Preview document (🔗 origineel)

---

Tweede Kamer der Staten-Generaal	2



	Vergaderjaar 2008-2009





31 371	Kredietcrisis 









	Nr. 	VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG

	Vastgesteld …  2009





De vaste commissie voor Financiën heeft de behoefte om over de brief
van de minister van Financiën d.d. 27 januari 2009 inzake de back-up
faciliteit van de staat aan ING Groep N.V.  (Kamerstuk 31371, nr. 95),
enkele vragen en opmerkingen voor te leggen.

De vragen en opmerkingen zijn op 29 januari 2009 aan de minister
voorgelegd. Bij brief van ... zijn ze door de minister van Financiën
beantwoord.





De voorzitter van de commissie,

Blok





De adjunct-griffier van de commissie,

Basten





I 	Vragen en opmerkingen vanuit de fracties





Vragen en opmerkingen van  de leden van de fractie van het CDA

Hoe heeft de Tier 1 ratio van ING zich ontwikkeld sinds 1 januari 2008?
Wat wordt de hoogte van de Tier 1 ratio na de ingreep van de Nederlandse
overheid?

Het kabinet schrijft dat diverse overheden, waaronder de Amerikaanse en
de Britse, recentelijk een oplossing hebben aangekondigd variërend van
een garantie tot een volledige koop van niet-liquide activa. Geen van
deze aankondigingen heeft echter tot op heden geresulteerd in een
concrete afspraak met een concrete instelling. Er bestaat nu alleen de
deal met ING. Hoe komt dit? Vervult Nederland in zekere zin een
voortrekkersrol met deze deal en zo ja waarom? Zijn er nog alternatieven
overwogen en zo ja welke?

Wat is volgens het kabinet de economische (intrinsieke) waarde van de
portefeuille?  Wat is de marktwaarde van de portefeuille? Hoe verhoudt
deze waarde zich tot de afboeking van de portefeuille tot een bedrag van
$ 35 miljard? Wat was de marktwaarde c.q. economische waarde van deze
portefeuille van Alt-A beleggingen op 31 december 2007? Kortom, hoeveel
is er al afgeboekt het afgelopen jaar? Hoeveel kapitaal moet ING nu
aanhouden voor de Alt-A portefeuille?

ING heeft zich gecommitteerd tot het verstrekken van EUR € 25 miljard
additioneel krediet? Hoe wordt dit gemonitord? Wat blijft de prikkel
voor ING om dit extra krediet ook daadwerkelijk te verstrekken?

Waar is de eerste afwaardering van de ALT-A portefeuille met 10% tot $
35 miljard op gebaseerd? Waarom geen 20% of 5%? Is deze afwaardering nu
verwerkt in het resultaat over 2008? 

De omvang van de funding fee bevat een vaste component van 3% en een
variabele component (Libor). Kan de Minister deze samenstelling nader
toelichten? Waarop is deze samenstelling gebaseerd?

Hoe hoog is de funding fee naar verwachting voor 2009? 

Hoe is de hoogte van de management fee bepaald die de staat aan ING
betaalt van € 925 miljoen? Voor welke termijn gelden deze voorwaarden
met ING? Hoe is de garantiefee van € 85 miljoen per jaar tot stand
gekomen?

Waarom is ING uitgekomen bij de staat voor een dergelijke verzekering?
Was er geen marktpartij voor beschikbaar?

De Minister schrijft dat deze transactie conform de IFRS-regels is.
Zo’n opzet is echter nog nooit eerder toegepast. Kan de Minister dit
toelichten?

Hoe weet de Minister zeker dat de verdeling van verlies en winst van 20%
voor ING voldoende prikkel vormt voor goed beheer? Dit zou toch ook al
verwacht mogen worden door de management fee die de staat aan ING
betaalt van € 925 miljoen?

In juridische termen vindt geen aankoop plaats, maar ING blijft wel
eigenaar en beheerder van de portefeuille. Wat zijn precies de
bevoegdheden van ING aangaande de portefeuille? In hoeverre wordt de
Staat bij beslissingen van ING omtrent de portefeuille betrokken? Hoe
worden beslissingen genomen over aanpassingen/verkoop van de
portefeuille. Bepaalt ING dit als juridisch eigenaar? Wat zijn hier de
precieze voorwaarden voor?

De staat ontvangt van ING 80% van de kasstromen die uit de portefeuille
voorkomen. Dit zijn de rentebetalingen van de hypotheekhouders,
aflossingen van hypotheken en vervroegde aflossingen van hypotheken. Is
dit een limitatieve opsomming of zijn nog andere kasstromen denkbaar?
Welke bedrag verwacht de overheid in 2009 te ontvangen? Welke kasstromen
kwamen in 2007 en 2008 binnen bij ING?

De Minister schrijft dat de doorlichting van de Alt-A portefeuille op
postcodeniveau gebeurd is. Wat voor zekerheid biedt dit? Zijn andere
methodieken overwogen en zo ja, welke?

