Preview document (🔗 origineel)

---

Kaderovereenkomst inzake de oprichting van de International Solar
Alliance (ISA); Marrakesh, 15 november 2016 (Trb. 2018, 85 en Trb. 2019,
15)

TOELICHTENDE NOTA

1. Inleiding

Het initiatief voor de oprichting van een internationale organisatie ter
bevordering van zonne-energie is in oorsprong afkomstig van de
minister-president van India, Narendra Modi en de president van
Frankijk, François Hollande. Tijdens de van 30 november tot 12 december
2015 gehouden Klimaatconferentie van Parijs – the United Nations
Framework Convention on Climate Change (UNFCCC) Conference of Parties
(COP) 21 - is de International Solar Alliance (ISA) als initiatief
gelanceerd met het doel om het gebruik van zonne-energie op mondiaal
niveau te bevorderen. Vooral de landen met verminderde energiezekerheid
zouden moeten profiteren. ISA richt zich daarom primair op landen die
zich in de geografische regio’s tussen de Kreeftskeerkring en de
Steenbokskeerkring bevinden. Toepassing van deze technologie biedt met
name daar een uitermate geschikte oplossing voor energietoegang gezien
de vele zonuren in deze regio’s.

Het Koninkrijk der Nederlanden is, vanwege de geografische ligging van
het Caribisch deel van het Koninkrijk en vanwege haar hoogstaande
technologische en beleidsmatige kennis, in de aanloop naar COP21
uitgenodigd lid te worden van het initiatief en is sindsdien aanwezig
geweest bij de bijeenkomsten van de internationale stuurgroep en overige
vergaderingen. 

De Kaderovereenkomst inzake de oprichting van ISA kwam tot stand na
voorbereidende vergaderingen van de internationale stuurgroep gedurende
de periode van 2016-2017. Ter ere van het in werking treden van de
overeenkomst op 6 december 2017, nadat de eerste 15 lidstaten de
overeenkomst geratificeerd hadden, vond op 11 maart 2018 te New Delhi,
India de eerste internationale ISA-top plaats met regeringsleiders.
Inmiddels hebben 71 landen de Kaderovereenkomst ondertekend en 48
geratificeerd.

2. Belang van de Kaderovereenkomst

In het licht van de noodzaak om het gebruik van traditionele fossiele
energiebronnen af te bouwen is hernieuwbare energie het primaire
alternatief om de wereld in de toekomst van energie te voorzien.
Zonne-energie is daarvan een variant die gemakkelijk toepasbaar is
vanwege de schaalbaarheid, relatief eenvoudige en mondiale
toepasbaarheid en toenemende kosteneffectiviteit. Zonne-energie draagt
bij aan armoedebestrijding, het creëert werkgelegenheid en bredere
sociaaleconomische ontwikkeling in zowel geïndustrialiseerde landen als
opkomende en ontwikkelingslanden. 

In 2015 zijn twee belangrijke afspraken door de internationale
gemeenschap aangenomen met als doel het bevorderen van duurzame
inclusieve groei en wereldwijd de mondiale broeikasgasuitstoot
significant te verminderen: respectievelijk de zeventien duurzame
ontwikkelingsdoelen voor 2030 (Sustainable Development Goals - SDG’s
(Kamerstukken II 2016/17, 26485, nr. 232) en de op 12 december 2015 te
Parijs tot stand gekomen Overeenkomst van Parijs (Trb. 2016, 94).
Uitvoering van deze afspraken is voor Nederland uitermate belangrijk. In
het Regeerakkoord geeft het kabinet aan een ambitieus klimaatbeleid na
te streven. De eerder gepubliceerde Energieagenda (Kamerstukken II
2016/17, 31510, nr. 64) richt zich op een koolstofarme economie in 2050.
Deze agenda voorziet erin dat de wereldwijde energietransitie om een
nieuwe internationale positionering van Nederland op energie vraagt, met
aandacht voor onder meer, mondiale klimaatactie, handel en
investeringen, voorzieningszekerheid, governance en vergroening van
energie-investeringen in opkomende economieën en ontwikkelingslanden.
In de beleidsnota Investeren in Perspectief (Kamerstukken II 2017/18,
34952, nr. 1) staan de SDG’s centraal. SDG 7 (duurzame energietoegang)
en 13 (klimaatactie) zijn in dit geval met name relevant. Bovendien
draagt toegang tot schone energie bij aan het behalen van andere
SDG’s.

