toekomst’

Niet alleen ouders zijn verantwoordelijk voor het veilig en goed
opgroeien van jongeren. Dat is namelijk een gedeelde
verantwoordelijkheid. Maar dan moet wel geaccepteerd worden dat niet
alleen ouders kinderen aanspreken op hun gedrag.

Als we ons ergens druk over moeten maken, dan is het de kwaliteit van
ons milieu en ons klimaat. Die bepalen immers ons voortbestaan. Dus
voortaan niet alleen denken, maar doen.

Een duurzame samenleving begint bij het leren kennen van de ander, te
beginnen met je buren en naasten. Dat creëert begrip en betrokkenheid.
Op die manier kunnen we bouwen aan een duurzame samenleving, gebaseerd
op waardevolle relaties.

Kwesties ‘inzet voor de samenleving’ 

Een democratie blijft alleen in stand als mensen haar blijven voeden.
Gaan stemmen is het minste wat je kunt doen.

Iedere Nederlander draagt bij aan een socialere samenleving. Een
samenleving staat of valt met de inzet van haar leden.

Mensen die zich willen inzetten voor de samenleving moeten actief worden
ondersteund. Er mag wel wat meer vertrouwen zijn in mensen die zich
inzetten voor de publieke zaak.

Uiteindelijk gaat het om daadwerkelijk doen. Je kunt nog zo wijs en
rechtvaardig zijn, als je het niet in praktijk brengt, heeft niemand er
iets aan.

3. Verdiepingsronde

In de derde discussieronde stonden elementen van goed burgerschap en de
mogelijke definities daarvan centraal. De elementen van burgerschap
werden afgeleid uit de tweede discussieronde en de bijeenkomsten in het
land. Met elementen van burgerschap bedoelen we de (idealiter gedeelde)
waarden die mensen voor ogen hebben, wanneer ze het hebben over
verantwoordelijk burgerschap. 

De eerste zestien elementen zijn afkomstig uit de tweede discussieronde.
De laatste twee elementen zijn toegevoegd aan de lijst, naar aanleiding
van de bijeenkomsten die in het land hebben plaatsgevonden. 

Om tot mogelijke definities te komen, is nagegaan op welke manier
deelnemers invulling  geven aan de verschillende elementen van
burgerschap. Die verschillende invullingen hebben we geclusterd in twee
of drie perspectieven per element.  Vervolgens is voor deze
perspectieven een passende definitie geformuleerd. Het uiteindelijke
resultaat is een lijst van 38 definities, verdeeld over de achttien
elementen. Met deze lijst zijn we de derde discussieronde gestart.
Bezoekers konden stemmen op de meest passende definitie of zelf een
definitie toevoegen. Uiteindelijk zijn door bezoekers van de website 69
definities toegevoegd. In onderstaand overzicht staat per element de
definitie waar het meest op is gestemd. Tussen haakjes staat het aantal
stemmen dat op de definities is uitgebracht. 

In sommige gevallen is er een duidelijke voorkeur en kiezen bezoekers
overtuigend voor één specifieke definitie. Bij andere elementen is er
op meerdere definities gestemd, die onderling ook daadwerkelijk
verschillen. In dat geval wordt de definitie genoemd waar het vaakst op
is gestemd, aangevuld met kernwoorden van andere relevante definities.  

Thema: respect

Een open houding  (totaal = 68 stemmen)

“Constructief geïnteresseerd zijn in nieuwe ideeën en in wat andere
mensen beweegt” 

(16 stemmen)

Oók: elkaar zien als individu, niet als lid van een groep; eerlijk zijn
over jezelf; anderen onbevooroordeeld tegemoet treden

Plezierige omgangsvormen (totaal = 77 stemmen)

“Wellevendheid” (16 stemmen) 

Oók: verplaatsen in een ander; minder stress; elkaar de ruimte geven;
zelfbeheersing

Verdraagzaamheid (totaal = 106 stemmen)

“Accepteren dat mensen in denken en gedrag verschillen, maar allen lid
zijn van de menselijke familie” (31 stemmen)

Oók: niet alles van een ander pikken, maar streven moet zijn je te
verplaatsen in een ander; eenieder heeft recht op eigen gedachten, eigen
wil, eigen stem en eigen privacy; je hoeft het niet met de ander eens te
zijn 

Rekening houden met de ander (totaal = 45 stemmen)

“Behandel een ander, zoals je zelf behandeld wilt worden” (12
stemmen)

Geven en nemen (totaal = 62 stemmen)

“Een dynamisch, maar eerlijk evenwicht zoeken tussen mijn belang en
dat van de ander” 

(18 stemmen)

Elkaar serieus nemen (totaal = 103 stemmen)

“Behandel iedereen als volwaardig individu: niemand is gelijk! Niemand
mag als nummer behandeld of als groepslid bestempeld worden” (33
stemmen)

Oók: wederkerigheid; inleven in anderen;veroordeel elkaar niet;
bewustwording van elkaar; elkaar leren kennen

