Preview document (🔗 origineel)

---

Kamervragen evacuatie Nederlandse staatsburger uit Sirte, Libië

1.

Was u op de hoogte van de evacuatiemogelijkheid door middel van het
Bosnische vliegtuig? Zo ja, waarom is daar geen gebruik van gemaakt? Had
de evacué niet beter met zo’n vlucht worden geëvacueerd? Zo nee,
waarom niet? Zat Bosnië in de internationale coördinatiecel?

2.

Hoe kunt u de stelling dat er geen andere mogelijkheid was om NN te
evacueren vasthouden nu blijkt dat u geen kennis had van de Bosnische
evacuatievlucht? Bent u bereid deze stelling te nuanceren? Zo neen,
waarom niet?

93.

Klopt het dat er "geen alternatieven" aanwezig waren voor evacuatie?
Klopt het dat er nog steeds commerciële vluchten Sirte aandeden? Zo ja,
is er door het ministerie van Buitenlandse Zaken bemiddeld zodat 'NN'
ook zonder paspoort aan een dergelijke vlucht had kunnen deelnemen? 

114.

Wat was de noodzaak om de operatie op zondagavond 27 februari  te doen?
Wist u van een Bosnisch toestel dat naar Sirte zou komen om burgers op
te halen? Wist u van een Maltese commerciële luchtvaartmaatschappij dat
nog steeds vloog op Sirte? Waarom is afgezien van de diensten van de
vliegtuigen?

Zie voor de beantwoording van het eerste deel van vraag 114 het antwoord
op vraag 17 en 36.

Zoals blijkt uit het feitenrelaas van Royal Haskoning heeft de werkgever
reeds op zaterdag 19 februari geconcludeerd dat Royal Haskoning vanwege
de mogelijke gevaarlijke ontwikkelingen in Libië  moest gaan nadenken
over een evacuatie van NN. Op 4 februari had de werkgever het
contingency plan voor de evacuatie van medewerkers in gang gezet. Er
zijn sinds 19 februari diverse pogingen ondernomen om NN te evacueren
uit Sirte. Een Brits beveiligingsbedrijf had opdracht gekregen van de
werkgever om te zoeken naar mogelijkheden om NN te evacueren. Ook op 27
februari zocht het bedrijf nog actief naar evacuatieopties. In de loop
van de dag echter raakte de werkgever ervan overtuigd, en uiteindelijk
ook NN, dat het beveiligingsbedrijf hier niet in zou slagen. 

Uit de actieve pogingen die de werkgever van NN reeds had ondernomen,
het gegeven dat evacuatie over de weg niet mogelijk leek en dat de
mogelijkheid van luchttransport op dat moment niet voorhanden was
duidelijk dat er geen alternatieven waren. 

Vanuit Malta waren geen vluchten op Sirte (of vice versa) gemeld op het
beveiligde EU consulair crisisinformatiesysteem. In de geraadpleegde
internationale coördinatiecel was daarover evenmin informatie
beschikbaar. Over een Bosnische vlucht was geen informatie bekend.
Bosnië was niet vertegenwoordigd in de internationale coördinatiecel.
Ondanks navraag op 24 maart door de Nederlandse Defensie attaché in
Bosnië-Herzegovina is nog geen duidelijkheid verkregen of er op die dag
een vlucht naar Sirte was voorzien. Het kabinet zal zich inzetten om nog
voor het kamerdebat deze duidelijkheid te verkrijgen.

De Nederlandse regering had daarom geen aanwijzingen dat er op
zondagavond 27 februari vluchten op Sirte werden uitgevoerd en zag zich
op grond van voorgaande ook niet genoodzaakt de mogelijkheden daartoe
verder te onderzoeken. Bemiddeling door het ministerie van Buitenlandse
Zaken om NN zonder paspoort op een vlucht te krijgen was derhalve ook
niet aan de orde.

2.

Hoe kunt u de stelling dat er geen andere mogelijkheid was om NN te
evacueren vasthouden nu blijkt dat u geen kennis had van de Bosnische
evacuatievlucht? Bent u bereid deze stelling te nuanceren? Zo neen,
waarom niet?

Zie antwoord op vraag 1.

3.

Is het waar dat de marinetop niet op de hoogte was van noch geraadpleegd
was over de evacuatiepoging? Zo ja, waarom is dit niet gebeurd? Kunt u
uitleg geven over de betrokkenheid van de marinetop bij de
evacuatiepoging?

4.

Is het waar dat de marinetop pas van de actie op de hoogte werd gesteld
toen er psychische hulp (mogelijk) nodig was? Zo ja, waarom heeft u de
marinetop niet eerder ingelicht?

De Commandanten van de Operationele Commando’s gaan over de
gereedstelling van eenheden. De daadwerkelijke inzet van eenheden, zoals
in dit geval de inzet van Hr. Ms. Tromp, is de bevoegdheid van de
Commandant der Strijdkrachten. De directeur operaties van de Commandant
Zeestrijdkrachten is op zondagavond 27 februari omstreeks 19.00 uur
geïnformeerd over het mislukken van de evacuatieoperatie.

4.

Is het waar dat de marinetop pas van de actie op de hoogte werd gesteld
toen er psychische hulp (mogelijk) nodig was? Zo ja, waarom heeft u de
marinetop niet eerder ingelicht?

Zie antwoord op vraag 3.

5.

In hoeverre heeft het kabinet een rol gespeeld in de Griekse en Maltese
steun in de onderhandelingen over vrijlating?

6.

Zijn er door Griekenland en/of Malta toezeggingen aan de Libische
autoriteiten gedaan in het kader van onderhandelingen over de evacuatie
van betrokkenen en de vrijlating van de Nederlandse bemanning van de
lynx? zo ja, welke toezeggingen zijn er gedaan?

7.

Zijn er door de Nederlandse regering in het kader van de
onderhandelingen toezeggingen gedaan aan Griekenland, Malta of enig
ander land? zo ja, welke toezeggingen zijn er gedaan?

8.

Deelt u de mening dat uit het feitenrelaas blijkt dat Nederland na de
27e februari geen eigen onderhandelingspositie van belang had en dat de
vrijlating vooral aan de Griekse onderhandelaars toe te schrijven is?

18.

Welke contacten zijn er geweest met Libische diplomaten in Den Haag
en/of Brussel?

19.

Waren bewindslieden op de hoogte dat de Libische viceambassadeur zou
overlopen? Klopt het dat het ministerie van Buitenlandse Zaken de
Libische viceambassadeur heeft gevraagd om te wachten met de
bekendmaking van zijn besluit om over te lopen?

116.

Bleven de onder punt 52 gemelde eisen van de Libiërs tot twee beperkt?
Wat werd bedoeld met de eis dat door Nederland op een internationale
waarnemersmissie moest aangedrongen? Waarom werd daarop niet ingegaan?
Welke argumenten hebt u daarvoor?  Wat was de reactie van Libië hierop?
Waarom hebben ze kennelijk die eis laten vallen?

118.

Waarom is verder niet inhoudelijk ingegaan op de op 3 maart ingebrachte
additionele eisen van Libische zijde? Wie heeft bepaald dat op deze
eisen niet zou worden ingegaan?

119.

Waarom heeft de Secretaris-Generaal van het ministerie van Buitenlandse
Zaken op zondag 6 maart in zijn gesprek met de Maltese gesprekspartners
wel gesproken over de teruggave van twee Libische mirages en niet over
een internationale waarnemingsmissie in Libië?

120.

Met welke Europese en andere collegae hadden de Minister-president, de
Minister van Buitenlandse Zaken en de Minister van Defensie contact over
deze situatie?

121.

Hoe is het mogelijk dat premier Gonzi van Malta met zijn Libische
collega kan overleggen zonder in te stemmen met de teruggave van de
Libische toestellen? Heeft Malta Libië geen enkele tegenprestatie
geleverd? Indien wel, welke?

122.

Wie verzocht Griekenland bij de onderhandelingen te betrekken?

123.

Hoe beoordeelt u het nut van de inzet van de Secretaris-Generaal als hij
niet daadwerkelijk zelf met Libische autoriteiten heeft onderhandeld?

De Secretaris-Generaal van het ministerie van Buitenlandse Zaken (SGBZ)
heeft vanaf het begin leiding gegeven aan het ambtelijk crisisteam en
vervulde in nauw overleg met de betrokken bewindspersonen een centrale
rol in het verdere verloop van het proces dat uitmondde in de vrijlating
van de bemanning. 

Nadat in de loop van de avond van zondag 27 februari was gebleken dat de
autoriteiten in Tripoli vanuit Sirte op de hoogte waren gesteld van de
aanhouding van de Nederlandse en de Zweedse staatsburger en de bemanning
van de helicopter, is door de SGBZ direct contact opgenomen met zijn
counterpart in Tripoli.

Dit contact kon makkelijk worden gelegd omdat betrokkenen elkaar kenden
van de gebeurtenissen rond de vliegramp die zich op 12 mei vorig jaar in
Tripoli voltrok en van contacten na deze periode. Van dit contact en
andere contacten op het ministerie van Buitenlandse Zaken in Tripoli is
tot aan de vrijlating van de bemanning in de vroege ochtend van 11 maart
jl. zowel door de SGBZ als veelvuldig door de Nederlandse ambassadeur in
Tripoli gebruik gemaakt om de zaak van bemanning, en tot aan 2 maart die
van de aangehouden burgers, te bepleitten. 

Op aanwijzing van de betrokken bewindspersonen en op advies van derden
is dit kanaal gedurende de gehele periode benut om tot een oplossing te
geraken en is bewust niet geëscaleerd  naar naasthogere niveaus. Dat
neemt niet weg dat betrokken bewindspersonen parallel daaraan tot aan de
dag van de vrijlating contact hebben gezocht met een aantal Europese en
andere collegae waarbij veelvuldig is aangedrongen op ondersteuning van
de Nederlandse pogingen de bemanning vrij te krijgen. De minister van
Buitenlandse Zaken had daartoe ondermeer contact met Britse, Griekse,
Maltese en Italiaanse collegae, alsmede met de Hoge Vertegenwoordiger
van de EU. De minister van Defensie hield nauw contact met zijn Griekse
collega. De minister-president heeft daartoe, behalve contacten met zijn
collegae, ook contact gehad met voormalig Brits premier Tony Blair.

Een aantal dagen na 27 februari jl. heeft de SGBZ de Libische TZ in Den
Haag gevraagd naar het ministerie te komen om de kwestie te bespreken.
Deze bleek niet op de hoogte van het gebeuren, maar zei toe het
Nederlandse verzoek tot directe invrijheidstelling over te brengen aan
Tripoli. Er zijn geen contacten geweest met andere Libische
vertegenwoordigers. Het voornemen van betrokkene om over te lopen was
niet bekend en aan betrokkene is ook niet gevraagd zijn voornemen om
over te lopen niet vroegtijdig bekend  te maken.

In een tweede gesprek met de Libische TZ op vrijdag 4 maart moest hij op
verzoek van zijn autoriteiten overbrengen dat Libïe als tegenprestatie
voor de vrijlating van de bemanning een Nederlandse
inspanningsverplichting verlangde waar het teruggave betrof van twee
Libische militaire vliegtuigen die door gedeserteerde vliegers naar
Malta waren gevlogen. Tevens werd van Nederland gevraagd dat het zich
zou inzetten voor de totstandkoming van een internationale
waarnemersmissie voor Libië. Dezelfde punten waren laat op
donderdagavond 3 maart ook al overgebracht aan de Nederlandse
ambassadeur in Tripoli.