________________________________________________________________________
____________________________________

Het advies van de Afdeling advisering van de Raad van State van het
Koninkrijk wordt niet openbaar gemaakt, omdat het zonder meer instemmend
luidt (artikel 26, zesde lid jo vijfde lid, van de Wet op de Raad van
State).

ISA als intergouvernementele organisatie stelt zich tot doel landen op
een operationeel niveau te ondersteunen bij het ontwikkelen en
realiseren van zonne-energie. De voornaamste taken daarbij zullen zijn
ondersteuning te bieden bij:

het formuleren van projecten en programma’s die het gebruik van
zonne-energie voor de allerarmsten moeten faciliteren;

het opstellen van een gemeenschappelijk aanbestedingsmechanisme voor
zonne-energie. Dit mechanisme moet onder meer de vraag naar en het
aanbod van zonne-energie beter op elkaar laten aansluiten, de kosten van
zonnepanelen verlagen en de markt voor zonne-energie vergroten;

het bevorderen van standaarden voor de zonne-industrie;

het ontwikkelen van innovatieve financieringsmechanismen voor
zonne-energie; en

het bevorderen van onderzoek en ontwikkeling en capaciteitsopbouw op het
gebied van zonne-energie.

Met de bovengenoemde activiteiten is de organisatie een aanvulling op
andere intergouvernementele organisaties. Als lid van ISA kan het
Koninkrijk actief bijdragen aan de marktontwikkeling voor zonne-energie
die mensen in opkomende economieën toegang moet verschaffen tot
zonne-energie. Het accent ligt daarbij op kennisdelen en samenwerking.
Voor het Koninkrijk der Nederlanden biedt lidmaatschap de mogelijkheid
om kennis en ervaring op het gebied van onderzoek en ontwikkeling voor
zonnetechnologie te exporteren. De Nederlandse kennissector is sterk
internationaal georiënteerd en actief op slimme energietechnieken.
Daarmee kan het Koninkrijk andere landen ondersteunen bij het
ontwikkelen en bijdragen aan de mondiale maatschappelijke uitdaging
waaraan ISA het hoofd wenst te bieden.

Omdat de Kaderovereenkomst uitsluitend afspraken tussen staten betreft,
bevat de overeenkomst naar het oordeel van de regering geen eenieder
verbindende bepalingen in de zin van artikel 93 en 94 Grondwet, die aan
rechtssubjecten rechtstreeks rechten toekennen of plichten opleggen.
Voor de uitvoering van de overeenkomst is geen nadere regelgeving nodig.


3. De plaats van ISA tussen andere internationale initiatieven

De mondiale transitie naar een duurzame energievoorziening is in de
universele agenda van de Verenigde Naties opgenomen als SDG7 “toegang
tot betaalbare, betrouwbare, duurzame en moderne energie voor
iedereen”. De eindverklaring van het SDG High Level Political Forum
van juli 2018, waar de voortgang ten aanzien van SDG7 werd geëvalueerd,
verwelkomt de vestiging van ISA in het licht van de versnelling van de
transformatie van de mondiale energiesystemen.

Gezien het feit dat mondiaal ook andere internationale organisaties
actief zijn bij het ontwikkelen van (hernieuwbare) energiebeleid is het
van belang dat geen overlapping plaatsvindt en dat er een duidelijke
taakafbakening is. De bestaande internationale organisaties met een
werkgebied op dit terrein zijn primair het Internationaal Energie
Agentschap te Parijs (IEA), het Internationaal Agentschap voor
Hernieuwbare Energie (IRENA) te Abu Dhabi, de Wereldbank te Washington
D.C., de Verenigde Naties te New York en Sustainable Energy for All
(SEforALL) te Wenen.

