Preview document (🔗 origineel)

---

35 165	Verkiezingen 

25 295	Infectieziektenbestrijding 

Nr. 			INBRENG VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG

Vastgesteld, 11 juni 2020  

De vaste commissie voor Binnenlandse Zaken heeft enkele vragen en
opmerkingen over de brief van de minister van Binnenlandse Zaken en
Koninkrijksrelaties van 22 mei 2020 (TK 35165 en 25295 nr. 21) over de
mogelijke gevolgen van de  COVID19-uitbraak voor de verkiezingen voor de
belangrijkste democratische instituties. De vragen, alsmede de daarop op
….… door de minister gegeven antwoorden, zijn hieronder afgedrukt.

De voorzitter van de commissie,

Ziengs   

Adjunct-griffier van de commissie,

Hendrickx

VVD

De leden van de VVD-fractie bedanken de minister voor de brief over 	de
mogelijke gevolgen van COVID-19 voor de verkiezingen. Graag 	willen zij
de minister een aantal vragen voorleggen. Allereerst merken 	zij op dat
zij met de minister hopen dat de geplande verkiezingen op de 
gebruikelijke manier en op de geplande data kunnen plaatsvinden. De 
leden van de VVD-fractie hebben genoteerd dat de minister aangeeft 	dat
de vraag, of een van de komende verkiezingen uitgesteld zou 	moeten
worden, nu niet aan de orde is. Deze leden gaan daar op dit 	moment ook
niet van uit. Wel vinden zij het een goede zaak dat richting 	de
verkiezingen een aantal scenario’s wordt uitgewerkt. We moeten 	immers
op alles voorbereid zijn.

Als het niet of in beperkte mate mogelijk is om stemlokalen op de 
noodzakelijke wijze in te richten, in ieder geval met inachtneming van 
de 1,5 meter afstand, dan is het denkbaar, zo schrijft de minister, dat 
andere opties overwogen worden. Is daarbij een wijziging van het 	aantal
stemlokalen voor de minister een optie, zo vragen de leden 	van de
VVD-fractie. Zij kunnen zich voorstellen dat er meer 	stemlokalen worden
gebruikt, om kiezers te kunnen verdelen over 	meerdere locaties, maar er
zou ook gebruik gemaakt kunnen worden 	van minder, maar grotere
stemlokalen, aangezien bij een deel van de 	stemlokalen de 1,5 meter
afstand niet haalbaar zal blijken. Graag 	krijgen de leden van de
VVD-fractie hierop een reactie van de minister.

In het kader van andere opties wordt briefstemmen genoemd. Moet 	voor
briefstemmen de Kieswet worden gewijzigd? In hoeverre is het 	denkbaar
dat kiezers bij komende verkiezingen op verschillende 	manieren hun stem
uitbrengen? Wordt dat ook meegenomen in het 	onderzoek? Of wordt er, ook
als de gebruikelijke wijze maar beperkt 	mogelijk is, voor één manier
van het uitbrengen van de stem gekozen? 	Graag krijgen de leden van de
VVD-fractie een reactie. Bij 	briefstemmen is het stemgeheim een
belangrijk aandachtspunt. Het is 	belangrijk dat dat gewaarborgd blijft,
zo menen zij.  

De leden van de VVD-fractie zijn voorts van mening dat elektronisch 
stemmen in deze situatie een mooie oplossing zou zijn geweest. 
Tegelijkertijd beseffen zij dat dit wettelijk nog niet mogelijk is en
ook 	niet te realiseren voor de aankomende verkiezingen. Wel vragen zij
de 	minister hoever het staat met de voorbereidingen voor elektronisch 
stemmen. 

Tot slot vragen de leden van de VVD-fractie of er nog andere 
scenario’s dan de twee in de brief genoemde, denkbaar zijn dan wel 
worden uitgewerkt. Zo ja, welke zijn dat?

