[overzicht] [activiteiten] [ongeplande activiteiten] [besluiten] [commissies] [geschenken] [kamerleden] [kamerstukdossiers] [🧑mijn] [open vragen]
[toezeggingen] [stemmingen] [verslagen] [🔍 uitgebreid zoeken] [wat is dit?]

Memorie van toelichting

Wijziging van de begrotingsstaat voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp (XVII) voor het jaar 2025 (wijziging samenhangende met de Voorjaarsnota)

Memorie van toelichting

Nummer: 2025D18396, datum: 2025-04-23, bijgewerkt: 2025-05-22 16:47, versie: 2 (versie 1)

Directe link naar document (.docx), link naar pagina op de Tweede Kamer site.

Gerelateerde personen:

Onderdeel van kamerstukdossier 36725 XVII-2 Wijziging van de begrotingsstaat voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp (XVII) voor het jaar 2025 (wijziging samenhangende met de Voorjaarsnota).

Onderdeel van zaak 2025Z08077:

Onderdeel van activiteiten:

Preview document (🔗 origineel)

Tweede Kamer der Staten-Generaal 2
Vergaderjaar 2024‒2025
36 725XVII Wijziging van de begrotingsstaat voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp (XVII) voor het jaar 2025 (wijziging samenhangende met de Voorjaarsnota)
Nr. 2 MEMORIE VAN TOELICHTING

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET WETSVOORSTEL

Wetsartikelen 1 tot en met 3

De begrotingsstaten die onderdeel zijn van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 2.3, eerste lid, van de Comptabiliteitswet 2016 elk afzonderlijk bij wet vastgesteld en derhalve ook gewijzigd. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om voor het jaar 2025 wijzigingen aan te brengen in de begrotingsstaat voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp.

De in de begrotingsstaat opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zgn. begrotingstoelichting).

De Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp

R.J. Klever

B. BEGROTINGSTOELICHTING

1 Leeswijzer

De voorliggende suppletoire begroting bevat de voorgestelde wijzigingen ten opzichte van de Ontwerpbegroting 2025 van hoofdstuk XVII van de begroting van het Rijk.

In hoofdstuk 2 is een overzicht opgenomen met de belangrijkste mutaties op de begroting voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp met een toelichting op de substantiële verschillen.

Hoofdstuk 3 bevat per beleidsartikel een tabel budgettaire gevolgen van beleid. Na de tabel ‘budgettaire gevolgen van beleid’ wordt een toelichting op de mutaties gegeven. Hierbij worden per artikel de mutaties die groter of gelijk zijn aan de ondergrenzen in onderstaande staffel (tabel 1) conform de Rijksbegrotingsvoorschriften toegelicht. De wijzigingen van de verplichtingen worden alleen toegelicht wanneer ze groter zijn dan 10% ten opzichte van de vorige stand op artikelniveau.

Tabel 1 Ondergrenzen conform RBV
Omvang begrotingsartikel (stand ontwerpbegroting) in € miljoen Beleidsmatige mutaties (ondergrens in € miljoen) Technische mutaties (ondergrens in € miljoen)
< 50 1 2
=> 50 en < 200 2 4
=> 200 < 1000 5 10
=> 1000 10 20

Middels de extrapolatie wordt het jaar 2030 toegevoegd aan de begrotingshorizon. Hierdoor bevat het jaar 2030 (t+5) in de tabellen ‘Budgettaire gevolgen van beleid’ onder de beleidsartikelen zowel de mutaties uit deze eerste suppletoire begroting als een extrapolatie van de jaarbedragen.

2 Beleid

2.1 Overzicht belangrijke uitgaven- en ontvangstenmutaties

In dit wetsvoorstel is een aantal begrotingswijzigingen opgenomen die per saldo leiden tot een verhoging van de geraamde uitgaven op de begroting voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp (XVII) met EUR 55,7 miljoen. De stand van de geraamde ontvangsten blijft bij eerste suppletoire begroting gelijk.

De belangrijkste uitgavenmutaties bij eerste suppletoire begroting worden in onderstaande tabel weergegeven en toegelicht. De uitgebreide toelichtingen zijn per beleidsartikel opgenomen in hoofdstuk 3.

Tabel 2 Belangrijkste suppletoire uitgavenmutaties 2025 (Eerste suppletoire begroting) (bedragen x € 1.000)
Artikelnummer Uitgaven 2025 Uitgaven 2026 Uitgaven 2027 Uitgaven 2028 Uitgaven 2029 Uitgaven 2030
Vastgestelde begroting 2025 3 597 261 3 118 787 3 122 732 3 609 749 3 922 363
Belangrijkste suppletoire mutaties
1) Intensivering Handel en economie (beleidsbrief) 1.3 5 095 5 117 5 147 5 171 5 171
2) Intensivering Voedselzekerheid (beleidsbrief) 2.1 52 532 64 838 81 894 95 000 95 000
3) Intensivering Watermanagement (beleidsbrief) 2.2 89 029 109 883 138 789 161 000 161 000
4) Extensivering Klimaat (beleidsbrief) 2.3 ‒ 117 000 ‒ 142 000 ‒ 183 000 ‒ 213 000 ‒ 213 000
5) Extensivering Vrouwenrechten en gendergelijkheid (beleidsbrief) 3.2 ‒ 34 533 ‒ 36 908 ‒ 42 460 ‒ 45 978 ‒ 45 978
6) Nieuw beleidskader maatschappelijk middenveld (beleidsbrief) 3.3 ‒ 33 716 ‒ 58 459 ‒ 78 492 ‒ 94 195 ‒ 94 195
7) Extensivering Onderwijs (beleidsbrief) 3.4 ‒ 47 453 ‒ 50 277 ‒ 56 315 ‒ 60 980 ‒ 60 980
8) Intensivering Humanitaire hulp (beleidsbrief) 4.1 22 119 27 300 34 482 40 000 40 000
9) Intensivering Migratie (beleidsbrief) 4.2 52 532 64 838 81 894 95 000 95 000
10) Intensivering Veiligheid en stabiliteit (beleidsbrief) 4.3 41 473 51 188 64 653 75 000 75 000
11) Extensivering Multilaterale samenwerking (beleidsbrief) 5.1 ‒ 28 027 ‒ 34 061 ‒ 44 590 ‒ 52 923 ‒ 52 923
12) Lagere raming asieluitgaven 5.4 200 000 200 000 400 408 203 000 140 000 140 000
13) Intensivering Handel en economie (vanuit 5.4) 1.3 10 000 45 000 45 000
14) Intensivering Humanitaire hulp (vanuit 5.4) 4.1 43 000 43 000
15) Intensivering Migratie (vanuit 5.4) 4.2 40 358 40 358
16) Intensivering Migratiepartnerschappen (in samenwerking met AenM) 4.2 20 000 35 000 44 000 44 000 44 000 44 000
17) Intensivering Veiligheid en stabiliteit (vanuit 5.4) 4.3 45 000 45 000
18) Oekraïne UPF 2 1.3 17 000 10 000 4 000 1 500
19) Oekraïne 5.3 252 000
20) Bijstelling economische groei t.o.v. MEV 5.4 113 874 81 716 113 958 129 694 328 990
21) Taakstelling LPB 5.4 ‒ 48 884 ‒ 49 766 ‒ 37 091 ‒ 37 832 ‒ 40 485 ‒ 40 485
22) EU-toerekening aan ODA 5.4 ‒ 61 000 ‒ 61 000 ‒ 61 000 ‒ 61 000 ‒ 61 000 ‒ 61 000
23) Extrapolatie 3 923 228
24) Overige mutaties div. ‒ 81 453 ‒ 187 609 ‒ 237 307 ‒ 64 873 ‒ 161 960 ‒ 231 133
Stand 1e suppletoire begroting 2025 3 652 924 3 606 695 3 492 275 3 810 504 3 976 707 4 107 695

Toelichting

1-11) Het uitgavenbudget in 2026 en verder voor de verschillende subartikelen is bijgesteld conform de beleidsbrief Ontwikkelingshulp (Kamerstuk 36 180 nr. 133). Voor de intensiveringen heeft uw Kamer de onderbouwing conform de werkwijze Beleidskeuzes uitgelegd (CW3.1) ontvangen in de Kamerstukken 36 180 nr. 134 en 36 180 nr. 136.

12) Het budget stijgt in 2025 en 2026 met cumulatief circa EUR 1,3 miljard vanwege de neerwaartse bijstelling van de raming voor asieluitgaven op de begroting van Asiel en Migratie. Dit budget wordt middels een kasschuif verdeeld over de jaren 2025 t/m 2030.

13-17) Ontstane ruimte op artikel 5.4 vanwege de neerwaartse bijstelling van de raming voor asieluitgaven op de begroting van Asiel en Migratie wordt ingezet voor de belangen handel en economie, veiligheid en stabiliteit en migratie. Ook wordt ontstane ruimte ingezet voor humanitaire hulp gezien crises wereldwijd. Deze inzet valt onder de CW3.1-kaders zoals uiteengezet in de Kamerstukken 36 180 nr. 134 en 36 180 nr. 136.

18) De UPF2 middelen die in 2024 niet zijn uitgegeven, worden bij deze suppletoire begroting overgeheveld naar artikel 1.3 en worden verdeeld over de jaren 2025 t/m 2028.

19) Het kabinet heeft voor 2026 additionele middelen voor niet-militaire steun aan Oekraïne beschikbaar gesteld.

20) Het totale ODA-budget stijgt cumulatief met EUR 768 miljoen in de jaren 2026 t/m 2030 vanwege koppeling van het ODA-budget aan de groei van het Bruto Nationaal Inkomen.

21) Daarnaast daalt het totale ODA-budget met cumulatief circa EUR 255 miljoen binnen de begrotingshorizon vanwege een Rijksbrede taakstelling op loon- en prijsbijstellingen.

22) De Nederlandse EU-afdrachten zijn voor een gedeelte toerekenbaar aan ODA. Dit percentage is als onderdeel van de Voorjaarsbesluitvorming geactualiseerd, waardoor EUR 61 miljoen per jaar extra onder het bestaande ODA-plafond moet worden ingepast. Dit leidt tot een verlaging van de buffer op artikel 5.4 van EUR 61 miljoen per jaar structureel.

