Preview document (🔗 origineel)

---

> Retouradres Postbus 20350 2500 EJ  Den Haag

De Voorzitter van de Tweede Kamer

der Staten-Generaal

Postbus 20018

2500 EA  DEN HAAG

Datum  19 januari 2009

Betreft	Kamervragen

Geachte voorzitter,

Hierbij zend ik u de antwoorden op de vragen van de Kamerleden Van
Gerven en Leijten (SP) over het tekort aan gespecialiseerde
verpleegkundigen (2080908200), op de vragen van het Kamerlid Agema (PVV)
over een dreigend tekort aan gespecialiseerde verpleegkundigen in
ziekenhuizen (2080908210) en de vragen van het Kamerlid Uitslag (CDA)
over gespecialiseerde verpleegkundigen (2080908410).

Hoogachtend,

de minister van Volksgezondheid,

Welzijn en Sport,

dr. A. Klink

Antwoorden op kamervragen van de Kamerleden Van Gerven en Leijten over
het tekort aan gespecialiseerde verpleegkundigen.

(2080908200)

1	

Wat is uw reactie op het bericht dat ziekenhuizen een tekort hebben aan
gespecialiseerde verpleegkundigen en medisch ondersteunende functies? 1)

1

Uit het bericht blijkt dat de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen
(NVZ) onder haar leden heeft geïnventariseerd in hoeverre er tekorten
zijn en dreigen aan gespecialiseerde verpleegkundigen en medisch
ondersteunend personeel. Zonder dat dit een volledig beeld heeft
opgeleverd (zie ook antwoord vraag 2) heeft de NVZ geconcludeerd dat bij
een zestal beroepen sprake is van (lokale) tekorten. Het betreft
Ic-verpleegkundigen, dialyseverpleegkundigen, kinderverpleegkundigen,
operatieassistent, anesthesiemedewerker en (radiodiagnostisch en
radiotherapeutisch) laborant. Het feit dat er tekorten zijn en/of
dreigen is zorgwekkend, aangezien kwalitatief goede en tijdige zorg in
ziekenhuizen (mede) afhankelijk is van deze beroepsgroepen.

2

Hoe groot zijn de tekorten aan gespecialiseerde verpleegkundigen en
medisch ondersteunende functies? Hoe zal zich dit ontwikkelen? Bent u
eventueel bereid dit te onderzoeken? Zo neen, waarom niet?

2

Het afgelopen jaar heeft de NVZ moeite gedaan om de aard en omvang van
de tekorten in kaart te brengen. Ik heb het Capaciteitsorgaan gevraagd
hier een verkennend onderzoek naar te doen. In beide trajecten is het
echter tot nu toe niet gelukt om goed zicht op de materie te krijgen,
met name vanwege ontbrekende basisgegevens. Het Capaciteitsorgaan is op
dit moment dan ook niet in staat om voor deze beroepsgroepen ramingen te
ontwikkelen. Meer factoren spelen daarbij een rol. 

Ten eerste is er sprake van behoorlijke fluctuaties, waardoor er geen
stabiel beeld bestaat. Ten tweede zijn er aanzienlijke regionale
verschillen. Ten derde is er sprake van vertrek van personeel naar
zelfstandige behandelcentra, ambulancediensten en (andere) bedrijven. De
omvang daarvan is onbekend. Ten vierde biedt gespecialiseerd
verpleegkundig en medisch ondersteunend personeel zich aan als
zelfstandige zonder personeel (ZZP-er). Dit neemt toe naarmate er sprake
is van grotere tekorten, omdat de arbeidszekerheid van de ZZP-er dan
toeneemt. Ten aanzien van de ZZP-er doet zich de contraire situatie voor
dat meer ZZP-ers tot een – door de ziekenhuizen ervaren – groter
tekort leidt, terwijl die tekorten vervolgens opgeheven worden door de
inhuur van diezelfde ZZP-ers. 

Wel is duidelijk dat de opleidingscapaciteit bij ziekenhuizen de
afgelopen jaren aanzienlijk teruggelopen is. Voor sommige van de in
vraag 1 genoemde beroepsgroepen met meer dan 50 procent. Ik ga er van
uit dat dit een belangrijke oorzaak is van de nu optredende tekorten 

Met de NVZ ben ik in gesprek om de aard en omvang van de tekorten beter
in beeld te krijgen. Daarbij zal ook de situatie in de academische
ziekenhuizen betrokken worden. Ik verwacht dat het onderzoek uiterlijk
dit voorjaar start en dat de resultaten daarvan in het najaar van 2009
beschikbaar komen.

