De Single Fuel Policy (SFP) is NAVO-beleid waarbij gestreefd wordt naar het gebruik van één type brandstof binnen militaire operaties. Dit vereenvoudigt de logistiek, vergroot de interoperabiliteit, verhoogt de operationele efficiëntie en versterkt daarmee de collectieve militaire slagkracht van de NAVO.

De SFP geldt bij inzet binnen de NAVO voor luchtvaartuigen (bijvoorbeeld vliegtuigen en helikopters), vrijwel alle militaire voertuigen (zoals tanks en vrachtwagens) en materieel (zoals aggregaten).

Zoals vermeld in de Stand van Defensie heeft Defensie met de Uitvoeringsagenda Duurzaamheid (Kamerstuk 36124, nr. 25) haar doelstellingen voor klimaat, energie en circulariteit bepaald. Deze uitvoeringsagenda wordt dit jaar binnen de bestaande klimaatdoelen herijkt, waarbij de focus ligt op energie als mission critical voor Defensie. Verder blijft centraal staan dat het kunnen uitvoeren van de hoofdtaken van Defensie voorop staan en dat duurzaamheid hier geen afbreuk aan doet. We streven ernaar om met duurzaamheid de inzetbaarheid juist te versterken. Welke duurzaamheidsaspecten tijdens een project aan bod zullen komen in relatie tot de functionele eisen wordt daarom ook opgenomen in de DMP-brieven (Kamerstuk 27 830, nr. 431).

Duurzaamheidsambities kunnen bijdragen aan operationele effectiviteit. Een concreet voorbeeld hiervan is het gebruik van Sustainable Aviation Fuel (SAF) binnen het kader van de SFP. SAF als onderdeel van de brandstoffenmix draagt bij aan het verminderen van de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen. Door naast fossiele brandstoffen ook SAF te integreren binnen het SFP-kader en te testen op uitwisselbaarheid en interoperabiliteit, worden zowel duurzaamheidsdoelstellingen behaald als bijgedragen aan operationele energiezekerheid. Dit past bij de inzet van Defensie gericht op een betrouwbare en onafhankelijke energievoorziening (Kamerstuk 36592, nr. 1). Fossiele brandstoffen zullen, zeker in conflictgebieden, voorlopig deel uit blijven maken van de brandstoffenmix.

Defensie sluit op dit moment niet aan bij het U.S. Replicator Initiative. Wel werkt Defensie op andere manieren aan het stimuleren van innovatie door versnelling en opschaling. Een voorbeeld is het Actieplan Onbemenste Systemen (APOS), waar Defensie werkt aan het inrichten van een drone ecosysteem. De aanschaf van dergelijke relatief goedkope en snel inzetbare systemen wordt zo simpeler en sneller.

De inzet van onbemenste systemen (zowel in het land-, lucht- als maritieme domein) krijgt een steeds prominentere rol in het militair optreden. Defensie bouwt aan een krijgsmacht die sterk is door massa en tegelijkertijd slim is door de inzet van geavanceerde systemen. Hierbij streeft Defensie naar een ideale mix van hoogwaardige bemande capaciteiten, zoals tanks, fregatten en F-35’s, hoogwaardige autonome systemen en eenvoudige eenrichtingssystemen die niet meer terugkomen en daardoor geen onderhoud nodig hebben, zoals goedkope drones, sensors en munitie.

Betreft de F-35 bewapening nieuwe wapensystemen op de kisten of nieuwe munitie?

De F-35 tactische bewapening betreft de aanschaf van een nieuw type precisiewapen voor gebruik op de F-35. Hierbij hoort integratie van de software en certificatie van deze nader te selecteren munitie. 

