HGIS Jaarverslag 2009
Bijlage
Nummer: 2010D23101, datum: 2010-05-19, bijgewerkt: 2024-02-19 10:56, versie: 1
Directe link naar document (.doc), link naar pagina op de Tweede Kamer site.
Bijlage bij: Jaarverslag 2009 Homogene Groep Internationale Samenwerking (2010D23100)
Preview document (🔗 origineel)
HGIS Jaarverslag 2009 Ministerie van Buitenlandse Zaken Inhoudsopgave HGIS Jaarverslag 2009 P. 0 Voorwoord P. 2 Inleiding P. 3 HGIS naar kabinetsdoelstellingen P. 7 Financiële Bijlagen P. 14 Bijlage 1: De HGIS-uitgaven en ontvangsten 2009 per begroting en artikel P. 14 Bijlage 2. De ODA-uitgaven naar beleidsthema P. 17 Bijlage 3: ODA-prestatie P. 19 Bijlage 4: ODA-uitgaven partnerlanden 2009 P. 20 Bijlage 5 HGIS-uitgaven Natuur, Milieu en Water P. 26 Bijlage 6: Uitgaven HIV/AIDS, Malaria en Tuberculose P. 27 Bijlage 7. ODA-uitgaven Onderwijs P. 28 Bijlage 8. De non-ODA uitgaven naar beleidsthema P. 29 Voorwoord Dit jaarverslag van de Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS) geeft inzicht in de besteding van Nederlandse middelen aan internationale samenwerking in 2009. Vrijwel alle vakministeries doen uitgaven op het gebied van internationale samenwerking. Het HGIS-jaarverslag is het enige document dat een volledig overzicht geeft van alle buitenlanduitgaven die op de verschillende departementale begrotingen staan. De budgettaire constructie van de HGIS werd in 1997 ingesteld om onderlinge samenwerking te bevorderen en om buitenlanduitgaven in samenhang te kunnen bezien. In de tabellen en figuren is onderscheid gemaakt tussen uitgaven in het kader van officiële ontwikkelingssamenwerking (ODA: Official Development Assistance) en andere uitgaven aan internationale samenwerking (non-ODA). De minister van Buitenlandse Zaken is coördinator van het buitenlandbeleid en daarmee van de HGIS. De minister voor Ontwikkelingssamenwerking is eerstverantwoordelijke voor de coördinatie van de ODA-middelen. Het is de gewoonte dat de HGIS-nota de indeling van de begroting van het Ministerie van Buitenlandse Zaken volgt. Deze begroting maakt deel uit van een experiment. Dit houdt in dat de beleidsagenda van de begroting specifiek in gaat op de 10 doelstellingen van de eerste pijler van het kabinetsprogramma <>. Het HGIS jaarverslag volgt deze opzet. Het jaarverslag wordt afgesloten met financiële overzichten. In de bijlagen wordt de financiële informatie op verschillende manieren gepresenteerd om zo aan een brede informatiebehoefte tegemoet te komen. HGIS-uitgaven staan geordend naar departement, begroting en artikel, naar beleidsthema en naar partnerland. Dit jaarverslag gaat in op activiteiten die in 2009 uitgevoerd zijn door inzet van HGIS-middelen. Het verslag geeft inzicht in de grote lijnen. Voor meer gedetailleerde beschrijvingen ten aanzien van de diverse onderwerpen wordt verwezen naar de jaarverslagen van de verschillende ministeries, in het bijzonder dat van Buitenlandse Zaken. Inleiding 2009 was een bewogen jaar voor het internationale beleid in het algemeen en daarmee ook voor de activiteiten die gefinancierd worden uit de Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS). In het afgelopen jaar werd weer duidelijk hoezeer de wereld met elkaar verbonden is. De financiële crisis die al eerder in de Verenigde Staten begon, brak in alle hevigheid uit in de rest van de wereld. De ‘Mexicaanse griep’ heeft slachtoffers geëist op alle continenten. En in 2009 ging veel aandacht uit naar mondiale klimaatverandering. Deze problemen vereisen een gezamenlijke en gecoördineerde aanpak. Niet alleen tussen staten maar ook tussen verschillende instanties binnen staten. 2009 is ook het jaar geweest waarin wereldwijd veel institutionele veranderingen hebben plaatsgevonden die hun weerslag hebben op het internationale beleid van Nederland. In het begin van 2009 werd Barack Obama geïnaugureerd als president van de Verenigde Staten. Op 3 november ondertekende de Tsjechische president, Václav Klaus, als laatste het Verdrag van Lissabon. En in december is het Kopenhagen-Akkoord gesloten dat moet bijdragen aan een beperking van de mondiale temperatuurstijging. De HGIS werd in 2009 geconfronteerd met een forse daling (t.o.v. de ontwerpbegroting) van het ODA-budget van ruim EUR 550 mln. Deze daling komt door een verlaging van het BNP en is daarmee een direct gevolg van de economische crisis. De totale HGIS-uitgaven bedroegen in 2009 EUR 6,3 miljard. Hiervan is EUR 4,7 miljard ODA en EUR 1,6 miljard non-ODA. De omvang van de HGIS is in 2009 met EUR 0,3 miljard gedaald ten opzichte van 2008. Figuur 1. Realisaties HGIS 2009 naar beleidsthema (bedragen x 1000) Totale omvang van de HGIS 2009: EUR 6,3 mld Figuur 2 . Uitgaven ODA naar beleidsthema (bedragen x 1000) Totale omvang van de ODA realisaties 2009: EUR 4,7 mld Figuur 3 . Uitgaven non-ODA naar beleidsthema (bedragen x 1000) Totale omvang van de non-ODA realisaties 2009: EUR 1,6 mld HGIS naar kabinetsdoelstellingen Doelstelling 1: Een Europa met een stevig draagvlak dat zich richt op terreinen waar het meerwaarde levert en zich niet begeeft op terreinen waar lidstaten het beter zelf kunnen regelen. 2009 is een belangrijk jaar geweest voor de Europese integratie. Op 1 december is het Verdrag van Lissabon, na een moeizaam proces, in werking getreden. Hiermee is de EU daadkrachtiger en democratischer geworden. Nederland heeft al voor het in werking treden van het verdrag intensief gesproken over de implementatie hiervan. Hierbij is Nederland actief opgetrokken met de Benelux-partners. De EU heeft in 2009 een bijdrage geleverd aan het bestrijden van de recessie. Zo is er een communautair herstelplan overeengekomen dat voor een bestedingsimpuls heeft gezorgd. Ook hebben de lidstaten een politiek akkoord bereikt over strengere Europese regels voor financieel toezicht. In 2009 is een aantal activiteiten georganiseerd om het draagvlak voor Europa te versterken. Zo werd stilgestaan bij de Europadag (9 mei) en de Val van de Muur (juli en oktober/november). Uit media-analyses en opinieonderzoek in het afgelopen jaar blijkt dat het draagvlak onder de bevolking voor Europese samenwerking is toegenomen. Opvallend is wel dat ondanks een actieve campagne de opkomst bij de verkiezingen voor het Europees Parlement met 36,7% laag was. Gemiddeld was de opkomst in het hele EU met 43,1% net iets beter. Het Europees Ontwikkelingsfonds (EOF) is ook dit jaar het belangrijkste Europese instrument voor ontwikkelingssamenwerking met landen in Afrika, het Caribisch gebied en de Stille Oceaan (de ACS-staten). De Nederlandse bijdrage aan het EOF was in 2009 EUR 180 miljoen. Doelstelling 2. Een Europa dat zijn eigen criteria voor uitbreiding serieus neemt en strikt toepast. Nederland heeft ook in 2009 met succes gepleit voor een strikte naleving van de EU uitbreidingsstrategie van december 2006. Kern van deze strategie is dat kandidaat-lidstaten (Kroatië, Turkije en Macedonië) en potentiële kandidaat-lidstaten (Albanië, Bosnië, Kosovo, Montenegro, Servië, IJsland) alleen voortgang kunnen boeken in het toenaderingsproces tot de Europese Unie als zij voldoen aan alle gestelde criteria. Het Programma Maatschappelijke Transformatie (MATRA), gefinancierd uit de HGIS-middelen, richt zich op de opbouw van het maatschappelijk middenveld in de Midden- en Oost-Europese landen. Op die manier worden toetredende landen en (nieuwe) buurlanden van de EU ondersteund bij de overgang naar een democratische samenleving. Matra Het Programma Maatschappelijke Transformatie (Matra), dat wordt gefinancierd uit