Memorie van toelichting
Wijziging van de begrotingsstaat van het gemeentefonds voor het jaar 2019 (wijziging samenhangende met de Najaarsnota)
Memorie van toelichting
Nummer: 2019D47845, datum: 2019-11-26, bijgewerkt: 2024-02-19 10:56, versie: 3
Directe link naar document (.pdf), link naar pagina op de Tweede Kamer site, officiële HTML versie (kst-35350-B-2).
Gerelateerde personen:- Eerste ondertekenaar: R.W. Knops, minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (Ooit CDA kamerlid)
- Mede ondertekenaar: M. Snel, staatssecretaris van Financiën
Onderdeel van kamerstukdossier 35350 B-2 Wijziging van de begrotingsstaat van het gemeentefonds voor het jaar 2019 (wijziging samenhangende met de Najaarsnota).
Onderdeel van zaak 2019Z23041:
- Indiener: R.W. Knops, minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
- Medeindiener: M. Snel, staatssecretaris van Financiën
- Volgcommissie: vaste commissie voor Financiën
- Voortouwcommissie: vaste commissie voor Binnenlandse Zaken
- 2019-11-27 14:00: Aansluitend aan de beëdiging: Regeling van werkzaamheden (Regeling van werkzaamheden), TK
- 2019-12-05 12:00: Wijziging van de begrotingsstaat van het gemeentefonds voor het jaar 2019 (wijziging samenhangende met de Najaarsnota) (TK 35350-B) (Inbreng feitelijke vragen), vaste commissie voor Binnenlandse Zaken
- 2019-12-12 11:30: Procedurevergadering vaste commissie voor Binnenlandse Zaken (Procedurevergadering), vaste commissie voor Binnenlandse Zaken
- 2019-12-19 23:10: Einde vergadering: STEMMINGEN (over alle resterende onderwerpen) (Stemmingen), TK
Preview document (🔗 origineel)
| Tweede Kamer der Staten-Generaal | 2 |
| Vergaderjaar 2019‒2020 |
| 35 350B | Wijziging van de begrotingsstaat van het gemeentefonds (B) voor het jaar 2019 (wijziging samenhangende met de Najaarsnota) |
| Nr. 2 |
Ontvangen 26 november 2019 |
Inhoudsopgave
A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET WETSVOORSTEL
Wetsartikel 1
De begrotingsstaten die onderdeel zijn van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 2.3, eerste lid, van de Comptabiliteitswet 2016 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld en derhalve ook gewijzigd. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om voor het jaar 2019 wijzigingen aan te brengen in de begrotingsstaat van het gemeentefonds.
Het in die begrotingsstaat opgenomen begrotingsartikel wordt in onderdeel B. van deze memorie van toelichting toegelicht (de zgn. begrotingstoelichting).
Wetsartikel 3
Ingevolge artikel 5, eerste lid, van de Financiële-verhoudingswet hebben gemeenten gezamenlijk recht op het bedrag dat in de begroting als verplichting voor het totaal van de algemene uitkering en de aanvullende uitkeringen is opgenomen. Ingevolge artikel 5, tweede lid, van de Financiële-verhoudingswet hebben de gemeenten gezamenlijk recht op de bedragen die in de begroting als verplichting voor het totaal van de integratie-uitkeringen en het totaal van de decentralisatie-uitkeringen is opgenomen.
De in dit wetsartikel opgenomen bedragen zijn niet rechtstreeks uit de begrotingsstaat af te leiden. De bedragen worden nader onderbouwd in deze memorie van toelichting.
De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,
R.W. Knops
De Staatssecretaris van Financiën,
M. Snel
B. BEGROTINGSTOELICHTING
1 Leeswijzer
De tweede suppletoire begroting geeft een beeld van de uitvoering van de begroting 2019. De stand van de tweede suppletoire begroting wordt opgebouwd vanaf de stand van de eerste suppletoire begroting 2019.
2 Het beleid
Door wijzigingen in beleid van verschillende departementen kan worden overgegaan tot het beleggen of juist weghalen van taken bij gemeenten. Indien dit gepaard gaat met een toevoeging aan of een uitname uit het gemeentefonds, wordt dit begrotingstechnisch verwerkt. In de onderstaande tabel worden de mutaties groter dan € 30 mln. weergegeven. Daarbij is onderscheid aangebracht tussen nominale mutaties enerzijds en overboekingen van/naar andere departementen anderzijds.
