Preview document (🔗 origineel)

---

Betreft: Position Paper EU-Mercosur vrijhandelsverdrag

Op 9 maart 2023 is er een rondetafelgesprek over het EU-Mercosur vrijhandelsverdrag, waaraan de Landbouwcoalitie voor Rechtvaardige Handel zal deelnemen. Deze coalitie bestaat uit de volgende organisaties: Agractie Nederland, Dutch Dairymen Board (DDB), Nederlandse Akkerbouw Vakbond (NAV), Nederlandse Melkveehouders Vakbond (NMV), Platform Aarde Boer Consument en Vereniging voor Biologisch-Dynamische Landbouw en Voeding (BD-Vereniging). We werken nauw samen met maatschappelijke organisaties en vakbonden binnen de Handel Anders!-coalitie.

Belangrijkste kritiekpunten op het verdrag

* Het EU-Mercosur-verdrag stelt de Europese akkerbouwers en veehouders bloot aan oneerlijke concurrentie door import van producten die zijn geproduceerd onder (veel) lagere milieu-, arbeids-, voedselveiligheids- en dierenwelzijnsstandaarden. Dit omdat er - ondanks veel retoriek over strengere duurzaamheidshoofdstukken - nog steeds geen eisen mogen worden gesteld aan importproducten op gebied van milieu, dierenwelzijn en arbeidsomstandigheden binnen de WTO en dit verdrag. Binnen de veeteelt zijn de dierenwelzijnseisen in Mercosur niet bestaand of een stuk lager dan in de EU,¹ en is er geen sprake van een sluitend en controleerbaar Identificatie- en Registratiesysteem. Bij de teelt van o.a. soja, tarwe, suikerriet, appels en peren worden er in Latijns-Amerika vele bestrijdingsmiddelen gebruikt die in de EU zijn verboden. Door dit verdrag zullen er nog meer van deze verboden pesticiden naar de Mercosur worden geëxporteerd. Residuen van deze bestrijdingsmiddelen komen zo toch in de Europese voedselketen terecht.²

* Het verdrag zal vooral negatief uitpakken voor gezinsbedrijven met name in de rund- en pluimveehouderij en akkerbouw, omdat de tariefvrije import van rundvlees, pluimveevlees, suiker en ethanol fors verhoogd zal worden. Er zal ook meer soja geïmporteerd worden doordat Argentinië haar exportbelasting dient af te schaffen en indirect zal er meer soja geteeld worden voor de extra quota pluimveevlees. ³

* Dit verdrag staat daarmee lijnrecht tegenover het streven naar kringlooplandbouw, transitie naar verduurzaming en een lange-termijn-perspectief voor boeren in 2040, van dit kabinet. Minister Adema van LNV erkent daarbij dat het verdienvermogen van boeren cruciaal is. Dat zal echter ernstig te lijden hebben van de oneerlijke concurrentie door dit verdrag en andere handelsverdragen waarbij de landbouw steeds als wisselgeld wordt gebruikt om offensieve belangen binnen industrie en diensten binnen te halen. We zijn dan ook blij met de breed ingediende motie tegen dit verdrag als landbouw er onderdeel vanuit maakt, door de Tweede Kamercommissie LNV. ⁴

* In de Mercosur-landen zal de extra productie van soja, vlees en suiker voor de EU gepaard gaan met natuurvernietiging en schending van landrechten van kleine boeren en Inheemse volkeren. Deze export draagt ook verder bij aan klimaatverandering door deze natuurvernietiging, en het onnodige transport van producten waarvan de EU voldoende aanbod heeft (vlees) of alternatieven kan produceren zoals eiwit- en oliegewassen.

Het verdrag blijft ook met kunstgrepen onacceptabel

Zoals bekend is er veel kritiek op dit EU-Mercosur verdrag. Een meerderheid van de Tweede Kamer heeft zich er tegen gekeerd middels een aangenomen motie.⁵ De Europese Commissie probeert met allerlei kunstgrepen het verdrag toch acceptabel te maken, met een te verwachten inlegvel (additional protocol) en aanvullende wetgeving. Zo is er een EU-ontbossingwet in de maak. Die heeft echter als nadeel dat de ontbossing voor suiker en bio-ethanol gewoon kan doorgaan. Ook doen savannes niet mee, terwijl die in de Mercosur-landen juist moeten wijken voor sojaplantages.

