Naar aanleiding van de motie en mijn toezegging over dit onderwerp zijn de problemen rond onduidelijke afschriften aangekaart bij het Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer (MOB). De Betaalvereniging Nederland heeft een aantal voorlichtingsacties ingezet richting pinacceptanten en iDEAL-acceptanten om onduidelijkheden omtrent bankafschriften te beperken. De Betaalvereniging Nederland heeft in de voorlichtingsacties gehamerd op het belang van gebruik van herleidbare namen in transactiesgegevens, zodat klanten deze herkennen en kunnen koppelen aan hun aankoop bij een winkel of een website.

Volgens het MOB zijn de ingezette acties voldoende om de herleidbaarheid van bankafschrijvingen te verbeteren. Hiernaast lopen er meerdere marktinitiatieven om het probleem van onduidelijke rekeningafschriften aan te pakken. Mocht een consument een betaling in zijn transactieoverzicht niet herkennen, dan kan hij navraag doen bij zijn bank. De inspanningen van het MOB, in combinatie met de initiatieven vanuit de sector en de mogelijkheden die de consument heeft om navraag te doen bij zijn of haar bank geven vertrouwen dat de herleidbaarheid van bankafschrijvingen op dit moment voldoende wordt aangepakt.¹

Ten aanzien van de motie en mijn toezegging over het bieden van een dashboard/overzicht door banken kan ik melden dat het mogelijk is voor banken om aan hun klanten een dashboard/overzicht te bieden, waardoor klanten in hun online bankomgeving kunnen zien aan welke partijen zij toestemming hebben gegeven voor het verkrijgen van toegang tot hun betaalrekening. Het is daarnaast ook mogelijk dat klanten via dit overzicht een eerder verleende toestemming kunnen intrekken, mits banken dit op neutrale wijze aanbieden. DNB heeft een Q&A over dit onderwerp geplaatst op haar website.²

Een bank mag voor haar klanten niet in zijn algemeenheid vooraf beslissen dat zij geen gebruik willen maken van de betaaldiensten van derde partijen. Klanten zouden in dat geval expliciet moeten aangeven dat zij wel gebruik willen maken van de betaaldiensten. Dit zou ertoe leiden dat er een dubbele controle op toestemming wordt geïntroduceerd. Hierover heeft de European Banking Authority (EBA) in december 2018 in een Q&A geoordeeld dat hiermee het doel van PSD2 wordt ondermijnd om een gelijk speelveld te creëren tussen alle marktpartijen die betaaldiensten aanbieden.³

Op 9 oktober jl. hebben de Europese Rekenkamer (ERK) en de Europese Centrale Bank (ECB) een Memorandom of Understanding (MoU) gesloten.⁴ In dit MoU hebben de instellingen afspraken gemaakt over de onderlinge informatie-uitwisseling in het kader van controles door de ERK op het toezicht van de ECB binnen het Single Supervisory Mechanism (SSM). Op basis van het MoU krijgt de ERK toegang tot alle documenten en informatie die zij voor het uitoefenen van haar controletaak nodig heeft. De bijlage bij het MoU bevat hiertoe een niet-uitputtende opsomming van informatiecategorieën die de ECB desgevraagd aan de ERK beschikbaar stelt. Omdat het in veel gevallen gaat om toezichtvertrouwelijke informatie, bijvoorbeeld bankspecifieke informatie, bevat het MoU ook afspraken over de modaliteiten waaronder deze door de ERK mag worden ingezien en gebruikt.

De afgelopen jaren heeft Nederland zich in Europees verband actief ingezet om de informatiepositie van de Europese Rekenkamer te verbeteren. Ik zie het MoU als een belangrijke, bemoedigende stap in het continue proces om een goed georganiseerde, sluitende publieke controle op het bankentoezicht te organiseren.

De toezichthouders (DNB en AFM) hebben gerapporteerd over de ervaringen en inzichten die zij hebben opgedaan in het kader van de lopende fintech-initiatieven; InnovationHub en Maatwerk voor Innovatie. Het lessons learned-rapport gepubliceerd, zie: https://www.afm.nl/nl-nl/nieuws/2019/aug/innovationhub-lessons-learned

https://www.dnb.nl/nieuws/dnb-nieuwsbrieven/nieuwsbrief-banken/nieuwsbrief-banken-augustus-2019/dnb385252.jsp.

Ik heb uw Kamer toegezegd om met DNB te bespreken of het mogelijk is om meer informatie te krijgen over tarieven tussen banken voor bankrekeningen en over de kosten van pintransacties. DNB heeft aangegeven geen informatie van banken over de hoogte van interbancaire vergoedingen te hebben. Ik heb daarom contact opgenomen met de Autoriteit Consument en Markt.

Het opnemen van geld uit een geldautomaat in euro’s binnen de Europese Unie is bij Nederlandse banken over het algemeen gratis. Banken zijn ook transparant over de kosten van het opnemen van geld, bijvoorbeeld via de informatie die ze publiceren op hun website. Consumenten kunnen op basis van de kosten van een betaalpakket en de door banken geboden dienstverlening kiezen waar ze hun betaalrekening(en) willen aanhouden.