Overzicht belangrijke uitgaven- en ontvangstenmutaties
| Vastgestelde begroting 2019 | 30.147.959 |
| Stand 1e suppletoire begroting 2019 | 31.159.692 |
| Belangrijkste suppletoire mutaties | |
| Nominale mutaties | |
| 1 Accres 2019 | ‒ 218.343 |
| 2 Ruimte onder plafond BCF 2019 | 80.823 |
| Overboekingen | |
| 3 Aardgasvrije wijken | 34.096 |
| 4 Regionale opgaven | 39.843 |
| 5 Ambulantisering in de ggz | 50.000 |
| 6 Perspectief op werk | 35.000 |
| 7 Transitievisie warmte | 71.746 |
| Overige mutaties | 124.170 |
| Stand 2e suppletoire begroting 2019 | 31.377.027 |
Toelichting
1. Accres 2019
Het gemeentefonds ontwikkelt zich evenredig met de accres-relevante uitgaven (ARU) van het Rijk. Nemen de ARU van jaar op jaar toe, dan neemt ook de algemene uitkering van het gemeentefonds toe. Bij een afname van de ARU geldt het omgekeerde. De groei of krimp van het gemeentefonds als gevolg van deze normeringssystematiek wordt accres genoemd.
Het accres van tranche 2019 bedraagt € 1.068 mln. positief. Dat is een negatieve bijstelling van € 218 mln. ten opzichte van de 1e suppletoire begroting 2019 van het gemeentefonds. Deze negatieve bijstelling is een gevolg van de besluitvorming van het Kabinet en wordt met name veroorzaakt door lagere uitgaven van het Rijk in 2019.
2. Ruimte onder plafond BCF 2019
De ontwikkeling van het BTW-compensatiefonds (BCF) en het bijbehorende plafond leiden conform het Financieel Akkoord Rijk/VNG/IPO met ingang van 2015 tot een toename of afname van de algemene uitkering van de fondsen. Voor 2019 is vooralsnog sprake van ruimte onder het plafond, met als gevolg een toevoeging aan de algemene uitkering van € 81 mln.
3. Aardgasvrije wijken
Vanuit het programma Aardgasvrije wijken ontvangen 27 gemeenten in 2019 de tweede tranche van de bijdrage van het Ministerie van BZK voor het aardgasvrij maken van woonwijken.
4. Regionale opgaven
Het Kabinet heeft geld gereserveerd voor het aanpakken van regionale opgaven. Deze bijdrage betreft de 2e tranche van de regionale opgaven door gemeenten. Deze bijdrage is bestemd voor regionale opgaven in en rond de gemeenten Ede, Tilburg, Den Haag, Doetinchem, Noordoost Fryslan. en Zaanstad.
5. Ambulantisering in de ggz
Het hoofdlijnenakkoord ggz beschrijft de ambities voor de ggz-sector voor de periode 2019-2022. Belangrijk onderdeel daarvan is het verder realiseren van de beweging ‘juiste zorg op de juiste plek’ en het verbeteren van de samenwerking over de grenzen van het zorgdomein en het sociaal domein. Het kabinet stelt financiële middelen beschikbaar voor het realiseren van de ambities uit het hoofdlijnenakkoord ggz. De reeks loopt op van € 50 mln. in 2019 tot € 95 mln. 2022 en wordt daarna structureel ingeboekt. Het kabinet erkent hiermee de noodzaak van een structurele financiële bijdrage aan de gemeenten om de ambulantiseringsdoelstelling te behalen.
6 Perspectief op werk
Werkgevers, gemeenten, UWV, MBO-Raad en de Ministeries van OCW en SZW hebben met de Intentieverklaring Perspectief op Werk (PoW) een oproep aan de arbeidsmarktregio’s gedaan om de kansen die de huidige arbeidsmarkt biedt optimaal te benutten. In het kader van de Intentieverklaring PoW ontvangen 35 gemeenten namens hun arbeidsmarktregio elk een impulsfinanciering van € 1 mln. voor hun actieplan.