Op politiek niveau is besloten niet op deze verzoeken in te gaan omdat
die niet gepast werden geacht. Zowel op hoogambtelijk als politiek
niveau is gesproken met Malta en Griekenland. In het hoogambtelijk
contact met Malta (beide SG’s) werd geconstateerd dat, zoals eerder
vermeld, het Libische verzoek tot teruggave van beide militaire
vliegtuigen ongepast was. Van Maltese zijde werd vernomen dat de Maltese
premier Gonzi aan het einde van een gesprek met de Libische premier de
zaak van de Nederlandse bemanning had bepleit, waarbij de Libische
premier de vliegtuigen onvermeld liet.

Het contact met de Griekse autoriteiten werd op woensdagavond 9 maart
gelegd op instigatie van de SGBZ, die daartoe was gemachtigd door de
minister-president en de minister van Buitenlandse Zaken. Uit het
contact bleek, zoals eerder vernomen,  dat er recentelijk nog een
telefonisch onderhoud had plaatsgevonden tussen de Griekse premier
Papandreou en kolonel Kadhaffi, op initiatief van laatstgenoemde. Tevens
 bleek dat een Libische gezant op donderdag 10 maart Athene zou aandoen,
nadat hij eerder in Lissabon was geweest om in algemene zin de Libsiche
zaak te bepleiten aan de vooravond van de Europese Raad van 10 en 11
maart, waarin over sancties met betrekking tot Libië zou worden
gesproken.

Premier Papandreou stemde er mee in dat in het gesprek met deze gezant,
dat op hoogambtelijk niveau zou plaatsvinden, de zaak van de Nederlandse
bemanning zou worden bepleit. Hiertoe vond voorafgaand overleg plaats
tussen SGBZ en zijn Griekse collega. Aldus geschiedde, waarbij tevens
aan deze gezant te verstaan werd gegeven dat er later die dag een Grieks
militair vliegtuig een evacuatievlucht op Tripoli zou uitvoeren onder
leiding van de Griekse minister voor diaspora-aangelegenheden Dollis, en
dat de Nederlandse  bemanning mee zou kunnen terugvliegen als de
Libische autoriteiten zouden overgaan tot vrijlating van de bemanning.

Noch door Griekenland, noch door Malta, noch door Nederland zijn aan wie
dan ook toezeggingen gedaan om de Nederlandse bemanning vrij te krijgen.

         

6.

Zijn er door Griekenland en/of Malta toezeggingen aan de Libische
autoriteiten gedaan in het kader van onderhandelingen over de evacuatie
van betrokkenen en de vrijlating van de Nederlandse bemanning van de
lynx? zo ja, welke toezeggingen zijn er gedaan?

Zie antwoord vraag 5. 

7.

Zijn er door de Nederlandse regering in het kader van de
onderhandelingen toezeggingen gedaan aan Griekenland, Malta of enig
ander land? zo ja, welke toezeggingen zijn er gedaan?

Zie antwoord vraag 5.

8.

Deelt u de mening dat uit het feitenrelaas blijkt dat Nederland na de
27e februari geen eigen onderhandelingspositie van belang had en dat de
vrijlating vooral aan de Griekse onderhandelaars toe te schrijven is?

Zie antwoord vraag 5.

9.

Verkeerde deze evacué in levensgevaar? 

Neen.

10.

Kunt u een overzicht geven van het aantal externen die kennis hadden van
deze operatie? 

111.

Welke landen waren op de hoogte van deze evacuatie?

Het aantal mensen dat kennis droeg van de operatie was zeer beperkt.
Voor operaties in het kader van de Ministeriële Kerngroep Speciale
Operaties geldt een strikt compartiment, bestaande uit de vier
bewindspersonen en een zeer beperkt aantal ambtenaren op de
departementen van Buitenlandse Zaken, Defensie, Economie, Landbouw en
Innovatie en Algemene Zaken. Daarnaast zijn uiteraard de militairen die
belast worden met de planning en uitvoering van de operatie in kennis
gesteld (voor zover nodig) van de operatie. Het principe van
'need-to-know' vereist in sommige gevallen ook betrokkenheid van andere
disciplines. In dit geval ging het om een speciale militaire operatie
ter ondersteuning van een consulaire operatie, waarvoor betrokkenheid
van twee consulair deskundigen een vereiste was. In het algemeen geldt
dat de personen die niet tot het reguliere (beperkte) MKSO-compartiment
behoren uitsluitend van het strikt noodzakelijke op de hoogte worden
gesteld. Tijdens de voorbereiding van de evacuatieoperatie zijn NN, de
werkgever in Nederland van NN en het Zweedse Ministerie van Buitenlandse
Zaken op de hoogte gesteld. Er zijn geen andere landen ingelicht over
deze evacuatie.

11.

Is de commandant der Zeestrijdkrachten betrokken geweest bij de
besluitvorming? Zo nee, waarom niet en had dit tot een ander besluit
kunnen leiden?

Zie het antwoord op vraag 3 en 4.

12.

Wat is met de kennis van nu uw oordeel over het EU-evacuatiesysteem? Hoe
verhoudt uw huidige oordeel zich tot uw oordeel ten tijde van de
evacuatie?

Op het beveiligde EU consulaire crisisinformatiesysteem Consular OnLine
(CoOL) wordt informatie uitgewisseld over o.m. reisadviezen,
crisissituaties en evacuaties. CoOL is een nuttig instrument voor
informatie-uitwisseling en afstemming. De uitvoering van
evacuatieoperaties is vooralsnog een nationale verantwoordelijkheid. Een
centrale en regisserende rol van de EU en EDEO ontbreekt grotendeels. De
regering onderzoekt mogelijkheden om de consulaire samenwerking binnen
de EU te versterken.

13.

Heeft u het bedrijf in verband met verzekeringen en mogelijke
toekomstige claims voor een bijna voldongen feit van evacuatie
geplaatst?

79

Deelt u de mening dat het voor Royal Haskoning (schier) onmogelijk was
om het aanbod tot evacuatie te weigeren, gezien het feit dat dit
verstrekkende gevolgen zou kunnen hebben met (een) verzekeraar(s) en/of
verzekeringspolissen? 

Neen.

14.

Kunt u vanuit alle relevante posities in Sirte (waaronder de
helikopterpiloot, de twee andere bemanningsleden, de commandant van de
Hr. Ms. Tromp, NN) beschrijven wat er precies gebeurde tussen het moment
van de eerste afwending van de helikopter, het besluit toch te
evacueren, en de arrestatie? Kunt u dit eventueel voorzien van een
situatieschets op de grond?

De helikopterbemanning zag bij nadering van de oppiklocatie NN staan.
Betrokkene stond ongeveer 200 meter van de afgesproken locatie op een
heuveltje en was in gezelschap van een ander persoon. Omdat het plan
voorzag in één evacué besloot de gezagvoerder de missie af te breken
en zette zij een linkerbocht in. De bemanning constateerde kort na het
inzetten van de bocht dat NN zichtbaar afscheid nam van de tweede
persoon. De tweede persoon liep vervolgens weg. Op dat moment nam de
gezagvoerder de beslissing dat de evacuatie toch kon worden doorgezet en
zette een rechterbocht in om vervolgens de landing in te zetten. NN liep
vervolgens richting de afgesproken oppiklocatie. De helikopter landde op
de afgesproken locatie maar had vanaf die locatie geen direct zicht op
NN . Na de landing stapte de sensoroperator uit de helikopter en liep NN
tegemoet. Zodra hij zicht had op NN zag hij dat NN werd vastgenomen 
door ongeveer vijf mannen. Hij bevond zich naar eigen zeggen op dat
moment ongeveer 20 meter van zowel de helikopter als NN. Andere
gewapende mannen liepen vervolgens op de sensoroperator af, die
achteruit lopend naar de helikopter probeerde te komen. De vliegster en
de tactische coördinator zagen op dat moment zowel aan de linker- als
aan de rechterzijde van de helikopter bewapende mannen verschijnen. De
sensoroperator bereikte het toestel en ging in de deuropening zitten. De
gewapende mannen waren op dat moment op tien meter afstand van het
toestel en hielden de bemanning onder schot. De sensoroperator stapte
uit en benaderde iemand waarvan hij aannam dat het een leidinggevende
was. Andere mannen klommen de helikopter in. De vliegster wist hen er
van te overtuigen dat ze de helikopter moesten verlaten. Ze stapte
vervolgens samen met de tactische coördinator uit en gingen met de
mannen op veilige afstand van de helikopter staan (de rotorbladen
draaiden nog). Door tussenkomst van een gebrekkig Engels sprekende man
mocht de gezagvoerder, terwijl ze onder schot werd gehouden, terug naar
het toestel om de motoren te stoppen. Bij die gelegenheid wist ze nog
een noodsignaal uit te zenden.

NN beschreef de situatie als volgt. Hij verliet de compound op tijd en
ging op een heuveltje staan, vanwaar hij goed overzicht had. De bewaker
van de compound kwam hem nog een hand dadels brengen en afscheid nemen.
Na ruim een half uur hoorde hij de helikopter en zag hij even later de
helikopter met een bocht aankomen. De helikopter landde op meer dan
honderd meter afstand achter een berg stenen. NN liep naar de helikopter
met zijn bagage. Plotseling kwamen er agenten aangerend die hem staande
houden. Er kwamen ook ineens met auto's bewapende burgers, militairen en
politie aan en NN zag dat zij een Nederlandse militair overmeesterden
die achter de berg stenen vandaan kwam. De militair werd in een auto
gedwongen en verdween. Vervolgens werd hij samen met twee andere
bemanningsleden van de helikopter weggevoerd naar een kantoor, waar een
hem onbekende Zweedse vrouw zat.

De commandant van Hr. Ms. Tromp heeft niets kunnen zien van de situatie
ter plekke omdat het schip buiten zicht en radarbereik lag.

15.

Welke contacten zijn er geweest met Zweden en wat is er gewisseld?

43.

Waarom heeft u contact opgenomen met de Zweedse autoriteiten?	

45.

Op welke wijze en door wie is de zoon van de Zweedse vrouw geïnformeerd
over de evacuatiemogelijkheid? 	

46.

Hoe kan het zijn dat de zoon van de Zweedse evacue op de hoogte was van
alle details van deze operatie?	

48.

Hoe kwam het contact met Zweden tot stand? Wie belde wie? Wat was de
directe aanleiding voor degene die contact opnam? 

81.

Via welke Europese kanalen werd Buitenlandse Zaken geïnformeerd over de
twee personen met de Zweedse nationaliteit die zich in Sirte zouden
bevinden? 	

82.

Wanneer werd bekend dat het om één persoon met de Zweedse
nationaliteit zou gaan die mogelijk geëvacueerd zou moeten worden? 

91.

Is er inmiddels contact geweest met de Zweedse autoriteiten om te
achterhalen hoe het heeft kunnen gebeuren dat een Zweedse onderdaan
onderweg was naar de evacuatielocatie zonder dat het ministerie van
Buitenlandse Zaken hiervan op de hoogte was? Zo nee, waarom niet? Zo ja,
kan het kabinet deze informatie met de Kamer delen?

110.

Hoe kwam de zoon van de in Libië verblijvende Zweedse aan de informatie
over de evacuatieoperatie?