de HGIS-middelen, richt zich op het versterken van het transformatieproces richting democratische, pluriforme rechtsstaten in Oost- en Zuidoost-Europa. Ruimte voor dialoog tussen overheid en maatschappelijk middenveld is hierin een centraal aspect. Matra richt zich met name op capaciteitsopbouw en institutionele versterking van maatschappelijke organisaties en overheidsinstellingen enerzijds, en versterking van bilaterale relaties anderzijds. In 2009 vond een herziening van het Matra-programma plaats. Het nieuwe beleid werd vastgelegd in de notitie “Matra gemoderniseerd”, die op 3 november 2009 aan de Kamer werd aangeboden. De belangrijkste nieuwe elementen zijn beperking van het aantal landen, meer thematische focus, vereenvoudiging van het instrumentarium en delegatie van een groter deel van het budget naar posten. Invoering van het herziene beleid vindt met ingang van 2010 plaats. Vanwege het hoge niveau aan doorlopende verplichtingen in combinatie met het gedaalde budget kan vooralsnog alleen invulling worden gegeven aan meer delegatie van budgetten naar Nederlandse ambassades in Matra-landen. In 2009 was het “oude” Matra-beleid nog van kracht. In aanvulling op lopende programma’s werden er 34 nieuwe meerjarige samenwerkingsprojecten van maatschappelijke organisaties geselecteerd. Daarnaast werden 39 nieuwe projecten op het gebied van overheidssamenwerking goedgekeurd, volgden 560 ambtenaren uit Matra-landen een training en 40 studenten een academische studie. Doelstelling 3. Dichterbij brengen van een oplossing voor de conflicten in het Midden-Oosten. Het Midden-Oosten vredesproces (MOVP) is in 2009 in zwaar weer geraakt als gevolg van de Israëlische inval in Gaza om de aanhoudende raketbeschietingen van Hamas te stoppen (operatie “Cast Lead”) en de weigering van de Palestijnen om de onderhandelingen te hervatten zolang Israël doorgaat met de bouw van nederzettingen. De bredere regio zag een verdere destabilisatie in Jemen en toename van binnenlandse onlusten in Iran. Ook de nieuwe politiek van de president Obama gericht op Iran en op het MOVP heeft in 2009 niet geleid tot de gehoopte doorbraken. In deze context heeft Nederland zich in bilateraal en in internationaal verband met kracht ingezet voor stabiliteit en dialoog. In de nasleep van Cast Lead heeft Nederland EUR 7,8 miljoen noodhulp ter beschikking gesteld voor de Palestijnse Gebieden. In november 2009 organiseerden Nederland en Egypte voorts in het kader van de Unie voor de Mediterrane Regio een internationale waterconferentie. De conferentie heeft bouwstenen opgeleverd voor de regionale waterstrategie die in 2010 zal worden ondertekend en die bijdraagt aan een oplossing van de waterproblematiek in de regio en de daaruit voortvloeiende instabiliteit. Doelstelling 4. Een moderne krijgsmacht die wereldwijd maatwerk kan leveren bij crisisbeheersingsoperaties en bij het opbouwen van veiligheidsorganisaties. In 2009 is Nederland wereldwijd actief geweest in diverse crisisbeheersingsoperaties. Zo heeft Nederland in 2009 met grote inzet van mensen en middelen bijgedragen aan de ISAF-missie in Uruzgan. De samenwerking met vooral Australië en de VS binnen het kader van het Provincial Reconstruction Team heeft in 2009 vastere vorm aangenomen. Onder doelstelling 5 wordt dieper ingegaan op de Afghanistan missie. Naast de missie in Uruzgan heeft Nederland in 2009 bijgedragen aan andere crisisbeheersingsoperaties. Zo heeft Nederland in NAVO- en EU-kader fregatten ingezet om een bijdrage te leveren aan piraterijbestrijding voor de kust van Somalië. In EU-kader heeft Nederland hierbij gedurende enkele maanden het commando gevoerd over de EU-Atalanta missie. Tijdens de missie is gebleken dat het uitleveren en berechten van piraterijverdachten nog verdere aandacht behoeft. Verder waren er in 2009 Nederlandse militairen actief in onder andere Bosnië, Kosovo, Tsjaad, Burundi en Irak. Met deze inspanningen heeft Nederland wereldwijd bijgedragen aan verbetering van internationale vrede en veiligheid. Die inzet was niet in alle gevallen militair van aard: zo heeft Nederland in Kosovo met 35 functionarissen bijgedragen aan de missie voor opbouw van de rechtsstaat (EULEX). Doelstelling 5. Samenhang en effectiviteit van het veiligheids- en ontwikkelingsbeleid vergroten. In 2009 heeft Nederland stevig ingezet op het verdiepen en verbreden van de samenhang en effectiviteit van het veiligheids- en ontwikkelingsbeleid. De focus op conflictgebieden en fragiele staten blijft van belang om de ontwikkelingsdoelstellingen, mensenrechten en regionale stabiliteit te bevorderen en om negatieve ontwikkelingen, zoals illegale migratie, terrorisme en criminaliteit tegen te gaan. Ook is in 2009 gewerkt aan het verbeteren van de inter- en intradepartementale samenwerking (gericht op de 3D-benadering) en het versterken van de internationale inzet in conflictgebieden en fragiele staten. 3D-benadering in Afghanistan Ook in 2009 heeft Nederland de 3D-benadering in Afghanistan in praktijk gebracht. Bij deze benadering worden diplomatie, defensie, en ontwikkeling (development) op elkaar afgestemd. In 2009 is deze Nederlandse aanpak, door middel van de Afghanistan conferentie, internationaal op de kaart gezet. De geïntegreerde strategie werd geprezen en de conferentie heeft geleid tot overeenstemming over een nieuwe aanpak in Afghanistan, met nadruk op geïntegreerd beleid en de regionale context. In het kader van de 3D-benadering zijn diverse ministeries bij het Afghanistan beleid betrokken. De goede en intensieve samenwerking tussen de ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie werd gecontinueerd en ook de ministeries van Binnenlandse Zaken, Landbouw en Justitie leverden een belangrijke bijdrage, onder andere bij het trainen van politie en op het gebied van drugsbestrijding. Naast militairen zijn er in Afghanistan een aantal niet-militaire functionarissen uitgezonden, hoofdzakelijk afkomstig van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Maar ook het ministerie van Binnenlandse Zaken levert expertise op het gebied van counternarcotica. Het Stabiliteitsfonds is een belangrijk instrument dat bijdraagt aan de uitvoering van een geïntegreerd buitenlandbeleid. In 2009 heeft het Stabiliteitsfonds ondersteuning geboden aan programma’s die op het snijvlak van vrede, veiligheid en ontwikkeling liggen en draagt daarmee bij aan het bereiken van beleidsdoelstelling 5 (Samenhang en effectiviteit van het veiligheids- en ontwikkelingsbeleid vergroten), met name waar het gaat om uitvoering van geïntegreerd beleid. In totaal werden er in het afgelopen jaar 25 nieuwe projecten gefinancierd door het Stabiliteitsfonds. De grootste ODA bijdrage betrof een donatie van EUR 12 miljoen aan Security Sector Development (SSD) in Burundi. De grootste non-ODA bijdrage betrof een donatie van EUR 12 miljoen aan een NAVO trustfund ter ondersteuning van het Afghaanse leger (ANA). Doelstelling 6. Duurzame economische ontwikkeling bevorderen en armoedebestrijding met kracht voortzetten en uitwerken in het project ‘De Millennium Ontwikkelingsdoelen dichterbij’. In 2009 werd stilgestaan bij 60 jaar ontwikkelingssamenwerking. Het jaar stond echter ook in het teken een levendig debat over de effectiviteit van ontwikkelingssamenwerking. Dit debat is nog in volle gang. De modernisering van het ontwikkelingsbeleid heeft in 2009 meer gestalte gekregen, onder andere in het Medefinancieringsstelsel 2011-2015 (MFSII). Eén van de vernieuwende elementen van MFSII zijn de consortiumbiedingen van