Preview document (🔗 origineel)

---

	Commissie Defensie



Aan:

de staatssecretaris van Defensie

de minister van Economische Zaken

in afschrift aan:

de minister van Financiën

de Algemene Rekenkamer











Plaats en datum:	Den Haag, 27 oktober 2009

Betreft:	Herijking informatiebehoefte groot project vervanging F-16 

Ons kenmerk:	2009Z19758/2009D52267







Namens de vaste commissie voor Defensie leg ik u hierbij een herijking
van de informatiebehoefte inzake groot project vervanging F-16 voor.

Op 17 juni 1999 heeft de Tweede Kamer besloten om het project
‘Vervanging F-16’ aan te wijzen als ‘groot project’ op basis van
de toen geldende procedureregeling grote projecten. De vaste commissie
voor Defensie heeft toen middels een brief (kenmerk 34-DEF-99, d.d. 23
september 1999) uiteengezet dat zij een jaarlijkse rapportage verlangde
over dit project. In de brief was ook in grote lijnen uiteengezet welke
informatie de jaarrapportage moest bevatten.

Inmiddels is gebleken dat de toen door de commissie gevraagde opzet van
de jaarrapportage niet meer volledig tegemoet komt aan de
informatiebehoefte van de Kamer. De commissie heeft besloten om de
voortgangsrapportage over het jaar 2008 terug te zenden, omdat de
commissie de geleverde informatie ontoereikend, c.q. de kwaliteit van de
geleverde informatie onvoldoende, achtte. Op 15 april 2009 ontving de
Kamer eenmalig een losstaand addendum op de jaarrapportage 2008 met
aanvullende informatie.

De vaste commissie voor Defensie heeft in dit licht besloten om de
inhoud van de voortgangsrapportage daarom ook blijvend op een aantal
punten aan te passen, op grond van artikel 11 van de ‘Regeling grote
projecten’. Ook eerdere adviezen in deze richting van de auditdiensten
en de Algemene Rekenkamer hebben bij dit besluit een rol gespeeld. 

Als uitgangspunt voor de toekomstige jaarrapportages wordt qua opzet en
opbouw de hoofdstructuur van de tot nu toe verschenen rapportages
gehandhaafd. In aanvulling daarop wil de commissie, met ingang van de
jaarrapportage over het jaar 2009, welke voor 1 april 2010 is voorzien,
in ieder geval graag standaard de elementen terugzien waar ze bij het
terugzenden van de rapportage over 2008 om heeft gevraagd, te weten:

De totale kosten van het JSF-programma (inclusief exploitatiekosten en
buiten de huidige definitie vallende maar gerelateerde kosten);

een financieel overzicht van de totale meerjarenplanning;

alternatieven en eventuele uitstap- en uitstelkosten.

Hierbij geldt dat alle kosten steeds worden weergegeven in het meest
actuele prijspeil. 

Voorts ziet de commissie in het vervolg in de jaarrapportages graag
standaard informatie opgenomen over:

geluidsaspecten die samenhangen met de keuze van de opvolging van de
F-16;

een overzicht en uiteenzetting van de bevindingen uit de audits die het
ministerie heeft laten uitvoeren in het kader van het groot project
vervanging F-16;

een overzicht en uiteenzetting van de bevindingen uit de voor het groot
project vervanging F-16 relevante rapporten en studies uit binnen- en
buitenland, waaronder in ieder geval de rapporten van de GAO (General
Accounting Office), de JET (Joint Estimate Team) en het CBO
(Congressional Budget Office).

een overzicht van de meest actuele planning van het groot project
inclusief de voorziene besluitvormingsprocedure en de voorziene
betrokkenheid van de Tweede Kamer. 

Tot slot ziet de commissie de criteria uit de motie Hamer c.s. (26 488
nr.178) graag terug in de jaarrapportages, zolang er nog geen definitief
verwervingsbesluit is genomen. Dit zijn:

De prijs (LRIP-4 (Low Rate Initial Production) en verder);

de geluidscontouren;

de uitkomst van de arbitrage van de businesscase.

Wat dit laatste punt betreft wordt verzocht in te gaan op de reden van
elke vertraging die is opgetreden in dit proces. 

In een bijlage bij deze brief zijn enkele van de hiervoor genoemde
punten nader toegelicht.

De commissie wenst te benadrukken dat de hier genoemde aanvullende
informatie-eisen niet zijn bedoeld als uitputtende en limitatieve
opsomming, maar als een aantal aspecten waaraan -in aanvulling op de
bestaande rapportagepraktijk - voortaan in ieder geval ook aandacht
dient te worden besteed. Dit doet niets af aan de algemene eis zoals
verwoord in artikel 12, lid 1 onder h. van de Regeling Grote Projecten
dat een voortgangsrapportage gericht is op “alle informatie die het
project raakt, middellijk en onmiddellijk en waarvan redelijkerwijs kan
worden verondersteld dat deze informatie noodzakelijk is voor de
uitoefening van de controlerende taak van de Tweede Kamer”.