Kan de Minister de geografische spreiding van de Alt-A beleggingen van
ING in de VS aangeven? Is er bijvoorbeeld sprake van bijzondere
concentraties?

Waarom heeft alleen de Raad van Bestuur af moeten zien van bonussen en
niet de lagen daaronder? 

De Minister schrijft dat Nederland in goed overleg zal blijven met de
Europese Commissie om te kijken of er geen sprake is van staatssteun. Is
hier al overleg over geweest? 

De kans op base case of beter is circa 75% en de kans op stress case is
circa 25%’, zo lezen wij in de brief van de minister van Financien.
Hoe verhoudt dit zich tot de uitspraak van  de Minister in de media:
“Er is een kans van 30 procent dat het minder gaat, en 70 procent dat
het beter gaat”? Is de dynamiek zo groot? Wat is nou het ‘door de
externe adviseur gedefinieerde’ base case scenario? De kans op base
case of beter is circa 75% en de kans op stress case is circa 25%. De
geschatte winst in base case is $ 2 miljard en het geschatte verlies in
de stress case is $ 600 miljoen. Conclusie: als het gaat zoals we
verwachten verdient de staat  $ 2 miljard en als het zwaar tegenzit
verliest de staat  $ 600 miljoen. Kan de minister de geschatte winst en
het geschatte verlies nader toelichten? Wat zijn de veronderstellingen
die ten grondslag liggen aan deze scenario’s? Hoe is de minister tot
de keuze van deze scenario’s gekomen?

Is er een contractuele voorziening opgenomen dat in bepaalde gevallen
het juridisch eigendom van ING overgaat naar de Staat? Welke gevallen
betreft dit?

Wordt er kredietrisico gelopen op de intermediairs in de VS die de
administratie uitvoeren? Kan de minister toelichten hoe deze
administratie precies verloopt?

Vragen en opmerkingen van  de leden van de fractie van de PvdA

De leden van de fractie van de PvdA hebben met belangstelling kennis
genomen van de brief van de minister van Financiën over de back-up
faciliteit die aan ING geboden is. Hierover hebben deze leden een aantal
vragen. 

algemeen

Zijn de resultaten van het boekenonderzoek naar de Alt-A
hypotheekportefeuille door Dynamic Capital vergelijkbaar te maken met de
resultaten van ING’s eigen of in eigen opdracht uitgevoerde onderzoek?
Wat zijn de grootste verschillen?

Kan de minister aangeven waarom de markt faalt? Wat is de diepere uitleg
waarom de markt opgedroogd is, en geen betrouwbare waardering meer
geeft? Waarom vindt de minister de marktwaarde van 65 procent van de
nominale waarde die ING volgens de boekhoudregels moest hanteren niet
reëel?

Kan de minister duidelijk maken dat de bank gezond is en waarop dat is
gebaseerd? 

Back-up faciliteit

Kan de minister de kasstroom ‘hoofdsom en rente ontvangen door de
Staat’ uitsplitsen naar de verliezen die worden geleden op gedwongen
verkoop bij default en de stroom van aflossingen en rente uit de nog
lopende hypotheken? 

Kan de minister van de vier afzonderlijke kasstromen de belangrijkste
bronnen waardoor variatie kan ontstaan aangeven?

Tot hoever strekken de scenario’s zich uit na 2010 en verder?

Waar komen de kansen van 75 procent en 25 procent vandaan?

Op basis van welke gegevens is het aantal defaults zo hoog ingeschat? 

Wat is de economische interpretatie van de kolom severity?

Hoe groot is het dollarrisico? Wat zijn de (markt)kosten om het
dollarrisico te verzekeren? 

Kan de minister aangeven welke rol DNB in het proces heeft gespeeld? 

Kan de minister nog eens uitleggen waarom de oplossing van een bad bank
niet aantrekkelijk is, en waarom nationaliseren ook niet aantrekkelijk
is? Kunnen daarbij de voor- en nadelen van deze mogelijkheden worden
afgezet tegen de voordelen van de oplossing waarvoor gekozen is? 

Mogen de bedragen van $ 2 miljard (mogelijke winst) en $ 600 miljoen
(mogelijk verlies) vergeleken worden met een loterij waarbij voor elke
burger van Nederland geldt dat er 75% kans is op een winst van € 125
en 25 procent kans op een verlies van € 37,50? 

Voorwaarden

Kan de minister aangeven waarom de structuur van de guarantee-fee een
reden voor ING bevat om deze constructie te willen beëindigen? Is nu al
te voorspellen wanneer dat het beste moment zou zijn voor ING, uit
bedrijfsmatige overwegingen? 

Hoe luiden de afspraken over beëindiging van de back-up faciliteit? Hoe
kan de Nederlanse overheid van deze verplichtingen af komen? Hoe kan ING
de regeling beëindigen?