Het Zweedse ministerie van Buitenlandse Zaken plaatste op 27 februari om
01.44 uur op het besloten EU consulaire crisisinformatiesysteem de
mededeling dat het twee staatsburgers in Sirte had die geëvacueerd
wilden worden. Toen de mogelijkheid van een Nederlandse
evacuatieoperatie in Sirte werd onderzocht, is deze informatie door
Buitenlandse Zaken ingebracht in werkoverleg. Toen bleek dat de Lynx
helikopter meerdere personen zou kunnen vervoeren, is besloten om de
mogelijkheid te onderzoeken om ook de twee Zweden te evacueren. 

Meerdere pogingen om de consulaire directie van Zweden aan de telefoon
te krijgen, mislukten, waarna om 15.14 uur een mededeling werd geplaatst
op het beveiligde EU consulair crisisinformatiesysteem (CoOL) gericht
aan Zweden. Als gevolg hiervan kwam er om 15.35 uur telefonisch contact
tot stand met de Zweedse directeur voor consulaire zaken. Zij werd
ingelicht over de mogelijkheid en modaliteiten van een Nederlandse
evacuatieoperatie met de vraag of Zweden wilde dat Nederland zou
proberen om ook de twee Zweedse burgers te evacueren. 

Om 16.22u meldde Zweden dat één van de twee genoemde Zweden
hoogstwaarschijnlijk geen Zweedse onderdaan was en dat zij over
onvoldoende informatie beschikten om contact met betrokkene op te nemen.
Ten aanzien van de andere persoon, mevrouw Erikson, stelde het Zweedse
ministerie van Buitenlandse Zaken dat het niet zelf met betrokkene in
contact stond, maar met de zoon van mw. Erikson. Omdat er geen
mogelijkheid was om rechtstreeks met mevrouw Erikson in contact te
komen, werd vervolgens aan Nederlandse kant vastgesteld dat vanwege een
gebrek aan informatie Nederland mw. Erikson derhalve niet kon evacueren
en ook geen verdere actie meer zou ondernemen. Dit werd met de Zweedse
ambtenaar zo afgesproken. Als er een of meer Zweedse staatsburgers in
het evacuatieplan hadden moeten worden opgenomen, dan zou dit ter
aanvullende besluitvorming aan de MKSO zijn voorgelegd.

Om 16.38 uur ontving het ministerie van Buitenlandse Zaken de formele
bevestiging van de Zweedse directeur consulaire zaken dat de twee
Zweedse burgers in Sirte inmiddels waren vertrokken en dat er geen
Zweden meer behoefden te worden geëvacueerd vanuit Sirte. Dit bericht
bevestigde de eerder getrokken conclusie dat er dus geen Zweedse
evacués behoefden te worden meegenomen vanuit Sirte. Uit navraag op 23
maart jl. bij het Zweedse ministerie van Buitenlandse Zaken blijkt dat
de zoon van mw Erikson om 16.30 uur alsnog door een Zweedse consulaire
ambtenaar is geïnformeerd over de mogelijkheid van een evacuatie. Dat
gebeurde terwijl Nederland en Zweden reeds waren overeengekomen dat
Nederland geen Zweedse staatsburgers zou evacueren, hetgeen wijst op een
communicatiestoornis binnen het Zweedse ministerie van Buitenlandse
Zaken. Dit verklaart waarom mevrouw Erikson toch op weg is gegaan naar
het oppikpunt. 

	

16.

Kunt u aangeven of er enig direct dan wel indirect contact tussen NN
en/of de directie van Royal Haskoning is geweest met individuele
bewindslieden in de weken rond de evacuatie? Zo ja, kunt u aangeven hoe
vaak, waar, wanneer en waarom?	

Er is geen contact geweest tussen NN en/of de directie van Royal
Haskoning met individuele bewindslieden ter zake van de evacuatie.

17.

Hoe zag de politieke en veiligheidssituatie in Libië er uit op zondag
27 februari? Uit welke openbare of vertrouwelijke bronnen blijkt dat er
“in Libië in die dagen sprake leek te zijn van een
‘kantelmoment’? Waar baseert u uw uitlating op dat er in Libië
sprake was van een kantelmoment?

Na het uitbreken van de opstand op 17 februari raakte het
Kadhaffi-regime in Libië in hoog tempo de controle over delen van het
land kwijt. Gewapende opstandelingen namen het gezag in een aantal
steden over. Op 22 februari werd een sfeer van wetteloosheid gemeld in
grote steden. Delen van het leger deserteerden en Kadhaffi kon nog
slechts vertrouwen op de steun van een zestal bataljons, geleid door
zijn familieleden. Op 26 februari vielen de steden Ajdabiya en Al-Bregga
(ten oosten van Sirte) in handen van de opstandelingen. In Misratha (ten
westen van Sirte) werd hevig gevochten. Het regime reageerde agressief
op het oproer. Bronnen wijzen erop dat Tripoli-stad een oorlogszone zou
worden zodra Kadhaffi en zijn zonen zich zouden realiseren dat grof
geweld, intimidatie en het opvoeren van een externe vijand niet meer
door een deel van de bevolking zouden worden geaccepteerd. Dagelijks
legde een aantal diplomaten en regeringsfunctionarissen hun positie neer
en nam afstand van het regime. Vijf belangrijke stammen in Libië (er
zijn twintig stammen) zegden hun steun aan Kadhaffi op. Er werden
signalen ontvangen dat de kantoren van de Libische inlichtingendiensten
verlaten waren. In de dagen voor 27 februari bespraken Westerse landen
sancties waarmee het regime gestraft moest worden voor zijn
geweldstoepassing, met als direct gevolg dat het risico op het gijzelen
van westerse expats niet langer denkbeeldig was. Zowel in Libië als
daarbuiten groeide de inschatting dat het Kadhaffi-regime ineen zou
kunnen storten. Op 27 februari was de inschatting dat vanwege de
afbrokkelende politieke, diplomatieke en militaire steun voor het regime
de overlevingsduur van het regime zeer beperkt was en dat alleen een
gedwongen of vrijwillig vertrek van Kadhaffi kon voorkomen dat in die
dagen een burgeroorlog zou uitbreken. Aangenomen werd dat de
veiligheidssituatie snel verder zou verslechteren. Deze analyse wordt
gestaafd door de beschikbare inlichtingenrapporten, de inschatting van
Buitenlandse Zaken van die periode en openbare bronnen.

18.

Welke contacten zijn er geweest met Libische diplomaten in Den Haag
en/of Brussel?

19.

Waren bewindslieden op de hoogte dat de Libische viceambassadeur zou
overlopen? Klopt het dat het ministerie van Buitenlandse Zaken de
Libische viceambassadeur heeft gevraagd om te wachten met de
bekendmaking van zijn besluit om over te lopen?

Zie antwoord vraag 5.

19.

Waren bewindslieden op de hoogte dat de Libische viceambassadeur zou
overlopen? Klopt het dat het ministerie van Buitenlandse Zaken de
Libische viceambassadeur heeft gevraagd om te wachten met de
bekendmaking van zijn besluit om over te lopen?

Zie antwoord op vraag 5.

20.

Wat zijn voorbeelden van eerdere evacuatiepogingen die voldeden aan de
gedragslijn zoals genoemd in de brief? Waar is deze gedragslijn op
gebaseerd?

Deze gedragslijn is ontstaan uit een praktijk van vele jaren en is
gevolgd in o.a. Indonesië (1998), Ivoorkust (2004) en Libanon (2006).
Als richtsnoer voor het nemen van maatregelen dient het op 23 december
2010 geactualiseerde Consulair Crisis- en Evacuatieplan (CCEP).

Het regeringsbeleid ten aanzien van evacuatieoperaties staat op
hoofdlijnen in de Notitie rechtsgrondslag en mandaat van missies met
deelname van Nederlandse militaire eenheden die de regering op 22 juni
2007 aan de Staten-Generaal zond (Kamerstuk 29 521 nr. 41, blz. 7).

Het gastland heeft de primaire plicht iedereen op zijn grondgebied te
beschermen. Als het gastland deze plicht niet nakomt, kan de zendstaat
in uitzonderlijke omstandigheden de eigen onderdanen zelf beschermen of
evacueren, in het uiterste geval met inzet van militaire middelen.
Hiervoor gelden de volgende voorwaarden.

21.

Bent u achteraf van mening dat deze evacuatieoperatie niet verantwoord
was? Zo nee, waarom niet?

52.

Op basis waarvan is de risicoanalyse voor de evacuatiepoging gemaakt?

Voor het antwoord op deze vraag wordt verwezen naar de brief van de
minister van Defensie aan de Tweede Kamer met kenmerk DIS2011005269
inzake het CTIVD-rapport over de rol van de MIVD en de AIVD.

22.

Tot welk soort "gewapende Libische eenheden" behoorden de Libiërs die
de aanhouding van de Nederlanders uitvoerden? Politie, krijgsmacht,
staatsveiligheid?

De bemanning van de helikopter beschrijft hen als een gezelschap van
geüniformeerden (militairen of politie) en gewapende burgers. Het is
niet duidelijk of en zo ja, tot welke eenheden zij behoren.

23.

Is de uitvoering en coördinatie van deze specifieke evacuatie besproken
in de internationale coördinatiecel? 

24.

Is er een beroep gedaan op andere landen om te helpen bij de
evacuatieoperatie? Indien dit het geval is, wat is er met dit aanbod
gedaan?

Nee. Wel is in de coördinatiecel op Malta en via EU-kanalen vooraf
gesondeerd of andere landen evacuatieoperaties uit Sirte hadden gepland.
Dat was niet het geval. Zie ook het antwoord op vraag 25 en 67.

24.

Is er een beroep gedaan op andere landen om te helpen bij de
evacuatieoperatie? Indien dit het geval is, wat is er met dit aanbod
gedaan?

Zie antwoord op vraag 23.

25.

Welke andere Nederlandse middelen van de overheid hadden mogelijk
ingezet kunnen worden bij deze evacuatiepoging? Waarom is er gekozen om
Hr.Ms. Tromp in te zetten en geen andere middelen?

67.

Welke defensiecapaciteiten waren er beschikbaar voor de evacuatie?

Er waren geen andere Nederlandse middelen, anders dan Hr. Ms. Tromp, op
korte termijn beschikbaar om ingezet te kunnen worden bij deze
evacuatie. In dit verband, zij er op gewezen dat Hr. Ms. Tromp juist met
het oog op dit soort evacuaties richting de Libische kust was
gedirigeerd. Uit de beschikbare kanalen - informatie uit de Europese
consulaire database, het netwerk van de werkgever en NN zelf, de
informatie uit de inmiddels opgerichte internationale coördinatiecel op
Malta – waren op dat moment geen alternatieven voorhanden voor
evacuatie met inzet van de Hr. Ms. Tromp, die over een boordhelikopter
beschikte.

26.

Waaruit bestond het netwerk van de werkgever? Kon dit netwerk de
veiligheidssituatie nauwkeurig genoeg inschatten?

30	Welke andere pogingen heeft werkgever Haskoning ondernomen om de
werknemer te evacueren? Via welke instanties is dat gebeurd? Kunt u
garanderen dat die eventueel verschillende instanties niet langs elkaar
heen werkten? Indien neen, waarom niet?

87	Op welke wijze heeft Britse beveiligingsbedrijf geprobeerd betrokkene
NN te bereiken dan wel te evacueren?  Om welke redenen zag de werkgever
van betrokkene NN af van verdere diensten van het Britse
beveiligingsbedrijf?

Voor het antwoord op deze vraag wordt verwezen naar de bijlage
(feitenrelaas Royal Haskoning). 

27.

Welke andere evacuaties heeft Nederland ondersteund en uitgevoerd?

62.

