Geachte voorzitters,

De vaste Kamercommissie voor Financiën heeft op 14 maart 2018 de leden Sneller (D66) en Snels (GL) tot rapporteurs verslaggevingsstelsel benoemd en hen verzocht verslag uit te brengen over de wenselijkheid van invoering van een baten-lastenstelsel voor de rijksbegroting. Dit naar aanleiding van een rapportage van de Adviescommissie Verslaggevingsstelsel rijksoverheid (AVro). Op 14 december 2018 hebben zij hun verslag uitgebracht, dat door de vaste commissie is overgenomen en openbaar gemaakt. Een belangrijke aanbeveling, die ook door het kabinet is overgenomen, betreft het selecteren van pilotprojecten bij de ministeries van Defensie en Infrastructuur en Waterstaat. Dit zal in 2020 leiden tot extra-comptabele baten-lasteninformatie naast de begrotingen.

Met deze brief wil de commissie Financiën toelichting geven op de achtergronden van deze keuze en u bij de verdere ontwikkelingen rondom een baten-lastenstelsel bij de rijksoverheid betrekken. Immers, een baten-lastenstelsel is bij uitstek van meerwaarde bij investeringsdepartementen zoals Defensie en IenW. In de bijlage bij deze brief vindt u in het kort een overzicht van de ontwikkelingen tot thans.

De commissie Financiën is zich ervan bewust dat een stelselverandering van het verslaggevingsstelsel in eerste instantie een zaak is van de minister van Financiën als stelselverantwoordelijke. De commissie Financiën is derhalve belast met de controle op de ontwikkelingen hieromtrent. De rapporteurs hebben zich om die reden in deze materie verdiept en eerste stappen gezet ten faveure van de controlerende rol van de Kamer in den brede. Alle aanbevelingen die zij hebben gedaan zijn daarop gericht. Vooral de aanbeveling om pilotprojecten bij de ministeries van Defensie en Infrastructuur en Waterstaat op te starten zien zij echter als essentieel om tot een goed besluit over het verslaggevingsstelsel te komen. De meerwaarde van de informatie over de pilotprojecten in 2020 kan echter niet alleen door de commissie Financiën worden beoordeeld. Het oordeel of de informatie over de pilotprojecten nuttig is voor uw commissies is een belangrijk onderdeel voor de eventuele keuze om (meer elementen van) het baten-lastenstelsel in te voeren; de begrotingen waarvan zij onderdeel uitmaken behoren immers tot uw verantwoordelijkheid.

Tegen deze achtergrond lijkt het mij passend u te verzoeken de verdere voortgang van specifiek deze pilotprojecten en bijbehorende brieven van het kabinet hierover als voortouwcommissie over te nemen. De commissie Financien zal als volgcommissie uiteraard de ontwikkelingen rondom de pilotprojecten blijven volgen alsmede als voortouwcommissie de algemene ontwikkelingen van het verslaggevingsstelsel.

In 2020 zal de commissie Financiën gezamenlijk met uw commissies tot een algeheel oordeel over nut en noodzaak van (elementen van) een baten-lastenstelsel en mogelijke vervolgafspraken willen komen. In de aanloop daarnaartoe kunnen acties worden ondernomen, waarbij een eerste concrete activiteit het organiseren van een besloten briefing baten-lastensystematiek zou kunnen zijn. Een dergelijke briefing heeft tot doel leden te informeren over de extra informatie die het baten-lastenstelsel biedt om het budgetrecht van de Kamer verder te versterken, juist als het gaat om langjarige projecten. De commissie Financiën wil op zich nemen dergelijke activiteiten te initiëren en organiseren, maar staat uiteraard open voor suggesties vanuit uw commissies.

Hoogachtend,

De voorzitter van de vaste commissie voor Financiën,

Anne Mulder

De griffier van de vaste commissie voor Financiën,

Weeber

Bijlage: Ontwikkelingen rondom invoering van een baten-lastenstelsel bij het Rijk

Achtergronden baten-lastenstel bij de rijksoverheid

Het nadenken over de invoering van een baten-lastenstelsel bij de rijksoverheid is iets wat eens in de zoveel jaar terugkomt. Zo kondigde het kabinet in 2001 een baten-lastenstelsel als begrotings- en verantwoordingsstelsel voor de gehele rijksoverheid aan – als het geëigende stelsel voor een resultaatgerichte omgeving¹. In de daarop volgende jaren (meest recent: 2007, 2010) is evenwel een besluit om een baten-lastenstelsel op rijksniveau in te voeren, achterwege gebleven bij vermeende gebreke van duidelijke voordelen ten opzichte van het bestaande verplichtingen-kasstelsel met baten-lastenstelsel-elementen. Wel zijn ook destijds verbeteringen van de informatie ingesteld, zoals het verbeteren van de kwaliteit van de beleidsinformatie in begroting en jaarverslag; het verbeteren van de kwaliteit van kosten-batenanalyses; het leveren van aanvullende baten-lasteninformatie bij grote projecten; en het zo veel mogelijk onderbrengen van uitvoerende taken binnen de rijksoverheid in het agentschapsmodel.

Met het AVro-rapport wordt een nieuwe impuls gegeven aan het denken over een baten-lastenstelsel bij de rijksoverheid. In het AVro-rapport worden verschillende varianten voor een verdere ontwikkeling van het verslaggevingsstelsel geanalyseerd. Het kabinet kiest voor de door de adviescommissie aanbevolen optie om de komende jaren het verslaggevingsstelsel verder te verbeteren en te harmoniseren en bijvoorbeeld niet voor, zoals in 2001 nog wel werd beoogd, een integrale rijksbrede invoering van het baten-lastenstelsel. Het doel van het kabinet is, conform het AVro-rapport, om in 2020/2021 een goed geïnformeerde beslissing te kunnen nemen over gehele of gedeeltelijke invoering van een baten-lastenstelsel.