IEA – het International Energy Agency is een organisatie van
geïndustrialiseerde energie consumerende landen en is actief bij het
verzamelen van statische gegevens over energie, het analyseren en
modelleren van energiebeleid op het gebied van energiebesparing en van
zowel hernieuwbare als conventionele energie;

IRENA – International Renewable Energy Agency is een organisatie die
hernieuwbare energie in brede zin tot zijn hoofdtaak heeft. IRENA
adviseert lidstaten bij het ontwikkelen van randvoorwaarden voor de
bevordering van hernieuwbare energie. Daarbij kan in het bijzonder
gedacht worden aan het op strategisch niveau ontwikkelen van beleid; 

Wereldbank assisteert via het Energy Sector Management Assistance
Program (ESMAP) overheden van lage- en middeninkomenslanden met
technische kennis om beleid en institutionele capaciteit te ontwikkelen
ten behoeve van de inzet van duurzame energie voor armoede bestrijding
en duurzame economische groei, en om investeringen in deze sector voor
te bereiden;

Verenigde Naties – hoewel er geen specifieke VN organisatie is voor
energie, raakt het werk van een groot aantal thematische en regionale VN
organisaties aan de mondiale energietransitie. De economische en sociale
afdeling van het VN secretariaat in New York heeft een coördinatierol
gespeeld bij de formele SDG7 processen en biedt een platform aan de
diverse VN organisaties en instituties als IEA, IRENA en Wereldbank om
hun SDG7 inzet te coördineren.

SEforALL – het Sustainable Energy for All Initiative heeft bijgedragen
aan het tot stand komen van SDG 7 en is hoofdzakelijk een netwerk
gericht op het uitwisselen van beleidskennis. Uniek is de
multistakeholder benadering van SEforALL. Tot de deelnemers behoren
vertegenwoordigers van overheden, niet-gouvernementele organisaties
(NGO’s) en het bedrijfsleven.

Bovengenoemde initiatieven en organisaties hebben gemeen dat zij het
gebruik van duurzame energie stimuleren. ISA beoogt daarentegen een
organisatie te zijn die zonne-energie en daaraan verwante toepassingen
specifiek tot haar hoofdtaak heeft en deze zo effectief, efficiënt en
praktisch toepasbaar maakt daar waar de inzet van snel doeltreffend is.
ISA heeft om die reden een duidelijke toegevoegde waarde. ISA richt zich
nadrukkelijk op de landen die zich tussen de Kreeftskeerkring en de
Steenbokskeerkring bevinden en onderscheidt zich door de leidende rol
van India. Daarenboven hebben beoogde lidstaten ISA duidelijk opdracht
gegeven overlap te voorkomen en, daar waar mogelijk, verbinding met
bestaande initiatieven te zoeken. ISA heeft daartoe zowel
partnerschappen opgezet alsook met een aantal van bovengenoemde
internationale organisaties memoranda of understanding getekend.

4. Gevolgen voor de begroting van het Koninkrijk

De financiële middelen van de organisatie worden overeenkomstig artikel
VI middels vrijwillige bijdragen door de leden bekostigd. Gastland India
heeft aangeboden de kosten tot 2021 te dekken. Daarna zullen de leden,
zo nodig, overeenstemming moeten zien te bereiken over een budget.
Lidmaatschap brengt voor het Koninkrijk der Nederlanden voorlopig geen
kosten met zich mee.

5. Artikelsgewijze toelichting

Doelstelling (artikelen I, II en III)

Artikel II omschrijft de leidende beginselen van ISA. Leden zullen
gecoördineerde maatregelen nemen via programma's en activiteiten die op
vrijwillige basis worden opgezet. De betreffende programma’s zijn
gericht op een betere harmonisatie en aggregatie van de vraag naar onder
meer financiering voor zonne-energie, technologieën voor zonne-energie,
innovatie, onderzoek en ontwikkeling en capaciteitsopbouw. Leden streven
naar samenwerking met relevante organisaties, publieke en private
belanghebbenden, en met derde landen. Leden zullen informatie met elkaar
delen, het secretariaat zal een database opzetten om mogelijkheden voor
samenwerking inzichtelijk te maken. In artikel III worden de criteria
omschreven waaraan de in artikel II bedoelde programma’s en
activiteiten moeten voldoen, en de wijze waarop programmavoorstellen
aanvaard kunnen worden.  