ontwikkelingsorganisaties, die versnippering moeten tegengaan. Net als in 2008 stonden er in 2009 vier prioriteiten centraal binnen het beleid van ontwikkelingssamenwerking: Veiligheid en ontwikkeling Groei en verdeling Gelijke rechten en kansen voor vrouwen Duurzaamheid, klimaat en energie Om de economische groei in ontwikkelingslanden te bevorderen ondersteunt Nederland maatregelen om de private sector ontwikkeling te stimuleren. Zo is in 2009 het nieuwe programma ORIO (Ontwikkelingsrelevante Infrastructuur Ontwikkeling) gestart. Dit programma ondersteunt overheden in ontwikkelingslanden om publieke infrastructuur projecten te financieren die belangrijk zijn voor economische ontwikkeling en armoedevermindering. De beleidsbrief ‘Landbouw, rurale bedrijvigheid en voedselzekerheid’ is dit jaar voluit in uitvoering gekomen. De voorgenomen intensiveringen zijn voor 2009 gerealiseerd. Op het gebied van gender blijft Nederland zich inzetten om de kansen en rechten van vrouwen wereldwijd te verbeteren. Het MDG3-fonds is een belangrijk instrument waaruit activiteiten die zich richten op het verbeteren van rechten en kansen van vrouwen en meisjes. Uit dit fonds zijn er in 2009 45 projecten met succes van start gegaan en deze lopen goed. De projecten richten zich onder andere op het verhogen van de politieke participatie, zoals het African Women’s Development Fund; het verminderen van geweld tegen vrouwen, zoals V-Day Egypt; en op het verbeteren van landrechten voor vrouwen, zoals het Netherlands Institute for Southern Africa. 2009 werd ook gekenmerkt door een ongekende daling van het ODA-budget. Deze daling is het directe gevolg van de economische crisis en de daling van het BNP. Ten opzichte van de ontwerpbegroting 2009 bedroeg de daling ruim EUR 550 miljoen. Dit heeft gevolgen gehad voor de geplande uitgaven. Er is ervoor gekozen om de uitgaven aan de beleidsprioriteiten zoveel mogelijk op peil te houden. Voor de uitgaven aan fragiele staten is dit niet altijd gelukt omdat de veiligheidssituatie in veel landen verslechterde. Uiteindelijk zijn vooral de uitgaven op de terreinen onderwijs, het maatschappelijk middenveld en milieu en water lager uitgekomen dan eerst begroot. Doelstelling 7. Een evenwichtige en uitgesproken inzet voor mensenrechten overal ter wereld. Ook in 2009 hebben zich ernstige mensenrechtenschendingen in de wereld voltrokken. Het bloedige neerslaan van demonstraties in Iran en de vervolging van christelijke minderheden in Irak zijn prangende voorbeelden. De schendingen van mensenrechten vinden echter wereldwijd plaats. De inzet van Nederland is dan ook verspreid over alle regio’s. Het mensenrechtenfonds is een belangrijk instrument dat een bijdrage levert aan de uitvoering van het mensenrechtenbeleid. In 2009 werd door de Nederlandse regering 25 miljoen euro beschikbaar gesteld voor dit fonds. Uit het mensenrechtenfonds worden momenteel ruim 400 projecten, in meer dan 60 landen, gefinancierd. Het grootste gedeelte van het budget, 17 miljoen euro, is uitgegeven via de Nederlandse ambassades. Dit is een bewuste keuze: het mensenrechtenfonds geeft handen en voeten aan het mensenrechtenbeleid in het buitenland, waarbij gebleken is dat directe financiering door Nederlandse posten in het buitenland effectief is. Daarnaast heeft de minister van Buitenlandse Zaken ook dit jaar de mensenrechtentulp uitgereikt om het werk van mensenrechtenverdedigers te eren. Deze onderscheiding werd gegeven aan de Iraanse advocate Shadi Sadr voor de bijdrage die zij heeft geleverd aan het verbeteren van de rechten van haar medeburgers. Doelstelling 8. Actief bijdragen aan het tot stand komen van nieuwe ambitieuze internationale klimaatdoelstellingen voor na 2012. Klimaatverandering is een mondiaal probleem dat vraagt om een mondiale oplossing. Het buitenlandbeleid dat het kabinet op dit onderwerp voert bevat twee aspecten. Enerzijds worden er in internationaal verband afspraken gemaakt over klimaatbeleid. Anderzijds ondersteunt Nederland diverse programma’s in de OS-partnerlanden op het gebied van hernieuwbare energie, milieu, en klimaatadaptatie. De internationale klimaatonderhandelingen kwamen tot een hoogtepunt tijdens de klimaatconferentie in Kopenhagen in december. Deze conferentie is voorafgegaan door een actieve internationale lobby van Nederland. Dit heeft bijgedragen aan de totstandkoming van de institutionele structuur zoals die uiteindelijk in het Kopenhagen-Akkoord is neergelegd. Het akkoord zelf voldoet echter nog niet aan het ambitieniveau dat Nederland nastreeft. Het akkoord erkent dat de mondiale temperatuurstijging beperkt moet worden tot maximaal 2 graden, maar er zijn geen afspraken gemaakt voor concrete reductiedoelen, noch zijn er afspraken gemaakt over het tijdstip waarop emissies moeten gaan dalen. Om de temperatuurstijging te beperken tot onder de 2 graden is het cruciaal om de uitstoot van CO2 terug te dringen. In 2009 is hieraan een sterke impuls gegeven met het intensiveren van programma’s die de productie van hernieuwbare energie in ontwikkelingslanden bevorderen. Zo is er met Nederlandse financiering een speciaal loket bij de Wereldbank voor hernieuwbare energie geopend. Met Indonesië en Mozambique is samengewerkt aan de verduurzaming van biomassaproductie ten behoeve van energie. Verder is er in het Grote Merengebied een bijdrage geleverd aan regionale progamma’s op het gebied van energievoorziening en landbeheer. Vanuit de HGIS worden twee CO2 reductieprogramma’s gefinancierd: het Joint Implementation en het Clean Development Mechanism. Uitgevoerd door respectievelijk de ministeries van Economische Zaken en Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer. CO2 reductieprogramma’s Nederland kent in het kader van het Kyoto protocol een verplichting om de nationale broeikasgasemissies in de periode 2008–2012 met 6% ten opzichte van 1990 te reduceren. Op grond van de meest recente inzichten van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) wordt verwacht dat Nederland de Kyoto-doelstelling gaat halen. In het kader van het Kyoto protocol is afgesproken dat landen hun reductieverplichting via maatregelen in het buitenland mogen realiseren. Hiervoor zijn drie instrumenten beschikbaar: Internationale Emissiehandel, Joint Implementation (JI), en Clean Development Mechanism (CDM). Het CDM en JI maakt het voor bedrijven aantrekkelijk om in ontwikkelingslanden en landen in Midden- en Oost-Europa in schone technologieën te investeren. Zij kunnen de uitgespaarde broeikasgassen verkopen aan industrielanden. Daarnaast bestaat er de mogelijkheid voor landen om emissieruimte, in de vorm Assigned Amount Units, die ze over hebben aan anderen te verkopen Hoe hoog de totale uitstoot van CO2 in Nederland in de periode 2008-2012 zal uitkomen is onder meer afhankelijk van het verloop van de recessie. Het PBL gaat er van uit dat in het meest ongunstige scenario de emissieruimte voor deze periode met 52 Mton zal worden overschreden, ofwel ongeveer 10 Mton per jaar. Daarvoor moet door de Nederlandse overheid extra emissierechten worden aangekocht. Tot en met 2009 heeft Nederland via het JI en CDM, alsmede via internationale emissiehandel voor ruim 15 Mton aan emissierechten gekocht. Vanuit de HGIS wordt ook het programma Partners voor Water gefinancierd. Samenwerking tussen Ministeries is daarbinnen een belangrijk onderdeel. Partners voor Water Partners voor Water II (PvW II) bundelt krachten om de Nederlandse watersector te versterken. Nederlandse waterexpertise vanuit de overheid, het