Preview document (🔗 origineel)

---

BOR NOTITIE







	Onderwerp	Mogelijke kosten van een wettelijk breed moratorium (WBM) in
de schuldhulpverlening  

Datum	29 april 2011



Aanleiding

Tijdens de plenaire behandeling van het wetsvoorstel gemeentelijke
schuldhulpverlening (32 291) is besloten advies te vragen aan het Bureau
Onderzoek en Rijksuitgaven (BOR) over de kosten van het ingediende
amendement van Sterk/Spekman (  HYPERLINK
"https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-32291-25.html?zoekcriteria=
%3fzkt%3dUitgebreid%26pst%3dParlementaireDocumenten%26dpr%3dAlle%26spd%3
d20110421%26epd%3d20110421%26dosnr%3d32291%26nro%3d25%26kmr%3dEersteKame
rderStatenGeneraal%257cTweedeKamerderStat"  32 291, nr. 25 ) en het
amendement Ulenbelt (  HYPERLINK
"https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-32291-11.html?zoekcriteria=
%3fzkt%3dUitgebreid%26pst%3dParlementaireDocumenten%26dpr%3dAlle%26spd%3
d20110421%26epd%3d20110421%26dosnr%3d32291%26nro%3d11%26kmr%3dEersteKame
rderStatenGeneraal%257cTweedeKamerderStat"  32 291, nr. 11 ) met
betrekking tot de invoering van een wettelijk breed moratorium (WBM) in
het minnelijk traject. Naar aanleiding daarvan heeft het BOR voor de
procedurevergadering van de vaste commissie voor Sociale Zaken en
Werkgelegenheid (SZW) van 29 maart 2011 een  HYPERLINK
"http://parlisweb/parlis/document.aspx?id=c5bd7ea0-2782-434d-84d4-f1e43d
84e015&zaak=7853e155-022a-4e54-bd27-29550a80ea92" notitie  geschreven
waarin is aangegeven wat het BOR in dit kader kan betekenen voor de
commissie. Tijdens een extra procedurevergadering van 5 april is het BOR
verzocht de aannames over de kosten van een wettelijk breed moratorium
(WBM) in het minnelijk traject uit de verschillende onderzoeken/monitors
op rij zetten en daarbij de verschillen tussen de aannames aan te geven.
In de procedurevergadering van 26 april is de notitie besproken en is
het BOR verzocht de notitie op enkele punten te verduidelijken. Bijgaand
treft u de notitie inclusief de gevraagde verduidelijking aan. 

Kader

In het amendement Sterk/Spekman wordt een WBM voorgesteld als ultimum
remedium waarbij de rechtbank kan worden verzocht om een
afkoelingsperiode af te kondigen, waarin onder bepaalde voorwaarden,
elke bevoegdheid van de schuldeiser tot verhaal op de goederen van de
schuldenaar en tot opeising van goederen die zich in de macht van de
schuldenaar bevinden niet kan worden uitgeoefend, voor een periode van
maximaal zes maanden. Er moet volgens het amendement eerst zijn voldaan
aan nadere voorwaarden alvorens een moratoriumverzoek kan worden
ingediend. Daarbij kan het verzoek alleen door de schuldhulpverlener
worden ingediend.

In het amendement Ulenbelt wordt een WBM voorgesteld onder minder
strikte voorwaarden. Zo kan het moratorium breder worden ingezet dan als
ultimum remedium. Tevens is uit het amendement op te maken dat zowel de
schuldhulpverlener als de schuldenaar een moratoriumverzoek kan
indienen.

De schattingen over de consequenties van de ingediende amendementen
lopen uiteen. In de Tweede Kamer is in het   HYPERLINK
"https://zoek.officielebekendmakingen.nl/h-tk-20102011-58-9.html?zoekcri
teria=%3fzkt%3dUitgebreid%26pst%3dParlementaireDocumenten%26dpr%3dAlle%2
6spd%3d20110421%26epd%3d20110421%26dosnr%3d32291%26kmr%3dEersteKamerderS
tatenGeneraal%257cTweedeKamerderStatenGen"  plenaire debat  de
verwachting uitgesproken dat het aantal moratoriaverzoeken hooguit 2.000
zal zijn op basis van het voorstel van Sterk/Spekman. De minister
daarentegen schat op basis van onderzoek van Panteia (2010) dat het om
16.526 moratoriumverzoeken zal gaan. Ook over de kosten van een
moratorium en de gedragseffecten zijn er verschillende schattingen.

