Preview document (🔗 origineel)

---

Position paper Landelijke vereniging voor aandachtsfunctionarissen (LVAK) ten behoeve van Rondetafelgesprek Meldcode Huiselijk geweld en Kindermishandeling op 10 oktober 2016

Ondersteun de professional

Ondanks de vele maatregelen die in de afgelopen jaren genomen zijn, is er nog te weinig sprake van een systematische verbetering van de veiligheid van kwetsbare mensen in huiselijke kring. De Landelijke Vereniging voor Aandachtsfunctionarissen Kindermishandeling (LVAK) is dan ook blij met de politieke aandacht voor dit onderwerp en met het advies van de dhr. Sprokkereef waarbij niet is gekozen voor een algehele meldplicht.

Namens de LVAK pleiten wij ervoor dat de aanbevelingen uit het advies van dhr. Sprokkereef worden overgenomen, maar dan met een verankering van een aandachtsfunctionaris in het beleid. Als aandachtsfunctionarissen ondersteunen wij graag de invoering van meldnormen in de meldcodes en willen adviesvragen bij Veilig Thuis stimuleren, zeker wanneer deze verrijkt worden met de mogelijkheid tot een check op eerdere bekendheid met kindermishandeling, zonder registratie van kindgegevens.

In zijn advies erkent de dhr. Sprokkereef de toegevoegde waarde van de aandachtsfunctionaris kindermishandeling, op het snijvlak van beleid en uitvoering. Niettemin stelt de commissie dat ‘het te ver voert om organisaties te verplichten een aandachtsfunctionaris aan te stellen. ’Echter, alleen indien er een professional met expertise van de Meldcode tijd en geld krijgt om de Meldcode te implementeren, professionals te scholen en als ‘aanjager’ dit onderwerp op de agenda houdt, kan worden verwacht dat een instelling de Meldcode succesvol kan implementeren en uitvoeren.

Effectievere toepassing meldcode

Een zorgvuldige en effectieve implementatie van de Meldcode in het onderwijs- en zorgorganisaties vergt expertise, tijd en geld. Het is dan ook ondenkbaar dat een docent, psychiater of arts naast zijn eigen baan ook nog deze rol op zich neemt. De aandachtsfunctionaris biedt uitkomst door het maken van de koppeling tussen Meldcode en de praktijk.

Uit onderzoek (Diderich, 2014) naar belemmerende en bevorderende factoren bij de implementatie van Kindcheck wordt een aanjager op de afdeling als belangrijkste bevorderende factor aangegeven.

Daarnaast vraagt toepassing van de Meldcode om permanente scholing van professionals, zowel van nieuwe als van bestaande werknemers. Uit onderzoek (Diderich, 2013) bleek dat indien professionals één jaar niet geschoold werden, het aantal meldingen afnam. De aandachtsfunctionaris draagt zorg voor de organisatie, inbedding, kwaliteitsbewaking en uitvoering van deze continue scholing.

De Kindcheck

Sinds 2013 is de Kindcheck een verplicht onderdeel van de Wet Meldcode Huiselijk geweld en Kindermishandeling. De Kindcheck wil zeggen dat de professional in bepaalde gevallen verplicht is om te onderzoeken of zijn volwassen cliënt minderjarige kinderen thuis heeft waar hij voor zorgt. De Kindcheck is aan de orde in alle gevallen waarin de professional meent dat door de medische situatie of door andere omstandigheden waarin zijn volwassen cliënt verkeert, een risico bestaat op ernstige schade voor kinderen waar hij zorg voor draagt. Meent de professional dat dit risico aanwezig is, dan onderzoekt hij in een gesprek met de cliënt of er kinderen bij de cliënt wonen en wie er voor hen zorgen. Op basis van deze informatie beslist hij of hij verder actie moet ondernemen door de stappen van de Meldcode te zetten. Onderzoek naar de effectiviteit van deze werkwijze op de SEH, liet zien dat in 91% van de gevallen kindermishandeling werd bevestigd na onderzoek van Veilig Thuis (toen nog AMK) (Diderich,2013). Dus louter op basis van oudersignalen, zonder aanwezigheid van kinderen, werd in 91% kindermishandeling bevestigd, in 7% waren er twijfels en slechts in 2% van de gevallen werd kindermishandeling niet bevestigd.