Gezien het dynamische karakter van dit groot project behoudt de
commissie zich uiteraard het recht voor om in de toekomst de
informatie-eisen zo nodig weer bij te stellen. Een afschrift van deze
brief stuurt de commissie aan de minister van  Financiën en aan de
Algemene Rekenkamer opdat zij ook op de hoogte zijn van de aanvullende
informatie-eisen en daar in hun toetsen, werkzaamheden en rapportages
rekening mee kunnen houden.

Hoogachtend,

De voorzitter van de vaste commissie voor Defensie,

Anouchka van Miltenburg

BIJLAGE

Toelichting op de gevraagde aanvullende informatie

Totale kosten

In de jaarrapportage 2008 wordt uitsluitend ingegaan op het
verwervingsbudget (van € 6,1 mld.). De exploitatiekosten worden niet
vermeld, net zo min als kosten die buiten de projectdefinitie vallen
maar wel gerelateerd zijn aan de verwerving van de JSF. In dit verband
zij ook verwezen naar de aanbevelingen in het rapport ‘Monitoring
verwerving Joint Strike Fighter’ dat de Algemene Rekenkamer aan de
Tweede Kamer heeft aangeboden. Een kostenoverzicht zoals opgenomen in
bijlage 2 van het Rekenkamerrapport zou net als in het addendum bij de
jaarrapportage 2008 vanaf de jaarrapportage 2009 moeten worden
opgenomen.

Verwervingsbudget in interne investeringsplanning 

In de jaarrapportage wordt uitsluitend ingegaan op de financiële
mutaties die zich in 2008 hebben voorgedaan op het verwervingsbudget.
Hoewel dit op zich logisch is voor een jaarrapportage over 2008, neemt
dit niet weg dat het voor een goede afweging van groot belang is dat in
de jaarrapportage duidelijk wordt aangegeven welke budgetten
samenhangend met de vervanging van de F-16 meerjarig gereserveerd zijn,
en hoe deze budgetten zich verhouden tot andere geplande investeringen. 

Alternatieven en uitstel-/uitstapkosten

In het eerder genoemde rapport van de Algemene Rekenkamer wordt
geconstateerd dat het kabinet geen inzicht in uitstapkosten geeft
aangezien dat, gegeven het regeerakkoord, niet in de rede ligt. De
Algemene Rekenkamer stelt evenwel: “Wij zijn echter van mening dat de
gevolgen van het afzien van een keuze voor de JSF duidelijk moeten zijn,
zodat de Tweede Kamer voldoende informatie heeft om een afgewogen
besluit te nemen over de opvolger van de F-16”. Om die reden heeft de
Algemene Rekenkamer zelf een berekening gemaakt en in haar rapport
opgenomen. Daarom zou wat de commissie betreft in de jaarrapportages
vanaf  2009 standaard inzicht geboden moeten worden in de (financiële)
gevolgen van verder uitstel van de besluitvorming, alsmede een overzicht
van de kosten van alle alternatieve toestellen  (JSF, Advanced F-16,
Saab Gripen, Rafale, Eurofighter) en het langer doorvliegen met de
huidige F-16’s. 

Prijs

Eén van de criteria waarop de Kamer al dan niet zal besluiten tot
aanschaf van de F-35/JSF zal de stuksprijs zijn. In de jaarrapportage
zal een inschatting gemaakt moeten worden van de te verwachten
stuksprijs, zowel LRIP-4 als Full Rate Production (FRP): serieproductie
die aanvangt nadat de SDD-fase succesvol is afgesloten, aangezien deze
in de afgelopen jaren diffuus is gebleken. Het verschil tussen de
“kale stuksprijs” en de totale kosten dient daarbij ook inzichtelijk
gemaakt te worden.

Geluid

In de jaarrapportage 2008 wordt het maximale geluidsniveau van de F-35
en de Gripen NG gesteld op respectievelijk 110 dB(A) en 109 dB(A) zonder
naverbrander en respectievelijk 115 dB(A) en 114 dB(A) met naverbrander.
Aangezien zowel de F-35 als de Gripen NG nog in de ontwikkelingsfase
zitten, is het niet ondenkbaar dat hierin nog verandering komt.  Wanneer
de genoemde getallen veranderen, wenst de commissie hierover
geïnformeerd te worden. Meer in het algemeen wil de Tweede Kamer in de
jaarrapportages voortaan geïnformeerd te worden over de geluidsaspecten
de F-16 en van de kandidaten voor de opvolging van de F-16.

 De auditdiensten van de ministeries van Defensie en Economische Zaken
schrijven in hun assurancerapport bij de jaarrapportage 2008 dat het
project zich op het grensvlak van de voorbereiding van de besluitvorming
naar het besluit tot aanschaf en de uitvoering daarvan bevindt, wat een
andere informatiebehoefte met zich meebrengt. Zij adviseren de Kamer
haar informatiebehoefte te herijken. 

De Algemene Rekenkamer noemt in de conclusies van haar jaarlijkse
rapport ‘Monitoring verwerving Joint Strike Fighter’ vier concrete
punten waarover de staatsecretaris de Kamer meer duidelijkheid zou
kunnen verschaffen (31 330, nr. 7, p.6). 

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Postbus 20018

2500 EA Den Haag



T. 070-3182211

E.  cie.def@tweedekamer.nl