 Kamerstuk 32 291, nr. 33  van 22 maart 2011), het tussenrapport ‘ 
HYPERLINK
"https://zoek.officielebekendmakingen.nl/blg-77903.html?zoekcriteria=%3f
zkt%3dUitgebreid%26pst%3dParlementaireDocumenten%26vrt%3dbreed%2bwetteli
jk%2bmoratorium%2bonderzoek%2bwenselijkheid%26zkd%3dInDeGeheleText%26dpr
%3dAlle%26kmr%3dEersteKamerderStatenGener"  Breed wettelijk moratorium
minnelijke schuldhulpverlening: een onderzoek naar de wenselijkheid ’
van Panteia (2010), gemeente Amsterdam (brief 4 april 2011,
parlisdocument   HYPERLINK
"https://mijn.tweedekamer.nl/f5-w-f53323a5faa683fec7214a236caa60576fec7d
281b0d34b4efbb0932c9ad3a5260$$/parlis/document.aspx?id=2089ebd4-c966-441
1-9f38-d9b9d1277ab8&zaak=7cc53a51-e030-41f9-9272-353822a48d32" \t
"_blank"  2011D18156 ) en informatie van de vereniging voor
schuldhulpverlening en sociaal bankieren (NVVK) (brief 12 april 2011,
parlisdocument   HYPERLINK
"https://mijn.tweedekamer.nl/f5-w-f53323a5faa683fec7214a236caa60576fec7d
281b0d34b4efbb0932c9ad3a5260$$/parlis/document.aspx?id=3ac5817a-df9b-489
8-90d4-872e50344dfa&zaak=d0dccbdf-9e82-4919-80b0-1b24618c748e" \t
"_blank"  2011D19467 ). Daarnaast hebben wij gesprekken gevoerd met de
NVVK en ambtenaren van de ministeries van SZW en V&J. 

Conclusie

Op basis van gegevens van de NVVK en de gemeente Amsterdam verwacht het
BOR dat voor het amendement Sterk/Spekman het aantal aanvragen voor een
WBM in 2012 rond de 2.926 zal liggen (en maximaal 5.000 zal zijn). Voor
het amendement Ulenbelt kan het aantal aanvragen in 2012 oplopen tot
16.526. Omdat onduidelijk is welke gedragseffecten er daadwerkelijk
zullen optreden bij een WBM, kunnen wij niet aangeven welk aantal
aannemelijk is voor latere jaren.

Het BOR verwacht dat de kosten van de rechtelijke macht (tenminste) €
1.560,- per moratorium zullen zijn. Daarnaast zullen de kosten van
schuldhulpverlening bij de aanvraag van een WBM (ongeveer) € 800,-
zijn. De totale (gemiddelde) kosten van het amendement Sterk/Spekman
zullen dan ongeveer € 3,5 mln zijn (en maximaal € 6,7 mln), dit is
exclusief de gemeentelijke kosten en kosten hoger beroep. De totale
(gemiddelde) kosten van het amendement Ulenbelt zullen dan ongeveer €
35,5 mln zijn, dit is inclusief rechtsbijstand en kosten hoger beroep en
exclusief de gemeentelijke kosten.

De inverdieneffecten als gevolg van de introductie van het WBM zijn
onduidelijk en het BOR kan daar dan ook geen raming van geven. 

NADERE TOELICHTING

Het aantal moratoria 

De verschillende aantallen die in de beschikbare informatie worden
genoemd, kunnen niet één op één met elkaar vergeleken worden. Zij
hebben namelijk niet allemaal betrekking op dezelfde voorwaarden
waaronder een moratorium kan worden aangevraagd. Zo gaan de
staatssecretaris en de gemeente Amsterdam ervan uit dat op grond van het
amendement Sterk/Spekman zowel het college van B&W (in de praktijk de
schuldhulpverlener) als de schuldenaar een moratorium kan aanvragen, de
NVVK laat de (mogelijke) aanvragen door schuldenaren buiten beschouwing.