23) Conform reguliere systematiek is het jaar 2030 aan de begrotingshorizon toegevoegd.

Tabel 3 Belangrijkste suppletoire ontvangstenmutaties 2025 (Eerste suppletoire begroting) (bedragen x € 1.000)
Artikelnummer Ontvangsten 2025 Ontvangsten 2026 Ontvangsten 2027 Ontvangsten 2028 Ontvangsten 2029 Ontvangsten 2030
Vastgestelde begroting 2025 53 225 48 354 44 749 42 908 41 922
Belangrijkste suppletoire mutaties
1) Extrapolatie div. 41 919
Stand 1e suppletoire begroting 2025 53 225 48 354 44 749 42 908 41 922 41 919

3 Beleidsartikelen

Artikel 1: Duurzame economische ontwikkeling, handel en investeringen

Budgettaire gevolgen van beleid

In aansluiting op de ontwerpbegrotingen en de Voorjaarsnota worden vanaf 2024 ook de mutaties voor het jaar t+5 opgenomen in de tabel budgettaire gevolgen van beleid van de 1ste suppletoire begrotingen. Dit betreft de extrapolatie van de begroting – het toevoegen van het jaar t+5 – en vervolgens de mutaties tot en met t+5 die tijdens de voorjaarsbesluitvorming zijn verwerkt.

Tabel 4 Budgettaire gevolgen van beleid art. 1 Duurzame economische ontwikkeling,handel en investeringen (Eerste suppletoire begroting) (bedragen x € 1.000)
Ontwerpbegroting t (1) Mutaties via NvW, moties, amendementen en ISB (2) Vastgestelde begroting t (3) = (1) + (2) Mutaties 1e suppletoire begroting (4) Stand 1e suppletoire begroting (5) = (3) + (4) Mutatie 2026 Mutatie 2027 Mutatie 2028 Mutatie 2029 Mutatie 2030
Art. Verplichtingen 379.145 0 379.145 34.569 413.714 48.325 40.357 2.670 2.713 436.663
Uitgaven 536.817 0 536.817 10.069 546.886 62.225 55.507 8.070 6.613 644.335
1.1 Duurzaam handels- en investeringssysteem, inclusief MVO 32.130 0 32.130 400 32.530 400 0 0 0 37.712
Subsidies (regelingen) 13.558 0 13.558 500 14.058 ‒ 1.000 ‒ 1.000 ‒ 1.000 ‒ 1.000 22.275
MVO en beleidsondersteuning (ODA) 9.305 0 9.305 500 9.805 ‒ 1.000 ‒ 1.000 ‒ 1.000 ‒ 1.000 13.383
MVO en beleidsondersteuning (non-ODA) 4.253 0 4.253 0 4.253 0 0 0 0 8.892
Opdrachten 2.231 0 2.231 0 2.231 0 0 0 0 2.294
MVO en beleidsondersteuning (non-ODA) 2.231 0 2.231 0 2.231 0 0 0 0 2.294
Bijdrage aan agentschappen 1.716 0 1.716 1.000 2.716 1.000 1.000 1.000 1.000 3.300
Rijksdienst voor ondernemend Nederland 1.716 0 1.716 1.000 2.716 1.000 1.000 1.000 1.000 3.300
Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties 14.625 0 14.625 ‒ 1.100 13.525 400 0 0 0 9.843
MVO en beleidsondersteuning (ODA) 8.430 0 8.430 ‒ 1.500 6.930 0 0 0 0 3.648
Contributies internationaal ondernemen (non-ODA) 6.195 0 6.195 400 6.595 400 0 0 0 6.195
1.2 Versterkte Nederlandse Handels- en Investeringspositie 105.176 0 105.176 3.153 108.329 2.214 1.874 1.907 1.926 97.218
Subsidies (regelingen) 30.781 0 30.781 0 30.781 0 0 0 0 30.781
Programma's internationaal ondernemen 10.000 0 10.000 0 10.000 0 0 0 0 10.000
Versterking concurrentiepositie Nederland 6.502 0 6.502 0 6.502 0 0 0 0 6.502
Invest Internationaal 9.780 0 9.780 0 9.780 0 0 0 0 9.780
Dutch Trade and Investment Fund 4.499 0 4.499 0 4.499 0 0 0 0 4.499
Garanties 1.500 0 1.500 3.000 4.500 3.000 3.000 3.000 3.000 4.500
Dutch Trade and Investment Fund 1.500 0 1.500 3.000 4.500 3.000 3.000 3.000 3.000 4.500
Opdrachten 24.655 0 24.655 ‒ 2.400 22.255 ‒ 3.000 ‒ 3.000 ‒ 3.000 ‒ 3.000 11.752
Programma's internationaal ondernemen 10.566 0 10.566 0 10.566 0 0 0 0 10.566
Dutch Trade and Investment Fund 4.186 0 4.186 ‒ 3.000 1.186 ‒ 3.000 ‒ 3.000 ‒ 3.000 ‒ 3.000 1.186
Wereldtentoonstelling 9.903 0 9.903 600 10.503 0 0 0 0 0
Bijdrage aan agentschappen 48.240 0 48.240 2.553 50.793 2.214 1.874 1.907 1.926 50.185
Rijksdienst voor ondernemend Nederland 48.240 0 48.240 2.553 50.793 2.214 1.874 1.907 1.926 50.185
1.3 Versterkte private sector en arbeidsmarkt in ontwikkelingslanden 399.511 0 399.511 6.516 406.027 59.611 53.633 6.163 4.687 509.405
Subsidies (regelingen) 127.543 0 127.543 12.321 139.864 6.845 ‒ 1.133 ‒ 1.603 ‒ 3.079 177.928
Marktontwikkeling en markttoegang 12.362 0 12.362 25.418 37.780 15.845 7.867 7.397 5.921 25.971
Economic governance and institutions 3.153 0 3.153 10.000 13.153 0 0 0 0 22.400
Financiële sector ontwikkeling 36.809 0 36.809 ‒ 16.200 20.609 0 0 0 0 52.757
Infrastructuurontwikkeling 22.380 0 22.380 0 22.380 0 0 0 0 24.100
Duurzame productie en handel 35.504 0 35.504 0 35.504 0 0 0 0 49.700
(Jeugd)werkgelegenheid 9.000 0 9.000 ‒ 8.000 1.000 ‒ 9.000 ‒ 9.000 ‒ 9.000 ‒ 9.000 0
Nexus onderwijs en werk 2.685 0 2.685 203 2.888 0 0 0 0 0
Lokale private sector ontwikkeling 5.650 0 5.650 900 6.550 0 0 0 0 3.000
Leningen 50.000 0 50.000 ‒ 13.800 36.200 0 0 0 0 68.161
Infrastructuurontwikkeling 10.000 0 10.000 ‒ 3.800 6.200 0 0 0 0 10.000
Financiële sector ontwikkeling 40.000 0 40.000 ‒ 10.000 30.000 0 0 0 0 58.161
Garanties 10.000 0 10.000 0 10.000 0 0 0 0 10.000
Financiële sector ontwikkeling 10.000 0 10.000 0 10.000 0 0 0 0 10.000
Opdrachten 61.800 0 61.800 8.000 69.800 9.000 9.000 9.000 9.000 72.350
Marktontwikkeling en markttoegang 12.000 0 12.000 0 12.000 0 0 0 0 12.000
Economic governance and institutions 17.000 0 17.000 0 17.000 0 0 0 0 17.000
Financiële sector ontwikkeling 1.000 0 1.000 0 1.000 0 0 0 0 1.000
Infrastructuurontwikkeling 1.750 0 1.750 8.000 9.750 9.000 9.000 9.000 9.000 10.750
(Jeugd)werkgelegenheid 30.050 0 30.050 0 30.050 0 0 0 0 31.600
Bijdrage aan agentschappen 26.000 0 26.000 ‒ 484 25.516 ‒ 484 ‒ 484 ‒ 484 ‒ 484 25.516
Rijksdienst voor ondernemend Nederland 26.000 0 26.000 ‒ 484 25.516 ‒ 484 ‒ 484 ‒ 484 ‒ 484 25.516
Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties 124.168 0 124.168 ‒ 9.521 114.647 ‒ 750 1.250 ‒ 750 ‒ 750 155.450
International Labour Organisation 5.700 0 5.700 100 5.800 100 100 100 100 5.800
Lokale private sector ontwikkeling 38.860 0 38.860 ‒ 1.900 36.960 ‒ 1.000 ‒ 1.000 ‒ 1.000 ‒ 1.000 34.150
Marktontwikkeling en markttoegang 11.109 0 11.109 ‒ 3.000 8.109 0 0 0 0 18.600
Partnershipprogramma ILO 6.450 0 6.450 ‒ 1.850 4.600 ‒ 1.850 150 ‒ 1.850 ‒ 1.850 4.600
Economic governance and institutions 6.000 0 6.000 0 6.000 0 0 0 0 6.000
Financiële sector ontwikkeling 16.000 0 16.000 0 16.000 0 0 0 0 16.000
Infrastructuurontwikkeling 31.909 0 31.909 0 31.909 0 0 0 0 68.300
Nexus onderwijs en werk 8.140 0 8.140 ‒ 4.871 3.269 0 0 0 0 0
Duurzame productie en handel 0 0 0 2.000 2.000 2.000 2.000 2.000 2.000 2.000
Nog te verdelen 0 0 0 10.000 10.000 45.000 45.000 0 0 0
Nog te verdelen 0 0 0 10.000 10.000 45.000 45.000 0 0 0
Ontvangsten 14.000 0 14.000 0 14.000 0 0 0 0 14.000
Tabel 5 Uitsplitsing ontvangsten voor beleid art. 1 Duurzame economische ontwikkeling,handel en investeringen (Eerste suppletoire begroting) (bedragen x € 1.000)
Ontwerpbegroting t (1) Mutaties via NvW, moties, amendementen en ISB (2) Vastgestelde begroting t (3) = (1) + (2) Mutaties 1e suppletoire begroting (4) Stand 1e suppletoire begroting (5) = (3) + (4) Mutatie 2026 Mutatie 2027 Mutatie 2028 Mutatie 2029 Mutatie 2030
Art. Ontvangsten 14.000 0 14.000 0 14.000 0 0 0 0 14.000
1.10 Duurzame economische ontwikkeling, handel en investeringen 7.000 0 7.000 0 7.000 0 0 0 0 7.000
Duurzame economische ontwikkeling, handel en investeringen 7.000 0 7.000 0 7.000 0 0 0 0 7.000
Duurzame economische ontwikkeling, handel en investeringen 7.000 0 7.000 0 7.000 0 0 0 0 7.000
1.30 Ontvangsten DGGF 7.000 0 7.000 0 7.000 0 0 0 0 7.000
Ontvangsten DGGF 7.000 0 7.000 0 7.000 0 0 0 0 7.000
Ontvangsten DGGF 7.000 0 7.000 0 7.000 0 0 0 0 7.000
Tabel 6 Uitsplitsing verplichtingen voor beleid art. 1 Duurzame economische ontwikkeling,handel en investeringen (Eerste suppletoire begroting) (bedragen x € 1.000)
Stand ontwerp begroting Mutaties via NvW, moties, amendementen en ISB Vastgestelde begroting Mutaties 1e suppletoire begroting Stand 1e suppletoire begroting Mutaties 1e suppletoire begroting Mutaties 1e suppletoire begroting Mutaties 1e suppletoire begroting Mutaties 1e suppletoire begroting
2025 2025 2025 2025 2025 2026 2027 2028 2029
(1) (2) (3)=(1+2) (4) (5)=(3+4)
Verplichtingen 379 145 0 379 145 34 569 413 714 48 325 40 357 2 670 2 713
garantieverplichtingen 129 000 0 129 000 0 129 000 0 0 0 0
overige verplichtingen 250 145 0 250 145 34 569 284 714 48 325 40 357 2 670 2 713