bedrijfsleven, kennisinstellingen en NGO's wordt structureel ingezet om bij te dragen aan duurzame oplossingen voor de wereldwaterproblematiek en bij te dragen aan versterking van de Nederlandse exportpositie. In 2009 zijn geen nieuwe projecten meer gestart vanwege de gelimiteerde bestedingsruimte voor PvW II. Wel is er met cofinanciering van BZ en VenW nog een bijdrage geleverd aan oplossingen voor de overstromingsproblematiek van Jakarta o.a. met betrekking tot de damdoorbraak bij Situ Gintung. Evaluatie van in 2009 of eerder afgesloten projecten levert een beeld op van substantiële spin-off. De Wereldbank en de Asian Development Bank hebben diverse projecten gefinancierd waarbij Nederlandse organisaties een rol spelen in de uitvoering. Enkele voorbeelden van projecten die in 2009 aan de doelstelling hebben bijgedragen: Het thema "Water en klimaatadaptatie" werd internationaal geagendeerd middels het Cooperative Programme on Water and Climate (CPWC). Vanuit CPWC is in 2009 een belangrijke bijdrage geleverd aan het opstarten van het deltaprogramma voor Vietnam. Het project National Lowlands Development Strategy in Indonesië heeft geleid tot het door de Wereld Bank gefinancierde WACLIMAD programma. Nederlandse partijen dragen daarbinnen bij aan verantwoorde ontwikkeling van laagland gebieden (inclusief veengebieden) voor voedsel en ecosystemen Via het online open source internet project AKVO ('water' in het Esperanto) worden kennis, financiering en projectplannen op het gebied van drinkwater en sanitatie samengebracht. AKVO is opgestart met financiering vanuit Partners voor Water en is in 2008 een zelfstandige stichting geworden met eigen financiering. Daarnaast is PvW II de aanjager van het WASH-Akkoord waarin de Ministeries en andere organisaties uit de watersector samen werk maken van MDG7 op het gebied van water en sanitatie. Voor een sterke internationale positie is het van belang om als Nederland te blijven innoveren. Daarom heeft Partners voor Water bijgedragen aan de totstandkoming van de innovatieprogramma's 'delta- en watertechnologie', en aan het Programma Human Capital Water. Dat laatste programma zorgt ervoor dat er ook in de toekomst voldoende goed opgeleid personeel in de watersector is, zodat de internationale ambities waar kunnen worden gemaakt. Om de internationale zichtbaarheid van Nederland te versterken, heeft PvW II veel energie gestoken in de Nederlandse inzet op het vijfde Wereld Water Forum dat in maart 2009 in Turkije werd gehouden. Dankzij PvW II is er tijdens het Forum een sterke gezamenlijke Nederlandse inzending is neergezet. Ook op een aantal andere strategische, internationale evenementen hebben publieke en private partijen Nederland samen gepresenteerd: bijvoorbeeld Aquaterra in Amsterdam, waar praktijkervaringen van verschillende deltagebieden zijn uitgewisseld. In 2009 is het HGIS budget voor PvW III goedgekeurd ad 57 miljoen euro voor 6 jaar met een koppeling naar de internationale component van het Nationale Waterplan. Doelstelling 9. Betere dienstverlening aan Nederlandse burgers en bedrijven in het buitenland Deze kabinetsdoelstelling wordt met name gerealiseerd door consulaire en economische dienstverlening en interdepartementale samenwerking. Dienstverlening aan Nederlanders in het buitenland vindt plaats op verschillende terreinen: aan Nederlandse reizigers, toeristen, zakenmensen, maar ook aan Nederlandse gedetineerden in het buitenland. In 2009 werd door de posten consulaire bijstand of hulp verleend bij ziekte of ongeval (468 keer), bij overlijden (486 keer), bij vermissing en onderzoek naar welstand (392 keer) en bij lopende kindontvoeringszaken (44). Ook werden 153.259 documenten gelegaliseerd. Daarnaast wordt ondersteuning geboden aan Nederlandse bedrijven op buitenlandse markten. Met het uitgebreide Nederlandse postennet (ambassades, consulaten en handelskantoren) en de wereldwijde spreiding ervan biedt het Ministerie van Buitenlandse Zaken in nauwe samenwerking met de Ministeries van Economische Zaken en Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, een prima infrastructuur voor economische dienstverlening. Om de economische dienstverlening te intensiveren zijn in 2009 een aantal nieuwe Netherlands Business Support Offices (NBSO’s) opgericht in Duitsland, Groot-Brittannië, en India. Internationaal Ondernemen Het jaar 2009 stond in het teken van de economische crisis en teruglopende internationale handel. De crisis, in combinatie met de verschuivende internationale economische machtsverhoudingen, leidde tot extra aandacht voor economische diplomatie. Ook werd een aantal maatregelen getroffen om ondernemers tegemoet te komen (Tijdelijke Aanvullende Staatskredietverzekering (TASK), uitbreiding Exportkredietverzekering (EKV) en - voor 2009 en 2010 - 2xplore (haalbaarheidsstudies voor consortia van Nederlandse (MKB-)bedrijven) Daarnaast is in 2009 het financiële instrumentarium waarop bedrijven een beroep kunnen doen wanneer zij op een buitenlandse markt (gaan) opereren verder gestroomlijnd. Het aantal subsidieregelingen is teruggebracht tot twee: Internationaal Ondernemen en Internationaal Excelleren. Internationaal Ondernemen richt zich op internationaal startende bedrijven. Via Prepare2Start (de opvolger van PSB) is in 2009 aan 1.090 bedrijven steun verleend, waarmee het budget van EUR 15 miljoen bijna volledig werd uitgeput. De regeling Internationaal Excelleren biedt ondersteuning aan (groepen) bedrijven die hun aandeel op een buitenlandse markt willen uitbouwen en versterken. Hieronder vallen de programma's 2getthere en Package4Growth. Het programma 2getthere is in juni 2009 in nieuwe vorm van start gegaan als gevolg van de Hanseland uitspraak uit 2008. Zes nieuwe 2getthere programma's werden ondertekend en er werden 12 internationaliseringstrategieën en 54 vooraanmeldingen ontvangen. Bedrijven hebben positieve ervaringen met dit programma, ondermeer in Polen en Oekraïne (bouwnijverheid en publieke infrastructuur voor EK voetbal 2012) en de VS (water). Package4Growth werd ook medio 2009 gelanceerd om sterke positionering van Nederlandse bedrijven mogelijk te maken op de snelgroeiende, zeer competitieve markten China en India. Twintig aanvragen werden goedgekeurd, 29 zijn nog in behandeling. Gebleken is dat economische missies onder leiding van een bewindspersoon - een belangrijke vorm van economische diplomatie - zeer effectief zijn om deuren geopend te krijgen voor het Nederlandse bedrijfsleven. Ook in 2009 vond verschillende succesvolle missies plaats, ondermeer naar de VAE en Oman (gezamenlijk met het kroonprinselijk paar), naar de VS (in kader van de viering van NY400) en China (vierstedenmissie). Doelstelling 10. Betere dienstverlening aan internationale organisaties en buitenlandse bedrijven die zich in Nederland vestigen. Nederland heeft zich in 2009 opnieuw sterk ingezet om een goed gastland te zijn voor de internationale organisaties en bedrijven die hier zijn gevestigd. De infrastructuur voor de dienstverlening aan beide doelgroepen werd versterkt. Zo werd de Engelstalige overheidsinformatie gericht op expats die naar Nederland komen toegankelijker gemaakt, en zijn er nieuwe expatdesks geopend. Uit de contacten met de internationale organisaties blijkt dat de Nederlandse inspanningen worden gewaardeerd. Nederland was in 2009 zeer succesvol bij het aantrekken van buitenlandse bedrijven en investeringen. In 2009 werden 155 buitenlandse bedrijven naar Nederland gehaald, hier behouden of verder uitgebreid. Daarnaast is er in 2009 voor ruim 3 miljard euro aan buitenlandse investeringen binnengehaald. Financiële bijlagen Bijlage 1a: De HGIS-uitgaven 2009 per begroting en artikel (bedragen x EUR 1000) Begroting/beleidsterrein/artikel/omschrijving Begroting 2009 Mutatie Realisaties 2009 Totaal wv. ODA Totaal wv. ODA Totaal wv. ODA IIB Overige Hoge Colleges van Staat en Kabinetten 02.01 Algemene Rekenkamer/recht- en doelmatigheidsbevordering 280 280 0 0 280 280 Totaal 280 280 0 0 280 280 V Buitenlandse Zaken 01.00 Versterkte int. rechtsorde en eerbiediging van mensenrechten 01.01 Internationale rechtsorde 47.639 5.154 144 -99 47.783 5.055 01.02 Mensenrechten 48.656 38.831 4.077 -1.334 52.733 37.497 01.03 Internationale juridische instellingen 14.223 565 0 14.788 02.00 Grotere veiligh. en stabiliteit, effect. hum. hulpverl. en goed bestuur 02.01 Nationale en bondgenootschappelijke veiligheid 16.458 -103 0 16.355 02.02 Bestrijding internationaal terrorisme 02.03 Non-proliferatie en ontwapening 9.165 770 185 398 9.350 1.168 02.04 Conventionele wapenbeheersing 02.