Preview document (🔗 origineel)

---

Beleidsreactie

Rapportage Handhaving tijdens de dienstverlening

De inspectie SZW heeft in 2013 onderzoek verricht naar de mogelijkheden
om regelovertreding te voorkomen of vroegtijdig op te sporen. In dit
onderzoek stond de vraag centraal in hoeverre de uitvoeringsorganisaties
handhaving van de inlichtingenplicht in het dienstverleningsproces
integreren ter voorkoming van uitkeringsfraude of het vroegtijdig
traceren ervan. De inspectie richtte zich in het onderzoek op de
uitvoering van de WWB door gemeenten en de WW door UWV.

De inspectie constateert dat geen van de onderzochte gemeenten in hun
beleidsvisie expliciet hebben opgenomen te streven naar de integratie
van handhaving tijdens de dienstverlening. Wel is er beleidsmatig bij
gemeenten aandacht voor handhaving in het aanvraagproces. Volgens de
inspectie steken gemeenten veel energie in het voorkomen van fraude aan
de poort, maar zijn er verbeteringen mogelijk voor wat betreft het
zittende bestand. Over de wijze waarop UWV toewerkt naar risicogericht
handhaven via haar toekomstvisie op handhaving en de uitwerking daarvan
is de inspectie positief. Ook is de inspectie positief over de aandacht
die UWV en gemeenten geven aan voorlichting over rechten en plichten en
hun inspanningen om de fraudealertheid van medewerkers te vergroten.
Hierbij wijst de inspectie er wel op dat de tijd om aandacht aan
fraudesignalen te kunnen besteden door capaciteitsgebrek niet altijd
voorhanden is.

Een meerderheid van de onderzochte gemeenten en UWV gebruiken
risicoprofielen in het onderzoek naar mogelijke fraude zowel bij de
aanvraag van een uitkering als bij het zittende bestand. Volgens de
inspectie wordt risicoselectie nog niet over de volle breedte toegepast
en blijven fraudesignalen (soms te lang) liggen. De inspectie is van
oordeel dat deze onderdelen van de risico- en signaal gestuurde aanpak
bij UWV en gemeenten verbeterd moeten worden. Verder concludeert de
inspectie dat UWV en gemeenten handhavinginstrumenten meer (gaan)
inzetten als onderdeel van de dienstverlening

Reactie

Allereerst ben ik blij dat de inspectie SZW in haar
onderzoeksprogrammering aandacht schenkt aan het voorkomen van fraude.
Het onderzoek sluit goed aan op de reeds genomen maatregelen zoals
beschreven in de brief fraudeaanpak, handhaving en naleving van 4
oktober 2013. Eén van de speerpunten in de fraudeaanpak van SZW is het
voorkomen van fraude. Integratie van handhaving in alle onderdelen van
de uitvoering acht ik van belang bij het voorkomen van fraude. Ik
onderschrijf de bewering van de inspectie dat beschikbare tijd van
handhavers belangrijk is voor de opvolging van fraudesignalen. Daarom
hebben UWV en SVB vorig jaar ook extra capaciteit toegewezen gekregen
voor intensiveringen in toezicht.

De inspectie wijst op het belang dat gemeenten een totaalvisie
ontwikkelen op de integratie van handhaving bij dienstverlening om de
samenhang tussen de inzet van de verschillende instrumenten en de
sturing daarop te verbeteren. Ik onderschrijf het belang dat gemeenten
in hun visie op dienstverlening ook aandacht schenken aan handhaving en
zal met de VNG, Divosa, de Regionaal Coördinatiepunten
Fraudebestrijding (RCF) en het Landelijk Kenniscentrum (LKC) in overleg
treden op welke wijze gemeenten hierbij kunnen worden ondersteund. De
inspectie is positief over het feit dat UWV en gemeenten investeren in
het vergroten van de fraudealertheid en handhavingvaardigheden van
medewerkers. Het is van belang dat zij hier voortvarend mee doorgaan,
juist omdat dit een essentieel onderdeel is van integrale handhaving. 

