De middelen ter hoogte van € 40 miljoen euro worden aanvullend ingezet op de eerdere toegekende middelen ten behoeve van de zeehaven. Dit komt boven op de € 34 mln. die via incidentele uitkeringen eerder vanuit IenW zijn verstrekt en € 12,5 mln. die hiervoor vanuit een eerdere tranche Regiodeals voor is vrijgemaakt.

Met deze middelen kan het openbaar lichaam Saba overgaan tot het gunnen van de aanbesteding aan de aannemer om de zeehaven te bouwen. Ondanks dat investering, onderhoud en vervanging van zeehavens een eilandelijke taak is, hebben openbare lichamen hier niet de financiële middelen voor en mogen zij niet lenen op de kapitaalmarkt. Dit maakt dan ook dat een bijdrage van de Rijksoverheid noodzakelijk is.

Verder is er sprake van een adequaat kwaliteitsniveau dat rekening houdt met orkaanbestendigheid en toegankelijkheid van passagiers en vrachtschepen, waarbij verzekeraars pleziervoertuigen toelaten op Saba. Dit laatste is van belang om een toename van toeristen en de daaraan gekoppelde inkomsten voor Saba en ondernemers op het eiland te kunnen vergroten. Middels de voorwaarden gekoppeld aan de bijzondere uitkering wordt een sobere aanpak verzekerd en worden de middelen doelmatig uitgegeven.

Goed bestuur en de democratische rechtsstaat vormen het fundament van onze samenleving. Dat vergt bescherming en waakzaamheid voor nieuwe bedreigingen van de stabiliteit van onze democratische rechtsstaat. Zoals in het regeerprogramma (hoofdstuk 7) wordt benoemd is nu het moment om de weg vrij te maken voor herstel en verandering. De enveloppe voor «Goed bestuur en Sterke Rechtsstaat» wordt benut en verdeeld over de versterking van drie thema’s: goed bestuur, democratische rechtsstaat en rechtsstaat. Elk thema kent diverse onderliggende doelstellingen die hieronder worden toegelicht.

Het thema «versterken rechtstaat» valt buiten dit kader Beleidskeuzes uitgelegd omdat deze middelen op de begroting van JenV geplaatst zullen worden. Het gaat hier om 25% van de totaal beschikbare middelen vanuit het hoofdlijnenakkoord, bedoeld voor investeringen in goed bestuur en de democratische rechtsstaat. Dit kader Beleidskeuzes uitgelegd gaat over de overige 75% die op de BZK begroting worden geplaatst.

Thema Goed bestuur

Doelstelling 1:

Oog voor sterk bestuur, regio en medeoverheden

(maatschappelijke effect)

Doelstelling 2:

Versterken dienstbare overheidsorganisaties

(maatschappelijk effect)

Thema Democratische rechtsstaat

Doelstelling 1:

Versterken instituties rechtsstaat

(maatschappelijk effect)

Doelstelling 2:

Versterken democratische instituties en weerbaar bestuur

(maatschappelijk effect)

Deze middelen komen beschikbaar voor het uitbreiden van het mandaat van de Kiesraad tot een Kiesautoriteit. Ook wordt er ingezet op de vernieuwing van het kiesstelsel. Middelen gaan ook naar het vergroten van de toegankelijkheid en uitvoerbaarheid van verkiezingen.

Vanuit deze middelen wordt daarnaast ingezet op het vergroten van democratisch burgerschap.

Ook gaan middelen naar de versterking van de ondersteuning van de Tweede Kamer en (decentrale) politieke partijen. Daarnaast komen middelen beschikbaar voor de structurele kosten voor de invoering van een correctief referendum. Ook komen middelen beschikbaar voor het vergroten van de weerbaarheid van de samenleving tegen desinformatie, Tot slot gaan middelen naar een integer en weerbaar bestuur met onder andere implementatie aanbevelingen van de GRECO op integriteit.

Oog voor sterk bestuur, regio en medeoverheden:

Er wordt onder andere ingezet op de doorontwikkeling van de uitvoerbaarheidstoets decentrale overheden (UDO) en het ondersteunen van decentrale netwerken, zodat medeoverheden beter en eerder betrokken worden bij de voorbereiding van beleid en wetgeving. Hiermee worden inzichten uit de uitvoeringspraktijk beter betrokken in landelijk beleid.

Om decentrale overheden in staat te stellen als democratisch gelegitimeerde overheden zelfstandig en adequaat te functioneren, wordt onder meer ingezet op versterking van de decentrale griffies, rekenkamers en ombudsfunctie.

Versterken dienstbare overheidsorganisaties:

Er wordt onder meer ingezet op het gericht voorkomen, opsporen, openbaar maken en aanpakken van onevenredige hardheden in beleid, wetgeving en uitvoering die (groepen) burgers en ondernemers hard kunnen raken en potentieel ontwrichten.

Versterken instituties rechtsstaat

Het kabinet bereidt onder andere een grondwetsherzieningsvoorstel voor tot invoering van een constitutioneel hof dat wetten, regels en besluiten kan toetsen aan de Grondwet. Voor de preventie en aanpak van alle vormen van discriminatie en racisme in de samenleving stelt het kabinet een nationaal programma met meerjarenagenda op.

Versterken democratische instituties en weerbaar bestuur

Door middel van subsidies stellen we onder andere de Tweede Kamer en politieke partijen beter in staat om hun taken uit te voeren.

Onder andere de Kiesraad wordt met een extra investering omgevormd naar een Kiesautoriteit waaraan we meer bevoegdheden geven.

Op de Strategische Evaluatie Agenda (SEA) is zichtbaar dat in 2028 periodieke rapportages gepland staan op de SEA-thema’s Goed functionerend openbaar bestuur en Sterke en weerbare democratische rechtsstaat (voorheen: beleidsdoorlichting).

In deze synthese-onderzoeken zal aandacht zijn voor deze financiële impuls vanuit het hoofdlijnenakkoord. De komende jaren – in de aanloop naar 2028 – zullen verschillende onderdelen van deze envelop daarom als voorbereiding op deze periodieke rapportages separaat geëvalueerd worden. Op de SEA van 2026 wordt hiervoor een eerste evaluatieprogrammering opgenomen.