Organisatie (artikelen IV en V)

De ISA kent een vergadering en een secretariaat. De vergadering is het
hoogste orgaan, waarbinnen de lidstaten op ministerieel niveau worden
vertegenwoordigd. Dit orgaan komt jaarlijks bijeen en kan besluiten
nemen over aangelegenheden die voortvloeien uit de ISA-kaderovereenkomst
en/of betrekking hebben op het functioneren van ISA. Ieder lid heeft
één stem in de vergadering. Besluiten over procedurele aangelegenheden
worden met eenvoudige meerderheid van de uitgebrachte stemmen genomen.
Andere besluiten worden met een tweederdemeerderheid van uitgebrachte
stemmen genomen. Het secretariaat heeft een ondersteunende functie en
bereidt onder meer de werkzaamheden van de vergadering voor. Daarnaast
coördineert het secretariaat de uitvoering van de in de Vergadering
door de leden genomen besluiten.

Aan het hoofd van het secretariaat staat een directeur-generaal, die
voor een termijn van vier jaar wordt benoemd door de vergadering. De
termijn van de directeur-generaal kan eenmaal worden verlengd.

Budget (artikel VI)

De operationele kosten van het secretariaat en de vergadering worden uit
het budget van ISA voldaan. Het budget bestaat uit vrijwillige bijdragen
van lidstaten, partnerlanden en –organisaties  en aanvullende
financiering uit andere bronnen. De programma’s en activiteiten van
ISA, zoals omschreven in artikel III, worden gefinancierd door de leden
die rechtstreeks bij de betreffende programma’s en activiteiten zijn
betrokken.

Lidmaatschap (artikelen VII, VIII en IX)

Het lidmaatschap van ISA staat open voor staten met veel zonuren die
zich volledig dan wel gedeeltelijk tussen de Kreeftskeerkring en de
Steenbokskeerkring bevinden en lid van de Verenigde Naties zijn.
Aangezien ISA streeft naar samenwerking met alle landen, worden mogelijk
in de toekomst de criteria voor lidmaatschap aangepast. Thans kunnen
andere staten de status van partnerland krijgen, zodat zij kunnen
deelnemen aan programma’s van ISA. Organisaties kunnen de status van
partnerorganisatie verwerven. Daarnaast kunnen staten en organisaties
als waarnemer tot de vergadering worden toegelaten. 

Slotbepalingen (artikelen X, XI, XII, XIII en XIV)

ISA zetelt in India. Het secretariaat verkrijgt rechtspersoonlijkheid
overeenkomstig het zetelverdrag met India. Uit dien hoofde kan ISA
contractuele relaties met derden aangaan, het eigendom van roerende en
onroerende goederen verkrijgen en overdragen, en juridische procedures
initiëren. Het zetelverdrag regelt daarnaast de privileges en
immuniteiten van het secretariaat. Zodra ISA is opgericht, houdt de
internationale stuurgroep op te bestaan.

6. Koninkrijkspositie

De Kaderovereenkomst zal voor het Europese en het Caribische deel van
Nederland, Aruba en Sint Maarten worden aanvaard. Het Caribische deel
van Nederland is over de overeenkomst geïnformeerd.

De regering van Curaçao beraadt zich nog over de wenselijkheid van
medegelding van de overeenkomst. Teneinde het mogelijk te maken dat,
wanneer deze regeringen medegelding wenselijk zullen achten, die
medegelding direct tot stand wordt gebracht, wordt de goedkeuring voor
het gehele Koninkrijk gevraagd.

De Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, 

De Minister van Buitenlandse Zaken, 

 PAGE   \* MERGEFORMAT 2