Welke concrete afspraken zijn er met ING gemaakt over de € 25 miljard
extra kredietverschaffing? Hoe is dit te traceren? Over welke periode
moet ING hier aan voldoen? Ten opzichte van welke referentie gaat ING
€ 25 miljard meer krediet verlenen? Is het waar dat dit ten koste gaat
van de kredietverlening van ING Groep elders in de wereld en wat zijn de
concurrentie-aspecten van deze afspraak?

Overig

Staan bij een worst case scenario de andere financiële interventies ook
onder druk? Kan de minister aangeven hoe de verschillende risico’s bij
de verschillende interventies effect op elkaar kunnen hebben? 

Kan een overzicht worden gegeven van alle kasstromen (positief en
negatief) van alle financiële transacties van de afgelopen tijd in het
kader van het interveniëren in de financiële sector? Kan de minister
een pay-off schema geven van alle mogelijke opbrengsten en verliezen,
zowel incidenteel als structureel? 

Wat zijn de totale risico’s voor de overheid (en dus de
belastingbetaler) van alle ingrepen bij elkaar, zowel door variatie in
de kasstromen als door onzekerheid over de mogelijke opbrengsten? 

Is het mogelijk inzichtelijk te maken hoeveel dat de belastingbetaler
jaarlijks kost of opbrengt? 

Vragen en opmerkingen van  de leden van de fractie van de SP

De leden van de fractie van de SP hebben met interesse kennis genomen
van de brief van de minister van financiën met betrekking tot de
recente ontwikkelingen rond ING. De leden hebben nog enkele vragen en
opmerkingen.

De back-up faciliteit

In economische zin is deze operatie voor ING een verkoop van 80% van de
portefeuille. Kan daaruit geconcludeerd worden dat het voor de staat een
koop in economische zin is van 80% van die portefeuille en dus dat de
staat economisch eigenaar wordt van 80% van de portefeuille? Is het zo
dat de staatsschuld niet toeneemt als gevolg van een toename in het
economisch eigendom?

De leden van de fractie van de SP vragen zich ook af of deze constructie
in economische zin vergelijkbaar met die van een ‘bad bank’ zij het
dat deze wordt ondergebracht en uitgebaat bij de ‘good bank’? Heeft
de minister zich er van vergewist dat ING geen aanspraak kon maken op
regelingen in de VS om slechte pakketten te kopen, garanderen of te
laten gebruiken door partijen als onderpand voor leningen bij de Fed?
Weet hij zeker dat hij daardoor geen garantie heeft gegeven voor een
pakket hypotheken, die misschien niet nodig was geweest indien men van
noodfaciliteiten in VS gebruik had gemaakt?

Door deze constructie verdwijnt het risico op de portefeuille bij ING en
ook de staat hoeft dit risico niet te kwantificeren op de begroting. Op
papier verdwijnt het risico dus. Is er volgens de minister nu sprake van
een overdracht van het risico? Hoe beoordeelt de minister de stelling
dat door dit soort constructies het moeilijker wordt voor de staat om
geld aan trekken op de markt, aangezien het risicoprofiel van de staat
hierdoor toeneemt? Denkt de minister dat de kapitaalmarkt zal oordelen
dat de Nederlandse staatschuld niet is toegenomen? Is de risico opslag
met de Duitse bund sindsdien toegenomen?

Is het juist dat de rente voor de funding fee 3% bedraagt over 57% van $
28 miljard en de variabele LIBOR rente over 43% van $ 28 miljard? Hoe
wordt daar het percentage uit berekend van gemiddeld 2 procent? Welke
LIBOR rente wordt precies bedoeld? Gaat het om de LIBOR rente voor 3
maanden? Wat is het huidige relevante LIBOR percentage en wat was dat
gemiddeld over het afgelopen jaar? Wordt er voor de funding fee
uitgegaan dat een gelijkblijvend LIBOR percentage? Kan worden aangegeven
voor welke effectieve rente de staat momenteel leent op de
kapitaalmarkt? Welke verwachting bestaat op dit moment over de
gemiddelde rente die wordt betaald op de middellange en lange termijn
als onderdeel van deze transactie?

Met betrekking tot de waardering van het pakket Alt-A hypotheken blijft
er een hoop onduidelijkheid bestaan. Is er geen markt voor Alt-A
hypotheken of zijn deze slechts tegen een waardering van 65% verkoopbaar
op de markt? Is er voor een inschatting van de waardering van de Alt-A
hypotheken ook gekeken naar de waarde van de credit default swaps voor
de desbetreffende CDO’s? 

In hoeverre is er rekening mee gehouden dat in de VS eigenaren van
huizen de sleutel bij de bank kunnen inleveren, waardoor de bank met een
restschuld blijft zitten?

Hoeveel van de hypotheken in de portefeuille valt aan te merken als real
estate owned?

Hoe groot is het aandeel pick-a-pay loans in dit pakket hypotheken? Is
er rekening gehouden met mogelijke toekomstige verliezen als gevolg van
een reset bij de option adjusted rate mortgages?