Thema: betrokkenheid bij elkaar

Aandacht voor elkaar (totaal = 51 stemmen)

“Aandacht voor anderen hoeft niet geforceerd te zijn, een beetje
oplettendheid en hier en daar een vriendelijk gebaar doet al veel
goed” (10 stemmen) 

Oók: onderlinge verbondenheid door sociale netwerken in de buurt te
vormen; contact en ontmoeting; gewoontes van anderen respecteren

 

Elkaar helpen (totaal = 77 stemmen)

“Klein gebaar, groot goed” (27 stemmen)

Oók: hulp verlenen als mogelijk; klaar staan om vreugde en verdriet te
delen

Elkaar aanspreken (totaal = 65 stemmen)

“Bereid zijn anderen aan te spreken op storend gedrag om op die wijze
elkaar te corrigeren. Zo raak je ook betrokken bij elkaar” (14
stemmen)

Oók: kritiek accepteren

Hulp durven vragen (totaal = 40 stemmen) 

“Samen leven betekent open staan voor een ander. Helpen waar nodig,
geholpen worden als nodig” (16 stemmen)

Oók: je kwetsbaar opstellen; om hulp durven vragen

Open staan voor contact (totaal = 47 stemmen) 

“Betrokkenheid is een gedrag uit emotie gedreven. De omgeving speelt
hier in een belangrijke rol en kan directe positieve en/of negatieve
invloed op de betrokkenheid van de burger hebben. De overheid en de
burger dragen hierbij hun eigen verantwoordelijkheid” 

(14 stemmen)

Oók: anderen respecteren die je aanspreken op je gedrag; verschil van
opvattingen zijn bespreekbaar

Thema: gerichtheid op de toekomst

Zorg voor de leefomgeving (totaal = 48 stemmen)

“Je verantwoordelijkheid nemen voor je eigen buurt” (15 stemmen)

Zorg voor het milieu (totaal = 75 stemmen)

“Het milieu, de toekomst van de aarde gaat boven alles. Het staat
boven onze consumptiedrang, boven economische groei en ons ego. Het
vraagt van een ieder een lange termijn visie en een actieve bijdrage aan
een duurzame wereld” (22 stemmen)

Oók: verantwoord consumeren; nadruk op duurzaam gebruik van bezittingen

Zorg voor toekomstige generaties (totaal = 55 stemmen)

“Stoppen met praten en beginnen met écht investeren in een duurzame
samenleving” 

(14 stemmen)

Oók: verantwoordelijkheid voor ouders; verantwoordelijkheid voor
samenleving; jongeren moeten kansen grijpen; goed onderwijs; dialoog

Thema: inzet voor de samenleving

Actief participeren (totaal = 67 stemmen) 

“Ieder mens heeft zijn specifieke kwaliteiten en talenten. Het is
ieders zijn verantwoordelijkheid om deze in te zetten ten behoeve van
een leefbare samenleving” 

(19 stemmen)

Oók: eigen initiatief; de samenleving dienen 

Democratische rechten gebruiken (totaal = 86 stemmen)

“Ga stemmen (actief kiesrecht) en wees beschikbaar als
volksvertegenwoordiger (passief kiesrecht) als je daarvoor de kennis en
kunde bezit”  (15 stemmen)

Oók: rechten verliezen als men de plichten niet nakomt;
maatschappelijke ondersteuning voor initiatieven uit de samenleving;
individuele vrijheid met beperkingen 

Vertrouwen in actieve burgers (totaal = 73 stemmen)

“Overheid en burger nemen elk hun verantwoordelijkheid en betrekken
elkaar bij het nemen van die verantwoordelijkheid” (25 stemmen)

Oók: actieve burgers krijgen steun van overheid en medeburgers 

Vrijwillige inzet (totaal = 72 stemmen)   

“Vrijwillige inzet kan niet genoeg gewaardeerd worden. Het kan wel
gestimuleerd worden, maar kan per definitie niet afgedwongen worden”
(21 stemmen)

Oók: iedereen moet zich afvragen wat hij/zij kan bijdragen; vrijwillige
inzet is onmisbaar 

Uit de derde discussieronde bleek (wederom) dat burgers verschillende
opvattingen hebben over de manier waarop de elementen van burgerschap
kunnen worden ingevuld. Zo verwijzen veel reacties bij het thema
‘respect’ impliciet naar een gedeelde behoefte aan ‘plezierige
omgangsvormen’, maar de manier waarop mensen ‘plezierige
omgangsvormen’ definiëren, verschilt. Voor de een is elkaar de ruimte
geven van groot belang, de ander gaat een stap verder door te stellen
dat mensen zich daadwerkelijk moeten verdiepen in elkaar en elkaars
motieven. 

Kijkend naar de definities waarop is gestemd en de definities die zijn
toegevoegd door bezoekers, kunnen vier perspectieven worden
onderscheiden die burgers hanteren bij het definiëren van de
verschillende elementen van burgerschap. 

