Preview document (🔗 origineel)

---

2012Z01580/2012D03707

Van: Hijum van Y.J. 

Verzonden: maandag 30 januari 2012 20:45

Aan: Gent van W.

CC: Esmeijer M.E.; Post H.

Onderwerp: Fair produce

Geachte voorzitter, beste Ineke,

Graag wil ik bijgaand artikel uit De Pers van vandaag agenderen voor de
rondvraag van de procedurevergadering SZW van morgen, en de collega’s
voorstellen om de minister te vragen om een reactie en om steun bij het
opzetten van het keurmerk Fair Produce.

 HYPERLINK
http://www.depers.nl/binnenland/626905/We-eten-gangsterchampignons.html 
http://www.depers.nl/binnenland/626905/We-eten-gangsterchampignons.html 


Met vriendelijke groet,

Eddy van Hijum

Maffiose arbeidsconstructies, uitgeknepen telers, onderbetaalde
werknemers en moedwillig lakse supermarkten. De Nederlandse
champignonbusiness is een slagveld. De club die het wil verbeteren
krijgt nauwelijks steun.

De witte wijn heb je, de uien, pijnboompitten en parmezaanse kaas ook.
Het enige wat nog ontbreekt om je favoriete risotto te maken is een
bakje champignons. Even snel naar de Appie. Bij het koelvak gris je dat
blauwe bakje van 99 cent weg. Welnu, op dat moment ben jij het
eindstation van een schimmige thriller. 

Nederland is een paddenstoelennatie. Na de VS, China en Polen zijn we de
grootste producent, goed voor 275 miljoen kilogram champignons per jaar.
Maar de business stinkt en wordt gedomineerd door maffiose
arbeidsconstructies, uitgeknepen telers en supermarkten die er de ogen
voor sluiten. 

 

Centraal staan de zogenoemde Polenconstructies. Die werken als volgt:
een Nederlandse champignonteler verkoopt zijn champignons ‘op stam’
of ‘op bed’ aan een bv in een ver EU-land zoals Bulgarije (die bv
kan ook een dochteronderneming van hemzelf zijn). Vervolgens komen
Bulgaren naar Nederland om de paddenstoelen te plukken. Omdat de partij
al is verkocht aan de Bulgaarse onderneming, plukken die Bulgaren ze
hier voor het Bulgaarse minimumloon en niet het Nederlandse. 

Het is juridisch nogal dubieus. Telers die deze achterdeur gebruiken,
beroepen zich op het Europese vrije verkeer van personen en diensten.
Terwijl de Nederlandse wet voor grensoverschrijdende arbeid juist stelt
dat buitenlanders ook recht op het Nederlandse minimumloon hebben. Aan
de rechter vragen dan maar? Die is onduidelijk, de beperkte
jurisprudentie wijst twee kanten op. De ene teler wordt veroordeeld,
maar de ander wordt soms weer vrijgesproken. 

Prijsdruk

‘Naar schatting 70 tot 80 procent wordt op deze manier geplukt’,
zegt Bart Jan Krouwel, voormalig directeur Maatschappelijk Verantwoord
Ondernemen van de Rabobank. Hij is voorzitter van Fair Produce
Nederland, een keurmerk waar onder andere FNV Bondgenoten, CNV,
Frugi-Venta, LTO Nederland en de Rabobank achter zitten. Doel is om de
Nederlandse champignonteelt (en de supermarkten die paddenstoelen
afnemen) op het rechte pad te krijgen.

Vanwege de prijsdruk ontkomen Nederlandse telers namelijk bijna niet
meer aan deze semi-illegale constructies, anders gaan ze failliet. Voor
de eerlijke jongens is er dus sprake van een volstrekt oneerlijke
concurrentiepositie. ‘Ik had laatst een huilende teler aan de lijn,
die door de retailer werd gedwongen om met zijn prijs omlaag te gaan.
Anders zou die niet meer van hem afnemen. Maar de enige mogelijkheid om
nog lager met de prijs te gaan, is via deze dubieuze constructies.’ 

Het probleem kan zo de wereld uit geholpen worden. Als een bakje
champignons in de supermarkt 4 of 5 cent meer zou gaan kosten, kunnen
telers op het eerlijke en legale pad blijven. Krouwel onderhandelt
achter de schermen al maanden met de supermarkten, maar ze willen niet
en dus staat Fair Produce op nog geen enkel bakje. ‘De supermarkten
zijn de grootste bottleneck en zeggen: dat is mijn probleem niet, daar
is de Arbeidsinspectie voor.’ 

De Arbeidsinspectie probeert het wel en deelt geregeld boetes uit. Maar
ze heeft een beperkte capaciteit en wordt er ook nog eens mee
geconfronteerd dat soms vrijspraak volgt bij de rechter. ‘Je ziet dat
die types achter dit soort constructies hele dure advocaten hebben’,
zegt projectleider Peter Baltus van Fair Produce. Er zijn zelfs
gespecialiseerde ‘constructeurs’ die door telers kunnen worden
ingehuurd om een en ander te faciliteren. 

Toch verschuilen de supermarkten zich achter de Arbeidsinspectie. Het
zijn dezelfde supermarktketens die op congressen en hun websites hoog
opgeven over maatschappelijk verantwoord ondernemen. ‘Voor Albert
Heijn is ethisch verantwoord inkopen een belangrijk onderwerp’, leert
de website. Bij concurrenten is het niet anders. ‘Duurzaamheid en
daarmee maatschappelijk verantwoord ondernemen staan bij Super de Boer
al jaren hoog in het vaandel.’ Jumbo belooft ‘eerlijke handel’,
immers: ‘We zijn een familiebedrijf en als familie heb je het beste
met elkaar voor en zorg je voor elkaar.’ 

Moedeloos

Telers zelf worden er moedeloos van dat de supermarkten niet meewerken
aan het Fair Produce systeem, waardoor ze gedwongen dreigen te worden om
de illegale constructies te omarmen. Afzonderlijke telers durfden zelfs
niet mee te werken aan dit artikel omdat ze als de dood zijn dat
retailers niet meer bij ze willen afnemen. Toch heeft een aantal
champignontelers besloten om hun verhaal gezamenlijk schriftelijk met
ons te delen.

Ze stellen dat het voor telers vrijwel onmogelijk is om het hoofd boven
water te houden zonder van de constructies gebruik te maken. Een
gemiddeld plukbedrijf oogst tegenwoordig 800.000 kilo per jaar en via de
Bulgarijeroute zijn de kosten 200.000 tot 280.000 euro minder per jaar.
‘Zo beconcurreren ze de ‘betere’ bedrijven, die langzaamaan
allemaal gedwongen worden over te schakelen op een Polenconstructie; dit
om puur te overleven. Het is een neerwaartse spiraal.’

Ze zijn ook flink kritisch over de Nederlandse overheid, die ze in hun
ogen niet genoeg beschermt. ‘Honderden champignontelers zijn psychisch
en financieel kapotgemaakt door tekortkomingen van de overheid op het
gebied van de aanpak van de Polenconstructies.’