In het Jaarverslag 2024 van het Defensiematerieelbegrotingsfonds van 21 mei 2025 (Kamerstuk 36 740-K, nr. 1) zijn verschillende voorbeelden genoemd van materieelsamenwerking op basis van standaardisatie en vraagbundeling:

• Na Nederland hebben ook Noorwegen, Denemarken, Litouwen en Zweden de Multi-Missie Radar (MMR) van de Nederlandse producent Thales NL besteld. De landen werken samen binnen de MMR-gebruikersgroep;

• Nederland en Duitsland verwerven gezamenlijk de Leopard 2A8 gevechtstank. Het Nederlandse tankbataljon wordt bovendien in Duitsland gestationeerd;

• Nederland en Duitsland vervangen gezamenlijk de Airborne voertuigen waarvoor Duitsland als lead nation optreedt en assemblage in Nederland plaatsvindt;

• De midlife update (MLU) van de NH90 maritieme gevechtshelikopter voert Defensie uit samen met drie Europese partners: België, Duitsland en Italië;

• Op maritiem gebied vervangen België en Nederland gezamenlijk hun mijnenbestrijdingsvaartuigen en M-fregatten. Frankrijk heeft besloten om ook vijf tot zes mijnenbestrijdingsvaartuigen aan te schaffen op basis van hetzelfde ontwerp.

Naast deze gezamenlijke projecten intensiveert Defensie de samenwerking binnen internationale gebruikersgroepen van verschillende wapensystemen, zoals voor de F-35, Chinook, Apache, Boxer, CV90, Fennek, Pantserhouwitser, Multi-Missie Radar, NASAMS en Patriot. Deze gebruikersgroepen berusten op de verwerving door verschillende landen van hetzelfde materieel of materieel waarvoor in belangrijke mate dezelfde standaarden zijn gebruikt. 

Ja, het Defensie Materieel Proces (DMP) is geactualiseerd om te kunnen inspelen op de veranderde behoeften en om sneller te kunnen handelen, onder andere naar aanleiding van de motie Valstar (Kamerstuk 35 925-X, nr. 70) en het commissiedebat van 26 januari 2023 (Kamerstuk 27830, nr. 386). De doelstelling van het ophogen van de financiële ondergrens is het slagvaardiger kunnen optreden bij de verwerving van relatief kleine projecten onder de DMP-grens. Die slagvaardigheid neemt toe omdat in het gehele voorzien-in proces, vanaf het stellen van de behoefte tot en met het implementeren, stappen worden weggenomen, zoals het opstellen van DMP-brieven of parlementaire behandeling.

Het verhogen van de ondergrenzen is een aanpassing die past bij een slagvaardige organisatie die ruimte nodig heeft om te groeien en die verantwoordelijkheden op het juiste niveau neerlegt binnen de ambtelijke organisatie. Defensie voert zelf de regie over het project en er wordt geen capaciteit ingezet voor het opstellen van DMP-brieven en parlementaire behandeling. Deze aanpassingen stellen Defensie in staat om effectief en doelmatig te werk te gaan. Door de maatregelen neemt het aantal DMP-brieven af en hoeven verwervingsprocessen minder vaak te worden onderbroken vanwege afstemming met uw Kamer. Bovendien hoeft zowel Defensie als Uw Kamer minder aandacht te besteden aan relatief kleine en eenvoudige projecten en is er meer ruimte om ons te richten op de projecten die bepalend zijn voor de transformatie van de krijgsmacht (Kamerstuk 27 830, nr. 379 van 1 november 2022). Uw Kamer wordt jaarlijks met het DPO geïnformeerd en voor de niet-gemandateerde projecten nader geïnformeerd met een vervolg DMP-brief. Zo garandeert Defensie een goede informatievoorziening, zodat uw Kamer in de gelegenheid wordt gesteld haar controlerende taak uit te oefenen en een goede afweging te kunnen maken.