Uitgaande van de veronderstelling dat zowel het college van B&W als de
schuldenaar een moratorium kan aanvragen komt de staatssecretaris, op
basis van jaarcijfers over 2009 van de NVVK uit op een raming van 16.526
moratoriumverzoeken in 2012. De staatssecretaris gaat ervan uit dat: 

1) de helft van de niet-succesvolle in behandeling genomen verzoeken
leidt tot een moratoriaverzoek (11.219+2.244), gebaseerd op het
onderzoek van Panteia (2010); 

2) van deze niet in behandeling genomen aanvragen voor
schuldhulpverlening leidt 25% (3.063) tot een moratoriumverzoek door de
schuldenaar, gebaseerd op de WSNP ervaringscijfers, welke iets zijn
opgehoogd, omdat voor de WBM minder strenge eisen gelden dan de WSNP. 

De staatssecretaris geeft aan dat het onduidelijk is of het amendement
Sterk/Spekman, vanwege de nog te bepalen nadere voorwaarden, zal leiden
tot minder aanvragen (en dus ook minder kosten) dan het amendement
Ulenbelt. Omdat het volgens amendement Sterk/Spekman niet mogelijk zal
zijn voor een schuldenaar om een WBM aan te vragen verwacht het BOR dat
het amendement Sterk/Spekman zal leiden tot minder aanvragen dan het
amendement Ulenbelt. 

De NVVK gaat uit van een WBM, waarbij zij (mogelijke) aanvragen van
schuldenaren buiten beschouwing laten. De gemeente Amsterdam gaat er
vanuit dat veel schuldenaren niet in staat zijn om, zonder hulp van een
schuldhulpverlener, een aanvraag voor een WBM in te dienen.

Onder voorwaarde dat alleen de schuldhulpverlener het brede moratorium
kan aanvragen verwacht de NVVK dat er sprake zal zijn van 2.926
aanvragen. Dit grote verschil met de raming van de staatssecretaris komt
met name door het feit dat de staatssecretaris aanneemt dat de helft van
de niet-succesvolle in behandeling genomen verzoeken voor
schuldhulpverlening tot een moratoriaverzoek zal leiden, omdat het een
aanzuigende werking zal hebben voor schuldenaren. Daarbij wordt geen
onderscheidt gemaakt tussen een aanvraag door de schuldhulpverlener (of
het college van B&W) of de schuldenaar zelf. De NVVK gaat er echter
vanuit dat alleen de schuldhulpverlener de aanvraag mag doen en dat het
WBM een preventieve werking zal hebben. De schuldhulpverlener zal de
schuldenaar niet steunen bij het aanvragen van een WBM als de
schuldenaar niet meewerkt zoals overeengekomen. Alleen de gevallen
waarin het traject mislukt door bijvoorbeeld een gelegd beslag, waarbij
de schuldeiser tevergeefs is verzocht dit beslag te beëindigen, komen
in aanmerking voor de aanvraag van een WBM. Dat percentage wordt door de
NVVK geschat op maximaal 10% in plaats van 50%. Dit komt neer op 2.438
verzoeken in plaats van 11.219. Verder verwacht de NVVK dat er geen
moratoria zullen worden aangevraagd op basis van de niet in behandeling
genomen aanvragen, daar waar de staatssecretaris uitgaat van 25%.

Wel is de NVVK het eens met de aanname dat 20% van een traject eerder
als niet succesvol wordt gezien als er een WBM geldt. Samen telt dat op
tot 2.926.

De gemeente Amsterdam geeft aan dat de introductie van een WBM in
Amsterdam, na doorlichting van het bestand, naar verwachting zal leiden
tot maximaal 500 aanvragen per jaar. Geëxtrapoleerd naar de landelijke
situatie zal het beroep op een breed moratorium naar verwachting
ongeveer 5.000 per jaar zijn. Een (beperkt) aantal van deze aanvragen
zullen aanvragen door schuldenaren zijn. 

Het amendement Sterk/Spekman biedt slechts de mogelijkheid dat het
college van B&W (in de praktijk de schuldhulpverlener) een moratorium
kan aanvragen. Het BOR verwacht daarom dat het aantal aanvragen rond de
2.926 zal liggen en maximaal 5.000 zal zijn. 

De staatssecretaris gaat uit van de mogelijkheid dat ook een schuldenaar
een moratorium kan aanvragen en komt daardoor tot een hoger aantal
moratoriumverzoeken. Echter, de 16.526 waar de staatssecretaris vanuit
gaat lijkt aan de hoge kant, aangezien het amendement Sterk/Spekman geen
ruimte laat voor het aanvragen van een WBM door een schuldenaar. Dat zal
een preventieve werking kunnen hebben op de aanzuigende werking.