CDA

De leden van de CDA-fractie hebben met belangstelling kennisge-nomen men
van de brief van de minister over de mogelijke gevolgen van de
maatregelen tegen verspreiding van het coronavirus voor 	de organisatie
van verkiezingen. Deze leden zien de uitwerking van 	de verschillende
scenario’s, waar gemeenten, openbare lichamen 	en de Kiesraad bij
betrokken worden, met belangstelling tegemoet. Overigens missen deze
leden in de brief aandacht voor de interne procedures van politieke
partijen voor de vaststelling van verkiezingsprogramma’s en
kandidatenlijsten. Is de minister bereid ook in overleg te treden met
politieke partijen om mogelijke belemmeringen als gevolg van de
coronamaatregelen in kaart te brengen?

D66 

De leden van de D66-fractie hebben met belangstelling kennis-genomen van
de brief over de mogelijke gevolgen van COVID19 voor de verkiezingen.
Deze leden waarderen en steunen de inzet om de komende verkiezingen
gewoon doorgang te laten vinden, ondanks de beperkingen die de huidige
omstandigheden met zich meebrengen. Zij kijken dan ook uit naar de
uitkomst van de onderzoeken op welke wijze deze verkiezingen doorgang
kunnen vinden. Verkiezingen vormen de kern van onze democratie en
verdienen daarom alle inspanning om uitstel te voorkomen. Kan de
minister toelichten hoe groot het aandeel kieslokalen geschikt bevonden
moet worden om de verkiezingen op de gebruikelijke wijze te laten
plaatsvinden? Zal voorafgaand aan een eventuele beslissing om over te
gaan op briefstemmen, worden gezocht naar alternatieve locaties voor
stemlokalen, aangezien het stemgeheim en de stemvrijheid bij
briefstemmen minder goed is te waarborgen? Kan de minister toelichten
hoe stemgerechtigden in een dergelijk geval op toegankelijke en
begrijpelijke wijze kunnen worden voorgelicht over briefstemmen om
foutieve stemmen te voorkomen, indien de verkiezingen zodanig zullen
verlopen?

Kan de minister aangeven welke stappen worden ondernomen om
stemgerechtigden die besmet zijn met COVID19 de mogelijkheid te bieden
hun stem te laten uitbrengen, gezien het feit dat zij geacht worden
thuis te blijven? Zou aan hen de optie geboden kunnen worden om per post
te stemmen of om bijvoorbeeld mobiele stembureaus in te zetten? Ziet de
minister überhaupt mogelijkheden om meer mobiele stembureaus in te
zetten voor mensen die ook door andere oorzaken niet in staat zijn
fysiek naar een stembureau te kunnen komen? Zijn er tevens mogelijkheden
om met dergelijke mobiele stembureaus ‘early voting’ te
bewerkstelligen?

De minister geeft in de brief aan dat Gedeputeerde staten wettelijk
bevoegd zijn om herindelingsverkiezingen eventueel uit te stellen. Kan
de minister toelichten op basis van welke adviezen deze afweging gemaakt
zal worden? Zal het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM)
specifiek onderzoek doen naar de gevolgen van verkiezingen in de
betreffende regio? Zal het uiteindelijke besluit genomen worden in
samenspraak met het Outbreak Management Team (OMT)?

Voorts grijpen de leden van de D66-fractie dit overleg graag aan nog
enkele gerelateerde vragen over de organisatie van verkiezingen te
stellen. Zo zijn zij ervan op de hoogte dat de minister overleg heeft
gevoerd met gehandicaptenorganisaties om hulp en bijstand bij het
stemmen voor mensen met een verstandelijke beperking toe te laten.
Tevens is de Kiesraad hier voorstander van. Welke voortgang is er op dit
dossier en wordt dit voor de eerstvolgende verkiezingen geregeld? 

Daarnaast zien de aan het woord zijnde leden graag dat elektronisch
tellen van stemmen spoedig mogelijk wordt gemaakt. Welke voortgang maakt
de minister op dit punt? Zij herinneren zich dat dit onderwerp een lange
parlementaire geschiedenis kent en waren verheugd door de aankondiging
van deze minister om hier werk van te maken. Wanneer verwacht de
minister dat de eerste experimenten hiermee plaatsvinden?

Voorts begrepen de aan het woord zijnde leden dat een nieuwe
verkiezingssoftware wordt geïntroduceerd. Wat is hiervan de stand van
zaken? Klopt het dat een tussenoplossing voor de verkiezingen in 2021 en
2022 gezocht is door vertraging op dit punt? Zo ja, welke extra kosten
heeft dit met zich meegebracht? 