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing 422.898 298.623 -59.856 -31.757 363.042 266.866 02.06 Humanitaire hulpverlening 250.094 246.327 43.842 47.404 293.936 293.731 02.07 Goed bestuur 192.553 181.763 8.629 7.814 201.182 189.577 02.08 Het bevorderen van energiezekerheid 02.09 Grotere veiligheid door strijd tegen milieudegradatie 29.750 29.750 -12.141 -12.141 17.609 17.609 03.00 Versterkte Europese samenwerking 03.02 Ondersteuning bij pre- en postaccessie 10.708 -2.150 0 8.558 03.03 EOF Europees Ontwikkelingsfonds 185.832 185.832 -6.003 -6.003 179.829 179.829 03.04 Nederlandse positie in de EU 3.447 231 0 3.678 03.05 Raad van Europa 9.303 186 0 9.489 04.00 Meer welvaart en minder armoede 04.01 Handels- en financieel systeem 25.755 1.240 -8.799 -16 16.956 1.224 04.02 Armoedebestrijding 587.247 580.295 -182.944 -178.605 404.303 401.690 04.03 Verhoogde economische groei en verminderde armoede als gevolg van gezonde private sector ontwikkeling in ontwikkelingslanden 480.656 468.156 13.849 13.849 494.505 482.005 04.04 Kwaliteit en effectiviteit ontwikkelingssamenwerking 16.200 16.200 4.723 4.723 20.923 20.923 04.05 Nederlandse handels- en investeringsbevordering 6.265 344 0 6.609 05.00 Toegenomen menselijke en sociale ontwikkeling 05.01 Gelijke kansen op doorlopen kwalitatief goed onderwijs 515.050 515.050 -201.544 -201.544 313.506 313.506 05.02 Versterking van het gebruik van kennis en onderzoek 157.025 154.429 -1.167 -1.167 155.858 153.262 05.03 Gender 36.772 36.772 2.227 2.227 38.999 38.999 05.04 HIV/AIDS 301.651 299.700 2.250 2.410 303.901 302.110 05.05 Reproductieve gezondheid 172.676 172.676 10.640 10.640 183.316 183.316 05.06 Participatie civil society 619.174 619.174 -121.599 -121.735 497.575 497.439 06.00 Beter beschermd en verbeterd milieu 06.01 Milieu en water 305.284 297.586 -49.297 -44.498 255.987 253.088 06.02 Duurzaam waterbeheer, een hoger percentage mensen dat duurzaam toegang heeft tot veilig drinkwater en sanitaire voorzieningen 138.370 138.370 -7.741 -7.741 130.629 130.629 07.00 Welzijn van Nederlanders i.h. buitenl. en regulering v.h. pers. verkeer 07.01 Consulaire dienstverlening 8.800 14.635 0 23.435 07.02 Vreemdelingenbeleid 180.703 179.598 68.197 68.361 248.900 247.959 08.00 Versterkt cult. profiel, pos. beeldvorming in en buiten Nederland 08.01 Grotere buitenlandse bekendheid met de Nederlandse cultuur en versterking van de culturele identiteit in ontwikkelingslanden 15.152 1.827 -5.300 597 9.852 2.424 08.02 Cultureel erfgoed 4.820 1.205 -618 -148 4.202 1.057 08.03 Draagvlak Nederlands buitenlands beleid 62.670 37.533 -882 -3.609 61.788 33.924 08.04 Vestigingsklimaat int. organisaties in Nederland 09.00 Geheim 09.01 Geheim 26 0 26 10.00 Nominaal en onvoorzien 10.01 Nominaal en onvoorzien 56.116 -56.111 0 5 11.00 Algemeen 11.01 Apparaatsuitgaven 744.853 209.566 11.061 21.948 755.914 231.514 Totaal 5.675.965 4.716.427 -530.444 -430.026 5.145.521 4.286.401 VI Justitie 13.03.01 Rechtshandhandhaving/Tech. ass. bij drugsbestrijding Suriname 200 200 2 2 202 202 13.03.01 Rechtshandhandhaving/Europol 21.841 3.244 0 25.085 13.03.03 Rechtshandhandhaving/NFI 500 0 500 91.01.01 Effectieve besturing van het Justitieapparaat/Attachés 1.362 20 0 1.382 91.01.01 Effectieve besturing van het Justitieapparaat/WIPO 146 -16 0 130 Totaal 23.549 200 3.750 2 27.299 202 VII Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties 12.01 Apparaat (attachés) 478 220 0 698 Totaal 478 0 220 0 698 0 VIII Onderwijs, Cultuur en Wetenschap 06.01 HBO (beurzen niet EU) 3.453 3.453 0 0 3.453 3.453 07.10 Wetenschappelijk onderwijs 59.699 56.460 2.128 2.098 61.827 58.558 08.11 Internationaal beleid: attachés 150 0 0 150 08.11 Internationaal beleid: Cultuur overig 1.231 273 0 1.504 14.01/02/04 Cultuur: overig 166 6.937 0 7.103 16.01 Onderzoek en wetenschappen: WOTRO 454 454 0 0 454 454 Totaal 65.153 60.367 9.338 2.098 74.491 62.465 IXB Financiën 01 Belastingen 02 Belastingdienst (attachés) 1.136 175 0 1.311 04 Internationale betrekkingen 20 Mult. Ontw. Banken en Fondsen 159.157 158.320 -63.787 -64.280 95.370 94.040 09 Algemeen (apparaat/attachés) 1.034 24 0 1.058 Totaal 161.327 158.320 -63.588 -64.280 97.739 94.040 X Defensie 20 Uitvoeren crisisbeheersingsoperaties (diverse operaties) 326.100 13.000 33.993 -2.500 360.093 10.500 26 Commando Dienstencentra 06.01 Attachés 20.688 -101 0 20.587 Totaal 346.788 13.000 33.892 -2.500 380.680 10.500 XI Volkshuisvesting, RO en Milieubeheer 43.08.04 Clean development mechanism 50.221 -27.671 0 22.550 47.44.04 Internationaal milieubeleid 3.803 509 0 4.312 91.82.28 Apparaat/attachés 316 0 0 316 Totaal 54.340 0 -27.162 0 27.178 0 XII Verkeer en Waterstaat 31.01 Integraal waterbeleid (Partners voor Water) 14.687 -3.963 0 10.724 33.02 Veiligheid goederenvervoer scheepvaart (IMO) 416 -89 0 327 33.03 Veiligheid luchtvaart (ICAO en EASA) 1.365 -155 0 1.210 37.01 Weer, klimaat, seismologie, ruimtevaart (WMO) 736 27 19 0 755 27 41.01 Attachés 2.365 -117 0 2.248 Totaal 19.569 27 -4.305 0 15.264 27 XIII Economische Zaken 2 Bevorderen van innovatiekracht 01 Algemeen (attachés) 5.663 -47 0 5.616 45 IS opkomende markten 4.599 93 0 4.692 55 Bijdrage organisaties 364 -27 0 337 3 Een concurrerend ondernemingsklimaat 10 Bijdrage UNWTO 219 -8 0 211 4 Doelmatige en duurzame energiehuishouding 01 Algemeen (bijdragen aan int. instituten) 654 0 654 20 CO2/reductieplan-Joint Implementation 28.704 15.579 0 44.283 50 Bijdrage aan diverse instituten 1.076 -928 0 148 5 Internationale Economische Betrekkingen 0 0 01 Algemeen 1.275 927 0 2.202 20 Verdere vrijmaking v/h intern. handels-/invest.verkeer en versterking v/d econ. rechtsorde 4.394 134 0 4.528 30 Bevorderen van internationaal ondernemen 59.413 0 15.228 200 74.641 200 40 Stimuleren van buitenlandse investeringen in Nederland (ANL/NFIA) 735 -143 0 592 50 Het gericht ondersteunen van het bedrijfsleven in kansrijke sectoren op zowel binnen- als buitenlandse markten 71.574 5.000 -38.755 -4.837 32.819 163 10 Elektronische communicatie en post 30 Bijdrage aan internationale organisaties 1.249 761 0 2.010 Totaal 179.265 5.000 -6.532 -4.637 172.733 363 XIV Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit 23 Natuur 01.04 Beheer van de natuur (Tropisch hout) 61 0 0 61 01.04 Programma 'Leren voor Duurzame Ontwikkeling' 1.000 1.000 0 0 1.000 1.000 26 Kennis en Innovatie 01.06 Waarborgen van het kennisstelsel (Intern. onderwijs) 35 35 0 0 35 35 01.06 Waarborgen van het kennisstelsel (ISRIC) 1.053 1.053 