Hoeveel Nederlanders waren niet in staat om op eigen gelegenheid Libië
te verlaten en waarom waren zij daartoe niet in staat? Waar bevonden
deze Nederlanders zich?

68.

Op welke wijze werden de Nederlanders die in de week van 21 tot en met
27 februari Libië hebben verlaten geëvacueerd? Om hoeveel Nederlanders
ging het?

Op 21 februari aan het einde van de dag bedroeg het aantal potentieel te
evacueren Nederlanders iets meer dan 100 personen. Een deel daarvan was
niet in staat om op eigen gelegenheid Libië te verlaten. Dit was debet
aan enerzijds de veiligheidssituatie en anderzijds aan het ontbreken van
concrete mogelijkheden om te vertrekken. De grootste concentratie
Nederlanders bevond zich in of rond Tripoli. Met twee Nederlandse
toestellen zijn op resp. 22 en 24 februari twee evacuatievluchten op
Tripoli uitgevoerd. In totaal zijn hiermee 41 Nederlanders en 83
buitenlanders geëvacueerd. In de week van 21 tot en met 27 februari kon
aldus een groot deel van de Nederlanders dat Libië wilde verlaten met
middelen van de Nederlandse overheid worden geëvacueerd. Andere
Nederlanders konden het land verlaten met middelen ingezet door
EU-partners, via hun werkgever of op eigen gelegenheid.

28.

Waarom slaagden de evacuatiepoging op 25 februari en 26 februari niet
direct? 

De evacuatie op 25 februari in Misrata is niet geslaagd omdat de zes
Nederlanders weg naar het oppikpunt bij een wegversperring op door
Libiërs waren tegengehouden. De dag daarvoor was die wegversperring er
nog niet. Bij de evacuatieoperatie met de C-130 op 26 februari naar
Nafura zou voor het binnengaan van het Libische luchtruim aan de
Libische luchtverkeersleiding toestemming worden gevraagd voor het
uitvoeren van de evacuatievlucht. Tijdens de vlucht op 26 februari
instrueerde de Libische luchtverkeersleiding de Nederlandse C-130 om een
verplichte tussenlanding te maken op Tripoli, zowel op de heen- als de
terugweg. Pas na die tussenlanding en na een controle door de Libische
autoriteiten op het vliegveld zou toestemming kunnen worden verkregen
voor de vlucht op Nafura. De gezagvoerder heeft vervolgens conform zijn
instructies besloten om, gelet op het aanwezige gewapende
beveiligingsdetachement aan boord van de C-130, niet te landen op
Tripoli en terug te keren naar Sicilië. Enkele bondgenoten kregen bij
vergelijkbare vluchten wel toestemming om door te vliegen. Enkele andere
landen moesten net als Nederland een verplichte tussenlanding maken of
mochten in het geheel het luchtruim niet binnen. Er was dus sprake van
willekeur in het beleid van de Libische autoriteiten. 

29.

Door wie en waarom werd het nadrukkelijke verzoek tot evacuatie van een
Nederlandse werknemer van een Nederlands bedrijf gedaan? Volgde dit
verzoek nadat er een aanbod tot evacuatie van de overheid was gedaan?

39.

Waarom gaf de werknemer in eerste instantie aan geen behoefte te hebben
aan ondersteuning bij evacuatie door de Koninklijke marine? Zag hij geen
noodzaak tot onmiddellijke evacuatie of hield betrokkene evacuatie op
een andere wijze voor mogelijk? Waarom heeft NN zijn mening over
evacuatie herzien en gaf betrokkene bij het tweede directe contact aan
zich wel te willen aansluiten bij het verzoek van zijn werkgever tot
evacuatie?

41.

Wat was de reden dat er pas op 27 februari contact werd verkregen met
NN? Had het bedrijf van NN wel al eerder contact met hem gehad?

42.

Op welke wijze heeft de werkgever van NN aangegeven dat evacuatie van NN
noodzakelijk was?

44.

Waarom drong de werkgever in het daaropvolgende contact tussen
vertegenwoordigers van de Nederlandse overheid en het hoofdkantoor van
het Nederlandse bedrijf zeer nadrukkelijk aan op evacuatie?

88.

Wat was naar aangeven van de werkgever van NN de noodzaak om hem te
evacueren? 

Op het moment dat Royal Haskoning op dinsdag 22 februari aan de
Nederlandse ambassadeur in Libië meldde dat zijn werknemer NN zich in
Sirte bevond, is door het bedrijf de vraag gesteld welke hulp de
Nederlandse regering kon bieden bij de evacuatie van betrokkene. De
verslechterende veiligheidssituatie was voor de werkgever de
belangrijkste reden. Deze vraag lag dus al voor ruim voordat een
mogelijke evacuatie met behulp van Hr. Ms. Tromp aan de orde was.

Dit verzoek is in latere contacten die week herhaald. Op 23 februari
meldde de werkgever dat NN niet naar Tripoli kan komen in verband met de
onveiligheid en dat hij gebruik zou willen maken van een evacuatie door
middel van de Hr. Ms. Tromp. De contacten vanuit het ministerie van
Buitenlandse Zaken verliepen in die eerste week geheel via de werkgever.
De werkgever had geregeld contact met NN. Pogingen vanuit Den Haag of
vanuit de ambassade in Tripoli rechtstreeks met NN in contact te komen
hadden geen succes tot zondagmiddag 27 februari 14.00 uur. In dit
contact stelde NN in eerste instantie dat hij geen behoefte had aan
ondersteuning voor evacuatie omdat hij er nog op rekende dat hij met
hulp van het particuliere beveiligingsbedrijf Sirte kon verlaten en zich
relatief veilig voelde. Hij stelde in dit gesprek dat het
telefoonverkeer die week voortdurend gestoord was. BZ kon hem pas zondag
bereiken. Vanuit het werkoverleg op die zondagmiddag werd het
Nederlandse bedrijf vervolgens schriftelijk meegedeeld dat op grond van
de reactie van NN de Nederlandse regering zou afzien van verdere actie
tot evacuatie. In reactie hierop ontving het werkoverleg een mail van
het Nederlandse bedrijf met daarin het “verzoek met klem [NN] zo
spoedig mogelijk weg te halen”, en dat NN zich inmiddels bewust was
van de noodzaak daarvan en slechts beperkt zicht had op de
verslechterende veiligheidssituatie in het land. In de mail en in een
daaropvolgend telefonisch contact legde de werkgever uit, in lijn met
hetgeen hierboven reeds is beschreven, dat er een behoefte en noodzaak
bestond om NN te evacueren. In een tweede direct contact met NN werd
duidelijk dat hij zijn mening had herzien, op grond van de conclusie die
hij samen met zijn werkgever had getrokken, dat het particuliere
beveiligingsbedrijf er niet in zou slagen hem te evacueren. Hij gaf
onomwonden te kennen dat hij geëvacueerd wilde worden met ondersteuning
van de Nederlandse overheid.

30.

Welke andere pogingen heeft werkgever Haskoning ondernomen om de
werknemer te evacueren? Via welke instanties is dat gebeurd? Kunt u
garanderen dat die eventueel verschillende instanties niet langs elkaar
heen werkten? Indien neen, waarom niet?

Zie antwoord op vraag 26.

31.

Kunt u nogmaals ingaan op de situatie dat de evacué geen paspoort bij
zich had door interne regelgeving van Royal Haskoning? Is een NL
staatsburger in Libië verplicht om zich te kunnen identificeren middels
een paspoort? Dient dit document niet altijd op de man gedragen worden?
Was Royal Haskoning in overtreding door werknemers te verplichten hun
paspoort in Tripoli te laten? Heeft Libië geen identificatieplicht
zoals in Nederland? 

Bij westerse bedrijven in Libië is het gebruikelijk om paspoorten van
werknemers op kantoor op te bergen en een kopie op de persoon te dragen.
Zoals op de laatste pagina van het Nederlandse paspoort staat
aangegeven, is de houder van een Nederlands reisdocument immers
verplicht het paspoort zorgvuldig te bewaren. Voor zover momenteel valt
na te gaan is de identificatieplicht in Libië vooral gericht op
Libiërs en als deze mogelijk voor buitenlanders zou gelden, werd deze
in normale tijden niet of nauwelijks in praktijk gebracht. Identificatie
is in Libië overigens ook mogelijk door middel van een lokale
registratiepas. Er waren tot voor kort grote aantallen buitenlanders,
met name uit de buurlanden, zonder enig identiteitsbewijs. 

32.

Is inzake de consulaire evacuatie van 27 februari in de Ministeriële
Kerngroep Speciale Operaties besloten dat één van de ministers de
leiding had? Zo ja, wie was dat? Indien dat niet uitdrukkelijk besloten
is, zijn er standaardprocedures over de politieke leiding en
verantwoordelijkheid bij dit soort operaties? Kunt u dat nader
beschrijven?

Dit kabinet heeft, net als voorgaande kabinetten, besloten om de
verantwoordelijkheid voor speciale militaire operaties te beleggen in de
Ministeriële Kerngroep Speciale Operaties. Alle besluiten worden door
de vier deelnemende bewindspersonen – de minister-president, de
vice-minister-president, de minister van Buitenlandse Zaken en de
minister van Defensie – in gezamenlijkheid genomen, onder
voorzitterschap van de minister-president. Zie verder Kamerbrief 26 800
X, Nr. 46 (vergaderjaar 1999-2000).

33.

Op welke wijze kreeg de medewerking in de internationale coördinatiecel
gestalte? Was er Nederlandse vertegenwoordiger in Malta? Namens welk
ministerie was deze persoon daar? 

34.

Tot wanneer heeft de internationale coördinatiecel bestaan? Bestaat zij
nog? Bent u van mening dat deze internationale coördinatiecel zinnig
werk heeft gedaan? Indien neen, waarom niet?

Op 26 februari werd op Brits initiatief op Malta een internationale
coördinatiecel ingesteld, gericht op het delen van informatie tussen de
deelnemende landen en, waar mogelijk, het coördineren van de inzet van
militaire middelen ter ondersteuning van civiele evacuatieactiviteiten.
Nederland was vanaf 26 februari met twee militairen in de internationale
coördinatiecel vertegenwoordigd. Deelname aan de internationale
coördinatiecel heeft geleid tot meer inzicht in de situatie in Libië
en in de evacuatieactiviteiten van andere vertegenwoordigde landen, voor
zover deze landen daar inzage in gaven. Op woensdag 9 maart is de
internationale coördinatiecel opgeheven.

34.

Tot wanneer heeft de internationale coördinatiecel bestaan? Bestaat zij
nog? Bent u van mening dat deze internationale coördinatiecel zinnig
werk heeft gedaan? Indien neen, waarom niet?

Zie antwoord op vraag 33.

35.

Hoe kijkt u terug op de vijf verschillende evacuatiepogingen die er zijn
gedaan en blijft u van mening dat de geheime evacuaties daarvan
onontkoombaar waren? Zo ja, waarom? Indien neen, waarom?

Alle uitgevoerde evacuaties hadden tot doel Nederlandse staatsburgers en
eventueel buitenlandse staatsburgers uit (potentieel) gevaarlijke
situaties in veiligheid te brengen. De Nederlandse regering heeft met de
inzet van militaire middelen 42 Nederlanders en 83 buitenlanders
succesvol geëvacueerd. Van geen enkele evacuatieoperatie kan vooraf een
succesvolle afloop worden gegarandeerd. De verschillende opties voor
evacuatie zijn in ieder afzonderlijk geval goed overwogen.

36.