Daarbij zal dit verdrag sowieso direct of indirect leiden tot meer ontbossing, omdat de totale export van genoemde (luxe)producten hoe dan ook gaat stijgen. Zogenaamde ‘niet-ontboste producten’ gaan dan naar de EU, terwijl China de ‘ontboste producten’ gaat afnemen. Dat Lula nu president is, is zeker vooruitgang, want hij kan de steeds grotere ontbossing hopelijk wat verminderen. Maar dat is zeker geen reden nu wel dit verdrag te zijn, te meer er een conservatieve meerderheid in het Braziliaanse parlement is, die onder grote invloed staat van grootgrondbezitters en multinationale agribusiness.

Een andere kunstgreep die de Europese Commissie binnenkort dreigt uit te halen is het verdrag te splitsen in een handelsdeel en een samenwerkingsdeel. Het voor ons essentiële handelsdeel hoeft dan niet meer te worden voorgelegd aan de nationale parlementen. Ook wordt een eventuele Nee-stem - die u aan minister Schreinemacher wilt meegeven aan de Europese Raad - veel minder waard, omdat er daar geen unanimiteit meer nodig is. Uw democratische inspraak in dit verdrag wordt dus op twee manieren ernstig beperkt.

Het Nederlandse kabinet liet onlangs zien dat zij helemaal niet zitten te wachten op een multilateral rules-based trade system, terwijl premier Rutte eerder zei dat na te streven samen met andere regeringsleiders.⁶ Het kabinet wil namelijk de Nederlandse IMVO-wetgeving tegenhouden.⁷ Ook al vanwege de niet afdwingbare duurzaamheidshoofdstukken dreigen deze en andere handelsverdragen vooral rules-based te blijven voor de multinationals, die hun belangen zoals toegang tot markten en grondstoffen keihard kunnen blijven vastleggen hierin.

Laat u ook niet misleiden door de oproep dat het verdrag plotseling om geopolitieke redenen moet worden afgesloten, bijvoorbeeld omdat China ons anders voor is (en de mondiale standaarden zou gaan bepalen). Er is nu al een goede handelsrelatie met Mercosur en die kan vanzelfsprekend verbeterd worden door betere onderlinge afspraken. Maar daar is dit slecht handelsverdrag niet voor nodig.

Alternatief

De EU en Mercosur zouden samen kunnen optrekken in een drastische hervorming van de huidige WTO-regels, zodat beide continenten meer zelfvoorzienend kunnen worden in basisbehoeften als voedsel en energie. De coronacrisis en de oorlog met Oekraïne heeft hiertoe alle reden gegeven. In plaats van hun industrie kapot te concurreren met dit verdrag, geeft de EU dan de Mercosur de kans om deze industrie en kwalitatief hoogwaardige banen te beschermen. Aan de andere kant krijgen Europese akkerbouwers de kans om Europese eiwit- en oliegewassen te telen door verhoogde importheffingen op soja. En mocht het Nederlandse stikstofbeleid er toe leiden dat de veestapel verminderd wordt dan krijgen - door het uitschakelen van oneerlijke concurrentie - veehouders de kans ook met minder dieren een leefbaar inkomen te behouden. Daarvoor zal echter ook het Europese Gemeenschappelijke Landbouwbeleid (GLB) moeten worden veranderd, waaronder de herinvoering van flexibele productiebeheersing en minimumprijzen.

Naast de bij onze coalitie aangesloten boerenorganisaties hebben overigens ook de Europese boerenorganisatie COPA-Cogeca (waarvan LTO Nederland lid is) ⁸ en de Europese en Nederlandse (Nepluvi) pluimveesector grote kritiek op dit verdrag.^{9 10 11} Europese boerenorganisaties hebben zich in een gezamenlijke verklaring tegen dit verdrag gekeerd.¹² Hun pleidooi: een frisse start voor handelsbeleid met eerlijke prijzen en bescherming van mensenrechten en het milieu.