Toelichting

Verplichtingen
Het verplichtingenbudget van artikel 1 stijgt ten opzichte van de vastgestelde begroting. De stijging komt doordat in 2025 verplichtingen worden aangegaan in het kader van de Ukraine Partnership Facility (UPF) 2. De subsidieregeling UPF 2 ondersteunt Nederlandse en internationale bedrijven en maatschappelijke organisaties die willen werken aan wederopbouw in en duurzaam herstel van de Oekraïense economie en samenleving.

Uitgaven
De uitgaven voor 2025 op artikel 1 Duurzame economische ontwikkeling, handel en investeringen zijn voor 95% juridisch verplicht.

Artikelonderdeel 1.2
Het uitgavenbudget op artikel 1.2 stijgt in 2025 met EUR 3,2 miljoen. Het budget stijgt in het kader van RVO-uitvoeringskosten.

Artikelonderdeel 1.3
Het uitgavenbudget op artikel 1.3 stijgt in 2025 met EUR 6,5 miljoen. Het betreft een intensivering van EUR 10 miljoen in 2025 en EUR 45 miljoen in 2026 en 2027 ten behoeve van inzet gericht op handel. Deze uitgaven worden gedekt uit artikel 5.4, waar ruimte ontstond vanwege een bijgestelde raming voor de asieluitgaven. Daarnaast worden de UPF2 middelen die in 2024 niet zijn uitgegeven overgeheveld naar artikel 1.3. Verder wordt vanuit artikel 1.3 EUR 20 miljoen overgeheveld naar artikel 4.3 ten behoeve van wederopbouw voor o.a. Gaza. Zoals beschreven in de Tweede suppletoire begroting 2024 zijn de gereserveerde middelen voor wederopbouw van o.a. Gaza in 2024 niet tot besteding gekomen, dit bedrag wordt in 2025 opnieuw gereserveerd voor dit doel.

Ook wordt bij de Eerste suppletoire begroting invulling gegeven aan amendement Bontenbal (Kamerstuk 36 600 XVII, nr. 52). Met amendement Bontenbal is dekking gevonden voor het maatregelenpakket voor de OCW-begroting. In de grondslag voor de dekking van het amendement zijn naast het apparaat op de BZ-begroting ook de uitvoeringskosten op de BHO-begroting aangeslagen.

Verder stijgt het uitgavenbudget op artikel 1.3 vanaf 2026 als gevolg van de beleidskeuzes uit de beleidsbrief Ontwikkelingshulp (Kamerstuk 36 180 nr. 133).

Artikel 2: Duurzame ontwikkeling, voedselzekerheid, water en klimaat

Budgettaire gevolgen van beleid

In aansluiting op de ontwerpbegrotingen en de Voorjaarsnota worden vanaf 2024 ook de mutaties voor het jaar t+5 opgenomen in de tabel budgettaire gevolgen van beleid van de 1ste suppletoire begrotingen. Dit betreft de extrapolatie van de begroting – het toevoegen van het jaar t+5 – en vervolgens de mutaties tot en met t+5 die tijdens de voorjaarsbesluitvorming zijn verwerkt.

Tabel 7 Budgettaire gevolgen van beleid art. 2 Duurzame ontwikkeling, voedselzekerheid, water en klimaat (Eerste suppletoire begroting) (bedragen x € 1.000)
Ontwerpbegroting t (1) Mutaties via NvW, moties, amendementen en ISB (2) Vastgestelde begroting t (3) = (1) + (2) Mutaties 1e suppletoire begroting (4) Stand 1e suppletoire begroting (5) = (3) + (4) Mutatie 2026 Mutatie 2027 Mutatie 2028 Mutatie 2029 Mutatie 2030
Art. Verplichtingen 906.951 0 906.951 193.313 1.100.264 ‒ 19.653 ‒ 41.051 ‒ 49.709 ‒ 119.125 687.057
Uitgaven 908.803 0 908.803 2.424 911.227 24.023 34.845 35.245 40.562 1.041.909
2.1 Voedselzekerheid 358.536 0 358.536 3.355 361.891 53.125 68.193 81.894 95.000 480.164
Subsidies (regelingen) 117.315 0 117.315 12.899 130.214 1.700 0 7.000 15.000 97.363
Realiseren ecologische houdbare voedselsystemen 12.000 0 12.000 0 12.000 0 0 0 0 20.000
Bevorderen inclusieve, duurzame groei in de agrarische sector 21.250 0 21.250 0 21.250 0 0 7.000 15.000 30.363
Kennis & capaciteitsopbouw ten behoeve van voedselzekerheid 3.000 0 3.000 0 3.000 0 0 0 0 3.000
Uitbannen huidige honger en voeding 16.000 0 16.000 0 16.000 0 0 0 0 12.000
Voedselzekerheid 65.065 0 65.065 12.899 77.964 1.700 0 0 0 32.000
Opdrachten 11.000 0 11.000 0 11.000 0 0 0 0 11.500
Kennis & capaciteitsopbouw ten behoeve van voedselzekerheid 10.000 0 10.000 0 10.000 0 0 0 0 10.000
Realiseren ecologische houdbare voedselsystemen 1.000 0 1.000 0 1.000 0 0 0 0 1.500
Bijdrage aan agentschappen 3.735 0 3.735 0 3.735 0 0 0 0 3.795
Rijksdienst voor ondernemend Nederland 3.735 0 3.735 0 3.735 0 0 0 0 3.795
Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties 226.486 0 226.486 ‒ 9.544 216.942 51.425 68.193 74.894 80.000 367.506
Voedselzekerheid 120.270 0 120.270 ‒ 9.049 111.221 10.000 15.000 10.000 8.000 166.400
Realiseren ecologische houdbare voedselsystemen 11.000 0 11.000 6.000 17.000 15.000 17.838 12.000 10.500 42.500
Bevorderen inclusieve, duurzame groei in de agrarische sector 60.149 0 60.149 ‒ 10.495 49.654 20.593 17.355 17.594 27.200 75.306
Kennis & capaciteitsopbouw ten behoeve van voedselzekerheid 24.000 0 24.000 4.000 28.000 5.000 7.000 15.300 18.300 45.300
Uitbannen huidige honger en voeding 11.067 0 11.067 0 11.067 832 11.000 20.000 16.000 38.000
Nog te verdelen 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Nog te verdelen 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2.2 Water 170.330 0 170.330 ‒ 438 169.892 88.391 109.145 136.851 159.062 362.174
Subsidies (regelingen) 44.887 0 44.887 9.744 54.631 51.761 72.550 92.792 110.705 171.552
Waterbeheer 27.960 0 27.960 9.697 37.657 43.338 62.863 79.522 93.993 103.148
Drinkwater en sanitatie 16.927 0 16.927 47 16.974 8.423 9.687 13.270 16.712 68.404
Opdrachten 3.200 0 3.200 ‒ 690 2.510 ‒ 250 90 ‒ 1.020 ‒ 2.378 0
Waterbeheer 3.200 0 3.200 ‒ 690 2.510 ‒ 250 90 ‒ 1.020 ‒ 2.378 0
Bijdrage aan agentschappen 1.829 0 1.829 241 2.070 5.465 6.179 8.571 10.292 11.263
Rijksdienst voor ondernemend Nederland 1.829 0 1.829 241 2.070 5.465 6.179 8.571 10.292 11.263
Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties 120.414 0 120.414 ‒ 9.733 110.681 31.415 30.326 36.508 40.443 179.359
Waterbeheer 74.350 0 74.350 ‒ 8.154 66.196 21.291 18.343 19.362 20.375 94.865
Drinkwater en sanitatie 46.064 0 46.064 ‒ 1.579 44.485 10.124 11.983 17.146 20.068 84.494
2.3 Klimaat 379.937 0 379.937 ‒ 493 379.444 ‒ 117.493 ‒ 142.493 ‒ 183.500 ‒ 213.500 199.571
Subsidies (regelingen) 141.600 0 141.600 3.550 145.150 ‒ 52.132 ‒ 53.359 ‒ 59.338 ‒ 62.384 81.016
Klimaat algemeen 32.400 0 32.400 2.125 34.525 ‒ 13.007 ‒ 12.359 ‒ 12.138 ‒ 12.384 21.016
Hernieuwbare energie 47.000 0 47.000 1.425 48.425 ‒ 18.925 ‒ 16.000 ‒ 21.000 ‒ 26.000 0
Dutch Fund for Climate and Development 10.000 0 10.000 0 10.000 0 0 0 0 0
Klimaatfonds 15.000 0 15.000 0 15.000 2.000 10.000 5.000 0 40.000
Bosbehoud 37.200 0 37.200 0 37.200 ‒ 22.200 ‒ 35.000 ‒ 31.200 ‒ 24.000 20.000
Bijdrage aan agentschappen 3.400 0 3.400 3.600 7.000 4.600 1.600 600 ‒ 1.400 2.000
Rijksdienst voor ondernemend Nederland 3.400 0 3.400 3.600 7.000 4.600 1.600 600 ‒ 1.400 2.000
Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties 234.937 0 234.937 ‒ 7.643 227.294 ‒ 69.961 ‒ 90.734 ‒ 124.762 ‒ 149.716 116.555
Contributie IZA/IZT 358 0 358 7 365 7 7 0 0 358
Klimaatprogramma's (non-ODA) 1.265 0 1.265 0 1.265 0 0 0 0 1.555
Klimaat algemeen 14.568 0 14.568 ‒ 650 13.918 ‒ 2.112 1.691 403 1.179 7.500
Hernieuwbare energie 45.000 0 45.000 ‒ 4.000 41.000 ‒ 8.500 ‒ 61.000 ‒ 73.000 ‒ 76.000 0
UNEP 8.642 0 8.642 0 8.642 0 0 ‒ 5.000 ‒ 5.000 2.142
Bosbehoud 12.000 0 12.000 ‒ 3.000 9.000 ‒ 5.200 0 ‒ 15.000 ‒ 15.000 15.000
Multilaterale klimaatfondsen 153.104 0 153.104 0 153.104 ‒ 54.156 ‒ 31.432 ‒ 32.165 ‒ 54.895 90.000
Nog te verdelen 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Nog te verdelen 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Ontvangsten 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Toelichting