Aanbeveling rapporteurs verslaggevingsstelsel rijksoverheid over pilotprojecten

Ook de rapporteurs achten het van belang om in 2020 de balans te kunnen opmaken of en welke verbeteringen in het verslaggevingsstelsel nuttig zijn. Zij vinden echter dat het daarbij noodzakelijk is voorafgaand meer ervaring op te doen via een pilot van een verslaggeving conform de baten-lastenssystematiek bij twee van de belangrijkste investeringsdepartementen: IenW en Defensie. Zonder dergelijke concrete ervaringen en inzichten is een beoordeling in 2020 niet goed mogelijk.

Kabinetsreactie op aanbeveling pilotprojecten

Het kabinet heeft in reactie op de aanbevelingen van de rapporteurs een kabinetsreactie opgesteld. Op de aanbeveling om pilotprojecten bij de ministeries van Infrastructuur en Waterstaat en Defensie op te starten reageert het kabinet positief. De pilot bestaat uit twee investeringsprojecten bij beide departementen waarover nog geen besluitvorming heeft plaatsgevonden in de Kamer. Het kabinet stelt voor om de aanvullende baten-lasteninformatie extracomptabel in separate informatievoorziening (buiten begrotingen om) aan de Kamer voor te leggen. De informatie over de investeringsprojecten zal zowel in het kas-verplichtingenstelsel als baten-lastenstelsel worden gepresenteerd. Concreet houdt dit in dat voor deze pilot investeringsprojecten extracomptabel een staat van baten en lasten, balans en kasstroomoverzicht worden aangeboden. Bij Infrastructuur en Waterstaat zal deze informatie extracomptabel worden verwerkt in het MIRT-projectenboek dat ten behoeve van de begrotingsbehandeling wordt opgesteld. Bij Defensie wordt deze informatie extracomptabel verwerkt in het Defensie Projecten Overzicht (DPO). Bij de verantwoording zal vervolgens een bijlage worden opgenomen, wederom conform het kas-verplichtingenstelsel en extracomptabel baten-lastenstelsel.

Het kabinet zal in 2020 de gekozen investeringsprojecten aan de Kamer in de genoemde documentatie aanbieden.

Reactie ministerie van Defensie op keuze pilotprojecten

De minister van Defensie heeft de Kamer op 25 maart 2019 geïnformeerd over de gekozen twee pilotprojecten.

1. Midlife update van het infanteriegevechtsvoertuig CV-9035NL

De CV9035NL is een infanterie gevechtsvoertuig dat vanaf 2009 in gebruik is bij het Commando Landstrijdkrachten. De levensduur is vastgesteld op 30 jaar waarvan het einde in 2039 wordt bereikt. Om het wapensysteem technisch inzetbaar te houden tot aan het einde van de levensduur en de operationele relevantie te waarborgen binnen de huidige veiligheidscontext, is vanaf 2022 een midlife-update (MLU) benodigd (Kamerstuk 27 830, nr. 262). Deze investering komt in de periode 2020 tot en met 2026 ten laste van het investeringsbudget van Defensie. De D-brief voor dit project is voorzien in 2020, in deze brief wordt baten-lasteninformatie opgenomen, naast de reguliere financiële informatie die in een D-brief wordt opgenomen. Deze pilot beziet of de kwaliteit van de besluitvorming kan worden versterkt door het verstrekken van baten-lasteninformatie.

2. Defensiebrede vervanging operationale wielvoertuigen, deelproject voertuig 50-100-150 kN

Het aanbestedingsproces voor de aanschaf van middelzware en zware operationele vrachtauto’s is afgerond en het contract voor de levering van ca. 2.000 vrachtauto’s is in september 2017 getekend, samen met een contract voor het uitvoeren van het onderhoud door de industrie in samenwerking met Defensie. Deze pilot zal inzichtelijk maken of het toevoegen van baten-lasteninformatie de waardeontwikkeling van publiek bezit beter zichtbaar maakt.

Reactie ministerie van Infrastructuur en Waterstaat op keuze pilotprojecten

De minister van Infrastructuur en Waterstaat heeft de Kamer op 10 april 2019 geïnformeerd over de gekozen twee pilotprojecten.

1. Geluidsmaatregelen HSL-Zuid

De Tweede Kamer is op 1 oktober 2015 geïnformeerd over het pakket aan geluidsmaatregelen dat zal worden gerealiseerd in het kader van de geluidsproblematiek HSL-Zuid (Kamerstuk 22 026, nr. 482). Het maatregelenpakket bestaat uit het geluidsabsorberend maken van schermen, het verlengen van schermen en het plaatsen van een nieuw scherm in de gemeente Lansingerland. Dit project bevindt zich in de planuitwerkingsfase.

2. A20 Nieuwerkerk aan den IJssel – Gouda

Voor de MIRT-verkenning A20 Nieuwerkerk aan den IJssel – Gouda is de Kamer op 11 maart 2019 geïnformeerd over de vastgestelde voorkeursbeslissing (Kamerstuk 29 385, nr. 98). Deze bestuurlijke voorkeur is gericht op het verbeteren van de doorstroming en de verkeersveiligheid op het traject. Dit project bevindt zich in de verkenningsfase.