Een Nee tegen dit verdrag biedt dan ook een uitgelezen kans tot zowel deze broodnodige hervorming van het handels- als landbouwbeleid, als tot een effectief Landbouwakkoord. Randvoorwaarde hiervoor is, dat landbouw en voedsel op zijn minst buiten dergelijke handelsverdragen blijft, die zijn gebaseerd op de huidige WTO-regels. Dan kunnen aparte afspraken worden gemaakt voor de handel in landbouwproducten, waarin wel eisen gesteld kunnen worden aan de productiewijze van importproducten, en kunnen Europese en Nederlandse boeren worden beschermd tegen oneerlijke concurrentie.
Samen met vakbonden en maatschappelijke organisaties hebben we in 2020 een rapport geschreven waarin meer details over onze voorstellen tot een rechtvaardiger multilateraal handelssysteem.¹³

Guus Geurts
Coördinator Landbouwcoalitie voor Rechtvaardige Handel
1 maart 2023

---

1. The EU-Mercosur trade agreement: A trade-off at the expense of animal welfare, The Greens/EFA in EP, 2021, zie: http://extranet.greens-efa-service.eu/public/media/file/1/6797↩︎

2. In 2018-19 werden er 7.000 ton - in de EU verboden - pesticiden van de EU naar de Mercosur geëxporteerd. EU exports of banned pesticides fuelling death & destruction in Mercosur, May 2021, zie: https://left.eu/issues/publications/cycle-of-poison-and-molecular-colonialism-in-the-commercial-relationship-between-mercosur-and-the-european-union/↩︎

3. Zie voor precieze aantallen en een uitgebreide analyse: Hoofdstuk 2 Gevolgen voor landbouw, veehouderij en voedselvoorziening in het rapport Het EU-Mercosur handelsverdrag: een kritische analyse en een alternatief door de Handel Anders!-coalitie (2021): https://handelanders.nl/wp-content/uploads/2021/10/nieuwe-publicatie-over-het-EU-Mercosur-handelsverdrag.pdf↩︎

4. https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/moties/detail?id=2023Z03410&did=2023D08026↩︎

5. https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/detail?id=2020Z03354&did=2020D07035↩︎

6. Brief Europese regeringsleiders over EU-Mercosur, 20 juni 2019: https://www.politico.eu/wp-content/uploads/2019/06/Letter-to-Juncker.pdf?utm_source=POLITICO.EU&utm_campaign=fb2b463d0f-EMAIL_CAMPAIGN_2019_06_24_03_44&utm_medium=email&utm_term=0_10959edeb5-fb2b463d0f-189810753↩︎

7. Kabinet blokkeert omstreden wet voor maatschappelijk verantwoord ondernemen, RTL Nieuws, 16 februari 2023, https://www.rtlnieuws.nl/economie/artikel/5365993/kabinet-imvo-maatschappelijk-ondernemen-bedrijven-vno-ncw-boskalis↩︎

8. Copa Cogeca adds voice to Mercosur concern, 20 juni 2019, zie: https://www.foodnavigator.com/Article/2019/06/20/Copa-Cogeca-adds-voice-to-Mercosur-concern↩︎

9. https://www.pluimveeweb.nl/artikel/208915-kippenvleesfabrikanten-luiden-noodklok-over-mercosur-deal/↩︎

10. https://www.pluimveeweb.nl/artikel/208928-gert-jan-oplaat-witheet-over-mercosur-deal-europese-commissie-lijkt-wel-de-sinterklaasbrigade/↩︎

11. https://www.globalmeatnews.com/Article/2019/06/19/EU-leaders-express-deep-concern-over-Mercosur↩︎

12. Joint Declarationby European Farmers, 2020, zie: https://www.eurovia.org/wp-content/uploads/2020/09/EN_2020-Peasant-Declaration_Stop-EU-Mercosur_final-2.pdf↩︎

13. Een oproep voor eerlijke en duurzame handel, Handel Anders! Coalitie (2020), zie rapport en lancering: https://handelanders.nl/geslaagde-lancering-publicatie-in-nieuwspoort/↩︎