Het onderzoek van Dynamic Credit

Een externe adviseur, Dynamic Credit, heeft de risico’s voor de staat
in verschillende scenario’s uitgewerkt. Is het juist dat Dynamic
Credit zich bezig houdt met het beoordelen van krediet en daarom een
kredietbeoordelaar kan worden genoemd, zo vragen de leden van de fractie
van de SP?

De berekeningen van Dynamic Credit belopen een periode van 30 jaar. Is
dit de maximale periode waarover de minister de portefeuille wil
garanderen? Hoe lang denkt de minister de portefeuille te moeten
garanderen?

Indien de faciliteit 10 jaar zou lopen, hoe verhoudt zich het totale
resultaat voor de staat dan tussen de twee scenario’s?

De kans op de base case wordt geschat op 50%, de kans dat de stress case
zich verwezenlijkt wordt op 20% geschat. Dan moeten er volgens de leden
van de fractie van de SP nog één of meer cases zijn met een
bijbehorende kans. Wat zijn dat voor cases en wat is de bijbehorende
kans? Kunnen bovendien uitgebreide kasstroomoverzichten worden gegeven
van eventuele andere scenario’s?

De doorlichting door Dynamic Credit is op postcodeniveau gedaan. De
leden van de fractie van de SP vragen de minister of het juist is dat
postcodes in de VS lang niet zo fijnmazig zijn als in Nederland? Dat
verschillende ‘soorten’ wijken in de VS dezelfde postcode hebben?
Deze leden vragen de minister daarom of het juist is dat in de VS alleen
op basis van postcode het moeilijk is om iets te zeggen over de
waardering van hypotheken? Is het juist dat u in de uitzending van Pauw
en Witteman van 27 januari 2009 sprak over huisnummers? Zo ja, betekent
dit dat er ook op huisnummers is beoordeeld?

De leden van de fractie van de SP hebben nog steeds vragen over de
onderliggende aannames van de analyse. Brengt het stress case scenario
bijvoorbeeld wel voldoende in beeld wat de consequenties zijn van een
diepe recessie of depressie in de VS waarbij de werkloosheid verder
oploopt tot 11% of hoger? Wat is het effect van een 1% hogere
werkloosheid dan verwacht in beide scenario’s op de uitkomsten voor de
Nederlandse belastingbetaler? Met welke werkloosheidspercentage is
gerekend voor 2010 en 2011 in beide scenario’s? Met welk scenario voor
herstel van de Amerikaanse huizenmarkt is gerekend voor de komende 10
jaar? Met welk scenario van economisch herstel in de VS is gerekend? Het
verliespercentage op de hele portefeuille is 22,9% in de base case en
31,7% in de stress case. Hoe realiseren zich die verliezen zich in de
tijd? Zit de bulk van het verlies bijvoorbeeld in 2009 of in 2010 of is
aangenomen dat de verliezen zich netjes verspreid voor zullen doen? In
hoeverre zijn actuele gegevens uit het vierde kwartaal van 2008
gebruikt? Zijn er grote afwijkingen tussen geschatte gegevens en
wellicht inmiddels gerealiseerde gegevens?

Betekent de stelling van Dynamic Credit dat er een ‘goede buffer van
12%’ op de portefeuille zit dat het onderpand momenteel 112% waard is
van de uitstaande schuld? Zo nee, wat is de gemiddelde marktwaarde van
de huizen ten opzichte van de hypotheekschuld? Is het juist dat bij een
gemiddelde daling van de huizenprijzen van 12% ten opzichte van de
huidige huizenprijzen het onderpand daarmee minder waard is dan de
uitstaande som? 16. Zijn de Pay Option Arm hypotheken met een uitstaande
schuld van $ 12 miljard subprime hypotheken of qua kenmerken en risico
daarmee vergelijkbaar?

Op pagina 7 van de door Dynamic Credit tijdens de technische briefing
uitgedeelde sheets is een zogenaamde ‘probability of gain’
opgenomen. De leden van de fractie van de SP willen graag weten wat
geeft dit percentage nu precies aangeeft en hoe dit percentage tot stand
komt? Ook vragen deze leden waarom dit percentage wel is opgenomen in
het basisscenario en niet in het stressscenario.

Op pagina 8 en 9 van de door Dynamic Credit tijdens de technische
briefing uitgedeelde sheets zijn de kasstromen opgenomen voor de basis
en de stress case. Kan ook een overzicht worden gegeven van de ontvangen
rente en aflossingen op de portefeuille in voorgaande jaren, zo vragen
de leden van de fractie van de SP. Bovendien zouden deze leden graag een
overzicht van de kasstromen zien indien zich helemaal geen verlies zou
manifesteren.

Als laatste willen de leden van de fractie van de SP vragen of de
minister, gezien de vele vragen, bereid is het onderliggende rapport van
Dynamic Credit aan de Kamer te sturen.