Het eerste perspectief is het perspectief van de individuele burger. In
de definities die passen bij dit perspectief op burgerschap staan de
normen en waarden die een burger zichzelf oplegt centraal (bv. ‘niet
altijd een mening hebben en deze uiten’). 

Het tweede perspectief is het perspectief van burgers die het beste voor
hebben met de samenleving. De definities die vanuit dit perspectief zijn
geformuleerd gaan over de manier waarop burgers vinden dat zij zich ten
opzichte van de maatschappij moeten gedragen (bv. ‘help diegenen die
hulp willen en waar je in staat bent die hulp op een goede manier te
geven’). 

In het derde perspectief wordt ‘van buiten naar binnen’ geredeneerd.
Bij deze definities gaat het over de manier waarop burgers vinden dat
anderen zich moeten gedragen.  (bv. ‘als alle mensen elkaar gaan
aanspreken op alles wat ze vinden dat anderen niet goed doen, leidt dat
tot de hel op aarde’). 

Het vierde perspectief betreft de burger ten opzichte van de overheid.
Definities die vanuit dit perspectief zijn toegevoegd gaan vooral over
de manier waarop de overheid zich dient te gedragen en waar zij zich wel
en niet mee mag bemoeien. (bv. ‘de overheid maakt gebruik van de
deskundigheid van actieve burgers’)

	4. Conclusies 

Het doel van de online discussie was om te komen tot een aantal waarden
van en opvattingen over goed burgerschap. In feite vormen alle in
hoofdstuk 3 genoemde definities, zowel van de redactie als van de
bezoekers, de conclusie van de online discussie.

Op abstract niveau is nog een aantal algemene conclusies te trekken over
de houding van burgers ten opzichte van elkaar en ten opzichte van de
overheid. Wij sluiten af met de, in onze ogen, drie belangrijkste
algemene conclusies naar aanleiding van de online discussie over goed
burgerschap

Allereerst geven deelnemers aan de online discussie, expliciet of tussen
de regels door, aan dat de overheid zich niet dient te bemoeien met goed
burgerschap. Zij zien de invulling van burgerschap vooral als een zaak
van burgers zelf en vinden dat de overheid zich daar geen mening over
mag en kan vormen. De overheid moet vooral op afstand blijven. Ook
worden er twijfels geuit over de legitimiteit van de overheid om op het
vlak van burgerschap duidelijke standpunten in te nemen of zelfs in te
grijpen. Er wordt in dit verband in bijdragen al snel gesproken over
‘betutteling’ en ‘paternalisering’ door de overheid.  

Een tweede conclusie is echter dat veel burgers wel degelijk een gevoel
van onbehagen hebben bij de manier waarop de samenleving zich de
afgelopen jaren heeft ontwikkeld. Daarbij doelt men niet zozeer op
onbehagen in de directe omgeving, maar vooral een onbehagen met
maatschappelijke ontwikkelingen waar men (gevoelsmatig) minder grip op
heeft. Zorgen over de verruwing van omgangsvormen, weinig oog voor
elkaar en het gevoel dat het met de samenleving de verkeerde kant
opgaat, worden met regelmaat benoemd door de deelnemers aan de
discussie. De uitspraak ‘Met mij gaat het goed, met de samenleving
gaat het slecht’ mag inmiddels een cliché zijn geworden, maar is
niettemin zeer van toepassing op vele bijdragen aan de online discussie
over burgerschap.   

De finale conclusie is dat, uitzonderingen buiten beschouwing gelaten,
veel burgers eerst en vooral naar anderen kijken als het gaat om
oplossingen voor dit dilemma, maar geen sturende rol van, bijvoorbeeld,
de overheid willen accepteren. Deze houding van ‘Met mij gaat het
goed, met de samenleving gaat het slecht, maar ik alleen kan niet veel
veranderen en de overheid mag zich er inhoudelijk niet mee bemoeien’
leidt vervolgens tot een status quo op het vlak van burgerschap. Burgers
voelen zich enerzijds ongemakkelijk als ze worden aangesproken op hun
(maatschappelijke) verantwoordelijkheid om individueel weerstand te
bieden aan maatschappelijke ontwikkelingen die ze niet aanstaan, maar
accepteren anderzijds geen grote, sturende rol van de overheid. Gevolg
is dat men het in theorie en in de online discussie in grote lijnen eens
is over de algemene elementen van goed burgerschap, maar dat de
praktische invulling ervan per individu behoorlijk kan verschillen. 

	5. Bijlagen: feiten en cijfers

< Feiten en cijfers volgens na ontvangst van de click- en datarapporten
van OMD >

Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties 	   30 okt.
2009

 PAGE    

 PAGE   19 

Politiek Online ©

		

Politiek Online 

Prinses Mariestraat 36

2514 KG Den Haag 

T: 070 362 97 97 

F: 070 345 45 41 

( info@politiekonline.nl

www.politiekonline.nl