Waarom moest volgens u de evacuatie juist op 27 februari plaatsvinden?
Verwachtte u dat een nieuwe mogelijkheid te lang op zich zou laten
wachten? Hoe lang verwachtte u dat NN vast was blijven zitten in Sirte
wanneer er geen gebruik was gemaakt van deze mogelijkheid?

90.

Kunt u de krappe tijdspanne van voorbereiding en uitvoering, van het
moment van opdracht op 14.39 uur tot het moment van de eerste verhoren
op 17.30 uur, vanuit operationele optiek verantwoorden en toelichten?

Zie antwoord op vraag 17 en 21.

Nadat Buitenlandse Zaken op basis van de contacten van het werkoverleg
met NN had vastgesteld dat betrokkene behoefte had aan ondersteuning van
de Nederlandse regering bij zijn evacuatie heeft Defensie de
mogelijkheden voor die ondersteuning in kaart gebracht. Op zondagmiddag
27 februari deed zich een logistieke ‘window of opportunity’ voor
(te weten de aanwezigheid van Hr. Ms. Tromp, de aanwezigheid van de
evacué op die plaats en het feit dat met betrokkene telefonisch contact
tot stand was gekomen waarvan niet zeker was of dat opnieuw kon worden
gelegd) dat zou duren tot het invallen van de duisternis die dag.
Daarbij is meegewogen dat in een eerder stadium de logistieke plannen
voor een vergelijkbare evacuatie waren gemaakt, dat deze dus konden
worden gebruikt en alternatieve mogelijkheden voor evacuatie niet
voorhanden waren. Voorts is meegewogen dat er sprake leek te zijn van
een ‘kantelmoment’ (zie het antwoord op vraag 17), dat het
evacuatieplan een actie betrof met een verrassingselement, dat de
operatie van zeer korte duur, met minimale verplaatsing boven land en
met direct zicht (bij daglicht) op de evacué voor pick-up. Het
alternatief was om de betrokken Nederlander niet te evacueren en daar in
een onvoorspelbare situatie achter te laten.

37.

Waarom is het bedrijfsterrein waar NN verbleef door de Libische politie
binnengevallen en wat moet feitelijk worden verstaan onder "intimidatie
en geweld", zoals vermeld in uw brief?

38.

Op welke datum werd een inval op het bedrijvencomplex van het
Nederlandse bedrijf uitgevoerd? Kunt u een beschrijving geven van de
inval op het bedrijvencomplex in Sirte waar een inval door de politie
was gedaan, waarbij intimidatie en geweld zou zijn gebruikt? Zijn daar
ook bezittingen, zoals administratie of andere zaken in beslag genomen?
Indien ja, zijn deze ooit teruggegeven?

De werkgever had informatie ontvangen dat op de plaats waar NN zich
bevond een inval door de Libische politie was gedaan in verband met een
zoektocht naar wapens. Daarbij was met automatische wapens in de lucht
geschoten en zou iemand door de politie met een wapen op het hoofd zijn
geslagen. NN heeft achteraf aangegeven dat de inval op 20 februari had
plaatsgevonden. Er is geen andere informatie bekend bij het kabinet.

38.

Op welke datum werd een inval op het bedrijvencomplex van het
Nederlandse bedrijf uitgevoerd? Kunt u een beschrijving geven van de
inval op het bedrijvencomplex in Sirte waar een inval door de politie
was gedaan, waarbij intimidatie en geweld zou zijn gebruikt? Zijn daar
ook bezittingen, zoals administratie of andere zaken in beslag genomen?
Indien ja, zijn deze ooit teruggegeven?

Zie antwoord op vraag 37.

39.

Waarom gaf de werknemer in eerste instantie aan geen behoefte te hebben
aan ondersteuning bij evacuatie door de Koninklijke marine? Zag hij geen
noodzaak tot onmiddellijke evacuatie of hield betrokkene evacuatie op
een andere wijze voor mogelijk? Waarom heeft NN zijn mening over
evacuatie herzien en gaf betrokkene bij het tweede directe contact aan
zich wel te willen aansluiten bij het verzoek van zijn werkgever tot
evacuatie?

Zie antwoord op vraag 29.

40.

Waarom heeft de bemanning van de Lynx besloten de evacuatie voort te
gaan, ondanks de aanwezigheid van een tweede persoon op het strand naast
NN, terwijl het operatieplan dit verbood?

92.

Is het juist om te stellen dat wanneer de Zweedse onderdaan wel op tijd
was gearriveerd, de missie was afgebroken met het oog op de gemaakte
afspraken?

102.

Heeft de bemanning zich aan de instructies gehouden toen zij toch het
besluit nam om te landen om de evacue op te halen, ondanks dat de
evacué niet aanwezig was op de afgesproken locatie en er meerdere
personen aanwezig waren nabij de oppiklocatie? In hoeverre is hier dan
professioneel gehandeld?

Zie ook antwoord op vraag 14. De gezagvoerder heeft op het moment dat NN
afscheid nam van de andere persoon de inschatting gemaakt dat de
evacuatieoperatie alsnog kon worden uitgevoerd, ook vanwege het feit dat
de mannen afscheid namen, NN zich richting het oppikpunt begaf en zij
verder geen personen of andere verontrustende signalen zag in de
omgeving. De gezagvoerder handelde daarmee professioneel. Als de Zweedse
onderdaan, tegen de afspraken en verwachtingen in, wel op tijd was
gearriveerd had de missie conform het plan moeten worden afgebroken. 

41.

Wat was de reden dat er pas op 27 februari contact werd verkregen met
NN? Had het bedrijf van NN wel al eerder contact met hem gehad?

Zie antwoord op vraag 29.

42.

Op welke wijze heeft de werkgever van NN aangegeven dat evacuatie van NN
noodzakelijk was?

Zie antwoord op vraag 29.

43.

Waarom heeft u contact opgenomen met de Zweedse autoriteiten?

Zie antwoord op vraag 15.

44. 

Waarom drong de werkgever in het daaropvolgende contact tussen
vertegenwoordigers van de Nederlandse overheid en het hoofdkantoor van
het Nederlandse bedrijf zeer nadrukkelijk aan op evacuatie?

Zie antwoord op vraag 29.

45.

Op welke wijze en door wie is de zoon van de Zweedse vrouw geïnformeerd
over de evacuatiemogelijkheid? 

Zie antwoord op vraag 15.

46.

Hoe kan het zijn dat de zoon van de Zweedse evacue op de hoogte was van
alle details van deze operatie?

Zie antwoord op vraag 15.

47.

Kunt u aangeven wanneer de Zweedse autoriteiten voor het laatst
landgenoten hebben geëvacueerd? 

De laatste keer dat sprake was van een grote Zweedse nationale
evacuatieoperatie was in 2006 en betrof Libanon. Zweden evacueerde toen
8400 staatsburgers uit dat land. In Libië is op 3 maart jl. een aantal
Zweden met een Zweedse C-130 geëvacueerd. Dat gebeurde in een operatie
in coördinatie met de EU, waarbij ook andere EU-burgers werden
geëvacueerd.

48.

Hoe kwam het contact met Zweden tot stand? Wie belde wie? Wat was de
directe aanleiding voor degene die contact opnam? 

Zie antwoord op vraag 15.

49.

Hoe ver van de aangehouden Nederlandse helikopter werd de Zweedse vrouw
aangehouden. Hoeveel tijd zat er tussen deze gebeurtenissen?

50.

Heeft de Zweedse vrouw bij aanhouding  door de Libische eenheden zelf
gemeld dat zij op weg was naar de evacuatielocatie of zijn er
aanwijzingen dat de Libische autoriteiten hiervan op de hoogte waren?

De Zweedse vrouw werd zo’n 300 meter van de oppiklocatie aangehouden
bij de toegang van de haven. De exacte tijd waarop ze werd aangehouden
is niet bekend. Vermoedelijk was dit rond kwart over vijf en derhalve 
nadat de helikopter was geland. Na haar aanhouding werd zij direct naar
de politiepost op de haven overgebracht. Daar arriveerden later ook NN
en de helikopterbemanning, die zij toen voor het eerst zag. Zij heeft
bij haar aanhouding gemeld op weg te zijn naar de helikopter. Of de
Libische autoriteiten daarvan op de hoogte waren is niet bekend. Gelet
op het feit dat zij vermoedelijk pas na het landen van de helikopter
werd aangehouden wordt het niet waarschijnlijk geacht dat de Libische
autoriteiten door haar verschijnen zijn gealerteerd.

50.

Heeft de Zweedse vrouw bij aanhouding  door de Libische eenheden zelf
gemeld dat zij op weg was naar de evacuatielocatie of zijn er
aanwijzingen dat de Libische autoriteiten hiervan op de hoogte waren?

Zie antwoord op vraag 49.

51.

Was er, naast praktische problemen, sprake van andere overwegingen om de
'clearance' voor de helikopter niet bij de Libische autoriteiten aan te
vragen? Welke overweging is op 27 februari doorslaggevend geweest?

54.

Wie heeft bepaald dat zonder toestemming het Libische luchtruim betreden
kon worden? Waren er van andere landen aanwijzingen dat toestemming
geweigerd zou worden? Hebben andere landen wel toestemming gevraagd en
gekregen?

96.

Wie heeft bepaald dat de evacuatie zonder toestemming uitgevoerd zou
kunnen worden en op welk moment werd dit bepaald? 

Zoals gesteld op bladzijde zes in het feitenrelaas speelde een aantal
overwegingen een rol bij de uiteindelijke afweging om geen ´clearance´
aan te vragen. Daarbij kan niet worden gesteld dat een enkele overweging
doorslaggevend is geweest. Voor de volledigheid treft u hieronder
nogmaals alle overwegingen die hebben geleid tot het voorstel om geen
´clearance´ aan te vragen:

Navraag bij de Nederlandse ambassadeur in Tripoli leerde dat de Libische
overheidsdiensten die de aanvraag van een ‘clearance’ zouden moeten
verwerken op dat moment gesloten waren en er geen kans leek op snelle
toestemming voor het betreden van het luchtruim; 

Er is meegewogen dat het evacuatieplan een actie betrof met een
verrassingselement, van zeer korte duur, met minimale verplaatsing boven
land en waarbij er criteria waren voor het landen met de helikopter,
waaronder zicht op de evacué en het niet aanwezig zijn van andere
personen; 

Het vragen om toestemming hield het risico in dat het regime de operatie
zou kunnen proberen te verhinderen; 

Er werd ingeschat dat een snelle evacuatie mogelijk en nodig was; 

Ten slotte speelde in belangrijke mate mee dat in Libië in die dagen
sprake leek te zijn van een ‘kantelmoment’. De situatie was onzeker
en zou snel en aanzienlijk kunnen verslechteren. Het aantal logistieke
kansen en mogelijkheden om de nog in Libië verblijvende Nederlanders in
de meer onveilige en ontoegankelijke plaatsen te evacueren nam met het
vorderen van de tijd zienderogen af. 

Naast deze overwegingen speelde mee dat er uit informele contacten bleek
dat bondgenoten ook zonder toestemming evacuatieoperaties hadden
uitgevoerd, dat er aanwijzingen waren dat een militair vliegtuig van een
bondgenoot dat vermoedelijk over een ´clearance´ beschikte door de
Libische autoriteiten enige tijd aan de grond was gehouden in het zuiden
van Libië, en dat de helikopter bij de evacuatiepoging in Misrata twee
dagen eerder zonder problemen het strand had kunnen bereiken. 