Verplichtingen
Het verplichtingenbudget voor 2025 wordt verhoogd met EUR 193 miljoen. Doordat de meerjarige kasbudgetten op artikelonderdeel 2.1 Voedselzekerheid en artikelonderdeel 2.2 Water worden opgehoogd conform de beleidsbrief Ontwikkelingshulp (Kamerstuk 36 180 nr. 133), worden er naar verwachting dit jaar meer meerjarige verplichtingen aangegaan. Voor 2026 en verder wordt het verplichtingenbudget per saldo verlaagd door bezuinigingen op artikelonderdeel 2.3 Klimaat.

Uitgaven
De uitgaven voor 2025 op artikel 2 Duurzame ontwikkeling, voedselzekerheid, water en klimaat zijn voor 97% juridisch verplicht.

Artikelonderdeel 2.1
De uitgaven op artikelonderdeel 2.1 Voedselzekerheid worden in 2025 verhoogd met EUR 3,4 miljoen. Dit betreft een overheveling vanuit artikelonderdeel 5.2 voor de bijdrage aan International Fund for Agricultural Development (IFAD-13). Daarnaast wordt het uitgavenbudget voor 2026 en verder verhoogd conform de beleidsbrief Ontwikkelingshulp (Kamerstuk 36 180 nr. 133).

Artikelonderdeel 2.2
Het uitgavenbudget voor 2026 en verder op artikel 2.2 Water wordt verhoogd conform de beleidsbrief Ontwikkelingshulp.

Artikelonderdeel 2.3
Het uitgavenbudget voor 2026 en verder op artikel 2.3 Klimaat wordt verlaagd conform de beleidsbrief Ontwikkelingshulp.

Artikel 3: Sociale vooruitgang

Budgettaire gevolgen van beleid

In aansluiting op de ontwerpbegrotingen en de Voorjaarsnota worden vanaf 2024 ook de mutaties voor het jaar t+5 opgenomen in de tabel budgettaire gevolgen van beleid van de 1ste suppletoire begrotingen. Dit betreft de extrapolatie van de begroting – het toevoegen van het jaar t+5 – en vervolgens de mutaties tot en met t+5 die tijdens de voorjaarsbesluitvorming zijn verwerkt.

Tabel 8 Budgettaire gevolgen van beleid art. 3 Sociale vooruitgang (Eerste suppletoire begroting) (bedragen x € 1.000)
Ontwerpbegroting t (1) Mutaties via NvW, moties, amendementen en ISB (2) Vastgestelde begroting t (3) = (1) + (2) Mutaties 1e suppletoire begroting (4) Stand 1e suppletoire begroting (5) = (3) + (4) Mutatie 2026 Mutatie 2027 Mutatie 2028 Mutatie 2029 Mutatie 2030
Art. Verplichtingen 1.749.132 0 1.749.132 ‒ 1.051.631 697.501 461.677 ‒ 49.523 32.162 ‒ 20.377 325.191
Uitgaven 692.989 0 692.989 522 693.511 ‒ 113.370 ‒ 143.506 ‒ 175.329 ‒ 199.215 590.201
3.1 Mondiale gezondheid en seksuele en reproductieve gezondheid en rechten 447.355 0 447.355 522 447.877 2.332 2.138 1.938 1.938 492.201
Subsidies (regelingen) 147.035 0 147.035 37.720 184.755 18.463 14.788 14.013 13.938 217.102
Mondiale gezondheid en SRGR 147.035 0 147.035 37.720 184.755 18.463 14.788 14.013 13.938 217.102
Opdrachten 17.975 0 17.975 0 17.975 7.000 7.000 7.000 7.000 24.975
Mondiale gezondheid en SRGR 17.975 0 17.975 0 17.975 7.000 7.000 7.000 7.000 24.975
Bijdrage aan agentschappen 140 0 140 0 140 0 0 0 0 100
Rijksdienst voor ondernemend Nederland 140 0 140 0 140 0 0 0 0 100
Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties 282.205 0 282.205 ‒ 37.198 245.007 ‒ 23.131 ‒ 19.650 ‒ 19.075 ‒ 19.000 250.024
WHO/PAHO 7.122 0 7.122 ‒ 5.900 1.222 1.643 833 0 0 7.122
Mondiale gezondheid en SRGR 178.681 0 178.681 ‒ 7.433 171.248 ‒ 19.274 ‒ 14.983 ‒ 13.575 ‒ 13.500 151.000
UNFPA 60.000 0 60.000 0 60.000 0 0 0 0 60.000
UNAIDS 23.000 0 23.000 ‒ 23.000 0 ‒ 5.000 ‒ 5.000 ‒ 5.000 ‒ 5.000 18.000
Partnershipprogramma WHO 13.402 0 13.402 ‒ 5.365 8.037 ‒ 5.000 ‒ 5.000 ‒ 5.000 ‒ 5.000 9.402
UNICEF 0 0 0 4.500 4.500 4.500 4.500 4.500 4.500 4.500
Nog te verdelen 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Nog te verdelen 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
3.2 Vrouwenrechten en gendergelijkheid 39.358 0 39.358 0 39.358 ‒ 34.533 ‒ 36.908 ‒ 42.460 ‒ 45.978 0
Subsidies (regelingen) 25.858 0 25.858 470 26.328 ‒ 29.398 ‒ 31.143 ‒ 36.460 ‒ 39.978 0
Vrouwenrechten 25.858 0 25.858 470 26.328 ‒ 29.398 ‒ 31.143 ‒ 36.460 ‒ 39.978 0
Opdrachten 0 0 0 100 100 0 0 0 0 0
Vrouwenrechten 0 0 0 100 100 0 0 0 0 0
Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties 13.500 0 13.500 ‒ 570 12.930 ‒ 5.135 ‒ 5.765 ‒ 6.000 ‒ 6.000 0
Vrouwenrechten 7.500 0 7.500 ‒ 570 6.930 865 235 0 0 0
UNWOMEN 6.000 0 6.000 0 6.000 ‒ 6.000 ‒ 6.000 ‒ 6.000 ‒ 6.000 0
Nog te verdelen 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Nog te verdelen 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
3.3 Maatschappelijk middenveld 154.074 0 154.074 0 154.074 ‒ 33.716 ‒ 58.459 ‒ 78.492 ‒ 94.195 98.000
Subsidies (regelingen) 137.656 0 137.656 2.241 139.897 ‒ 34.160 ‒ 58.564 ‒ 78.497 ‒ 94.195 95.850
Versterking maatschappelijk middenveld 137.656 0 137.656 2.241 139.897 ‒ 34.160 ‒ 58.564 ‒ 78.497 ‒ 94.195 95.850
Opdrachten 7.291 0 7.291 0 7.291 0 0 0 0 2.000
Versterking maatschappelijk middenveld 6.000 0 6.000 0 6.000 0 0 0 0 2.000
Versterking maatschappelijk middenveld Monitoringsfonds 1.291 0 1.291 0 1.291 0 0 0 0 0
Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties 9.127 0 9.127 ‒ 2.241 6.886 444 105 5 0 150
Versterking maatschappelijk middenveld 9.127 0 9.127 ‒ 2.241 6.886 444 105 5 0 150
Nog te verdelen 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Nog te verdelen 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
3.4 Onderwijs 52.202 0 52.202 0 52.202 ‒ 47.453 ‒ 50.277 ‒ 56.315 ‒ 60.980 0
Subsidies (regelingen) 1.500 0 1.500 1.500 3.000 ‒ 1.200 0 0 0 0
Onderzoeksprogramma's 1.500 0 1.500 1.500 3.000 ‒ 1.200 0 0 0 0
Opdrachten 50.702 0 50.702 ‒ 3.624 47.078 ‒ 46.268 ‒ 50.277 ‒ 56.315 ‒ 60.980 0
Onderwijs 200 0 200 187 387 0 ‒ 100 ‒ 100 ‒ 100 0
Onderzoeksprogramma's 1.500 0 1.500 ‒ 1.500 0 ‒ 1.500 ‒ 1.500 ‒ 1.500 ‒ 1.500 0
Hoger Onderwijs 49.002 0 49.002 ‒ 2.311 46.691 ‒ 44.768 ‒ 48.677 ‒ 54.715 ‒ 59.380 0
Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties 0 0 0 2.124 2.124 15 0 0 0 0
Onderwijs 0 0 0 2.124 2.124 15 0 0 0 0
Ontvangsten 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Toelichting

Verplichtingen
De totale verplichtingen voor 2025 nemen af met EUR 1 miljard ten opzichte van de vastgestelde begroting 2025. Dit wordt met name veroorzaakt doordat de committeringen voor het nieuwe beleidskader voor het maatschappelijk middenveld oorspronkelijk gepland stonden in 2025, maar zijn verschoven naar 2026. Zoals medegedeeld in de Kamerbrief Toekomst samenwerking met maatschappelijke organisaties in ontwikkelingshulp (Kamerstuk 36 600 XVII, nr. 13) wordt er bezuinigd op de samenwerking met het maatschappelijke middenveld. Derhalve nemen de verplichtingen in 2025 af met EUR 901 miljoen en wordt de verplichtingenraming in 2026 met een lager bedrag (EUR 515 miljoen) verhoogd. Daarnaast wordt het verplichtingenbudget in 2025 verder verlaagd door de bezuinigingen op artikelonderdeel 3.2 Vrouwenrechten en gendergelijkheid conform de beleidsbrief Ontwikkelingshulp (Kamerstuk 36 180 nr. 133).