81 81 1.134 1.134 29 Algemeen 01.01 Internationale contributies/FAO 6.973 3.556 -499 -255 6.474 3.301 01.01 Internationale contributies/UNEP 243 243 0 0 243 243 02.01 Apparaatsuitgaven (attachés) 19.530 -869 0 18.661 Totaal 28.895 5.887 -1.287 -174 27.608 5.713 XV Sociale Zaken en Werkgelegenheid 98.08.06 Apparaatsuitgaven (attachés) 749 0 0 749 Totaal 749 0 0 0 749 0 XVI Volksgezondheid, Welzijn en Sport 46.01.01 Sport en OS 1.500 1.500 -34 -34 1.466 1.466 98.01.01 Projecten via UNODC 5.000 0 0 5.000 98.01.01 WHO-partnerschap 6.000 0 0 6.000 98.02.01 Algemeen, apparaatsuitgaven (attachés) 1.085 138 0 1.223 Totaal 13.585 1.500 104 -34 13.689 1.466 Toerekeningen EU-begroting 294.900 234.400 0 0 294.900 234.400 EKI-kwijtschelding 50.000 50.000 -22.136 -22.136 27.864 27.864 Schuldkwijtschelding IMF/Liberia Totaal 344.900 284.400 -22.136 -22.136 322.764 262.264 TOTAAL UITGAVEN 6.914.843 5.245.408 -608.150 -521.687 6.306.693 4.723.721 Bijlage 1b. De HGIS-ontvangsten 2009 per begroting en artikel (bedragen x EUR 1000) Begroting/beleidsterrein/artikel/omschrijving Begroting 2009 Mutatie Realisaties 2009 V Buitenlandse Zaken 22 Grotere veiligh. en stabiliteit, effect. hum. hulpverl. en goed bestuur 10 Nationale en bondgenootschappelijke veiligheid 147 2 149 70 Humanitaire hulpverlening 1.000 62 1.062 23 Versterkte Europese samenwerking 40 Restitutie Raad van Europa 120 120 24 Meer welvaart en minder armoede 10 Aflossingen en rente begrotingsleningen 40.837 3.470 44.307 27 Welzijn van Nederlanders i.h. buitenl. en regulering v.h. pers. verkeer 10 Consulaire dienstverlening 36.640 2.123 38.763 28 Versterkt cult. profiel, pos. beeldvorming in en buiten Nederland 10 Doorberekening Defensie diversen 771 -71 700 31 Algemeen 10 Diverse ontvangsten 51.647 9.619 61.266 20 Koersverschillen Totaal 131.042 15.325 146.367 VI Justitie 91.01.01 Effectieve besturing van het Justitieapparaat/Europol 0 Totaal IXB Financiën 04.22 Programma Ontvangsten 10.998 723 11.721 07 Beheer materiële activa Totaal 10.998 723 11.721 X Defensie 20 Uitvoeren crisisbeheersingsoperaties 1.407 19.087 20.494 Totaal 1.407 19.087 20.494 XIII Economische Zaken 02.10 Infrastructuur voor innovatie 05 Internationale economische betrekkingen 01 Algemeen 20 Vrijmaken internationale handels- en investeringsverkeer 10.000 -10.000 21 Ontvangsten kredieten en garanties 681 1.292 1.973 30 Bevorderen internationaal ondernemen 1.007 1.007 90 Diverse ontvangsten BEB 1.134 407 1.541 10.70 Restituties bijdragen aan internationale organisaties 2 2 Totaal 11.815 -7.292 4.523 TOTAAL ONTVANGSTEN 155.262 27.843 183.105 Bijlage 2. De ODA-uitgaven naar beleidsthema (bedragen x EUR 1000) Begroting 2009 Realisaties 2009 Versterkte internationale rechtsorde en eerbiediging mensenrechten 1.1 Internationale rechtsorde 5.154 5.055 1.2 Mensenrechten 38.831 37.497 43.985 42.552 Grotere veiligheid en stabiliteit, effectieve humanitaire hulpverlening en goed bestuur AR Recht- en doelmatigheidsbevordering 280 280 2.3 Non-proliferatie en ontwapening 770 1.168 2.5 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing 298.623 266.866 2.6 Humanitaire hulpverlening 246.327 293.731 2.7 Goed bestuur 181.763 189.577 2.9 Grotere veiligheid door strijd tegen milieudegradatie 29.750 17.609 Defensie Toerekening crisisbeheersingsoperaties 13.000 10.500 770.513 779.731 Versterkte Europese samenwerking 3.3 EOF Europees ontwikkelingsfonds 185.832 179.829 Toerek. Toerekening EU-begroting 234.400 234.400 420.232 414.229 Meer welvaart en minder armoede 4.1 Handels- en financieel systeem 1.240 1.224 4.2 Armoedebestrijding 580.295 401.690 4.3 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 468.156 482.005 4.4 Kwaliteit en effectiviteit ontwikkelingssamenwerking 16.200 20.923 Justitie Rechtshandhaving/Tech.ass. bij drugsbestr. Suriname 200 202 Financiën Mult. Ontw. Banken en Fondsen 158.320 94.040 EZ Economische Samenwerking Indonesie 0 200 Faciliteit transitielanden 5.000 163 LNV Internationale contributies/FAO 3.556 3.301 Toerek. EKI-kwijtschelding 50.000 27.864 Schuldkwijtschelding IMF/Liberia 0 0 1.282.967 1.031.612 Toegenomen menselijke en sociale ontwikkeling 5.1 Onderwijs 515.050 313.506 5.2 Kennisontwikkeling 154.429 153.262 5.3 Gender 36.772 38.999 5.4 HIV/AIDS 299.700 302.110 5.5 Reproductieve gezondheid 172.676 183.316 5.6 Participatie civil society 619.174 497.439 OCW HBO (beurzen niet EU) 3.453 3.453 Wetenschappelijk onderwijs 56.460 58.558 Onderzoek en wetenschappen: WOTRO 454 454 LNV Waarborgen van het kennisstelsel (Intern. onderwijs) 35 35 Waarborgen van het kennisstelsel (ISRIC) 1.053 1.134 VWS Sport en OS 1.500 1.466 1.860.756 1.553.732 Beter beschermd en verbeterd milieu 6.1 Milieu en water 297.586 253.088 6.2 Water en stedelijke ontwikkeling 138.370 130.629 VenW Weer, klimaat, seismologie, ruimtevaart (WMO) 27 27 LNV Programma 'Leren voor Duurzame Ontwikkeling' 1.000 1.000 Internationale contributies/UNEP 243 243 437.226 384.987 Welzijn en veiligheid van Nederlanders in het buitenland en regulering van personenverkeer 7.2 Vreemdelingenbeleid (opvang asielzoekers) 179.598 247.959 179.598 247.959 Versterkt cultureel profiel en positieve beeldvorming in en buiten Nederland 8.1 Nederlandse cultuur 1.827 2.424 8.2 Cultureel erfgoed 1.205 1.057 8.3 Draagvlak Nederlands buitenlands beleid 37.533 33.924 40.565 37.405 Algemeen 11.1 Apparaatsuitgaven 209.566 231.514 209.566 231.514 Totaal ODA binnen HGIS 5.245.408 4.723.721 ODA buiten HGIS (instituten LNV) 4.725 4.725 TOTAAL ODA 5.250.133 4.728.446 Bijlage 3: ODA-prestatie ODA-prestatie in 2009 (bedragen in miljoenen EUR) ODA-uitgaven (1) 4.728,4 Af: Aflossingen op ODA-leningen (2) 83,3 Af: Ontvangsten op eerdere ODA-uitgaven (3) 31,2 Netto ODA (1-2-3) 4.614,0 BNP 2009 562.400,0 ODA-prestatie 2009 0,82% Bijlage 4: ODA-uitgaven partnerlanden 2009 Versnelde MDG-realisatie Bangladesh Kenia 2.07 Goed bestuur 3.690.000 1.02 Mensenrechten 183.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 606.000 2.07 Goed bestuur 5.000.000 5.01 Onderwijs 12.714.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 1.114.000 5.03 Gender 936.000 6.01 Milieu en water 3.811.000 5.04 HIV/AIDS 55.000 6.02 Duurzaam waterbeheer 4.680.000 5.05 Reproductieve gezondheid 2.076.000 14.788.000 6.01 Milieu en water 12.357.000 6.02 Duurzaam waterbeheer 17.571.000 Mali 50.005.000 1.02 Mensenrechten 92.000 2.07 Goed bestuur 1.599.000 Benin 4.02 Armoedevermindering 10.000.000 2.07 Goed bestuur 2.981.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 3.625.000 4.02 Armoedevermindering 10.000.000 4.04 Kwaliteit en effectiviteit OS 145.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 1.525.000 5.01 Onderwijs 25.111.000 5.01 Onderwijs 5.130.000 5.04 HIV/AIDS 300.000 5.03 Gender 21.000 5.05 Reproductieve gezondheid 8.372.000 6.01 Milieu en water 229.000 6.01 Milieu en water 2.530.000 6.02 Duurzaam waterbeheer 7.677.000 6.02 Duurzaam waterbeheer 3.493.000 27.563.000 55.267.000 Bolivia Mongolië 1.02 Mensenrechten 136.000 6.01 Milieu en water 6.478.000 2.07 Goed bestuur 6.761.000 6.02 Duurzaam waterbeheer 245.000 4.02 Armoedevermindering 2.407.000 6.723.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 5.641.000 4.04 Kwaliteit en effectiviteit OS 352.000 Mozambique 5.01 Onderwijs 10.375.000 2.07 Goed bestuur 1.631.000 5.03 Gender 340.000 4.02 Armoedevermindering 18.000.000 6.01 Milieu en water 5.278.