Alles afwegende werd het risico dat het niet aanvragen van ´clearance´
met zich meebracht voldoende afgedekt geacht door de wijze van optreden
en de afbreekcriteria. De MKSO heeft op basis van de ambtelijke adviezen
het uiteindelijke besluit genomen om de operatie zonder toestemming van
de Libische autoriteiten uit te voeren.

Voor de juridische kaders voor het al dan niet aanvragen van clearance
verwijs ik u naar het antwoorden op vraag 76.

52.

Op basis waarvan is de risicoanalyse voor de evacuatiepoging gemaakt?

Zie antwoord op vraag 21.

53.

Waar baseert u het vermoeden op dat Libië voorkennis had van de actie?
Hoe denkt u dat deze voorkennis tot stand is gekomen? Wie waren er op de
hoogte van de Nederlandse evacuatiepoging? Kunt u achteraf inschatten of
de kring van personen die op de hoogte waren van de actie te groot was?

56.

Uit welke informatie zou moeten blijken dat het Libische regime
voorkennis zou hebben over de operatie?

57.

Bent u bezig of voornemens onderzoek te doen naar het vermoeden dat het
Libische regime voorkennis had over de operatie? Indien neen, waarom
niet? Zo ja, wie doet het onderzoek en hoe lang verwacht u dat dit
onderzoek duurt?  

106.

Hoe verklaart u dat de troepen van Kadhafi zomaar ter plekke waren
zonder dat ze door de evacué en door de bemanning van de helikopter
tijdens de nadering waren opgemerkt?

Het vermoeden van voorkennis is gebaseerd op het snel verschijnen van de
gewapende Libiërs en het op het oog georganiseerd optreden direct na
het landen van de helikopter. Het is niet mogelijk om nader onderzoek
naar de voorkennis aan Libische zijde te doen. Wel zullen hieruit lessen
worden getrokken ten behoeve van de voorkoming van voorkennis bij
eventuele toekomstige operaties. Dit wordt meegenomen in de lessons
learned ten behoeve van toekomstige evacuaties.

54.

Wie heeft bepaald dat zonder toestemming het Libische luchtruim betreden
kon worden? Waren er van andere landen aanwijzingen dat toestemming
geweigerd zou worden? Hebben andere landen wel toestemming gevraagd en
gekregen?

Zie antwoord op vraag 51.

55.

Wie heeft het interdepartementaal voorstel voorbereid?

77.

Wat is het verschil tussen het crisisberaad Libië en ambtelijk overleg
tussen Defensie en Buitenlandse Zaken ('het werkoverleg')? Welke
personen namen plaats in het crisisberaad en welke personen in het
werkoverleg?

100.

Wat is het verschil tussen het ambtelijk crisisteam, het crisisberaad
Libië en het zogeheten werkoverleg? Wie had binnen deze drie
afzonderlijke teams de beslissingsbevoegdheid? 

Op het moment dat ergens ter wereld een crisis uitbreekt waar
Nederlanders bij betrokken zijn of dreigen te worden kan het ministerie
van Buitenlandse Zaken besluiten om een crisisberaad bijeen te roepen.
Het beraad neemt vervolgens alle besluiten die noodzakelijk zijn voor de
Nederlandse crisisrespons in het buitenland. De crisiscoördinator van
Buitenlandse Zaken zit het beraad voor en alle relevante directies nemen
deel, eventueel aangevuld met vertegenwoordigers van andere ministeries
(Defensie, Veiligheid en Justitie). Het beraad functioneert onder
verantwoordelijkheid van de (plaatsvervangend) Secretaris-Generaal van
het ministerie van Buitenlandse Zaken, die doorgaans ook zelf deelneemt
aan het overleg.

Het 'werkoverleg' op zondag 27 februari bestond uit ambtelijk
vertegenwoordigers van het ministerie van Defensie (de Directie
Operaties en de Directie Algemene Beleidszaken) en het ministerie van
Buitenlandse Zaken (de Directie Veiligheidsbeleid en de Directie
Consulaire Zaken en Migratiebeleid). Het interdepartementale voorstel is
in die groep voorbereid.

Het ambtelijk crisisteam werd ingesteld op zondagavond, toen duidelijk
werd dat de helikopterbemanning en de evacués werd vastgehouden door
Libische eenheden. Het team bestond uit de leden van het 'werkoverleg',
en werd desgewenst aangevuld met deskundigen op specifieke terreinen
(juristen, landenexperts, tolk-vertaler). Het crisisteam functioneerde
onder directe leiding van de Secretaris-Generaal van Buitenlandse Zaken.

56.

Uit welke informatie zou moeten blijken dat het Libische regime
voorkennis zou hebben over de operatie?

Zie antwoord op vraag 53.

57.

Bent u bezig of voornemens onderzoek te doen naar het vermoeden dat het
Libische regime voorkennis had over de operatie? Indien neen, waarom
niet? Zo ja, wie doet het onderzoek en hoe lang verwacht u dat dit
onderzoek duurt? 

Zie antwoord op vraag 53.

58.

Op welk termijn zal een nadere evaluatie plaatsvinden?

De lessons learned voor toekomstige evacuatieoperaties worden reeds
geïnventariseerd.

59.

Heeft Libië de verontschuldigingen aanvaard? Indien neen, waarom niet?

De Libische autoriteiten hebben kennis genomen van de Nederlandse
verontschuldigingen en er verder niet meer op gereageerd. 

60.

Is er sprake van een uitgebreidere versie van het feitenrelaas? Indien
dit het geval is, kunt u deze versie alsnog naar de Kamer sturen? 

Neen, er is geen uitgebreidere versie van het feitenrelaas.

61.

Wie zaten er in het in de nacht van zondag op 20 op maandag 21 februari
jl. bij het crisisberaad over Libië? 

In de nacht van zondag 20 op maandag 21 februari werd besloten om het
crisisberaad over Libië de volgende ochtend bijeen te roepen. Het
eerste crisisberaad op 21 februari vond om 10.00 uur plaats. Daarbij was
naast Buitenlandse Zaken ook het ministerie van Defensie
vertegenwoordigd.

62.

Hoeveel Nederlanders waren niet in staat om op eigen gelegenheid Libië
te verlaten en waarom waren zij daartoe niet in staat? Waar bevonden
deze Nederlanders zich?

Zie antwoord op vraag 27.

63.

Is er door Royal Haskoning ook een feitenrelaas van de evacuatie
opgesteld? Zo ja, zou u dit relaas ook aan de Kamer willen sturen? Zo
nee, waarom niet?

Het kabinet heeft van Royal Haskoning een feitenrelaas ontvangen en
sluit deze bij als bijlage. Royal Haskoning heeft ingestemd met
overlegging. 

64.

Kunt u aangeven waarom het noodzakelijk was om op 21 februari een
militair vliegtuig te vragen een evacuatievlucht naar Tripoli uit te
voeren? Waren lijndiensten niet langer mogelijk? Zo ja, sinds wanneer
was dat het geval?

In de vroege middag van 21 februari werd duidelijk dat een deel van de
Nederlanders niet in staat was om op eigen gelegenheid het land te
verlaten. Er werden toen nog wel lijnvluchten uitgevoerd vanaf de
internationale luchthaven van Tripoli, maar door de vele annuleringen
wisselde de capaciteit voortdurend. Navraag bij de KLM leerde dat het op
21 en 22 februari geen lijnvluchten op Tripoli zou uitvoeren.  De KLM
stuurde ook geen charter omdat niet aan strenge veiligheidseisen voldaan
kon worden en men moeilijkheden ondervond met het verkrijgen van een
landingsvergunning. Een Nederlands bedrijf wilde aanvankelijk een
charter sturen, maar kon deze niet laten uitvoeren en vroeg Buitenlandse
Zaken om hulp bij een evacuatie. Een ander Nederlands bedrijf wachtte op
dat moment nog op een clearance. De conclusie was derhalve dat er niet
op kon worden vertrouwd dat er voldoende commerciële capaciteit
beschikbaar zou zijn om Nederlanders uit Libië te evacueren. Vervolgens
is door Buitenlandse Zaken een formeel verzoek aan het ministerie van
Defensie gericht om een militair toestel voor te bereiden op het
uitvoeren van een evacuatievlucht naar Tripoli.

65.

Is de uiteindelijk geëvacueerde persoon in eerste instantie een van de
tien personen geweest die te kennen had gegeven in Libië te willen
blijven?

Neen.

66.

Waarom en door wie werd besloten om het CTT te sluiten en de contacten
met Nederlanders via de normale lijn te laten verlopen?

Consulaire contacten met Nederlanders lopen normaal gesproken via de
case managers van de directie Consulaire Zaken en Migratiebeleid van het
ministerie van Buitenlandse Zaken. De hoeveelheid Nederlanders in Libië
was bij aanvang van de crisis in Libië zodanig dat de normale
capaciteit niet toereikend was. Daarom werd op dinsdag 22 februari om
07.00 uur het Crisis Telefoonteam (CTT) geactiveerd. Op zondag 27
februari was het aantal Nederlanders dat Libië nog wilde verlaten zo
afgenomen dat de extra CTT-capaciteit niet langer nodig was. Vanaf die
ochtend verliepen de contacten weer volgens de gebruikelijke procedure,
namelijk via de case managers.

67.

Welke defensiecapaciteiten waren er beschikbaar voor de evacuatie?

Zie antwoord op vraag 25.

68.

Op welke wijze werden de Nederlanders die in de week van 21 tot en met
27 februari Libië hebben verlaten geëvacueerd? Om hoeveel Nederlanders
ging het?

Zie antwoord op vraag 27.

69.

Waren er naast het vliegveld in Tripoli ook andere vliegvelden
beschikbaar om Nederlanders te evacueren?

In Tripoli, waar de grootste concentratie Nederlanders zich bevond, was
alleen de internationale luchthaven beschikbaar voor evacuatievluchten.
Het militair vliegveld was niet beschikbaar. De overige Nederlanders
bevonden zich op verschillende plaatsen in Libië. Een groep van 7
personen bevond zich bij Nafura. Er is door Nederland een
evacuatievlucht op het vliegveld van Nafura voorbereid, maar deze heeft
geen doorgang kunnen vinden. De 7 zijn vervolgens met een Brits toestel
vanaf de luchthaven van Nafura geëvacueerd.

70.

Zijn er op dit moment nog Nederlanders in Libië? Willen zij blijven of
zijn er mensen die alsnog weg willen?

Op dit moment zijn er in totaal 28 Nederlanders in Libië. Daarvan
hebben er 25 aangegeven te willen blijven. Van drie personen is bekend
dat zij het land zouden willen verlaten, maar dat zij daartoe op dit
moment geen mogelijkheden zien vanwege de veiligheidssituatie. Met deze
drie is dagelijks contact. Dit beeld is mede op grond van de wisselende
veiligheidssituatie onderhevig aan fluctuatie.

71.

Wat behelsde de "generieke toestemming" voor consulaire vluchten van en
naar Tripoli? Hoe lang was deze toestemming geldig? Is geprobeerd ook
een generieke toestemming voor andere bestemmingen te krijgen? Indien
neen, waarom niet? Zo ja, voor welke plaatsen?

De "generieke toestemming" betrof de Libische modus operandi om
commerciële en militaire toestellen toestemming te verlenen het
Libische luchtruim binnen te vliegen voor het ophalen van evacués in
Tripoli. Commerciële en militaire vluchten die zonder formele
toestemming vooraf waren opgestegen kregen op aanvraag in de lucht
toestemming van de luchtverkeersleiding om het Libische luchtruim te
betreden en te landen op Tripoli voor het uitvoeren van evacuaties. De
autoriteiten bepaalden per vlucht of toestemming werd verleend.