Overzicht aantallen

	SZW	NVVK	Gemeente Amsterdam

Aantal moratoriumverzoeken op basis van de niet in behandeling genomen
verzoeken tot schuldhulpverlening	11.219 (50%)	2.348 (10%)	50% is veel
te hoog omdat het onderbreken van een minnelijk traject door de
schuldenaar een van de meest voorkomende oorzaken is van het niet slagen
van een minnelijk traject

Een traject zal eerder als niet succesvol wordt gezien als er een WBM
geldt 	2.244 (20%)	488 (20%)	-

Aantal moratoriumverzoeken op basis van de niet in behandeling genomen
aanvragen	3.063 (25%)	0 (0%)	enkele procenten

Totaal 2012	16.526	2.926	5.000



De kosten van een moratorium 

In de brief van de staatssecretaris wordt aangegeven dat de kostprijs
van één wettelijk moratorium € 1.560 is. Daarvan zou € 360 kosten
betreffen van een uitgebreidere toets. Naar aanleiding van het gesprek
met ambtenaren van SZW en V&J is duidelijk geworden dat de gemiddelde
kosten van een moratorium in de WSNP (en van een noodmoratorium) €
1.560 zijn, ongeacht een uitgebreidere toets. Daarbovenop zullen nog
meerkosten komen voor een uitgebreidere toets, omdat de vergelijking met
een Wsnp-zaak - die een verstrekkende voorbereiding kent - niet helemaal
opgaat. De staatssecretaris geeft verder aan dat naast de rechterlijke
kosten nog rekening moet worden gehouden met € 71 voor griffierechten,
€ 880 voor gesubsidieerde rechtsbijstand en mogelijk kosten voor hoger
beroep. Daarnaast zullen de gemeenten meerkosten hebben aangezien zij de
verantwoordelijkheid dragen voor de bewindvoering van de duur van het
WBM. De gemeentelijke kosten en private kosten zijn niet meegenomen in
de berekeningen van de staatssecretaris. 

De NVVK en de gemeente Amsterdam gaan uit van de bedragen die de
staatssecretaris noemt voor de rechterlijke kosten. De gemeente
Amsterdam geeft aan dat de kostprijs voor een WBM niet hoger zullen zijn
dan de kostprijs van een noodmoratorium. De staatssecretaris gaat daar
echter ook niet vanuit, nu duidelijk is dat € 1.560 gelijk is aan de
kosten van een moratorium in de WSNP en van een noodmoratorium. De NVVK
geeft aan dat zij geen kosten voor rechtsbijstand verwachten, omdat zij
alleen uitgaan van aanvragen door de schuldhulpverlener.

De deskundigen verschillen van mening over de vraag of de vergelijking
met een WSNP zaak opgaat. Zo stelt de NVVK dat bij een WBM de kosten
lager kunnen uitvallen dan een toets bij een WSNP zaak omdat de criteria
minder streng zijn: vraagstukken als goede trouw zouden, volgens de
NVVK, geen rol moeten spelen. De gemeente Amsterdam stelt dat vanwege
een minder verstrekkende voorbereiding de kostprijs van een WBM nagenoeg
even hoog zal zijn als een aanvraag van een noodmoratorium (€ 1560,-).
De staatssecretaris stelt dat vanwege een minder verstrekkende
voorbereiding de kostprijs van een breed moratorium hoger zal zijn dan
een aanvraag noodmoratorium. Omdat de aanvraag volgens amendement
Sterk/Spekman niet kan worden gedaan door de schuldenaar zal het effect
van een slechte voorbereiding beperkt zijn. Volgens het amendement
Ulenbelt kan de aanvraag ook worden gedaan door de schuldenaar, wat
mogelijk leidt tot extra kosten voor de rechtelijke macht door een
gebrekkige voorbereiding door de schuldenaar.