Onbekendheid over de Kindcheck

Met name instellingen waarbij professionals alleen werken met volwassen patiënten en cliënten, is de onwetendheid over de Kindcheck erg groot. Zij zijn zich niet bewust van hun rol in de signalering van kindermishandeling door de verplichte Kindcheck. Bij uitstek is het bij deze groep professionals van groot belang om een geschoolde aandachtsfunctionaris te verplichten, als eerste stap naar een succesvolle implementatie. Op dit moment is de aandachtsfunctionaris nog erg onderbenut in de GGZ , in totaal zijn er binnen de LVAK in die sector maar acht geschoolde professionals aangesteld.

Handelingsverlegenheid

Ten slotte blijkt er bij veel professionals handelingsverlegenheid te bestaan ten aanzien van het melden van vermoedens van kindermishandeling. Deze handelingsverlegenheid komt onder andere voort uit de angst de vertrouwensband tussen leraar en leerling of tussen arts en patiënt te beschadigen. Overleg met een collega in de rol van aandachtsfunctionaris in de organisatie wordt door professionals als laagdrempelig ervaren, met als resultaat dat het aantal meldingen van kindermishandeling toeneemt. Doordat de professional en de aandachtsfunctionaris veelal bij dezelfde organisatie werken, neemt de handelingsverlegenheid van professionals af.

Bewezen effectief

Een goed voorbeeld van een effectieve toepassing van de meldcode komt van de spoedeisende hulpen. Sinds de invoering van de Kindcheck en de Veldnorm voor de ziekenhuizen, waarin het aanstellen van een aandachtsfunctionaris verplicht is gesteld, in combinatie met de implementatie impuls Kindcheck, is het melden van kindermishandeling, huiselijk geweld en het uitvoeren van een Kindcheck, de standaard werkwijze geworden op alle spoedeisende hulpen in Nederland. Ook bij de ambulancediensten heeft de aanstelling van een aandachtsfunctionaris, in combinatie met de implementatie impuls van de Kindcheck geleid tot succes. Zo heeft er in Zuid-Holland Zuid een stijging plaatsgevonden van 7 (2014) naar 131 (2015) meldingen en in Zuid-Oost Brabant was er een stijging van 0 naar 120 meldingen in 8 maanden tijd.

Aanbevelingen

De LVAK doet de onderstaande aanbevelingen om de uitvoer van dit plan in de praktijk te kunnen gaan realiseren:

1. Verplicht de aanstelling van een geschoolde aandachtsfunctionaris

Een aandachtsfunctionaris is een professional met expertise op het gebied van de meldcode, die de tijd en ruimte krijgt binnen een instelling om deze te implementeren in beleid en praktijk, die zorgdraagt voor scholing, dient als aanspreekpunt voor vragen vanaf de werkvloer, contact houdt met externe partners (zoals Veilig Thuis), voortgang rapporteert aan de Raad van Bestuur en belemmeringen signaleert. Zonder een aandachtsfunctionaris kan de Meldcode niet of onvoldoende worden geïmplementeerd, daarom dienen zij door instellingen te worden aangesteld. De vrijblijvendheid hiervan heeft er niet toe geleid dat instellingen uit zichzelf hier toe zijn overgegaan, waardoor de implementatie en uitvoer van de Meldcode is achtergebleven.

2. De Inspectie Gezondheidszorg dient de prestatie-indicator Meldcode permanent te handhaven

Door het wegvallen van de handhaving op de prestatie-indicator Meldcode door de IGZ ervaren directie en besturen van instellingen minder druk om de aandachtsfunctionaris de tijd en de ruimte te geven zijn/haar werk te vervullen. In een enquête van september 2016 uitgevoerd door de LVAK onder haar leden, geven 55 van de 167 ondervraagde aandachtsfunctionarissen aan dat dit het geval is. Daarom vraagt de LVAK de Inspectie om de druk op instellingen vanuit de inspectie hoog te houden op de prestatie-indicatoren, zodat de kwaliteit van de werkzaamheden van de aandachtsfunctionarissen gewaarborgd kunnen blijven.

3. Ontwikkel voorbeeldveldnormen

Stimuleer Kindcheck-experts, onderzoekers en Veilig Thuis- professionals om een landelijke voorbeeldset Veldnormen te ontwikkelen. Zo kan enige uniformiteit worden gerealiseerd en tijd worden bespaard. Dit basisdocument kunnen beroepsorganisaties gebruiken en waar nodig aanpassen om zo hun eigen Veldnorm te ontwikkelen.