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 2.623.000 6.02 Duurzaam waterbeheer 267.000 4.04 Kwaliteit en effectiviteit OS 115.000 31.557.000 5.01 Onderwijs 19.995.000 5.03 Gender 545.000 Burkina Faso 5.04 HIV/AIDS 4.778.000 1.02 Mensenrechten 204.000 5.05 Reproductieve gezondheid 3.500.000 2.07 Goed bestuur 2.333.000 6.02 Duurzaam waterbeheer 16.417.000 4.02 Armoedevermindering 20.500.000 67.604.000 4.04 Kwaliteit en effectiviteit OS 180.000 5.01 Onderwijs 14.927.000 Nicaragua 5.03 Gender 150.000 2.07 Goed bestuur 956.000 5.04 HIV/AIDS 2.786.000 4.02 Armoedevermindering 120.000 5.05 Reproductieve gezondheid 6.472.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 5.772.000 47.552.000 4.04 Kwaliteit en effectiviteit OS 85.000 5.03 Gender 897.000 Ethiopië 5.04 HIV/AIDS 27.000 1.02 Mensenrechten 72.000 5.05 Reproductieve gezondheid 7.224.000 2.07 Goed bestuur 838.000 6.01 Milieu en water 139.000 4.02 Armoedevermindering 2.000 15.220.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 21.487.000 4.04 Kwaliteit en effectiviteit OS 220.000 Oeganda 5.01 Onderwijs 8.774.000 1.02 Mensenrechten 548.000 5.03 Gender 718.000 2.07 Goed bestuur 10.453.000 5.04 HIV/AIDS 4.377.000 4.02 Armoedevermindering 52.000 5.05 Reproductieve gezondheid 5.752.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 250.000 42.240.000 5.01 Onderwijs 9.200.000 5.03 Gender 23.000 Ghana 20.526.000 2.07 Goed bestuur 1.514.000 4.02 Armoedevermindering 25.000.000 Rwanda 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 3.848.000 2.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing 2.000.000 5.01 Onderwijs 7.740.000 2.07 Goed bestuur 5.846.000 5.05 Reproductieve gezondheid 18.856.000 4.02 Armoedevermindering 127.000 6.01 Milieu en water 7.469.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 11.050.000 6.02 Duurzaam waterbeheer 116.000 4.04 Kwaliteit en effectiviteit OS 27.000 64.543.000 5.01 Onderwijs 6.200.000 6.01 Milieu en water 11.000.000 Jemen 36.250.000 1.02 Mensenrechten 197.000 2.07 Goed bestuur 250.000 Senegal 5.01 Onderwijs 5.367.000 4.02 Armoedevermindering 10.053.000 5.03 Gender 853.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 26.000 5.05 Reproductieve gezondheid 5.201.000 6.01 Milieu en water 21.706.000 6.01 Milieu en water 1.085.000 6.02 Duurzaam waterbeheer 52.000 6.02 Duurzaam waterbeheer 5.399.000 31.837.000 18.352.000 Tanzania Zambia 2.07 Goed bestuur 18.595.000 2.07 Goed bestuur 961.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 481.000 4.02 Armoedevermindering 10.000.000 5.04 HIV/AIDS 2.080.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 4.446.000 5.05 Reproductieve gezondheid 16.009.000 5.01 Onderwijs 22.398.000 37.165.000 5.04 HIV/AIDS 2.641.000 5.05 Reproductieve gezondheid 4.144.000 44.590.000 Veiligheid & ontwikkeling Veiligheid & ontwikkeling Uitfasering in de periode 2008 - 2011 Afghanistan Bosnië & Herzegovina 2.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing 37.188.000 1.02 Mensenrechten 1.243.000 2.07 Goed bestuur 8.582.000 2.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing 5.230.000 45.770.000 2.07 Goed bestuur 3.301.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 2.526.000 Burundi 12.300.000 2.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing 112.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 2.373.000 Eritrea 2.485.000 6.02 Duurzaam waterbeheer 137.000 137.000 Colombia 1.02 Mensenrechten 684.000 Sri Lanka 2.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing 1.521.000 1.02 Mensenrechten 436.000 2.07 Goed bestuur 2.257.000 2.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing 43.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 1.499.000 2.06 Humanitaire hulpverlening 179.000 5.02 Kennisontwikkeling 335.000 2.07 Goed bestuur 398.000 6.01 Milieu en water 9.783.000 4.02 Armoedevermindering 2.000 16.079.000 4.04 Kwaliteit en effectiviteit OS 12.000 1.070.000 Congo, Democratische Republiek 1.02 Mensenrechten 1.046.000 5.03 Gender 2.696.000 3.742.000 Guatemala 1.02 Mensenrechten 3.340.000 2.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing 805.000 2.07 Goed bestuur 4.957.000 5.04 HIV/AIDS 126.000 5.05 Reproductieve gezondheid 400.000 6.01 Milieu en water 7.322.000 16.950.000 Pakistan 1.02 Mensenrechten 896.000 2.07 Goed bestuur 3.164.000 5.01 Onderwijs 12.280.000 6.01 Milieu en water 6.243.000 6.02 Duurzaam waterbeheer 3.407.000 25.990.000 Palestijnse Autoriteiten 1.02 Mensenrechten 1.670.000 2.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing 19.169.000 2.07 Goed bestuur 6.192.000 27.031.000 Soedan 1.02 Mensenrechten 950.000 2.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing 46.031.000 2.07 Goed bestuur 175.000 47.156.000 Brede relatie Brede relatie Uitfasering in de periode 2008 - 2011 Egypte Albanië 1.02 Mensenrechten 330.000 2.07 Goed bestuur 2.758.000 2.07 Goed bestuur 1.875.000 5.03 Gender 550.000 4.02 Armoedevermindering 65.000 6.01 Milieu en water 1.786.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 950.000 5.094.000 5.03 Gender 2.234.000 5.05 Reproductieve gezondheid 16.000 Armenië 6.02 Duurzaam waterbeheer 6.373.000 2.07 Goed bestuur 2.042.000 11.843.000 2.042.000 Georgië Kaap Verdië 1.02 Mensenrechten 181.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 451.000 2.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing 55.000 5.01 Onderwijs 3.535.000 2.07 Goed bestuur 244.000 6.01 Milieu en water 118.000 4.02 Armoedevermindering 2.661.000 4.104.000 3.141.000 Macedonië Indonesië 2.07 Goed bestuur 1.799.000 2.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing 27.066.000 4.02 Armoedevermindering 7.000.000 2.07 Goed bestuur 19.242.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 1.426.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 1.555.000 5.01 Onderwijs 2.178.000 5.01 Onderwijs 22.205.000 5.03 Gender 73.000 5.02 Kennisontwikkeling 7.882.000 12.476.000 6.01 Milieu en water 12.016.000 6.02 Duurzaam waterbeheer 19.312.000 109.278.000 Moldavië 2.07 Goed bestuur 1.110.000 1.110.000 Suriname 2.07 Goed bestuur 11.627.000 4.02 Armoedevermindering 37.426.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 9.893.000 4.04 Kwaliteit en effectiviteit OS 586.000 5.01 Onderwijs 2.891.000 5.03 Gender 77.000 5.04 HIV/AIDS 41.000 5.05 Reproductieve gezondheid 8.912.000 5.06 Participatie civil society 4.535.000 6.01 Milieu en water 2.320.000 8.02 Cultureel erfgoed 8.000 78.316.000 Vietnam 2.07 Goed bestuur 883.000 4.02 Armoedevermindering 1.140.000 4.04 Kwaliteit en effectiviteit OS 23.000 5.04 HIV/AIDS 958.000 5.05 Reproductieve gezondheid 7.924.000 6.01 Milieu en water 4.281.000 6.02 Duurzaam waterbeheer 11.491.000 26.700.000 Zuid Afrika 2.07 Goed bestuur 4.105.000 4.02 Armoedevermindering 1.000 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 1.300.000 5.01 Onderwijs 15.671.000 5.04 HIV/AIDS 9.898.000 30.975.000 Bijlage 5 HGIS-uitgaven Natuur, Milieu en Water (bedragen x EUR 1000) 2008 2009 ODA Natuur en Milieu Directe uitgaven Natuur en Milieu Landenspecifieke sectorale samenwerking 187.378 213.295 Thematische samenwerking in landen en regio's 85.885 95.506 Subtotaal directe uitgaven Natuur en Milieu 273.263 308.801 Toerekening macrosteun 13.210 7.836 Multilateraal VN-instellingen GEF-ODA/ Montreal Fund 24.080 2.062 UNEP 9.383 9.140 Verwoestijningsverdrag 131 136 UNDP 9.401 9.930 IFAD 8.517 9.518 FAO partnershipprogramma 4.409 0 UN-HABITAT 1.656 450 Internationale Financiele Instellingen IDA en regionale ontwikkelingsbanken 11.363 9.404 WB-Partnership Programma 12.897 12.879 Europese ontwikkelingssamenwerking Europees Ontwikkelingsfonds (EOF) 8.340 8.991 Toerekening EU-begroting 13.505 11.720 