Banken maken onderling (bilaterale) afspraken over de tarieven voor het gastgebruik van elkaars geldautomaat, net als voor veel andere vormen van onderlinge betalingen. Dit gaat om gevallen waarbij je klant bent bij de ene bank, en dan geld opneemt bij een geldautomaat van een andere bank. Bij banken van ongeveer dezelfde grootte kan het zijn dat er over en weer evenveel gastgebruik plaatsvindt en dat er netto geen of slechts beperkte geldbetalingen plaatsvinden. Bij banken van ongelijke grootte zullen er wel netto onderlinge betalingen plaatsvinden. Zoals aangegeven, kiest het overgrote deel van de Nederlandse banken ervoor om aan consumenten geen kosten door te berekenen voor het gastgebruik van een geldautomaat aan consumenten in binnen- en buitenland zolang het gaat om het opnemen van euro’s. Om die reden acht ik publicatie van de onderling overeengekomen tarieven voor gastgebruik niet noodzakelijk, mede gezien het bedrijfsvertrouwelijke karakter van deze tarieven.  

Recent hebben de drie grootste banken in Nederland, ABN AMRO, ING en Rabobank, besloten samen te werken bij de exploitatie van het netwerk van geldautomaten via Geldmaat. Ik vind het belangrijk vanuit het oogpunt van marktwerking dat kaarthouders van niet in Geldmaat participerende banken via open, transparante en niet-discriminatoire voorwaarden toegang krijgen tot het netwerk van Geldmaat en dat kleinere banken niet op achterstand gezet worden door deze samenwerking doordat ze bijvoorbeeld hele hoge tarieven voor gastgebruik moeten betalen of moeilijk toegang krijgen. Dat beperkt immers de concurrentie tussen de Nederlandse banken.

De toezichthouders achten een evaluatie van PSD2 nu nog te vroeg, aangezien de wetgeving ter implementatie van PSD2 nog maar recent in werking is. Voor een effectieve evaluatie zullen er eerst meer PSD2-partijen actief moeten zijn op de betaalmarkt. De RTS on strong customer authentication (SCA) and secure communication⁸ is pas sinds 14 september 2019 van kracht. De ervaringen met het toezicht zijn dus beperkt en het is onmogelijk om nu al duidelijke conclusies te trekken. Een periode van drie jaar na inwerkingtreding van genoemde wetgeving acht ik – samen met de toezichthouders - een reële periode voor evaluatie van PSD2.

De EBA heeft de bevoegdheid om tussentijds RTS-en te evalueren. Verder geldt dat indien zich ontwikkelingen voordoen die mogelijk in strijd zijn met PSD2, de verantwoordelijke toezichthouders deze kunnen onderzoeken en zo nodig maatregelen kunnen nemen. Er is sprake van doorlopend toezicht waarbij toezichthouders actief de ontwikkelingen op de markt monitoren en kunnen ingrijpen waar nodig.

Ik heb uw Kamer toegezegd de facultatieve uitsluitingsgrond “ernstige beroepsfout” bij toekomstige aanbestedingen van het betalingsverkeer nader uit te werken en daarbij oog te hebben voor de institutionele verhouding met de toezichthouders en waarborgen dat er een gelijk speelveld is in Europa.

De eerste aanbesteding van het betalingsverkeer waarin de uitgewerkte facultatieve uitsluitingsgrond “ernstige beroepsfout” wordt opgenomen, is de aanbesteding van credit cards, waarvan het beschrijvend document naar verwachting in oktober gepubliceerd zal worden. Een inschrijvende partij die een ernstige beroepsfout heeft gemaakt, wordt in de gelegenheid gesteld te bewijzen dat deze voldoende maatregelen heeft genomen om zijn betrouwbaarheid aan te tonen. Indien de aanbestedende dienst dat bewijs toereikend acht, wordt de betrokken inschrijver niet uitgesloten.

Ik heb aangegeven, rekening houdend met de voorbereidingstijd voor een nieuwe aanbesteding van een jaar, besloten te hebben om voor het betalingsverkeer van het Rijk (het betalingsverkeer van departementen en diensten) een nieuwe aanbestedingsprocedure op te starten. Dit leidt ertoe dat iedere partij opnieuw een gelijke kans heeft om de opdracht te winnen (ervan uitgaande dat de partij kan voldoen aan de voorwaarden).

De aanbestedingsprocedure voor het betalingsverkeer van het Rijk (departementen en diensten) is gestart met een verzoek tot deelname aan de marktconsultatie.

Ook is de aanbestedingsprocedure voor creditcards reeds van start gegaan en wordt de aanbestedingsprocedure voor het inkomende cards en online betalingsverkeer nu opgestart.

Daarnaast heb ik besloten de overeenkomst voor het betalingsverkeer van de Belastingdienst in 2022 met twee jaar te verlengen in verband met de lopende grote verandertrajecten bij de Belastingdienst. Het buitenlands betalingsverkeer van het ministerie van Buitenlandse Zaken zal in 2021 ook worden aanbesteed. Het ministerie van Buitenlandse Zaken is thans in een optimalisatie- en centralisatieproces van het mondiale betalingsverkeer.

Ik ben in gesprek met de huidige wederpartij of het mogelijk is bovenstaande twee overeenkomsten aan te scherpen op het gebied van onherroepelijke rechtelijke veroordeling en transacties op andere terreinen zoals corruptie en fraude door een opzeggingsgrond toe te voegen.