Overzicht kosten WBM

	SZW	NVVK	Gemeente Amsterdam

Kostprijs (kostprijs WBM=kostprijs moratorium WSNP=kostprijs
noodmoratorium)	€ 1.560	€ 1.560	€ 1.560

Gesubsidieerde rechtsbijstand	€ 880 	0 (want aanvraag alleen door
schuldhulpverlener)	niet meegenomen

Koster hoger beroep	€3.500	niet meegenomen	niet meegenomen

Gemeentelijke kosten	niet meegenomen	€ 800, maar financieren door
schuldeiser	niet meegenomen

Private kosten	niet meegenomen	niet meegenomen	niet meegenomen

Totale kosten	€ 35,5 mln	€ 3,5 mln	€ 6,7 mln



Op basis van deze gegevens verwacht het BOR dat de (gemiddelde) kosten
van de rechtelijke macht bij een WBM (tenminste) € 1.560,- bedragen,
exclusief de gemeentelijke kosten. De extra kosten van
schuldhulpverlening voor het aanvragen van een WBM zijn volgens de NVVK
(ongeveer) € 800,- (waarbij zij er overigens voor pleiten deze door de
schuldeiser te laten betalen en daarom niet in de kosten mee te nemen).

De totale (gemiddelde) kosten van het amendement Sterk/Spekman zullen
dan ongeveer € 3,5 mln zijn (en maximaal € 6,7 mln), dit is
exclusief de gemeentelijke kosten en kosten hoger beroep. De totale
(gemiddelde) kosten van het amendement Ulenbelt zullen dan ongeveer €
35,5 mln zijn, dit is inclusief rechtsbijstand en kosten hoger beroep en
exclusief de gemeentelijke kosten.

Inverdieneffecten  

De staatssecretaris gaat in zijn brief in op mogelijke inverdieneffecten
voor de overheid. Deze zullen volgens de staatssecretaris (zeer) beperkt
zijn en moeilijk kwantificeerbaar. Ook geeft de staatssecretaris aan dat
er over de verwachte effecten verschil van mening bestaat. De
staatssecretaris raamt het inverdieneffect (bijvoorbeeld besparing op
bijzonder bijstand) op € 3 miljoen. 

De NVVK geeft op basis van hun ervaring aan dat er inverdieneffecten
zullen zijn voor schuldeisers, schuldhulpverlening en het gemeentelijk
domein. De NVVK komt in totaal op een bedrag van € 1,8 miljoen, omdat
zij uitgaan van veel minder aanvragen. De gemeente Amsterdam gaat in de
brief niet in op inverdieneffecten.

Op dit moment is het nog onduidelijk welke effecten een WBM zal hebben.
Uit de beschikbare onderzoeken blijkt dat de meningen over mogelijke
effecten verdeeld zijn. Aanvullend onderzoek in de vorm van een
WBM-pilot zou meer duidelijkheid kunnen geven. 

Uit de beschikbare informatie en de gesprekken concludeert het BOR dat
het WBM geen (financiële) prikkel bevat voor schuldeisers en dat het
WBM aan schuldeisers minder zekerheid biedt dan de WSNP. Mede hierdoor
is het onzeker is of de voorspelde gedragseffecten zullen optreden. Het
is dan ook niet te ramen of de introductie van het WBM zal resulteren in
een sterke reductie van het aantal WSNP-trajecten. 

 Dit blijkt niet de juiste interpretatie. Na toelichting van een van de
indieners van het amendement blijkt dat het amendement zo moet worden
gelezen dat alleen een schuldhulpverlener een WBM kan aanvragen en niet
een schuldenaar zelf. De tekst van het amendement is hierover niet
geheel duidelijk en heeft ons inziens geleid tot een onjuiste
interpretatie van de staatssecretaris en de NVVK.

 Het jaarverslag 2010 is nog niet beschikbaar.

 “Als bij 24% van de jaarlijkse aanmeldingen bij schuldhulpverlening
tijd en rust wenselijk wordt geacht, betekent dit dat de rechter
jaarlijks 13.000 zaken moet toetsen (uitgaande van 55.000 aanmeldingen
in 2009)”. Panteia, 2010, p.42.

 In de brief NVVK wordt nog uitgegaan van de  €1.200, maar aangezien
intussen bekend is dat de kosten €1.560 zijn ongeacht een
uitgebreidere toets, gaan wij hier ook uit van €1.560.

 Zie voetnoot 3.

 Exclusief inverdieneffecten.

 RO-iT INCLUDEPICTURE "   DocProperty LogoPath   Fout! Onbekende naam
voor documenteigenschap. \\   DocProperty LogoName   Fout! Onbekende
naam voor documenteigenschap.  " \d   logo:=1   





	Bladzijde	  PAGE  2 

 

  RO-iT INCLUDEPICTURE "   DocProperty LogoPath   Fout! Onbekende naam
voor documenteigenschap. \\   DocProperty LogoName   Fout! Onbekende
naam voor documenteigenschap.  " \d   logo:=1