Tot slot zijn de aan het woord zijnde leden benieuwd wat de stand van
zaken is rondom de effectievere strafbaarstelling van het ronselen van
volmachten. Graag ontvangen deze leden een toelichting.

GroenLinks

De leden van de fractie van GroenLinks hebben kennis genomen van de
brief van de minister over het verkiezingsproces tijdens de
coronacrisis. Deze leden vinden het goed dat de minister alle mogelijke
opties onderzoekt en de Kamer hier tijdig over informeert. Over de
inhoud van de brief en over het vervolg hebben deze leden nog een aantal
vragen.

Allereerst ontvangen de leden van de fractie van GroenLinks graag een
nader uitgewerkt tijdpad over hoe de komende maanden de scenario’s
worden uitgewerkt en wat de uiterste gewenste data zijn om eventueel
aanvullende besluitvorming af te ronden.

De minister schrijft dat wanneer de 1,5 meter beperking nog langere tijd
zal gelden dit mogelijk invloed kan hebben op het verkiezings-proces in
en rond stemlokalen. Een van de opties die de minister noemt is het
overstappen naar briefstemmen. De minister geeft hierbij zelf al aan dat
bij een briefstemming het stemgeheim en de stemvrij-heid niet dezelfde
waarborgen gelden als bij een stemming in een stemlokaal. De leden van
de fractie van GroenLinks delen deze mening en zijn dan ook in beginsel
geen voorstander van een brief-stemming. Deze leden zien graag andere
opties uitgewerkt om te voorkomen dat in een uiterste situatie tot een
briefstemming over gegaan zal moeten worden. Is het bijvoorbeeld, zo
vragen deze leden, mogelijk om verkiezingen over meerdere dagen uit te
spreiden en daarbij met tijdsloten te werken zodat een deel van de
kiezers op de ene dag zijn/haar stem uitbrengt en een deel op de andere
dag? En wat zijn volgens de minister de nadelen van verkiezingen op
meerdere dagen?

De minister schrijft dat in andere landen verkiezingen de afgelopen
periode (uitgesteld) door zijn gegaan. Welke lessen vallen er te leren
van de verkiezingen in deze landen in coronatijd? En zijn er uit deze
landen berichten over besmettingen die zijn opgelopen in of bij
stemlokalen?

De VNG en de NVVB pleiten in hun brief aan de Kamer voor snelle
innovaties in het verkiezingsproces. Zij stellen voor om vaart te maken
met het elektronisch tellen van de stemmen en met digitaal stemmen. De
leden van de fractie van GroenLinks ontvangen graag een reactie van de
minister op deze voorstellen van de VNG en de NVVB. 

De leden van de GroenLinks-fractie constateren dat bij eerdere
verkiezingen discussie was over het aantal stemlokalen in sommige
gemeenten en over de vraag of gemeenten voldoende middelen kregen voor
het organiseren van verkiezingen. Deze leden zouden graag van de
minister de toezegging krijgen dat zij zich er maximaal voor inzet dat
gebrekkige financiering geen rol kan spelen bij het organiseren van
voldoende stemlokalen bij de komende verkiezingen. Zeker niet wanneer
bijvoorbeeld extra stemlokalen ervoor kunnen zorgen dat de verkiezingen
op een veilige manier kunnen worden georganiseerd binnen de 1,5 meter
beperkingen.

SP 

De leden van de SP-fractie hebben kennis genomen van de mogelijke
gevolgen van COVID19 voor de verkiezingen en hebben hierover nog enkele
vragen en opmerkingen. Deze leden begrijpen dat de minister
verschillende mogelijkheden onderzoekt, waarbij zij aantekenen dat
uitstel van de verkiezingen met een jaar een zeer onwenselijke optie is.
De genoemde leden vragen naar de mogelijkheden die onderzocht worden om
verkiezingen in aangepaste vorm door te laten gaan. Zij lezen dat er met
name wordt gekeken naar de optie van briefstemmen. Genoemde leden zien
daar, gezien het moeilijk kunnen waarborgen van het stemgeheim,
bezwaren. De leden van de SP-fractie vragen dan ook naar andere
mogelijkheden. Wordt bijvoorbeeld ook onderzocht of stemmen in tijdslots
verlichting geeft en, in het geval van minder beschikbare stemlocaties,
gratis (taxi)vervoer van en naar de stemlocatie? Zijn er andere opties
denkbaar, zo vragen genoemde leden, om de verkiezingen in aangepaste
vorm doorgang te laten vinden?