Uitgaven
De uitgaven voor 2025 op artikel 3 Sociale vooruitgang zijn voor 79% juridisch verplicht.

Artikelonderdeel 3.2
Zoals gemeld in de beleidsbrief Ontwikkelingshulp (Kamerstuk 36 180 nr. 133) wordt er gestopt met projecten die uitsluitend gericht zijn op gendergelijkheid en financiële steun wordt afgebouwd. De uitgaven op artikelonderdeel 3.2 zullen daarom vanaf 2026 afnemen.

Artikelonderdeel 3.3
De geplande omvang van het nieuwe beleidskader voor het maatschappelijke middenveld is bijgesteld. Daarom nemen de voorziene uitgaven af vanaf 2026. Voor dit beleidskader en bijhorende mutatie ontvangt het parlement te zijner tijd en conform de werkwijze «Beleidskeuzes uitgelegd» onderbouwing van toetsing aan de Comptabiliteitswet 3.1.

Artikelonderdeel 3.4
Zoals gemeld in de beleidsbrief Ontwikkelingshulp (Kamerstuk 36 180 nr. 133) wordt er gestopt met projecten gericht op beroeps- en hoger onderwijs en financiële steun wordt afgebouwd. De uitgaven op artikelonderdeel 3.4 zullen daarom vanaf 2026 afnemen.

Artikel 4: Vrede, veiligheid en duurzame ontwikkeling

Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 9 Budgettaire gevolgen van beleid art. 4 Vrede, veiligheid en duurzame ontwikkeling (Eerste suppletoire begroting) (bedragen x € 1.000)
Ontwerpbegroting t (1) Mutaties via NvW, moties, amendementen en ISB (2) Vastgestelde begroting t (3) = (1) + (2) Mutaties 1e suppletoire begroting (4) Stand 1e suppletoire begroting (5) = (3) + (4) Mutatie 2026 Mutatie 2027 Mutatie 2028 Mutatie 2029 Mutatie 2030
Art. Verplichtingen 369.343 0 369.343 179.000 548.343 499.831 190.346 318.653 313.960 998.016
Uitgaven 951.204 0 951.204 38.500 989.704 278.182 314.484 225.029 254.000 1.229.323
4.1 Humanitaire Hulp 473.901 0 473.901 ‒ 1.500 472.401 63.819 69.100 34.482 40.000 496.057
Subsidies (regelingen) 122.000 0 122.000 14.000 136.000 ‒ 7.000 0 0 0 122.000
Noodhulpprogramma's 122.000 0 122.000 14.000 136.000 ‒ 7.000 0 0 0 122.000
Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties 351.901 0 351.901 ‒ 15.500 336.401 27.819 26.100 34.482 40.000 374.057
Noodhulpprogramma's 236.884 4.000 240.884 ‒ 15.500 225.384 28.819 35.100 35.482 41.000 289.040
Noodhulpprogramma's non-ODA 1.017 0 1.017 0 1.017 0 0 0 0 1.017
UNHCR 35.000 0 35.000 0 35.000 ‒ 6.000 ‒ 8.000 ‒ 6.000 ‒ 6.000 20.000
UNRWA 19.000 ‒ 4.000 15.000 0 15.000 0 0 0 0 14.000
Wereldvoedselprogramma 60.000 0 60.000 0 60.000 5.000 ‒ 1.000 5.000 5.000 50.000
Nog te verdelen 0 0 0 0 0 43.000 43.000 0 0 0
Nog te verdelen 0 0 0 0 0 43.000 43.000 0 0 0
4.2 Opvang en bescherming in de regio en migratiesamenwerking 297.015 0 297.015 20.000 317.015 127.890 149.196 125.894 139.000 452.010
Subsidies (regelingen) 15.500 0 15.500 ‒ 600 14.900 650 0 0 0 13.000
Opvang in de regio 12.500 0 12.500 ‒ 600 11.900 650 0 0 0 10.000
Migratie en ontwikkeling 3.000 0 3.000 0 3.000 0 0 0 0 3.000
Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties 281.515 0 281.515 20.600 302.115 86.882 108.838 125.894 139.000 439.010
Opvang in de regio 230.515 0 230.515 600 231.115 42.882 51.838 67.894 80.000 331.010
Migratie en ontwikkeling 51.000 0 51.000 20.000 71.000 44.000 57.000 58.000 59.000 108.000
Nog te verdelen 0 0 0 0 0 40.358 40.358 0 0 0
Nog te verdelen 0 0 0 0 0 40.358 40.358 0 0 0
4.3 Veiligheid en Rechtstaatontwikkeling 180.288 0 180.288 20.000 200.288 86.473 96.188 64.653 75.000 281.256
Subsidies (regelingen) 53.709 0 53.709 0 53.709 20.658 25.450 32.253 37.400 103.371
Legitieme stabiliteit 10.092 0 10.092 0 10.092 3.100 3.850 4.900 5.600 22.350
Inclusieve vredes- en politieke processen 11.927 0 11.927 0 11.927 2.500 3.100 3.900 4.500 16.000
Functionerende rechtsorde 31.690 0 31.690 0 31.690 15.058 18.500 23.453 27.300 65.021
Opdrachten 1.376 0 1.376 0 1.376 0 0 0 0 1.325
Inclusieve vredes- en politieke processen 1.376 0 1.376 0 1.376 0 0 0 0 1.325
Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties 125.203 0 125.203 20.000 145.203 20.815 25.738 32.400 37.600 176.560
Legitieme stabiliteit 3.000 0 3.000 20.000 23.000 3.100 3.850 4.900 5.600 16.200
Functionerende rechtsorde 90.108 0 90.108 0 90.108 7.764 9.588 12.000 14.000 105.055
Inclusieve vredes- en politieke processen 32.095 0 32.095 0 32.095 9.951 12.300 15.500 18.000 55.305
Nog te verdelen 0 0 0 0 0 45.000 45.000 0 0 0
Nog te verdelen 0 0 0 0 0 45.000 45.000 0 0 0
Ontvangsten 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Toelichting

Verplichtingen

Het verplichtingenbudget voor 2025 wordt verhoogd met EUR 179 miljoen. Doordat de meerjarige kasbudgetten op artikel 4 worden opgehoogd conform de beleidsbrief Ontwikkelingshulp (Kamerstuk 36 180 nr. 133), worden er dit jaar meer meerjarige verplichtingen aangegaan.

Uitgaven

De uitgaven voor 2025 op artikel 4 Vrede, veiligheid en duurzame ontwikkeling zijn voor 85% juridisch verplicht.

Artikelonderdeel 4.1

Het uitgavenbudget voor 2025 op artikel 4.1 Humanitaire hulp wordt verlaagd met EUR 1,5 miljoen. Dit betreft een overheveling naar artikel 2.2 Water voor het RVO-programma Dutch Disaster Reduction and Surge Support (DRRS).

Het uitgavenbudget voor 2026 en verder op artikel 4.1 wordt verhoogd conform de beleidsbrief Ontwikkelingshulp. Dit budget wordt ingezet ten behoeve van noodhulpprogramma's. Daarnaast wordt deze intensivering ingezet voor een verhoging van de bijdrage aan het Wereldvoedselprogramma (WFP) met EUR 5 miljoen in de jaren 2026, 2028, 2029 en 2030.

Verder stijgt het uitgavenbudget op artikel 4.1 door een intensivering van EUR 43 miljoen in 2026 en 2027 ten behoeve van humanitaire hulp gezien crises wereldwijd. Deze uitgaven worden gedekt uit artikel 5.4, waar ruimte ontstond vanwege een bijgestelde raming voor de asieluitgaven.

Artikelonderdeel 4.2

Het uitgavenbudget voor 2025 op artikel 4.2 Opvang en bescherming in de regio en migratiesamenwerking wordt verhoogd met EUR 20 miljoen. Het betreft een intensivering van EUR 20 miljoen oplopend tot structureel EUR 44 miljoen voor migratiepartnerschappen gericht op het tegengaan van irreguliere migratie, in samenwerking met het ministerie van Asiel en Migratie. Na overeenstemming met AenM over de invulling van deze middelen wordt besloten of een kader conform Beleidskeuzes Uitgelegd hiervoor noodzakelijk is.

Het uitgavenbudget voor 2026 en verder op artikel 4.2 wordt verhoogd conform de beleidsbrief Ontwikkelingshulp. Daarnaast stijgt het uitgavenbudget op artikel 4.2 door een intensivering van EUR 40,4 miljoen in 2026 en 2027 ten behoeve van inzet gericht op migratie. Deze uitgaven worden gedekt uit artikel 5.4, waar ruimte ontstond vanwege een bijgestelde raming voor de asieluitgaven.

Artikelonderdeel 4.3
Het uitgavenbudget voor 2025 op artikel 4.3 Veiligheid en Rechtstaatontwikkeling wordt verhoogd met EUR 20 miljoen. Dit betreft een overheveling van EUR 20 miljoen vanuit artikel 1.3 ten behoeve van wederopbouw voor o.a. Gaza. Zoals beschreven in de Tweede suppletoire begroting 2024 wordt dit bedrag in 2025 opnieuw gereserveerd voor dit doel.