72.

Waarom konden zes werknemers van een Nederlands bedrijf Tripoli niet
bereiken? 

Vanwege de slechte veiligheidssituatie konden de zes werknemers Tripoli
niet bereiken.

73.

In hoeverre konden de zes Nederlanders in Misrata de veiligheidssituatie
zelf beoordelen? 

De zes Nederlanders konden de veiligheidssituatie in hun directe
omgeving goed beoordelen. Ook hun meldingen over gevechten in de nacht
van 24 op 25 februari kwamen overeen met beeld rond Misrata dat in
diverse media werd geschetst. 

74.

Waarom stelde Defensie een plan op om de zes Nederlanders aan boord te
nemen van Hr. Ms. Tromp? Vond deze besluitvorming alleen plaats door het
ministerie van Defensie? Zo ja, wat is de afweging geweest om dit niet
in het in breder verband (MKSO) te bespreken?

Op verzoek van BZ om te bezien of de zes met Hr. Ms. Tromp konden worden
geëvacuaeerd is Defensie vanaf 23 februari gaan bezien op welke wijze
dit zou kunnen geschieden. In eerste instantie zouden de zes buiten de
territoriale wateren worden opgepikt. Dat plan vereiste daarom geen
MKSO-besluitvorming. Het uiteindelijke plan om de zes met de helikopter
op te halen is aan de MKSO voorgelegd en goedgekeurd. 

75.

Waarom werd op de ochtend van 25 februari besloten geen toestemming te
vragen voor de extractie van de zes Nederlanders uit Misrata, terwijl de
zes ’s avonds met Libische toestemming door een Italiaans fregat
werden geëvacueerd? 

Zoals gesteld in het feitenrelaas op bladzijde drie speelde een aantal
overwegingen een rol bij het voorstel om geen toestemming te vragen voor
de evacuatie van de zes Nederlanders uit Misrata op 25 februari 2011.
Voor de volledigheid treft u hieronder nogmaals alle overwegingen:

Navraag bij de Nederlandse ambassadeur in Tripoli leerde dat er  geen
kans was dat diplomatieke toestemming op vrijdag op korte termijn zou
worden verkregen.

De betrokken departementen achtten het juridisch verdedigbaar om zonder
toestemming op te treden, omdat er een duidelijke dreiging bestond voor
de te evacueren personen en onduidelijk was wie het overheidsgezag ter
plaatse uitoefende.

Om redenen van proportionaliteit werd daarbij bewust gekozen voor een
laag militair profiel (ongewapend optreden, uitsluitend organieke
bewapening) en zou de inzet van korte duur zijn.

Ten slotte is in het operatieplan rekening gehouden met de risico´s die
het niet vragen van toestemming met zich mee zouden kunnen brengen. Het
verrassingseffect, het oppikken van de zes op een locatie aan de kust en
de afbreekcriteria waren de belangrijkste onderdelen in het operatieplan
die deze risico´s afdekten. 

De Italiaanse schepen kwamen pas na afloop van de evacuatiepoging aan
bij Misrata. Zij slaagden erin om contact te leggen met de lokale
havenautoriteiten en kregen toestemming om de evacuatie met
landingsvaartuigen uit te voeren. Of Italië daarvoor ook de vereiste
formele toestemming van de autoriteiten in Libië had kan niet met
zekerheid worden gesteld en blijkt in ieder geval niet uit de door Hr.
Ms. Tromp gevolgde gesprekken met de lokale havenautoriteiten. Omdat het
evacueren met de Tromp of de RHIB´s vanwege de weersomstandigheden niet
mogelijk was heeft Hr. Ms. Tromp geen contact opgenomen met de lokale
havenautoriteiten en is zij buiten de territoriale wateren gebleven.
Omdat de evacuatie niet in de haven zou plaatsvinden is bij het plannen
van deze operatie met de helikopter ook niet overwogen contact op te
nemen met de lokale havenautoriteiten. 

76.

Kunt u de juridische argumenten weergeven om zonder toestemming op te
treden?

Het regeringsbeleid ten aanzien van evacuatieoperaties staat op
hoofdlijnen in de Notitie rechtsgrondslag en mandaat van missies met
deelname van Nederlandse militaire eenheden die de regering op 22 juni
2007 aan de Staten-Generaal zond (Kamerstuk 29 521 nr. 41, blz. 7).

Het gastland heeft de primaire plicht iedereen op zijn grondgebied te
beschermen. Als het gastland deze plicht niet nakomt, kan de zendstaat
in uitzonderlijke omstandigheden de eigen onderdanen zelf beschermen of
evacueren, in het uiterste geval met inzet van militaire middelen.
Hiervoor gelden de volgende voorwaarden.

Allereerst moet sprake zijn van het niet (langer) bereid of in staat
zijn van de autoriteiten van het gastland om de personen op het
grondgebied van die staat te beschermen. Dit kan het geval zijn als
contact met de lokale autoriteiten niet meer mogelijk is, als de
autoriteiten de macht over (delen van) het land zijn verloren of als de
autoriteiten zelf juist de dreiging zijn. Ten tweede moet voor een
evacuatie zonder voorafgaande toestemming van het gastland een dringende
noodzaak aanwezig zijn. 

Als vervolgens bij een evacuatie wordt besloten tot inzet van militaire
middelen, gelden aanvullend de volgende twee eisen. Ten eerste moet de
inzet zich beperken tot datgene wat in redelijkheid noodzakelijk is om
de eigen onderdanen te beschermen en mag de inzet zich niet uitstrekken
tot interventie in de lokale situatie. Daarnaast moet de duur van de
inzet beperkt blijven tot het hoogst noodzakelijke om de evacuatie te
realiseren.

77.

Wat is het verschil tussen het crisisberaad Libië en ambtelijk overleg
tussen Defensie en Buitenlandse Zaken ('het werkoverleg')? Welke
personen namen plaats in het crisisberaad en welke personen in het
werkoverleg?

Zie antwoord vraag 55.

78.

Door wie werd aan de Hr. Ms. Tromp omstreeks 13:30u gevraagd hoe ver het
schip van Sirte af lag?

Door een medewerker van de defensiestaf, tevens deelnemer aan het
werkoverleg.

79.

Deelt u de mening dat het voor Royal Haskoning (schier) onmogelijk was
om het aanbod tot evacuatie te weigeren, gezien het feit dat dit
verstrekkende gevolgen zou kunnen hebben met (een) verzekeraar(s) en/of
verzekeringspolissen? 

Zie antwoord op vraag 13.

80.

Waarom raadde de werkgever van NN hem aan niet met de aangeboden vlucht
van Sirte naar Griekenland mee te gaan? Kon NN ondanks het gegeven dat
hij niet beschikte over zijn paspoort wel met deze vlucht meegaan? Zijn
er op deze vlucht mensen zonder reisdocumenten meegevlogen?

84.

Is er contact geweest tussen de Nederlandse medewerker van Royal
Haskoning en de Nederlandse autoriteiten over het besluit om geen poging
te doen om aan boord van de vlucht van 24 februari te komen? 

86.

Zijn er vanuit de Nederlandse overheid pogingen ondernomen om de
Nederlandse medewerker van Royal Haskoning aan boord van de vlucht naar
Griekenland van 24 februari te krijgen? Zo nee, waarom niet?

Neen. Er zijn geen contacten geweest met de Nederlandse overheid over de
mogelijkheid van een vlucht naar Griekenland. Er was derhalve geen
sprake van enige betrokkenheid van de Nederlandse overheid.

81.

Via welke Europese kanalen werd Buitenlandse Zaken geïnformeerd over de
twee personen met de Zweedse nationaliteit die zich in Sirte zouden
bevinden? 	

Zie antwoord op vraag 15.

82.

Wanneer werd bekend dat het om één persoon met de Zweedse
nationaliteit zou gaan die mogelijk geëvacueerd zou moeten worden?

Zie antwoord op vraag 15.

83.

Hoe vaak is er in totaal contact geweest met NN? Waren de
telefoongesprekken op een veilige lijn? Is het mogelijk dat deze
telefoongesprekken zijn afgeluisterd?

101.

Werd het tweede telefonische gesprek ook gevoerd met NN?

Op zondagmiddag voor uitvoering van de evacuatie heeft het ambtelijk
werkoverleg Defensie en Buitenlandse Zaken drie keer via een niet
beveiligde mobiele telefoon contact gehad met de mobiele telefoon van
NN. Voor aanvang van de evacuatie heeft ook Hr. Ms. Tromp telefonisch
contact gehad met NN. De kans dat deze gesprekken zijn afgeluisterd (en
vertaald) is gering, maar niet uit te sluiten.

84.

Is er contact geweest tussen de Nederlandse medewerker van Royal
Haskoning en de Nederlandse autoriteiten over het besluit om geen poging
te doen om aan boord van de vlucht van 24 februari te komen?

Zie antwoord op vraag 80.

85.

Waarom zijn andere landen er wel in geslaagd toestemming te krijgen voor
vluchten op Sirte, maar heeft Nederland de inschatting gemaakt dat dit
niet nodig was?

Zie ook het antwoord op vraag 1.

Er zijn het kabinet geen gevallen bekend van evacuaties met militaire
middelen in Sirte. Of de evacuatievluchten met civiele middelen, die
naar achteraf bleek wel hebben plaatsgevonden in Sirte, met toestemming
zijn geschied kan eveneens niet met zekerheid worden gesteld, maar wordt
wel aangenomen. De werkgever van NN had zich - vergeefs - zeer
ingespannen om NN weg te krijgen uit Sirte. De regering had op zondag
geen weet van (geplande) evacuatievluchten met civiele middelen.

86.

Zijn er vanuit de Nederlandse overheid pogingen ondernomen om de
Nederlandse medewerker van Royal Haskoning aan boord van de vlucht naar
Griekenland van 24 februari te krijgen? Zo nee, waarom niet?

Zie antwoord op vraag 80.

87.

Op welke wijze heeft Britse beveiligingsbedrijf geprobeerd betrokkene NN
te bereiken dan wel te evacueren?  Om welke redenen zag de werkgever van
betrokkene NN af van verdere diensten van het Britse
beveiligingsbedrijf?

Zie antwoord op vraag 26.

88.

Wat was naar aangeven van de werkgever van NN de noodzaak om hem te
evacueren? 

Zie antwoord op vraag 29.

89.

Hoeveel tijd verstreek er tussen het eerste en tweede contact op
zondagmiddag 27 februari?

Het eerste gesprek vanuit het werkoverleg op zondagmiddag bij Defensie
met NN vond plaats om ongeveer 14u. Om 14.39u is er vanuit het
werkoverleg weer gebeld met NN, die meldde dat hij zijn mening had
herzien en wilde worden geëvacueerd. In dat gesprek werd ook met hem
gesproken over zijn omgeving en een mogelijke landingsplaats voor de
helikopter.

90.

Kunt u de krappe tijdspanne van voorbereiding en uitvoering, van het
moment van opdracht op 14.39 uur tot het moment van de eerste verhoren
op 17.30 uur, vanuit operationele optiek verantwoorden en toelichten?

Zie antwoord op vraag 36.

91.

Is er inmiddels contact geweest met de Zweedse autoriteiten om te
achterhalen hoe het heeft kunnen gebeuren dat een Zweedse onderdaan
onderweg was naar de evacuatielocatie zonder dat het ministerie van
Buitenlandse Zaken hiervan op de hoogte was? Zo nee, waarom niet? Zo ja,
kan het kabinet deze informatie met de Kamer delen?