Subtotaal Multilateraal 103.682 74.230 Particuliere kanaal Speciale Activiteiten 30.764 56.143 TMF en MFS 87.673 62.018 Subtotaal overig 97.518 78.901 Oret, Miliev en ORIO 78.598 60.309 MFP 0 0 SALIN 3.163 2.117 SNV 12.567 13.880 PSO 1.840 1.245 MATRA 1.350 1.350 Subtotaal Particulier Kanaal 215.955 197.062 Overige toerekeningen Apparaatsuitgaven 17.207 17.164 Natuur en Milieu Educatie 1.000 908 Int. onderwijs instituten 10.878 12.539 Subtotaal Overige Toerekeningen 29.085 30.611 Totaal ODA Natuur en Milieu 635.195 618.540 Waarvan voor: - Regeringsstandpunt Tropisch Regenwoud (RTR) 66.000 68.000 BNP (x mln) 602.466 562.400 ODA Natuur en Milieu als % van het BNP 0,105 0,110 Non-ODA Natuur en Milieu Natuur en Milieu programma's Clean Development Mechanism 40.124 22.550 Joint Implementation 9.176 44.283 GEF non-ODA 816 0 Internationale samenwerking Milieu 4.481 4.312 Waterbeheer (Partners for Water) 12.825 10.724 Subtotaal 67.422 81.869 Overig MATRA 2.670 3.110 Subtotaal 2.670 3.110 Totaal Non-ODA natuur en milieu 70.092 84.979 TOTAAL NATUUR EN MILIEU IN HGIS 705.287 703.519 Bijlage 6 Uitgaven HIV/AIDS, Malaria en Tuberculose (bedragen x EUR 1000) ODA 2008 2009 ODA HIV/AIDS, TB en Malaria Bilaterale uitgaven HIV/AIDS, Malaria en TB Partnerlanden met HIV/AIDS, Malaria en TB 90.379 87.868 Niet-gedelegeerde middelen 42.685 48.981 Toerekening macrosteun, noodhulp, en wederopbouw 28.910 21.531 Subtotaal directe uitgaven HIV/AIDS, Malaria en TB 161.974 158.379 Multilateraal VN-instellingen UNHCR 2.940 2.940 UNDP 4.700 4.965 UNICEF 5.250 5.250 UNFPA 55.135 62.933 UNAIDS 36.000 36.000 WHO/PAHO 4.354 4.000 Partnershipprogramma WHO 16.446 14.966 Internationale Financiele Instellingen GFATM 80.000 60.000 IDA en regionale ontwikkelingsfondsen 8.266 7.429 WB Partnerschapsprogramma 1.970 1.038 Europese ontwikkelingssamenwerking Europees Ontwikkelingsfonds (EOF) 10.008 10.790 Toerekening EU-begroting 13.505 11.720 Subtotaal Multilateraal 238.574 222.031 Particulier Kanaal Aandeel HIV/AIDS, Malaria en TB van Medefinancieringsstelsel (MFS) 57.006 49.564 Thematische medefinanciering SALIN 5.200 9.403 PSO 1.150 830 Subtotaal Particulier Kanaal 63.356 59.798 Overige toerekeningen Apparaatsuitgaven 12.905 12.873 Int. onderwijs instituten 1.210 1.266 Subtotaal Overige toerekeningen 14.115 14.139 TOTAAL ODA HIV/AIDS, Malaria en TB 478.019 454.347 Non-ODA HIV/AIDS, TB en Malaria Partnership Programma WHO (begroting VWS) 600 1.000 Overig 1.949 1.950 TOTAAL NON-ODA HIV/AIDS, TB en Malaria 2.549 2.950 TOTAAL HIV/AIDS, TB en Malaria in HGIS 483.117 457.297 Bijlage 7 ODA-uitgaven Onderwijs (bedragen x EUR 1000) 2008 2009 Bilaterale uitgaven Partnerlanden met onderwijs als sector 265.156 214.059 Niet gedelegeerde middelen (Silent partnership, ECD, onderwijs post conflict, capaciteitsopbouw) 46.363 51.200 Noodhulponderwijs Hoger onderwijs 91.792 104.070 Andere activiteiten 1.500 1.500 Education for All (EFA )/ Fast Track Initiative (FTI) 0 0 Toerekening macrosteun en schuldkwijtschelding (*) 39.570 23.472 Toerekening andere thema's, zoals noodhulp en wederopbouw 33.416 26.992 Subtotaal bilateraal kanaal 477.797 421.293 Multilateraal VN-instellingen 27.619 30.023 ILO 329 340 UNHCR 2.814 2.814 UNICEF 7.350 7.350 UNRWA 9.000 9.000 UNESCO 280 243 WFP 4.000 4.000 PP ILO 3.846 6.276 Internationale Financiële Instellingen WB-Partnership Programma 1.500 1.500 IDA en regionale ontwikkelingsfondsen 16.531 14.860 Europese ontwikkelingssamenwerking Europees ontwikkelingsfonds (EOF) 6.672 7.235 Toerekening EU-begroting 13.505 11.720 Subtotaal Multilateraal 65.827 65.338 Particulier Kanaal Medefinancieringsprogramma 72.522 49.108 SALIN onderwijs 2.000 3.000 PSO 1.150 830 Overige 0 0 Subtotaal Particulier Kanaal 75.672 52.938 Overige toerekeningen Apparaatsuitgaven 17.207 17.164 Subtotaal Overige Toerekeningen 17.207 17.164 TOTAAL Onderwijs 636.503 556.732 TOTAAL OS-begroting 5.049.300 4.693.653 Uitgaven Onderwijs als % van de OS-begroting 12,6% 11,9% (*) In 2008 verhoogd met aan onderwijs gekoppelde macrosteun in Oeganda Bijlage 8. De non-ODA uitgaven naar beleidsthema (bedragen x EUR 1000) Begroting 2009 Realisaties 2009 Versterkte internationale rechtsorde en eerbiediging van mensenrechten 1.1 Internationale rechtsorde 42.485 42.728 1.2 Mensenrechten 9.825 15.236 1.3 Internationale juridische instellingen 14.223 14.788 Justitie Rechtshandhaving/Europol 21.841 25.085 Rechtshandhaving/NFI 0 500 88.374 98.337 Vrede, veiligheid en conflictbeheersing 2.1 Nationale en bondgenootschappelijke veiligheid 16.458 16.355 2.3 Non-proliferatie en ontwapening 8.395 8.182 2.5 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing 124.275 96.176 2.6 Humanitaire hulpverlening 3.767 205 2.7 Goed bestuur 10.790 11.605 Defensie Uitvoeren crisisbeheersingsoperaties (diverse operaties) 313.100 349.593 476.785 482.116 Versterkte Europese samenwerking 3.2 Ondersteuning bij pre- en postaccessie 10.708 8.558 3.4 Nederlandse positie in de EU 3.447 3.678 3.5 Raad van Europa 9.303 9.489 Toerek. EU-begroting 60.500 60.500 83.958 82.225 Meer welvaart en minder armoede 4.1 Handels- en financieel systeem 24.515 15.732 4.2 Armoedebestrijding 6.952 2.613 4.3 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 12.500 12.500 4.5 Nederlandse handels- en investeringsbevordering 6.265 6.609 Justitie Effectieve besturing van het Justitieapparaat/WIPO 146 130 Financiën Mult. Ontw. Banken en Fondsen 837 1.330 VenW Veiligheid goederenvervoer scheepvaart (IMO) 416 327 Veiligheid luchtvaart (ICAO en EASA) 1.365 1.210 EZ IS opkomende markten 4.599 4.692 Bijdrage aan organisaties 364 337 Bijdrage UNWTO 219 211 Algemeen (bijdragen aan int. instituten) 0 654 Bijdrage aan diverse instituten 1.076 148 Algemeen 1.275 2.202 Verdere vrijmaking v/h intern. handels-/invest.verkeer en versterking v/d econ. rechtsorde 4.394 4.528 Bevorderen van internationaal ondernemen 59.413 74.441 Stimuleren van buitenlandse investeringen in Nederland (ANL/NFIA) 735 592 Het gericht ondersteunen van het bedrijfsleven in kansrijke sectoren op zowel binnen- als buitenlandse markten 66.574 32.656 Bijdrage aan internationale organisaties 1.249 2.010 LNV Internationale contributies/FAO 3.417 3.173 Beheer van de natuur (Tropisch hout) 61 61 196.372 166.156 Toegenomen menselijke en sociale ontwikkeling 5.2 Kennisontwikkeling 2.596 2.596 5.4 HIV/AIDS 1.951 1.791 5.6 Participatie civil society 0 136 OCW Wetenschappelijk onderwijs 3.239 3.269 VWS Projecten via UNODC 5.000 5.000 WHO-partnerschap 6.000 6.000 18.786 18.792 Beter beschermd en verbeterd milieu 6.1 Milieu en water 7.698 2.899 VROM Clean development mechanism 50.221 22.550 Internationaal milieubeleid 3.803 4.312 VenW Integraal waterbeleid (Partners voor Water) 14.687 10.724 Weer, klimaat, seismologie, ruimtevaart (WMO) 709 728 EZ CO2/reductieplan-Joint Implementation 28.704 44.283 105.822 85.496 Welzijn en veiligheid van Nederlanders in het buitenland en regulering van het personenverkeer 7.1 Consulaire dienstverlening 8.800 23.435 7.2 Vreemdelingenbeleid 1.105 941 9.905 24.376 Versterkt cultureel profiel, positieve beeldvorming in en buiten Nederland 8.1 Nederlandse cultuur 13.325 7.428 8.2 Cultureel erfgoed 3.615 3.145 8.3 Draagvlak Nederlands buitenlands beleid 25.137 27.864 OCW Cultuur: overig 1.231 1.504 Cultuur: overig 166 7.103 43.474 47.044 Overige uitgaven 9.01 Geheim 0 26 10.1 Nominaal en onvoorzien 56.116 5 11.1 Apparaatsuitgaven 535.287 524.400 Div. dept. Attachés 54.556 53.999 645.959 578.430 Totaal non-ODA 1.669.435 1.582.972 PAGE 23 PAGE 1