Het uitgavenbudget voor 2026 en verder op artikel 4.3 wordt verhoogd conform de beleidsbrief Ontwikkelingshulp. Daarnaast stijgt het uitgavenbudget op artikel 4.3 door een intensivering van EUR 45 miljoen in 2026 en 2027 ten behoeve van inzet gericht op veiligheid. Deze uitgaven worden gedekt uit artikel 5.4, waar ruimte ontstond vanwege een bijgestelde raming voor de asieluitgaven.

Artikel 5: Multilaterale samenwerking en overige inzet

Budgettaire gevolgen van beleid

In aansluiting op de ontwerpbegrotingen en de Voorjaarsnota worden vanaf 2024 ook de mutaties voor het jaar t+5 opgenomen in de tabel budgettaire gevolgen van beleid van de 1ste suppletoire begrotingen. Dit betreft de extrapolatie van de begroting – het toevoegen van het jaar t+5 – en vervolgens de mutaties tot en met t+5 die tijdens de voorjaarsbesluitvorming zijn verwerkt.

Tabel 10 Budgettaire gevolgen van beleid art. 5 Multilaterale samenwerking en overige inzet (Eerste suppletoire begroting) (bedragen x € 1.000)
Ontwerpbegroting t (1) Mutaties via NvW, moties, amendementen en ISB (2) Vastgestelde begroting t (3) = (1) + (2) Mutaties 1e suppletoire begroting (4) Stand 1e suppletoire begroting (5) = (3) + (4) Mutatie 2026 Mutatie 2027 Mutatie 2028 Mutatie 2029 Mutatie 2030
Art. Verplichtingen 282.321 ‒ 865 281.456 99.797 381.253 205.595 15.609 24.629 ‒ 46.258 137.467
Uitgaven 508.313 ‒ 865 507.448 4.148 511.596 236.848 108.213 107.740 ‒ 47.616 602.792
5.1 Multilaterale samenwerking 196.007 0 196.007 1.907 197.914 ‒ 29.934 ‒ 34.061 ‒ 44.590 ‒ 52.923 155.500
Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties 196.007 0 196.007 1.907 197.914 ‒ 29.934 ‒ 34.061 ‒ 44.590 ‒ 52.923 155.500
UNIDO 1.950 0 1.950 0 1.950 0 0 0 0 1.950
UNDP 34.000 0 34.000 0 34.000 ‒ 10.000 ‒ 8.000 ‒ 10.000 ‒ 10.000 10.000
UNICEF 38.806 0 38.806 0 38.806 ‒ 10.000 ‒ 8.000 ‒ 10.000 ‒ 10.000 13.000
Speciale multilaterale activiteiten 8.946 0 8.946 244 9.190 ‒ 2.946 ‒ 10.633 ‒ 16.662 ‒ 24.995 21.563
Assistent deskundigenprogramma 9.000 0 9.000 ‒ 3.500 5.500 ‒ 4.500 ‒ 4.500 ‒ 4.500 ‒ 4.500 4.500
Internationale Financiële Instellingen 3.531 0 3.531 4.591 8.122 ‒ 3.060 ‒ 3.500 ‒ 4.000 ‒ 4.000 4.324
Middelenaanvullingen multilaterale banken en fondsen 91.663 0 91.663 0 91.663 0 0 0 0 91.480
Kapitaalaanvullingen bij regionale ontwikkelingsbanken 8.111 0 8.111 572 8.683 572 572 572 572 8.683
Nog te verdelen 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Nog te verdelen 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
5.2 Overig armoedebeleid 77.624 0 77.624 57.384 135.008 28.415 14.320 2.958 ‒ 2.135 94.767
Subsidies (regelingen) 6.772 0 6.772 ‒ 1.281 5.491 ‒ 1.551 ‒ 1.100 ‒ 1.644 ‒ 3.737 4.354
Kleine activiteiten posten en cultuur en ontwikkeling 6.122 0 6.122 ‒ 1.301 4.821 ‒ 1.551 ‒ 1.100 ‒ 1.644 ‒ 3.737 3.704
Nationale SDG implementatie 650 0 650 20 670 0 0 0 0 650
Opdrachten 290 0 290 0 290 0 0 0 0 290
Nationale SDG implementatie 290 0 290 0 290 0 0 0 0 290
Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties 70.562 0 70.562 58.665 129.227 29.966 15.420 4.602 1.602 90.123
UNESCO 4.400 0 4.400 0 4.400 0 0 0 0 4.400
Diverse ondersteunende activiteiten 5.371 0 5.371 52.358 57.729 32.168 20.133 4.960 1.960 21.931
Kleine activiteiten posten en cultuur en ontwikkeling 656 0 656 1.301 1.957 ‒ 500 ‒ 358 ‒ 358 ‒ 358 300
Schuldverlichting 58.600 0 58.600 ‒ 3.355 55.245 ‒ 593 ‒ 3.355 0 0 63.275
Voorlichting op het terrein van Ontwikkelingssamenwerking 228 0 228 0 228 0 0 0 0 217
Verdragsmiddelen Suriname 1.307 0 1.307 8.361 9.668 ‒ 1.109 ‒ 1.000 0 0 0
Nog te verdelen 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Nog te verdelen 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
5.3 Oekraïne (XVII) 237.000 0 237.000 0 237.000 252.000 0 0 0 0
Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties 185.000 0 185.000 0 185.000 0 0 0 0 0
Humanitaire hulp 25.000 0 25.000 0 25.000 0 0 0 0 0
Steun en wederopbouw Oekraïne via IFIs 95.000 0 95.000 0 95.000 0 0 0 0 0
Energieherstel 65.000 0 65.000 0 65.000 0 0 0 0 0
Nog te verdelen 52.000 0 52.000 0 52.000 252.000 0 0 0 0
Onverdeelde programmamiddelen Oekraïne (XVII) 52.000 0 52.000 0 52.000 252.000 0 0 0 0
5.4 Nog te verdelen i.v.m.wijzigingen BNI en/of toerekeningen ‒ 2.318 ‒ 865 ‒ 3.183 ‒ 55.143 ‒ 58.326 ‒ 13.633 127.954 149.372 7.442 352.525
Nog te verdelen i.v.m.wijzigingen BNI en/of toerekeningen ‒ 2.318 ‒ 865 ‒ 3.183 ‒ 55.143 ‒ 58.326 ‒ 13.633 127.954 149.372 7.442 352.525
Nog te verdelen i.v.m.wijzigingen BNI en/of toerekeningen ‒ 2.318 ‒ 865 ‒ 3.183 ‒ 55.143 ‒ 58.326 ‒ 13.633 127.954 149.372 7.442 352.525
Ontvangsten 39.225 0 39.225 0 39.225 0 0 0 0 27.919
Tabel 11 Uitsplitsing ontvangsten voor beleid art. 5 Multilaterale samenwerking en overige inzet (Eerste suppletoire begroting) (bedragen x € 1.000)
Ontwerpbegroting t (1) Mutaties via NvW, moties, amendementen en ISB (2) Vastgestelde begroting t (3) = (1) + (2) Mutaties 1e suppletoire begroting (4) Stand 1e suppletoire begroting (5) = (3) + (4) Mutatie 2026 Mutatie 2027 Mutatie 2028 Mutatie 2029 Mutatie 2030
Art. Ontvangsten 39.225 0 39.225 0 39.225 0 0 0 0 27.919
5.20 Ontvangsten en restituties met betrekking tot leningen 16.220 0 16.220 0 16.220 0 0 0 0 6.743
Ontvangsten en restituties met betrekking tot leningen 16.220 0 16.220 0 16.220 0 0 0 0 6.743
Ontvangsten en restituties met betrekking tot leningen 16.220 0 16.220 0 16.220 0 0 0 0 6.743
5.21 Ontvangsten OS 21.275 0 21.275 0 21.275 0 0 0 0 21.176
Ontvangsten OS 21.275 0 21.275 0 21.275 0 0 0 0 21.176
Ontvangsten OS 21.275 0 21.275 0 21.275 0 0 0 0 21.176
5.23 Diverse ontvangsten non-ODA 1.730 0 1.730 0 1.730 0 0 0 0 0
Diverse ontvangsten non-ODA 1.730 0 1.730 0 1.730 0 0 0 0 0
Diverse ontvangsten non-ODA 1.730 0 1.730 0 1.730 0 0 0 0 0
Tabel 12 Uitsplitsing verplichtingen voor beleid art. 5 Multilaterale samenwerking en overige inzet (Eerste suppletoire begroting) (bedragen x € 1.000)
Stand ontwerp begroting Mutaties via NvW, moties, amendementen en ISB Vastgestelde begroting Mutaties 1e suppletoire begroting Stand 1e suppletoire begroting Mutaties 1e suppletoire begroting Mutaties 1e suppletoire begroting Mutaties 1e suppletoire begroting Mutaties 1e suppletoire begroting
2025 2025 2025 2025 2025 2026 2027 2028 2029
(1) (2) (3)=(1+2) (4) (5)=(3+4)
Verplichtingen 282 321 ‒ 865 281 456 99 797 381 253 205 595 15 609 24 629 ‒ 46 258
garantieverplichtingen 0 0 0 0 0 0 0 0 0
overige verplichtingen 282 321 ‒ 865 281 456 99 797 381 253 205 595 15 609 24 629 ‒ 46 258

Toelichting

Verplichtingen
Het verplichtingenbudget wordt in 2025 verhoogd in verband met de geraamde meeruitgaven vanwege de wisselkoers (hieronder nader toegelicht), het opboeken van verplichtingenruimte in het kader van het Junior Professional Officer (JPO) programma en het opnieuw beschikbaar stellen van het budget in het kader van de Verdragsmiddelen Suriname (hieronder nader toegelicht).

Uitgaven
De uitgaven voor 2025 op artikel 5 Multilaterale samenwerking en overige inzet zijn voor 59% juridisch verplicht, dit is exclusief artikelonderdeel 5.4.

Artikelonderdeel 5.1
Het kasbudget op artikelonderdeel 5.1 wordt verhoogd in 2025 met EUR 1,9 miljoen omdat de kasuitgaven in 2025 t.b.v. Internationale Financiële Instellingen circa EUR 4,5 miljoen hoger uitvallen. Daar staat tegenover dat er EUR 3,5 miljoen minder budget nodig is in het kader van het JPO programma. Voor 2026 en verder geldt dat de budgetten worden verlaagd conform de beleidsbrief Ontwikkelingshulp. De bijdragen aan UNDP en UNICEF worden verlaagd met circa 50%. Ook het budget voor Speciale multilaterale activiteiten wordt verlaagd.