3

Erkent u dat, door het ontbreken van landelijke en regionale ken- en
stuurgetallen betreffende de arbeidsmarkt voor verpleegkundigen met een
verpleegkundige vervolgopleiding en medisch ondersteunende beroepen, het
moeilijk is adequaat in te grijpen op de arbeidsmarkt voor zorg? Zo
neen, waarom niet? Zo ja, bent u bereid dit te onderzoeken en hier zo
nodig maatregelen te treffen?

3

Het is evident dat zonder adequate gegevens het moeilijk is goed zicht
te krijgen op de noodzaak tot ingrijpen, als ook de wijze waarop
ingrijpen gewenst is. Zoals bij vraag 2 aangegeven ben ik bereid de NVZ
te ondersteunen met het in kaart brengen van deze gegevens.

Wat betreft te nemen maatregelen ligt het voortouw allereerst bij de NVZ
en de individuele ziekenhuizen. De Raden van Bestuur van ziekenhuizen
zijn immers zelf verantwoordelijk voor hun bedrijfsvoering en hun
personeelsvoorziening. Daar komt bij dat voor alle genoemde
beroepsgroepen met tekorten in-service-opleidingen bestaan. Dat wil
zeggen dat de Raden van Bestuur van ziekenhuizen zelf volledig
verantwoordelijk zijn voor het opleiden van het eigen personeel. Ik ben
dan ook content met de oproep van de NVZ aan haar leden om extra
opleidingsplaatsen te realiseren voor de genoemde beroepsgroepen. Temeer
daar het aantal werknemers dat een vervolgopleiding is gestart de
afgelopen jaren sterk gedaald is.

4

Erkent u dat het tekort aan verpleegkundig personeel een gevaar voor de
kwaliteit van de zorg kan zijn? Zo neen, waarom niet? Zo ja, welke
maatregelen gaat u nemen om de tekorten op te lossen?

4

Een blijvend en omvangrijk tekort aan gespecialiseerde verpleegkundigen
en medisch ondersteunend personeel kan de kwaliteit van zorg nadelig
beïnvloeden. Het is primair de verantwoordelijkheid van de ziekenhuizen
om dat te voorkomen. Complementair hieraan wordt door VWS indachtig de
arbeidsmarktbrief 2007 en het actieplan ’Werken aan de zorg’ 
(Tweede Kamer vergaderjaar 2007-2008, 29282, nr. 46) via een drietal
sporen gewerkt aan het vergroten van de personele zorgcapaciteit
(innovatie van zorgprocessen; investeren in behoud van personeel; en,
vergroten van de instroom van nieuw personeel.) In onze nota van
september ((Tweede  Kamer vergaderjaar 2007-2008, 29282, nr. 71) en in
de arbeidsmarktbrief van 2008 (Tweede  Kamer vergaderjaar 2007-2008,
29282, nr. 79) is de beleidsinzet verder uitgewerkt en wordt
gerapporteerd over de ontwikkelingen.

5

Welke maatregelen ziet u om het aantal opleidingsplaatsen voor
gespecialiseerde verpleegkundigen en medisch assistenten op korte
termijn te vergroten?

5

Het is allereerst van belang dat de Raden van Bestuur van de
ziekenhuizen zelf meer opleidingsplaatsen ter beschikking stellen en
daarmee de dalende trend van de afgelopen jaren doorbreken. De oproep
van de NVZ daartoe ondersteun ik dan ook van harte.

6

Wat vindt u van het voorstel om ook voor deze groep gespecialiseerde
verpleegkundigen een opleidingsfonds op te richten?

6

Essentiële voorwaarde voor een soort opleidingsfonds voor deze
beroepsgroepen is dat bekend is hoeveel er van welk specialisme opgeleid
moeten worden met het oog op een evenwicht op langere termijn. Dat kan
alleen bepaald worden als er – per specialisme - goede en betrouwbare
gegevens zijn over ander andere het aantal werkenden, het toekomstig
vertrek van werkenden, het huidige tekort en het aantal mensen in
opleiding. Dergelijke basisgegevens ontbreken op dit moment grotendeels,
waardoor het ramen van de opleidingsbehoefte onmogelijk is. Onze
ervaringen met het Opleidingsfonds laten zien dat zonder een goede
basisregistratie en mede daarop gebaseerde betrouwbare ramingen een door
de overheid ondersteund fonds geen oplossing is voor de geschetste
problematiek. 

7

Is het waar dat in sommige ziekenhuizen het personeel een bonus van
duizend euro aangeboden krijgt wanneer zij gespecialiseerd personeel
werven voor de instelling? Wat is uw reactie hierop?

7

Mij zijn dergelijke geluiden ter ore gekomen. Hoe, wat en in welke
omvang is mij echter volstrekt onduidelijk. Ik vind het primair een zaak
van de Raden van Bestuur van de ziekenhuizen zelf. Ik ben van mening dat
als ziekenhuizen vooral bezig zijn om personeel bij elkaar weg te kopen,
de sector als geheel niet aan een oplossing werkt, integendeel zelfs. 