Zie antwoord op vraag 15.

92.

Is het juist om te stellen dat wanneer de Zweedse onderdaan wel op tijd
was gearriveerd, de missie was afgebroken met het oog op de gemaakte
afspraken?

Zie antwoord op vraag 40.

93.

Klopt het dat er "geen alternatieven" aanwezig waren voor evacuatie?
Klopt het dat er nog steeds commerciële vluchten Sirte aandeden? Zo ja,
is er door het ministerie van Buitenlandse Zaken bemiddeld zodat 'NN'
ook zonder paspoort aan een dergelijke vlucht had kunnen deelnemen? 

Zie antwoord op vraag 1.

94.

In hoeverre is de inschatting van de veiligheidssituatie die gemaakt
werd door burger NN leidend geweest in het uitvoeren van deze operatie?

95.

Hoe bruikbaar is de inschatting van enkele burger over de
veiligheidssituatie bij een evacuatie?

98.

Was de noodzaak van dien aard dat een evacuatie waarbij geen sprake was
van een eigen inlichtingenpositie noodzakelijk was?

Voor het antwoord op deze vraag wordt verwezen naar de brief van de
minister van Defensie aan de Tweede Kamer met kenmerk DIS2011005269
inzake het CTIVD-rapport over de rol van de MIVD en de AIVD.

95.

Hoe bruikbaar is de inschatting van enkele burger over de
veiligheidssituatie bij een evacuatie?

Zie antwoord vraag 94.

96.

Wie heeft bepaald dat de evacuatie zonder toestemming uitgevoerd zou
kunnen worden en op welk moment werd dit bepaald? 

Zie antwoord op vraag 51.

97.

Waarom kreeg de Hr. Ms. Tromp pas om 14.39 uur de opdracht om
voorbereidingen te starten voor de evacuatieoperatie?

Op dat moment was definitief vastgesteld dat NN dringend geëvacueerd
moest worden.

98.

Was de noodzaak van dien aard dat een evacuatie waarbij geen sprake was
van een eigen inlichtingenpositie noodzakelijk was?

Zie antwoord op vraag 36 en 94.

99.

Is aan NN verteld dat het aanwezig zijn van meerdere personen op de
oppiklocatie het operatieplan in gevaar zou kunnen brengen?

NN is verteld dat hij alleen op de oppiklocatie diende te staan en dat
dit een voorwaarde was om hem te kunnen evacueren. Hem is tevens
gevraagd om niet met andere personen te spreken over de operatie. 

100.

Wat is het verschil tussen het ambtelijk crisisteam, het crisisberaad
Libië en het zogeheten werkoverleg? Wie had binnen deze drie
afzonderlijke teams de beslissingsbevoegdheid? 

Zie antwoord op vraag 55.

101.

Werd het tweede telefonische gesprek ook gevoerd met NN?

Zie antwoord op vraag 83.

102.

Heeft de bemanning zich aan de instructies gehouden toen zij toch het
besluit nam om te landen om de evacue op te halen, ondanks dat de
evacué niet aanwezig was op de afgesproken locatie en er meerdere
personen aanwezig waren nabij de oppiklocatie? In hoeverre is hier dan
professioneel gehandeld?

Zie antwoord op vraag 40.

103.

Hoe kan worden verklaard dat de evacué 15 minuten voordat de helikopter
op de afgesproken plaats zou landen, nog aangaf dat de situatie rustig
was en er geen andere mensen in de omgeving aanwezig waren (mede gezien
het feit dat de evacué naast de bewaker van de compound stond)?  

104.

Welke verklaring heeft NN voor de aanwezigheid van de bewaker van de
compound? Was deze man een aanhanger van Kadhafi? 

109.

Kunt u specifiek beargumenteren waarom er niet gekozen is voor een
voorverkenning van de evacuatielocatie? Komt dit door de
weersomstandigheden of door het feit dat de Tromp te ver uit de buurt
lag? Kon een eventuele voorverkenning niet door een andere bondgenoot
worden uitgevoerd?

Er waren geen nationale of internationale middelen beschikbaar om een
voorverkenning uit te voeren, anders dan met behulp van de helikopter.
Het uitvoeren van een voorverkenning door de helikopter zou het
verrassingseffect teniet doen.

104.

Welke verklaring heeft NN voor de aanwezigheid van de bewaker van de
compound? Was deze man een aanhanger van Kadhafi? 

Zie antwoord op vraag 103.

105.

Is de NL evacué bedreigd door troepen van Kadhafi om mee te werken aan
de landing van de helikopter? 

Neen.

106.

Hoe verklaart u dat de troepen van Kadhafi zomaar ter plekke waren
zonder dat ze door de evacué en door de bemanning van de helikopter
tijdens de nadering waren opgemerkt?

Zie antwoord op vraag 53.

107.

Kunt u verklaren waarom telefonisch contact met NN mogelijk was nadat
hij en de militairen waren aangehouden door gewapende Libische eenheden?

112.

Is het juist dat NN zijn telefoon mocht behouden en niet gehinderd een
telefoontje kon aannemen? Zo ja, gold dat alleen voor hem of mochten
andere betrokkenen ook hun privécommunicatiemiddelen gebruiken? Gold
dat voor alle betrokkenen? Indien neen, hoe waren dan de feiten?

De Libiërs die hen hadden aangehouden lieten aanvankelijk een aantal
keer kortstondig telefooncontact met de telefoon van NN toe. De
bemanningsleden hadden geen persoonlijke mobiele telefoons bij zich. De
satelliettelefoon uit de helikopter mochten zij niet gebruiken. 

108.

Op welke wijze is er fysiek geweld gebruikt (door de gewapende Libische
eenheden)? 

Zoals in het feitenrelaas op bladzijde zeven is volgens het bemanninglid
gedurende het eerste verhoor dat hij apart onderging fysiek geweld
gebruikt.  Om de persoonlijke levenssfeer van betrokkene te respecteren
doen wij hierover verder geen nadere mededelingen.

109.

Kunt u specifiek beargumenteren waarom er niet gekozen is voor een
voorverkenning van de evacuatielocatie? Komt dit door de
weersomstandigheden of door het feit dat de Tromp te ver uit de buurt
lag? Kon een eventuele voorverkenning niet door een andere bondgenoot
worden uitgevoerd?

Zie het antwoord op vraag 103.

110.

Hoe kwam de zoon van de in Libië verblijvende Zweedse aan de informatie
over de evacuatieoperatie?

Zie antwoord op vraag 15.

111.

Welke landen waren op de hoogte van deze evacuatie?

Zie antwoord op vraag 10.

112.

Is het juist dat NN zijn telefoon mocht behouden en niet gehinderd een
telefoontje kon aannemen? Zo ja, gold dat alleen voor hem of mochten
andere betrokkenen ook hun privécommunicatiemiddelen gebruiken? Gold
dat voor alle betrokkenen? Indien neen, hoe waren dan de feiten?

Zie antwoord op vraag 107.

113. 

Behoorde de bewaker waarmee NN sprak ook bij de aanhoudingseenheden? 

Ongeveer 15 minuten voor de afgesproken tijd is er contact geweest
tussen Hr. Ms. Tromp en NN. Toen gaf hij aan dat alles rustig was en hij
alleen op de oppiklocatie stond. In de periode tussen het einde van het
telefoongesprek en de aankomst van de helikopter is de bewaker van de
compound naar NN gelopen. Het betrof de reguliere bewaker van zijn
compound. NN zag hem niet als een bedreiging, omdat hij hem al lang
kende. Het is niet bekend of de man een aanhanger was van Kadhaffi. Hij
behoorde niet tot de mannen die NN en de bemanning aanhielden.

114.

Wat was de noodzaak om de operatie op zondagavond 27 februari  te doen?
Wist u van een Bosnisch toestel dat naar Sirte zou komen om burgers op
te halen? Wist u van een Maltese commerciële luchtvaartmaatschappij dat
nog steeds vloog op Sirte? Waarom is afgezien van de diensten van de
vliegtuigen?

Zie antwoord op vraag 1.

115.

Wat waren de concrete aanwijzingen dat NN niet uitsloot dat de bemanning
alsnog terug te mogen keren naar de Hr. Ms. Tromp? 

In de eerste contacten na de aanhouding via de mobiele telefoon van NN
stelde één van de bemanningsleden dat hij de kans dat zij spoedig weer
zouden mogen vertrekken op 50 procent inschatte. De bemanning heeft
gesteld tot aan het transport naar Tripoli de verwachting te hebben
gehad om weer te mogen vertrekken. 

116.

Bleven de onder punt 52 gemelde eisen van de Libiërs tot twee beperkt?
Wat werd bedoeld met de eis dat door Nederland op een internationale
waarnemersmissie moest aangedrongen? Waarom werd daarop niet ingegaan?
Welke argumenten hebt u daarvoor?  Wat was de reactie van Libië hierop?
Waarom hebben ze kennelijk die eis laten vallen?

118.

Waarom is verder niet inhoudelijk ingegaan op de op 3 maart ingebrachte
additionele eisen van Libische zijde? Wie heeft bepaald dat op deze
eisen niet zou worden ingegaan?

Zie antwoord vraag 5.

117.

Waarom werden de telefoongesprekken in het Engels gevoerd en wie gaf
hiertoe opdracht?

De telefoongesprekken werden in het Engels gevoerd in opdracht van de
Libische leidinggevende die de bemanningsleden en de evacues gevangen
hield. Dit was zodat de Libiërs met behulp van een Engelse tolk het
gesprek konden monitoren. Zij waren kennelijk het Nederlands niet
machtig. De vraag is dan ook of zij wel de telefoongesprekken met NN
zouden hebben kunnen vertalen. 

118.

Waarom is verder niet inhoudelijk ingegaan op de op 3 maart ingebrachte
additionele eisen van Libische zijde? Wie heeft bepaald dat op deze
eisen niet zou worden ingegaan?

Zie antwoord op vraag 116.

119.

Waarom heeft de Secretaris-Generaal van het ministerie van Buitenlandse
Zaken op zondag 6 maart in zijn gesprek met de Maltese gesprekspartners
wel gesproken over de teruggave van twee Libische mirages en niet over
een internationale waarnemingsmissie in Libië?

Zie antwoord op vraag 5.

120.

Met welke Europese en andere collegae hadden de Minister-president, de
Minister van Buitenlandse Zaken en de Minister van Defensie contact over
deze situatie?

Zie antwoord vraag 5.

121.

Hoe is het mogelijk dat premier Gonzi van Malta met zijn Libische
collega kan overleggen zonder in te stemmen met de teruggave van de
Libische toestellen? Heeft Malta Libië geen enkele tegenprestatie
geleverd? Indien wel, welke?

Zie antwoord vraag 5.

122.

Wie verzocht Griekenland bij de onderhandelingen te betrekken?

Zie antwoord op vraag 5.

123.

Hoe beoordeelt u het nut van de inzet van de Secretaris-Generaal als hij
niet daadwerkelijk zelf met Libische autoriteiten heeft onderhandeld?

Zie antwoord op vraag 5.

124.

Hoeveel bevriezingen van tegoeden zijn er sinds 2 maart uitgevoerd? Om
welke bedragen ging het daarbij en wie troffen deze? 

Zonder in te kunnen gaan op de details van de in Nederland bevroren
tegoeden vanwege de vertrouwelijkheid van deze informatie kan aangegeven
worden dat in Nederland sinds 2 maart 2011 in totaal voor € 3,1
miljard is bevroren.