ChristenUnie

De leden van de ChristenUnie-fractie danken de minister voor de
toegezonden stukken. Bij de inbreng voor het schriftelijk overleg
demo-cratie, kiesrecht en krimp van 14 mei jl. hebben genoemde leden al
een aantal vragen gesteld over de mogelijke gevolgen van COVID19 voor
verkiezingen, in het bijzonder voor personen met een beperking en/of een
kwetsbare gezondheid. Voor de mogelijke gevolgen van COVID-19 voor de
verkiezingen op Sint Eustatius hebben zij op 3 juni aandacht gevraagd
bij de behandeling van de wet herstel voorzie-ningen Sint Eustatius. Op
dit moment hebben de leden van de ChristenUnie-fractie nog behoefte aan
het stellen van een beperkt aantal aanvullende vragen. 

De leden van de ChristenUnie-fractie hebben er begrip voor dat
verschillende scenario’s worden onderzocht. Zij wensen wel op te
merken dat uitstel van de verkiezingen door hen onwenselijk wordt
geacht. Ditzelfde geldt voor een scenario waarbij wordt gekozen voor
briefstemmen. Genoemde leden spreken de hoop en het vertrouwen uit dat
in samenwerking met de Kiesraad, gemeenten en openbare lichamen kan
worden gekomen tot een zorgvuldige wijze van invulling van de
verkiezingen op de reeds gestelde datums. Zij vragen of ook advies van
het RIVM wordt ingewonnen bij de uitwerking van de scenario’s. 

De leden van de ChristenUnie-fractie zijn benieuwd welk beeld er
ontstaat uit de inventarisatie over de inrichting van stembureaus.
Kunnen gemeenten voorzien in voldoende stemlokalen waarbij de leden van
het stembureau en de kiezers anderhalve meter afstand kunnen houden –
bij het stemmen en het tellen van de stemmen? Genoemde leden vragen ook
of gemeenten gecompenseerd worden bij eventuele meerkosten. 

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen hoe in de scenario’s
rekening wordt gehouden met de verschillen in demografie. In
dichtbevolkte gebieden zullen hele andere vragen aan de orde zijn dan in
dunbevolkte gebieden. Welke uitgangspunten hanteert de minister dan ook
bij de uitwerking van de voorstellen, zodat in het hele land de
stembusgang op een gelijkwaardige wijze gewaarborgd is? Is de minister
tevens voornemens om in het gehele land dezelfde regels te hanteren, of
is het mogelijk dat bij een regionale opleving van het virus, en daarmee
gepaard gaande regionale beperkingen, verschillende regimes in het land
zullen gelden? Hoe beoordeelt de minister vervolgens de gevolgen die dit
weer kan hebben op de uitslag van de verkiezing? Zij vragen dit ook in
het licht van de mogelijkheid van een substantieel verschil in regels
tussen Europees en Caribisch Nederland. 

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen tot slot naar de gevolgen
voor het stemmen voor niet-ingezetenen. Het is voorstelbaar dat een
opleving van COVID-19 in andere landen invloed heeft op de
postvoorziening en daarmee ook de mogelijkheid om te stemmen per brief
aldaar. Hoe anticipeert de minister hierop? Zijn er naast bovengenoemd
voorbeeld andere omstandigheden waarmee rekening wordt gehouden die de
stembusgang voor niet-ingezetenen kunnen belemmeren of bemoeilijken?

50PLUS

De leden van 50PLUS-fractie danken voor de toezending van de brief
“Mogelijke gevolgen COVID19 voor de verkiezingen”. Zij hebben hier
nog wel een vraag over.

De brief benoemt slechts het onderzoeken van scenario’s. Op zich
vinden de leden van de 50PLUS-fractie het wijs om voorbereid te zijn op
eventualiteiten. Graag zien deze leden echter in de scenario’s ook
expliciet opgenomen aan welke strenge eisen de noodzaak tot uitstel zal
worden getoetst.

 PAGE    

 PAGE   1