8

Wat vindt u van het fenomeen dat gespecialiseerde verpleegkundigen zich
extern laten inhuren? Erkent u dat zowel voor de kosten van de zorg als
voor de arbeidsvoorwaarden van de verpleegkundigen dit een ongewenste
ontwikkeling is? Zo neen, waarom niet? Zo ja, welke maatregelen gaat u
nemen?

9

Wat is volgens u de reden dat gespecialiseerde verpleegkundigen zich
extern laten inhuren? Kan volgens u een oorzaak liggen in de salarissen
van de verpleegkundigen?

8+9

Met externe inhuur van gespecialiseerde verpleegkundigen en medisch
ondersteunend personeel is op zich niets mis. Voorwaarde is wel dat
zowel de werkgever als de werknemer daar geheel vrij voor kiezen. Vanuit
werkgeverskant kan externe inhuur zinvol zijn om tijdelijke
onderbezetting, als gevolg van bijvoorbeeld ziekte, opleiding of
zwangerschap, op te heffen. Voor bepaalde werknemers kan het de door hen
gewenste flexibiliteit bieden.

De huidige ontwikkelingen baren me wel zorgen. Door de mogelijkheden die
de tekorten op de arbeidsmarkt bieden, gaan meer gespecialiseerde
verpleegkundigen en medisch ondersteunend personeel zich als ZZP-er
aanbieden, waardoor ziekenhuizen gedwongen worden om ook voor vaste
banen ZZP-ers in te huren. Door de schaarste worden dan de kosten voor
de ziekenhuizen opgedreven. Naar ik vernomen heb, zou dat vooral bij de
Ic-verpleegkundigen en de anesthesiemedewerkers spelen. Het bij vraag 2
aangekondigde onderzoek van de NVZ, waarbij ook de academische
ziekenhuizen betrokken worden, zal daar meer inzicht in moeten geven.

Er kunnen meer redenen zijn voor werknemers om zich (vaak bij de eigen
werkgever) extern te laten inhuren. De eerder genoemde wens om meer
flexibel te kunnen zijn, is er daar een van. Ook kunnen financiële
overwegingen meespelen. Het netto-inkomen zal bij externe inhuur hoger
zijn. Dit gaat dan ten koste van het inkomen op termijn (pensioen) of in
geval van ziekte of werkloosheid. Wat de precieze consequenties zijn
voor het totale inkomen van de ZZP-er is afhankelijk van de persoonlijke
situatie.

10

Welke mogelijkheden ziet u om het extern inhuren van gespecialiseerd
verpleegkundigen aan banden te leggen?

10

Ongewenste inhuur van externen als gevolg van tekorten op de
arbeidsmarkt kan door de ziekenhuizen het beste aan banden gelegd worden
door het meer opleiden van eigen personeel en het aanbieden van
aantrekkelijke werkomstandigheden om vertrek zoveel mogelijk te
voorkomen.

Ik zie vooralsnog geen heil in het opleggen van wettelijke belemmeringen
of het stellen van aanvullende kaders. Zoals ik ook al bij vraag 8
aangegeven heb, kan enige mate van externe inhuur positief zijn voor de
bedrijfsvoering van ziekenhuizen.

11

Bent u bereid de salarissen van het verpleegkundig personeel en ander
personeel in de zorg te vergelijken met de niet-publieke sector, zoals
eerder is gedaan door de Commissie Van Rijn? 

11

De beloningsanalyse van de Commissie-Van-Rijn is in 2006 in opdracht van
het ministerie van BZK herhaald. Ik zie geen aanleiding om dat nu weer
te doen.

1) RTL Nieuws, 13 december 2008

Antwoorden op kamervragen van de Kamerlid Agema over een dreigend
tekort aan gespecialiseerde verpleegkundigen in ziekenhuizen.

(2080908210)

1

Wat is uw reactie op het bericht "Dreigend tekort gespecialiseerde
verpleegkundigen"? 1)

1

Zie antwoord op vraag 1 van Van Gerven en Leijten.

2

Om hoeveel gespecialiseerde verpleegkundigen gaat het hier?

2

Zie antwoord op vraag 2 van Van Gerven en Leijten.

3

Op welke termijn spelen deze tekorten? Op welke termijn wilt u deze
wegwerken of voorkomen?

3

Zie antwoorden op de vragen 2 en 3 van Van Gerven en Leijten.

4

Bent u bereid een opleidingsfonds voor gespecialiseerde verpleegkundigen
in het leven te roepen en iets te bewerkstelligen om de nadelen als
gevolg van het overstappen naar de concurrent te ondervangen?