Artikelonderdeel 5.2
Op artikelonderdeel 5.2 wordt het uitgavenbudget in 2025 met circa EUR 57 miljoen verhoogd. Dat komt onder andere doordat de wisselkoers ten aanzien van betalingen in buitenlandse valuta een tegenvaller laat zien op de gehanteerde peildatum. Aan het eind van het jaar wordt de wisselkoers conform gebruikelijke systematiek afgerekend, dan kan het uiteindelijke bedrag hoger of lager uitvallen. Daarnaast wordt het budget voor de Verdragsmiddelen Suriname opnieuw beschikbaar gesteld conform het verdrag. Ook wordt het budget uit 2026 en 2027 naar 2025 geschoven. Hierdoor is er circa EUR 8,4 miljoen beschikbaar in 2025. Het budget voor Schuldverlichting daalt omdat de bijdrage t.b.v IFAD-13 wordt gefinancierd via artikelonderdeel 2.1. In 2026 en verder daalt het budget op artikelonderdeel 5.2 in lijn met de beleidsbrief Ontwikkelingshulp. Zo wordt het budget voor Sport en OS afgebouwd en wordt gestopt met nieuwe projecten in het kader van cultuur en ontwikkeling. Hierdoor is een meerjarige daling zichtbaar van het budget t.b.v. kleine activiteiten posten en cultuur en ontwikkeling.

Artikelonderdeel 5.3
Het kabinet heeft voor 2026 EUR 252 miljoen additionele middelen voor niet-militaire steun aan Oekraïne beschikbaar gesteld. Indien nodig worden deze middelen bij inzet naar het juiste artikel(onderdeel) of naar de juiste begroting overgeheveld. Na uitwerking zal ook onderbouwing conform Beleidskeuzes Uitgelegd naar de Kamer worden gestuurd.

Ontwikkelingen verdeelartikel 5.4
Hieronder wordt een overzicht gepresenteerd van de mutaties die hebben plaatsgevonden op het verdeelartikel. Het totaal van de tabel komt overeen met de mutatie die is opgenomen in de eerste suppletoire begroting.

Tabel 13 Ontwikkelingen verdeelartikel 5.4 in 2025 (bedragen x € 1.000)
Omschrijving Mutatie
Aanpassing bni raming ‒
Rijksbrede taakstelling LPB ‒ 48.884
EU-toerekening aan ODA ‒ 61.000
Overboekingen binnen BHO ‒ 91.373
Aanpassing asielraming 571.176
Kasschuif asiel ‒ 371.176
HGIS besluitvorming ‒ 54.170
Overige 284
Totaal ‒ 55.143

  • Het totale ODA-budget stijgt cumulatief met EUR 768 miljoen in de jaren 2026 t/m 2030 vanwege koppeling van het ODA-budget aan de groei van het Bruto Nationaal Inkomen. In 2025 blijft het ODA-budget gelijk.

  • Daarnaast daalt het totale ODA-budget met cumulatief circa EUR 255 miljoen binnen de begrotingshorizon vanwege een Rijksbrede taakstelling op loon- en prijsbijstellingen. In 2025 bedraagt de neerwaartse bijstelling circa EUR 49 miljoen.

  • De Nederlandse EU-afdrachten zijn voor een gedeelte toerekenbaar aan ODA. Dit percentage is als onderdeel van de Voorjaarsbesluitvorming geactualiseerd, waardoor EUR 61 miljoen per jaar extra onder het bestaande ODA-plafond moet worden ingepast. Dit leidt tot een verlaging van de buffer op artikel 5.4 van EUR 61 miljoen per jaar structureel.

  • Er zijn diverse overboekingen binnen de BHO-begroting die volgen uit de HGIS-besluitvorming. Er wordt een bedrag van EUR 20 miljoen in 2025 oplopend tot structureel EUR 44 miljoen vanaf 2027 beschikbaar gemaakt ten behoeve van migratiepartnerschappen. Dit budget wordt ingezet voor migratiepartnerschappen gericht op het tegengaan van irreguliere migratie, in samenwerking met het ministerie van Asiel en Migratie. Er wordt ook budget beschikbaar gesteld in verband met de geraamde meeruitgaven vanwege de wisselkoers (hierboven nader toegelicht).

  • Het budget op verdeelartikel 5.4 stijgt in 2025 en 2026 met cumulatief circa EUR 1,3 miljard vanwege de neerwaartse bijstelling van de raming voor asieluitgaven op de begroting van Asiel en Migratie. In 2025 leidt dit tot een opwaartse bijstelling van het budget op verdeelartikel 5.4 met EUR 571 miljoen. Dit budget wordt vervolgens middels een kasschuif verdeeld over de jaren 2025 t/m 2030. Er wordt EUR 371 miljoen uit 2025 geschoven.

  • Er worden diverse overige mutaties volgend uit de HGIS-besluitvorming verwerkt. Zo wordt in 2029 en 2030 cumulatief EUR 260 miljoen toegevoegd aan het ODA-budget op de FIN-begroting in het kader van de Nederlandse bijdrage aan de International Development Association (IDA). Het budget op verdeelartikel 5.4 daalt in 2025 met EUR 36 miljoen vanwege de terugbetaling aan de HGIS van de overschrijding van het ODA-budget in 2024, conform gebruikelijke systematiek. Ook wordt budget beschikbaar gesteld aan BZ, OCW en LVVN ten behoeve van loon- en prijsbijstelling. Structureel betreft het circa EUR 18 miljoen.

Bijlage 1: Meerjarige juridische verplichtingen

Tabel 14 Uitwerking meerjarige juridische verplichtingen (bedragen x € miljoen)
2025 BUDGET 2026 BUDGET 2027 BUDGET 2028 BUDGET 2029 BUDGET 2030 BUDGET
Totaal budget artikel 1 547 601 600 604 644 644
Totaal vrije ruimte artikel 1 0 8 10 9 9 9
1.1 Duurzaam handels- en investeringssysteem, inclusief MVO 33 34 34 36 38 38
wv. Juridisch verplicht 33 17 3 0 0 0
wv. Bestuurlijk gebonden 0 17 16 16 16 16
wv. Beleidsmatig gereserveerd 0 0 15 20 22 22
Totaal vrije ruimte 0 0 0 0 0 0
1.2 Versterkte Nederlandse Handels- en Investeringspositie 108 99 97 97 97 97
wv. Juridisch verplicht 108 22 22 13 13 13
wv. Bestuurlijk gebonden 0 70 70 70 70 70
wv. Beleidsmatig gereserveerd 0 0 0 9 9 9
Totaal vrije ruimte 0 7 5 5 5 5
1.3 Versterkte private sector en arbeidsmarkt in ontwikkelingslanden 406 468 469 471 509 509
wv. Juridisch verplicht 379 219 219 219 219 219
wv. Bestuurlijk gebonden 17 204 200 248 255 255
wv. Beleidsmatig gereserveerd 10 45 45 0 31 31
Totaal vrije ruimte 0 0 5 4 4 4
2025 BUDGET 2026 BUDGET 2027 BUDGET 2028 BUDGET 2029 BUDGET 2030 BUDGET
Totaal budget artikel 2 911 876 862 962 1.042 1.042
Totaal vrije ruimte artikel 2 0 129 185 267 363 363
2.1 Voedselzekerheid 362 380 386 438 480 480
wv. Juridisch verplicht 362 231 144 65 23 23
wv. Bestuurlijk gebonden 0 0 0 0 0 0
wv. Beleidsmatig gereserveerd 0 101 169 294 335 335
Totaal vrije ruimte 0 48 73 78 123 123
2.2 Water 170 253 277 324 362 362
wv. Juridisch verplicht 170 132 70 26 19 19
wv. Bestuurlijk gebonden 0 40 94 33 6 6
wv. Beleidsmatig gereserveerd 0 0 0 127 168 168
Totaal vrije ruimte 0 81 112 139 170 170
2.3 Klimaat 379 243 200 200 200 200
wv. Juridisch verplicht 356 234 119 19 8 8
wv. Bestuurlijk gebonden 23 9 42 75 73 73
wv. Beleidsmatig gereserveerd 0 0 39 56 49 49
Totaal vrije ruimte 0 0 0 50 70 70
2025 BUDGET 2026 BUDGET 2027 BUDGET 2028 BUDGET 2029 BUDGET 2030 BUDGET
Totaal budget artikel 3 694 528 508 554 590 590
Totaal vrije ruimte artikel 3 47 12 16 70 87 89
3.1 Mondiale gezondheid en SRGR 448 406 407 455 492 492
wv. Juridisch verplicht 378 150 96 65 30 28
wv. Bestuurlijk gebonden 44 71 70 70 75 75
wv. Beleidsmatig gereserveerd 26 173 225 250 300 300
Totaal vrije ruimte 0 12 16 70 87 89
3.2 Vrouwenrechten en gender 39 2 1 0 0 0
wv. Juridisch verplicht 33 2 1
wv. Bestuurlijk gebonden 0 0 0
wv. Beleidsmatig gereserveerd 6 0 0
Totaal vrije ruimte 0 0 0 0 0 0
3.3 Maatschappelijk middenveld 154 119 100 99 98 98
wv. Juridisch verplicht 128 12 1 1 0 0
wv. Bestuurlijk gebonden 0 0 0 0 0 0
wv. Beleidsmatig gereserveerd 26 107 99 98 98 98
Totaal vrije ruimte 0 0 0 0 0 0
3.4 Onderwijs 52 1 0 0 0 0
wv. Juridisch verplicht 6 1
wv. Bestuurlijk gebonden 0 0
wv. Beleidsmatig gereserveerd 0 0
Totaal vrije ruimte 46 0 0 0 0 0
2025 BUDGET 2026 BUDGET 2027 BUDGET 2028 BUDGET 2029 BUDGET 2030 BUDGET
Totaal budget artikel 4 990 1.120 1.119 1.126 1.229 1.229
Totaal vrije ruimte artikel 0 427 597 892 995 1.160
4.1 Humanitaire Hulp 472 475 445 456 496 496
wv. Juridisch verplicht 351 120 20 5 5 0
wv. Bestuurlijk gebonden 0 0 0 0 0 0
wv. Beleidsmatig gereserveerd 121 58 43 0 0 0
Totaal vrije ruimte 0 297 382 451 491 496
4.2 Opvang in de regio 317 395 407 415 452 452
wv. Juridisch verplicht 292 234 250 125 125 0
wv. Bestuurlijk gebonden 0 0 0 0 0 0
wv. Beleidsmatig gereserveerd 25 96 84 44 44 44
Totaal vrije ruimte 0 65 73 246 283 408
4.3 Veiligheid en rechtsorde 200 250 266 255 281 281
wv. Juridisch verplicht 199 115 55 35 35 25
wv. Bestuurlijk gebonden 0 25 25 25 25 0
wv. Beleidsmatig gereserveerd 1 45 45 0 0 0
Totaal vrije ruimte 0 65 141 195 221 256
2025 BUDGET 2026 BUDGET 2027 BUDGET 2028 BUDGET 2029 BUDGET 2030 BUDGET
Totaal budget artikel 5 (exclusief artikelonderdeel 5.4) 570 496 246 242 250 250
Totaal vrije ruimte artikel 5 0 0 0 0 0 0
5.1 Multilaterale samenw 198 142 139 150 156 156
wv. Juridisch verplicht 197 95 88 54 49 49
wv. Bestuurlijk gebonden 0 12 18 50 54 54
wv. Beleidsmatig gereserveerd 1 35 33 46 53 53
Totaal vrije ruimte 0 0 0 0 0 0
5.2 Overig armoedebeleid 135 102 107 92 95 95
wv. Juridisch verplicht 75 62 59 59 56 52
wv. Bestuurlijk gebonden 2 0 4 4 4 4
wv. Beleidsmatig gereserveerd 58 39 44 29 35 38
Totaal vrije ruimte 0 0 0 0 0 0
5.3 Oekraïne (XVII) 237 252 0 0 0 0
wv. Juridisch verplicht 65 0 0 0 0 0
wv. Bestuurlijk gebonden 120 0 0 0 0 0
wv. Beleidsmatig gereserveerd 52 252 0 0 0 0
Totaal vrije ruimte 0 0 0 0 0 0