Procedure en comptabiliteitswet

De leden van de fractie van de SP merken op dat volgens artikel 34 van
de Comptabiliteitswet een nieuwe staatsdeelneming vooraf aan de Tweede
Kamer moet worden voorgelegd. Is het juist dat met een staatsdeelneming
wordt verwezen naar het verwerven van eigendom? De leden van de fractie
van de SP vragen de minister verder in hoeverre deze verwerving van
economische eigendom zonder de Kamer vooraf te informeren strijdig is
met de Comptabiliteitswet. Daarbij vragen zij de minister met zijn
antwoord ook rekening te houden met de geest van de wet. In hoeverre was
er sprake van een noodsituatie waardoor u het afgelopen weekend
gedwongen was te handelen? Hecht de minister voor dit soort grote
uitgaven meer dan gebruikelijk aan brede steun uit de Tweede Kamer?

De leden van de fractie van de SP vragen zich in dit kader af of de door
de minister georganiseerde conference call van zondagnacht een vorm van
hoffelijkheid naar de Tweede Kamer was of opgevat moet worden als een
inferieur alternatief voor de bepalingen uit de Comptabiliteitswet?
Waarom heeft de minister niet eerder dan zondagnacht om een
vertrouwelijk overleg met de Kamer gevraagd om aan te geven dat hij al
maanden bezig was met een ‘bad bank’-achtige constructie? Wat heeft
de minister na het debat van vorige week woensdag gedaan met de
kritische opmerkingen van zowel coalitie- als oppositiepartijen over een
bad bank constructie? Zijn coalitiepartijen in de Tweede Kamer eerder
dan zondagnacht informeel gepolst over de opvattingen voor het soort van
transactie waar de minister voor heeft gekozen, zo vragen de leden van
de fractie van de SP.  

Vragen en opmerkingen van  de leden van de fractie van de VVD

De leden van de fractie van de VVD hebben met belangstelling kennis
genomen van de brief over de ontwikkelingen van het afgelopen weekend
met betrekking tot ING Groep N.V. Alvorens deze leden een nader politiek
oordeel willen geven over de genomen maatregelen hebben zij de volgende
vragen.

Wat is de looptijd van de back up faciliteit? Hoe lang zit de Staat er
maximaal aan vast? Blijkens de kasstroomanalyse van Dynamic Credit lopen
de verplichtingen van de staat door tot in 2039. Kunnen
kasstroomscenario’s worden overlegd van de uitkomst van maximaal
risico op verlies; stress case en minimaal risico (kans op winst voor de
staat). Kan worden aangegeven welke betaalschema’s vast liggen en
welke variabel zijn en kunnen hiervan alle risico’s in beeld worden
gebracht? (Bijvoorbeeld risico’s t.a.v. Libor; wisselkoers;
betaalachterstanden etc.). Kan daaraan een kolom worden toegevoegd wat
de consequenties zijn voor het emu-saldo? Er is een verkoop gesimuleerd.
Is de overeenkomst van lening ook gesimuleerd of ligt deze vast? Is de
staat verplicht rente en aflossing te betalen voor het gehele bedrag
waarvoor ze garant staat? Blijkens de brief voldoet ING aan de Staat een
garantiefee van $ 85 miljoen per jaar over 10 jaar. Dit correspondeert
niet met de kasstroomanalyse van Dynamic Credit. Datzelfde geldt voor de
management fee. Gaarne inzicht in de concrete afspraken, waarop deze
gebaseerd zijn; de financiële consequenties. Welke overeenkomsten
liggen ten grondslag aan de back-up faciliteit? Kunnen deze openbaar
worden gemaakt? Kan inzicht worden gegeven waar en voor welk deel het
economisch-; fiscaal-; respectievelijk juridisch eigendom ligt van de
Alt-A portefeuille? ING is 80% van het economisch eigendom kwijt. Waar
is dat gebleven? Wie is verantwoordelijk voor de fiscale consequenties?
Zijn er afspraken gemaakt over de (verplichte) juridische levering van
de portefeuille in bepaalde gevallen (bijv. deconfiture of overname)? 

De ALT-A portefeuille is momenteel niet liquide (geen handel). De
portefeuille was geboekt onder available for sale. Tot welk bedrag
respectievelijk met welk  percentage had deze moeten worden afgeboekt
als de staat niet was ingesprongen en wat waren hiervan de consequenties
geweest? Was het niet mogelijk geweest deze portefeuille volgens IFRS
eenmalig om te zetten in een andere categorie, bijvoorbeeld “hold for
maturity” of anderszins en wat waren daarvan de consequenties geweest?
Zijn er afspraken gemaakt voor het geval deze portefeuille wel weer
verhandelbaar wordt? Zo ja, waaruit bestaan deze afspraken?Leidt de
gekozen complexe constructie  er niet toe dat de portefeuille illiquide
blijft?Zo neen, waarom niet?Welke alternatieven oplossingen zijn in
overweging genomen en waarom zijn die afgevallen?