Het is niet eenduidig herleidbaar welke tijdwinst is behaald ten opzichte van de initiële planningen dankzij de diverse versnellingsmaatregelen. Dit komt onder meer omdat niet altijd bekend is wat het tijdpad zou zijn geworden zonder maatregelen. Daarmee is dus ook niet de tijdwinst te bepalen. Daarnaast zijn er externe factoren die een individuele projectplanning beïnvloeden, bijvoorbeeld de levertijden van de industrie of de mogelijkheden voor internationale samenwerking waardoor planningen verschuiven. Ook is niet altijd te zeggen welke maatregel in welke mate heeft bijgedragen aan welke versnelde aanschaf, omdat meerdere maatregelen van invloed kunnen zijn.

Defensie heeft afgelopen periode meerdere malen in korte tijd een materieelproject versneld. Zo is bijvoorbeeld de A/D-brief ‘Verwerving Leopard-2A8 gevechtstanks’ (Kamerstuk 27 830, nr. 449) op 14 oktober 2024 verstuurd en het contract op 14 mei 2025 getekend.

Zoals geschetst bij het antwoord op vraag 13, beschrijft het demissionaire kabinet in de D-SII de strategie ten aanzien van opschaling van de industrie. Het ministerie van Defensie, het ministerie van Economische Zaken, brancheverenigingen, kennisinstellingen en financiers bespreken en mitigeren mogelijke knelpunten in de opschaling van de defensie-industrie in het publiek privaat platform Defport.

Met betrekking tot de zakelijke belangen en de prijsontwikkeling, is het evident dat elke industrie kampt met inflatie op grondstoffen vanwege schaarste in combinatie met toenemende vraag. Defensie doet er alles aan om het effect waarnaar de vraag verwijst te mitigeren door veel in concurrentie aan te besteden. Als Defensie niet onder concurrentiestelling aanbesteedt, maar directe gunning toepast, dan doet Defensie dit onder voorwaarde van ‘open boek’, waarbij de ADR controles uitvoert. Indien Defensie vaststelt dat er in de offerte sprake is van exorbitante winst, gaat Defensie niet met de betreffende leverancier in zee.

Het doen van onderzoek naar onderlinge prijsafspraken is belegd bij mededingingsautoriteiten, zoals de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Mocht Defensie onderkennen dat sprake is van misstanden als onderlinge prijsafspraken, maken we melding bij dergelijke autoriteiten.

Defensie bespreekt met (Europese) samenwerkingspartners doorlopend mogelijkheden van gezamenlijke verwerving en gebruikmaking van elkaars contracten. Recent heeft Nederland bijvoorbeeld een Declaration of Intent getekend voor de beoogde gezamenlijke aanschaf van CV90 infanteriegevechtsvoertuigen, samen met Estland, Finland, Litouwen, Noorwegen en Zweden. Ook wil Defensie bij in de verzamelbrief genoemde verwervingstrajecten zoals het aanvalsgeweer, de anti-torpedo torpedo en maritieme onbemenste systemen, vraagbundeling toepassen met partnerlanden waarvan bekend is dat ze willen investeren in hetzelfde of vergelijkbaar materieel.

De Europese Commissie heeft in het Joint White Paper for European Defence Readiness 2030 zeven prioritaire capaciteitsgebieden benoemd waarop Europese vraagbundeling en gezamenlijke verwerving zich primair zouden moeten richten. Nederland heeft in de aanloop naar het defensie-witboek kenbaar gemaakt kansen te zien voor een gezamenlijke aanpak op capaciteitsgebieden zoals geïntegreerde lucht- en raketverdediging, space, en maritime domain awareness. In aanvulling hierop onderzoekt Defensie de mogelijkheden op terreinen zoals cyber en (bescherming tegen) onbemenste systemen, die eveneens behoren tot de zeven gebieden. Nederland acht het daarbij van belang dat het Europees Defensie Agentschap (EDA), een belangrijke faciliterende rol speelt op het gebied van vraagbundeling en het aangaan van gezamenlijke projecten voor capaciteitsontwikkeling. Daarnaast kijkt Nederland voor gezamenlijke verwerving naar mogelijkheden om gebruik te maken van het NSPA en OCCAR.