4

Zie antwoord op vraag 6 van Van Gerven en Leijten.

1) www.nu.nl, Dreigend tekort gespecialiseerde verpleegkundigen, 14
december 2008

Toelichting:

Deze vragen dienen ter aanvulling op eerdere vragen ter zake van de
leden Van Gerven en Leijten (SP), ingezonden 18 december 2008
(vraagnummer 2008Z09879 / 2080908200)

Antwoorden op kamervragen van de Kamerlid Uitslag over gespecialiseerde
verpleegkundigen.

(2080908410)

1

Wat vindt u van het fenomeen dat gespecialiseerde verpleegkundigen zich
extern laten inhuren. Ziet u dit als nieuwe werkelijkheid waar de
overheid kaders voor moet ontwikkelen om te kunnen blijven voldoen aan
kwalitatief goede, betrouwbare, betaalbare en bereikbare zorg?

1

Zie antwoorden op de vragen 8, 9 en 10 van Van Gerven en Leijten.

2

Wat is volgens u de reden dat gespecialiseerde verpleegkundigen zich
extern laten inhuren? Erkent u dat dit mogelijk ook te maken heeft met
de mate van invloed van verpleegkundigen op de interne processen van het
zorgbedrijf en het uitoefenen van hun vak? Zo ja, erkent u de
verantwoordelijkheid hiervoor van de werkgevers? Zo ja, hoe gaat u de
werkgevers stimuleren dat (gespecialiseerde) verpleegkundigen voldoende
uitdaging en inhoudelijk perspectief bieden zodat zij het vak niet
verlaten? Zou functiedifferentiatie daar een goed middel voor zijn?

2

Zie ook het antwoord op de vragen 8 en 9 van Van Gerven en Leijten. 

Ik sluit verder niet uit dat de invloed van gespecialiseerde
verpleegkundigen op de interne processen van het zorgbedrijf een rol
spelen. Als dat daadwerkelijk een rol speelt is het wel opmerkelijk dat
veel van de ZZP-ers zich vervolgens door het ziekenhuis laten inhuren
waar ze voorheen al werkzaam waren. Als ZZP-er krijgen ze niet meer
invloed op de interne processen. 

De ziekenhuizen zijn zelf volledig verantwoordelijk voor de interne
processen. Goed werkgeversschap houdt in dat de ziekenhuizen
gespecialiseerde verpleegkundigen voldoende uitdaging en inhoudelijk
perspectief bieden. Gegeven de huidige en toekomstige situatie op de
arbeidsmarkt ga ik er van uit dat de ziekenhuizen voldoende gestimuleerd
worden om hier een goede invulling aan te geven. Op dit moment zie ik
voor mezelf daar geen rol in.

Vormen van functiedifferentiatie kunnen daar zeer zeker behulpzaam zijn
bij het aantrekkelijk maken en houden van het werk voor gespecialiseerde
verpleegkundigen. Ook hierbij ligt het voortouw bij de sector zelf.
Overigens is men daar al sinds de jaren negentig van de vorige eeuw mee
bezig en zijn daar ook al goede stappen in gezet.   

3

Zou ook het ‘Magneetinstelling-concept’ een middel kunnen zijn om er
voor te zorgen dat gespecialiseerde verpleegkundigen zich niet extern
laten inhuren of zelfs het vak verlaten?

3

Allereerst wil ik opmerken dat maar weinig (gespecialiseerde)
verpleegkundigen daadwerkelijk de zorg verlaten. Uit Regiomarge 2008
blijkt dat het in de ziekenhuizen gaat om 2 procent per jaar (inclusief
pre-pensionering). 

In het verlengde van het antwoord op vraag 10 van Van Gerven en Leijten
kan gesteld worden dat het ‘Magneetinstelling-concept’ voor een
ziekenhuis een middel is om (gespecialiseerde) verpleegkundigen aan zich
te binden. Zoals eerder reeds aangegeven ligt het voortouw hiervoor bij
de ziekenhuizen zelf.

1) RTL Nieuws, 13 december 2008

2) Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2008-2009, nr. 818

Toelichting: 

Deze vragen dienen ter aanvulling op eerdere vragen terzake van de leden
Van Gerven en Leijten (beiden SP), ingezonden 18 december 2008,
(vraagnummer 2008Z09879 / 2080908200)

Bezoekadres:

Parnassusplein 5

2511 VX  DEN HAAG

T	070 340 79 11

F	070 340 78 34

www.minvws.nl

Ons kenmerk

MEVA/K/U-2903742

Bijlagen

1

Uw brief

2008Z09879/2080908200

Correspondentie uitsluitend richten aan het retouradres met vermelding
van de datum en het kenmerk van deze brief.