ING heeft zich gecommitteerd tot het verstrekken van € 25 miljard
additioneel krediet aan Nederlandse bedrijven en particulieren. Wat
betekent dit concreet voor de kredietverlening en is dit commitment wel
“Brussel-proof”?  

ING zal stappen ondernemen om de balans te verkorten, risico’s terug
te brengen, onderdelen te verkopen en eigen vermogen vrij te spelen. Dit
vertaalt zich in een doelstelling van een vermindering van de Risk
Weighted Assets van 3% gemeten van het niveau van eind 2008 tot eind
2009. Hoe groot is dit bedrag van 3%? Van welk bedrag is deze 3%? Hoe
vertaalt dit zich in de uiteindelijke tier 1 ratio van ING? Is hiermee
ING definitief veilig gesteld?

Welke nevenafspraken houden direct verband met het doel van het verlenen
van de back-up faciliteit en welke zijn in de ogen van de minister
“mooi meegenomen”?

Is de Minister bereid een apart begrotingsartikel op te nemen op de
begroting Financiën (geen samenraapsel zoals nu in artikel 3) met
daarin uitgesplitst alle interventies in de financiële sector en dit
periodiek te voorzien van de meest actuele waarde- en risico-inschatting
in meerjarig perspectief?

Vragen en opmerkingen van  de leden van de fractie van de PVV

Klopt het gerucht dat ING voornemens is om dividend uit te keren aan
aandeelhouders? Is de minister het met mij eens dat een aandeelhouder
alleen mag profiteren van het resultaat in de vorm van dividend als de
onderneming winst maakt en niet eerder.

De Alt-A portefeuille is door ING met slechts 10% afgewaardeerd (van $
39 naar $ 35 miljard), terwijl Dynamic Credit Partners ervan uitgaat dat
de marktwaarde van de portefeuille nog 65% bedraagt. Waarom is niet
uitgegaan van de huidige marktwaarde?

Waarom heeft de Staat de portefeuille niet gekocht voor de marktwaarde
(65% = 18 miljard) en deze in een bad bank vehicel beheerd. Door geld op
de kapitaalmarkt te lenen was de staat goedkoper uitgeweest dan de
funding fee die nu betaald moet worden aan ING, waardoor het resultaat
voor de Staat gunstiger was geweest.

Kunt u gedetailleerd aangeven hoe de garantiefee, managementfee en
funding fee zijn berekend. Op basis van welke variabelen en
veronderstellingen?

In hoeverre zijn er garanties ingebouwd als de kasstromen uit de
portefeuille tegenvallen? In 2010 verdient ING gegarandeerd  4,3 miljard
aan deze deal, terwijl de Staat maar moet afwachten hoeveel rente en
aflossing binnenkomt en krijgt daar dan 80% van? Is dit risico niet erg
onevenredig verdeeld? Waarom is maximum verlies / winst voor de staat
afgesproken om het risico in te perken?

Is het juist dat de Staat nu 5 miljard meer betaalt (lees: garant staat)
voor de Alt-A portefeuille dan waarvoor deze portefeuille deze
portefeuille in het 3e kwartaal bij ING geboekt stond? Voor hoeveel
stond deze portefeuille geboekt?

In hoeverre wordt met deze transactie de mogelijke verkoop van (delen
van) de Alt-A portefeuille door ING of de Staat geblokkeerd?

In hoeverre kunnen hypotheekhouders in de VS weglopen van hun
schuldenlast door niet meer aan hun hypothecaire verplichtingen te
voldoen en de sleutels in te leveren bij de bank. Worden burgers in de
VS niet overmatig beschermd.

Kunt u uiteenzetten in hoeverre de wetgeving in de VS verschilt van
Nederland, met betrekking tot het nakomen van de hypothecaire
verplichtingen.

 

Is de toezegging van ING om € 25 miljard in de economie te pompen
middels kredietverstrekking niet aan voorwaarden verbonden, zoals een
maximale risico opslag of de termijn waarbinnen deze € 25 miljard moet
worden geïnjecteerd?

Met de wetenschap dat de woningmarkt in de VS tot het bron van alle
kwaad heeft geleid, is het dan niet meer dan plausibel om in Nederland
juist nu in te grijpen voordat de woningmarkt in Nederland ook helemaal
stilvalt, de prijzen kelderen en gedwongen verkopen in aantal toenemen?

ING gaat wereldwijd 7000 medewerkers ontslaan. Hoeveel medewerkers gaat
ING in Nederland ontslaan, zijn hierover afspraken gemaakt?

Waarom is gekozen voor Jan Hommen, daar deze geen ervaring heeft in het
bankwezen? Waarop is deze keuze gebaseerd? Welke afspraken zijn gemaakt
ten aanzien van beloning en bonussen met deze nieuwe CEO? Wat is de
politieke kleur van Jan Hommen?

Is Michel Tilmant vrijwillig opgestapt? Waarom krijgt hij nog een bonus
mee van € 1,35 miljoen, terwijl hij duidelijk mede verantwoordelijk is
voor deze ellende en hij heeft gelogen over de mate waarin ING besmet is
met toxic assets? Kunt u voorkomen dat deze bonus wordt uitgekeerd?