Conform de toezegging tijdens de begrotingsbehandeling d.d. 31 januari 2024 bevat dit onderdeel een meerjarige uitwerking van de juridisch verplichte budgetten inclusief een toelichting. Daarnaast zijn de bedragen weergegeven die bestuurlijk gebonden zijn op grond van bestuursovereenkomsten, convenanten met koepels en/of decentrale overheden, politieke toezeggingen e.d., de bedragen die beleidsmatig gerserveerd zijn en de bedragen die vrij te besteden zijn.

Artikel 1: Duurzame economische ontwikkeling, handel en investeringenDe programmering van artikel 1 bestaat uit meerjarige juridische overeenkomsten waaruit een verdeling van de uitgaven over de jaren plaatsvindt waarvoor de overeenkomst is aangegaan. Voor sub-beleidsartikel 1.1 Duurzame handelsystemen, zijn er diverse programma's ter bestrijding van kinderarbeid en ter bevordering van IMVO. Voor sub-beleidsartikel 1.2 Versterkte Nederlandse handels- en investeringspositie, gaat het om programma's met uitvoeringspartners RVO (o.a. Starters International Business, handelsmissies) en Invest International (o.a. Dutch Trade and Investment Fund). Ook zijn verplichtingen aangegaan voor de Wereldtentoonstelling in Osaka. De programma's met RVO zijn in het lopende jaar juridisch verplicht en in de jaren erna bestuurlijk gebonden. Voor sub-beleidsartikel 1.3 Private sectorontwikkeling, zijn meerjarige verplichtingen aangegaan op het terrein van onder andere financiele sector ontwikkeling en duurzame productie en handel. Voor infrastructuur ontwikkeling worden de regelingen DRIVE, D2B en ORIO door Invest Interntional uitgevoerd. Tevens worden een aantal programma's door RVO uitgevoerd, waaronder de programma's voor de combi-aanpak. RVO en Invest International gaan verplichtingen aan die in latere jaren tot uitbetaling komen. Deze programma's zijn juridisch verplicht. Verplichtingen die onder deze programma's in 2026 en verder worden aangegaan zijn bestuurlijk verbonden.

Artikel 2: Duurzame ontwikkeling, voedselzekerheid, water en klimaat
De programmering onder artikel 2 bestaat uit meerjarige juridische overeenkomsten waaruit een verdeling van de uitgaven over de jaren plaatsvindt waarvoor de overeenkomst is aangegaan. Voor de sub-beleidsartikelen 2.1 Voedselzekerheid en 2.2 Water wordt een groot deel van de budgetten gealloceerd op basis van meerjarige landenstrategieën van posten, voor zover deze kaders nog niet juridisch zijn verplicht, valt het overige deel van dit financiële meerjarige kader onder beleidsmatige verplichtingen omdat Nederland daarover bilaterale afspraken maakt als een betrouwbare en voorspelbare partner in ontwikkelingssamenwerking. Het sub-beleidsartikel 2.3 bevat verplichtingen voor multilaterale klimaatfinanciering en klimaatafspraken zoals bijdragen aan de Global Environment Facility, Green Climate Fund, UNEP en verdragscontributies in het kader van het Kyoto en Montreal protocol. 

Artikel 3: Sociale vooruitgang
De programmering onder artikel 3 bestaat uit meerjarige juridische overeenkomsten. Hieruit ontstaat een verdeling van uitgaven over de jaren waarvoor de overeenkomsten zijn aangegaan. Voor artikel 3.1 zijn middelen meerjarig vastgelegd en bestuurlijk gereserveerd voor vaste bijdrages aan o.a. UNAIDS, UNFPA en de WHO. De beleidsmatig gereserveerde middelen hebben betrekking op de uitvoering van de Mondiale Gezondheidsstrategie 2023-2030. Voor artikel 3.2 zijn middelen vastgelegd voor de partnerschappen gericht op bescherming en bevordering vrouwenrechten en gendergelijkheid. De beleidsmatig gereserveerde middelen betreffen de uitvoering van het beleid op het gebied van vrouwenrechten tot en met 2025. Voor artikel 3.3 liggen de middelen tot en met 2025 meerjarig vast voor de versterking van het maatschappelijk middenveld onder andere onder het VMM-kader 2021-2025. De beleidsmatig gereserveerde middelen vanaf 2026 betreffen middelen voor nieuwe ondersteuningsactiviteiten voor het maatschappelijk middenveld, zoals aangegeven in de Kamerbrief «Toekomst samenwerking met maatschappelijke organisaties in ontwikkelingshulp» Voor artikel 3.4 zijn een beperkt aantal middelen vastgelegd voor de uitvoering van het Beroeps- en Hogeronderwijs programma.

Artikel 4: Vrede, veiligheid en duurzame ontwikkeling
De programmering onder artikel 4 bestaat uit meerjarige juridische overeenkomsten waaruit een verdeling van de uitgaven over de jaren plaatsvindt waarvoor de overeenkomst is aangegaan. Voor artikel 4.1 Humanitaire hulp is het grootste deel van het budget t/m 2025 meerjarig juridisch verplicht. Dit betreft onder andere de bijdragen aan VN-organisaties (WFP, UNHCR, UNRWA), CERF, UNICEF-thematische humanitaire financiering en UNOCHA. Subsidies aan de Dutch Relief Alliance en het Rode Kruis zijn t/m 2026 toegekend. Daarnaast zijn er subsidies uit hoofde van het subsidiebeleidskader «Versterking van de Humanitaire Sector 2024–2027» t/m 2027 toegekend. Voor artikel 4.2 Opvang en bescherming in de regio en migratiesamenwerking liggen de middelen meerjarig juridisch vast. Het betreft hier met name het PROSPECTS programma (2024-2027) en COMPASS. Subsidies die zijn toegekend op het subsidiebeleidskader «Migration and Displacement 2023-2028» lopen uiterlijk tot en met 2028. Met betrekking tot artikel 4.3 Veiligheid en rechtstaatontwikkeling is een deel van het programma via gedelegeerde landenprogramma’s vastgelegd. Het deel wat van deze gedelegeerde middelen niet juridisch is vastgelegd is opgenomen onder bestuurlijk gebonden. De bijdrage aan het Peace Building Fund is verplicht t/m 2026. Er zijn subsidies toegekend uit het subsidiebeleidskader «Contributing to Peaceful and Safe Societies 2024–2031» die uiterlijk in 2031 aflopen.

Artikel 5: Multilaterale samenwerking en overige inzet
Binnen artikel 5.1 zijn de verplichtingen voor de middelen- en kapitaalaanvullingen die vanaf 2025 worden aangegaan met de regionale ontwikkelingsbanken als bestuurlijk gebonden aangegeven. De jaarlijkse bijdrage aan MOPAN is tevens bestuurlijk geonden. De Algemene Vrijwillige Bijdragen aan UNDP en UNICEF zijn per 2026 opgenomen als beleidsmatig gereserveerd. De financiering van het Assistent-Deskundigenprogramma en overige (m.n. Technische Assistentie) programma’s is voor de komende jaren beleidsmatig gereserveerd. De bijdragen aan UNESCO in 2025 en verder zijn verplichte bijdragen die als juridisch verplicht zijn aangemerkt binnen artikel 5.2. De uitgaven voor schuldverlichting liggen tot en met 2029 grotendeels juridisch vast; de nieuwe verplichtingen voor schuldverlichting (HIPC IDA-21 en HIPC IDA-22) zijn als bestuurlijk gebonden aangegeven. De voorgenomen overige programma’s zijn als beleidsmatig gereserveerd opgenomen. Binnen artikel 5.3 Oekraïne is 27% van de uitgaven in 2025 juridisch verplicht en 51% bestuurlijk gebonden. Het overige budget is beleidsmatig gereserveerd. De uitgaven in 2026 voor niet-militaire steun aan Oekraïne zijn beleidsmatig gereserveerd.