Ik hecht er belang aan dat professionals in de dienstverlening alert
zijn op fraude en kennis hebben van de verschillende
handhavinginstrumenten. Met het in 2012 ingezette project Impuls
vakmanschap wordt ingezet op het verder professionaliseren van
klantmanagers bij gemeenten door het ontwikkelen van competenties en het
vergroten van kennis en vaardigheden, ook op het terrein van handhaving.
In het kader van dit project heeft Divosa de werkwijzer Handhaving
rechtmatigheid en arbeidsverplichting opgesteld. Deze werkwijzer helpt
klantmanagers van gemeenten om methodisch te werken en biedt
handhavingmogelijkheden, tips en instrumenten die klantmanagers kunnen
benutten tijdens de verschillende fases van het dienstverleningsproces
van de WWB. Begin dit jaar is een onderzoek gestart naar knelpunten en
goede voorbeelden bij professionals van UWV, SVB en gemeenten in het
aanspreken van klanten op hun verplichtingen. Als klanten, ook klanten
die voor de eerste keer aan het loket komen, worden aangesproken op de
naleving van arbeid- en re-integratieverplichtingen, bevordert en
versterkt dit het nalevinggedrag. Daarnaast moeten klantmanagers alert
zijn op mogelijke signalen die wijzen op fraude.

Begrijpelijke voorlichting draagt eraan bij dat burgers zich aan de wet
houden. Het is positief dat de inspectie constateert dat de voorlichting
aan uitkeringsgerechtigden voldoende basis biedt om te mogen verwachten
dat mensen op de hoogte zijn van hun verplichtingen en van de
consequenties van het niet naleven ervan. Dit wordt bevestigd in het
onderzoek ‘Kennis der verplichtingen en pakkans’ van Panteia,
waaruit blijkt dat uitkeringsgerechtigden doorgaans goed op de hoogte
zijn van de verplichtingen. Momenteel wordt de bestaande voorlichting
samen met UWV, SVB en gemeenten tegen het licht gehouden en wordt
gekeken waar deze begrijpelijker, inzichtelijker en eenvoudiger kan. Op
24 maart 2014 is de nieuwe campagne ‘Weet hoe het zit’ in
samenwerking met UWV, SVB en gemeenten van start gegaan. De campagne
richt zich op uitkeringsgerechtigden en wijst hen erop wijzigingen in
hun persoonlijke situatie, zoals bijverdienen en eigen bezit, door te
geven aan hun uitkeringsinstantie. 

Ik ben het met de inspectie eens dat er ook voldoende aandacht moet zijn
voor het voorkomen en vroegtijdig traceren van fraude bij het zittende
bestand. Door een risico- en signaalgestuurde aanpak kan fraude snel
worden getraceerd. Het delen van gegevens tussen uitvoeringsinstanties
en het koppelen van bestanden dragen er aan bij dat overtredingen snel
worden gesignaleerd en dat wordt voorkomen dat de schuld door
terugvorderingen en boetes zo hoog oploopt dat burgers moeite hebben
deze terug te betalen. Ook het intensiever gebruik en de verdere
verbetering van basisregistraties dragen bij aan het voorkomen,
ontdekken en sanctioneren van fraude. Het Inlichtingenbureau (IB)
ondersteunt gemeenten in hun handhavingactiviteiten en werkt in 2014
verder aan de implementatie van slimme signalen ten behoeve van de
rechtmatigheidcontrole op verstrekte bijstand. Met deze signalen kunnen
gemeenten sneller reageren op mogelijk oneigenlijk gebruik van een
uitkering, langere onterechte doorbetaling voorkomen en halen zij meer
rendement uit hun inspanningen rond fraudebestrijding. Ik zal aandacht
vragen voor het voorkomen en vroegtijdig traceren van fraude bij het
zittende WWB-bestand bij de VNG en Divosa.

 Kamerstukken II 2013/14 17 050, nr. 439

 Kamerstukken II 2013/14 17 050, nr. 439