 

Waarom is niet gekozen voor een deelname van de Staat in het
aandelenkapitaal van ING? (vgl. VK in RBS) of voor het UBS (Zwitserland)
model?

Waarom heeft ING haar Alt-A hypotheekportefeuille niet zelf in een bad
bank constructie geplaatst (vgl. NIBC) en zo geïsoleerd?

De minister gaat uit van een winst in het meest waarschijnlijke scenario
(base case) van $ 2 miljard, waarop is deze verwachting gebaseerd. Op
welke aannames met betrekking tot herstel huizenmarkt, economie en
werkgelegenheid in de VS? De minister schat de kans op dit base case
scenario op 75%. Waarop is dit gebaseerd? Hoe komt de minister aan een
percentage van 75%?

Waarom is niet gekozen voor een funding fee van 3%? Is dit percentage
niet aan de hoge kant t.o.v. de ECB rente?

Door minister Bos is gekozen voor een back-up faciliteit. Dit is een
kasstroomconstructie die tussen garantie en koop in ligt. Hiermee wordt
een economische aankoop gesimuleerd, zonder juridisch eigenaar te worden
van de portefeuille Alt-A hypotheken. Door deze constructie speelt ING
€ 5 miljard (=$ 6,5 miljard) vrij op het eigenvermogen waardoor weer
meer ruimte ontstaat om kredieten te verstrekken. Hoeveel ruimte krijgt
ING hierdoor om kredieten te verstrekken (maximaal)?

Hoe groot is de kans dat door deze constructie de Staatsschuld toeneemt
en met hoeveel? Wat is de invloed van Eurostat op de beoordeling van
deze constructie en in welke mate de staatsschuld hierdoor wordt
geraakt?

Welke maatregelen heeft ING genomen om te voorkomen dat in de toekomst
het risico op beleggingen wordt beperkt?

In hoeverre heeft ING haar beleid aangepast op het gebied van
beloningen, bonussen, marketing, risicomanagement, etc. als reactie op
de precaire financiële situatie. In de documentatie wordt alleen
gesproken over het afzien van bonussen over 2009 en een gouden handdruk
van maximaal 1 jaarsalaris. Zijn dit de enige efficiencyingrepen?

 Vragen en opmerkingen van  de leden van de fractie van de GroenLinks

De leden van de fractie van GroenLinks vragen precies aan te geven
waarom deze interventie nodig was. Welk concreet gevaar voorzagen de
minister en de DNB voor ING? Welke alternatieven voor de back-up
faciliteit ten gunste van ING zijn door de minister overwogen
(nationalisatie, bad bank, extra kapitaalsinjectie e.d.) en om welke
reden zijn deze alternatieven afgewezen? Het komt deze leden voor dat de
gekozen constructie lijkt op het opkoop-plan van de voormalige
Amerikaanse minister van Financiën Paulson, met dien verstande dat
enerzijds van daadwerkelijke koop geen sprake is, maar dat anderzijds de
risico’s die aan deze gestructureerde portefeuille kleven wel degelijk
(grotendeels) voor rekening van de Staat komen. Eerder was de Minister
sterk negatief over dit plan-Paulson, mede vanwege het probleem van
moral hazard. Is de minister van deze kritiek afgestapt?

Waarom heeft de Staat niet bedongen dat zij meedeelt met de opbrengsten
indien het ING (in de toekomst) beter vergaat, mede als gevolg van deze
operatie? Is door de Staat bijvoorbeeld gevraagd om opties op aandelen
ING? Hoe beoordeelt de minister het Duitse alternatief ter zake?

Was de omvang van het (boekhoudkundige) probleem van deze portefeuille
bekend bij ING, DNB en de minister ten tijde van de kapitaalsinjectie?
Welke conclusie is daaruit getrokken? Is sindsdien de core tier 1 ratio
sterk gedaald bij ING? Vanwaar de verschillen tussen de ratio dit najaar
na kapitaalsinjectie en de ratio heden?

Overduidelijk spelen de IFRS-regels een bijzonder belangrijke rol in
deze zaak. Het bevreemdt de leden van de fractie van GroenLinks dat
complexe constructies nodig zijn om ING te ‘verlossen’ van de
risico’s van een portefeuille die feitelijk nog steeds rendeert maar
vanwege ontbrekende markt-prijzen snelle afwaardering en extra reserves
onafwendbaar maakt. De IFRS-regels leiden zo op zijn minst tot een
aanzienlijke verscherping van de problemen waarmee banken als ING
kampen. Waarom wordt dit probleem niet fundamenteel aangepakt, dat wil
zeggen bij de onwerkbare crisisversterkende regels zelf? Moet uit deze
back-up facility worden afgeleid dat de versoepeling van IFRS-regels
afgelopen najaar geen soelaas hebben geboden? Zo ja, wat gaat de
minister hieraan doen?

Is bij DNB en minister inmiddels bekend wat nu de actuele problemen zijn
met gestructureerde portefeuilles bij alle Nederlandse financiële
instellingen? Is vergelijkbaar onderzoek als bij ING verplicht gesteld
voor DNB bij alle instellingen? Zo nee, waarom niet? Zo ja, wat zijn de
belangrijkste bevindingen uit deze analyses en welke conclusies kunnen
hieruit getrokken worden voor wat betreft verloop van de kredietcrisis
en de noodzaak tot verdere interventies?

Wie controleert de extra uitgifte van € 25 miljard Nederlands krediet
door ING en hoe wordt dit beoordeeld?

Vragen en opmerkingen van  de leden van de fractie van de D66

De leden van de fractie van D66 hebben met belangstelling kennis genomen
van de brief over de ontwikkelingen net betrekking toch ING Groep N.V.
Naar aanleiding van de brief hebben de leden van de fractie van D66 nog
enkele vragen en opmerkingen.

Reden voor back-up faciliteit van de staat aan ING

In de brief wordt gesproken over verschillende mogelijkheden die
overheden in Europa overwegen om financiële instellingen te
ondersteunen. Voor ING is er een specifiek op de situatie toegesneden
oplossing overeengekomen. De leden van de fractie van D66 zijn benieuwd
welke andere opties zijn overwogen, welke overwegingen een rol hebben
gespeeld en waarom uiteindelijk voor deze oplossing is gekozen. 

In de brief wordt uiteengezet dat afboekingen via negatieve
herwaarderingsreserves, door het grote verschil tussen marktwaarde en
economische waarde, geen recht doen aan de economische realiteit. De
leden van de D66-fractie vragen de minister uiteen te zetten hoe wordt
bepaald wat hoe de waarde van de portefeuille wordt bepaald als de
marktwaarde niet langer leidend is. 

Toelichting op de back-up faciliteit van de staat aan ING

De leden van de fractie van D66 vragen de minister om welke reden er is
gekozen voor een afwaardering van 10%?

De staat betaald een funding fee voor de Alt-A portefeuille. Deze
bedraagt 3%. Is dit 3% van de totale portefeuille of 3% van 80% van de
portefeuille. Waaruit bestaat de variabele component en waar is deze van
afhankelijk? Kan de minister inzicht geven in de kosten van deze funding
fee op jaarbasis?

De leden van de fractie van D66 verzoeken de minister nader in te gaan
op het base case scenario en het stress case scenario. Kan de minister
nader uiteenzetten wat deze twee verschillende scenario’s inhouden, op
basis waarvan de 75% kans op de base case is gebaseerd? Kan de minister
uiteenzetten hoe de geschatte winst en het geschatte verlies in de
scenario’s zijn berekend. 

Kan de minister uiteenzetten waarom het verwachte verlies niet maximaal
80% van $35 miljard is, aangezien dit het bedrag is waar de staat voor
garant staat?

Maatregelen en governance

Naast de back-up faciliteit neemt ING zelf nog een aantal andere
maatregelen. De leden van de fractie van D66 vragen de minister toe te
lichten in hoeverre de overheid invloed heeft gehad op deze maatregelen.


ING heeft zich gecommitteerd aan het verlenen van extra krediet voor €
25 miljard. De leden van de fractie van D66 willen weten waar dit bedrag
op is gebaseerd? Hoe zal deze afspraak worden gecontroleerd? 

Ook maakt de ING gebruik van de garantiefaciliteit. De leden van de
fractie van D66 vragen de minister toe te lichten wat er wordt bedoelde
met ‘pro-actief’ gebruik maken?

Daarnaast vragen de leden van de fractie van D66 zich af, onder welke
omstandigheden het voor ING commercieel aantrekkelijk zou zijn om niet
toe te geven aan de garantieprikkel die de minister heeft ingebouwd.

Begrotingsconsequenties

In de brief wordt aangegeven dat nog niet precies duidelijk is hoe de
financiele stromen voor de staat zullen uitwerken. De leden van de
fractie van D66 vragen de minister of hij meer inzicht kan verschaffen
in de verwachte uitwerking en wanneer hij meer duidelijkheid over de
uitwerking kan verschaffen.

Fiscale consequenties

De leden van de fractie van D66 vragen de minister of hij op de plaatsen
waar hij onderscheidt maakt tussen economische en juridische
kwalificaties, tevens de fiscale complicaties van de transactie kan
weergeven?

Concurrentieaspecten

Uit de brief blijkt dat de Europese Commissie nog geen oordeel heeft
geveld over de vraag of er wel of niet sprake is van staatssteun. De
leden van de fractie van D66 vragen de minister op welke termijn hij een
dit oordeel verwacht en wat de consequenties zullen zijn wanneer de
Commissie oordeelt dat er wel sprake is van staatssteun.





II 	Reactie van de minister van Financiën





Hier tekst invoegen.



 PAGE    

 PAGE   15