Perspectief op Werk is een extra impuls voor de arbeidstoeleiding van mensen die willen en kunnen werken, maar niet zelfstandig de weg naar werk vinden. Een intensievere samenwerking tussen publieke en private partijen moet zorgen voor goede matches tussen werkzoekenden en beschikbaar werk. Perspectief op Werk is naast een extra impuls ook een leertraject om vanuit de praktijk te bezien hoe de bemiddeling van deze groep verbeterd kan worden.
7. Transitievisie warmte
Vanuit het totale budget van € 150 mln. voor Klimaatmiddelen voor de decentrale overheden is € 71,7 mln. beschikbaar gesteld aan gemeenten voor het uitwerken van de gemeentelijk Transitievisie warmte. In 2021 moet elke gemeente een transitievisie warmte hebben opgesteld. In het Klimaatakkoord (Kamerstukken 2018/19, 32813, nr. 263) staat daarover het volgende: Gemeenten zullen uiterlijk eind 2021 een transitievisie warmte vaststellen waarin het tijdspad waarin wijken worden verduurzaamd, is vastgelegd.
3 Het beleidsartikel
Beleidsartikel 1 Gemeentefonds
In onderstaande tabel worden voor de verplichtingen, de uitgaven en de ontvangsten de budgettaire gevolgen van beleid van het gemeentefonds weergegeven. Hiermee worden de integrale uitgaven die samenhangen met de samengestelde beleidsdoelstelling (het nastreven van een adequate omvang van het gemeentefonds en het nastreven van een adequate verdeling van de middelen over de gemeenten) inzichtelijk gemaakt.
Budgettaire gevolgen van beleid
| Verplichtingen | 30.147.959 | 30.850.004 | 53.307 | 164.028 | 31.067.339 |
| Uitgaven | 30.147.959 | 31.159.692 | 53.307 | 164.028 | 31.377.027 |
| waarvan juridisch verplicht (percentage) | 100% | 100% | |||
| Opdrachten | 1.711 | 4.061 | ‒ 374 | 0 | 3.687 |
| Kosten Financiële-verhoudingswet | 1.711 | 4.061 | ‒ 374 | 0 | 3.687 |
| Bijdragen aan ZBO's/RWT's | 0 | 0 | 374 | 0 | 374 |
| Kosten Financiële-verhoudingswet | 0 | 0 | 374 | 0 | 374 |
| Bijdragen aan medeoverheden | 30.146.248 | 31.155.631 | 53.307 | 164.028 | 31.372.966 |
| Algemene uitkeringen en de aanvullende uitkeringen | 24.888.257 | 25.284.800 | ‒ 131.072 | ‒ 2.562 | 25.151.166 |
| Integratie-uitkeringen | 4.310.733 | 4.434.164 | 65.512 | 0 | 4.499.676 |
| Decentralisatie-uitkeringen | 947.258 | 1.436.667 | 118.867 | 166.590 | 1.722.124 |
| Ontvangsten | 30.147.959 | 31.159.692 | 53.307 | 164.028 | 31.377.027 |
Toelichting op de financiële instrumenten
Opdrachten
Kosten Financiële-verhoudingswet
Dit betreft het budget dat elk jaar is gereserveerd voor de uitvoering van onderzoeken op het vlak van de omvang en verdeling van het gemeentefonds en het onderhoud van het betaalsysteem.
Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s
Kosten Financiële-verhoudingswet
Dit betreft het budget dat elk jaar is gereserveerd voor de uitvoering van onderzoeken op het vlak van de omvang en verdeling van het gemeentefonds en het onderhoud van het betaalsysteem.
Bijdragen aan mede overheden
Algemene uitkering en de aanvullende uitkeringen
Dit betreft de uitkering aan alle gemeenten, die ten goede komt aan de algemene middelen van de gemeenten. De uitkering is gebaseerd op de artikelen 5 en 6 van de Financiële-verhoudingswet.
Integratie-uitkeringen
Dit betreft de uitkering die wordt toegepast als rechtstreekse overheveling van middelen naar de algemene uitkering bezwaarlijk is vanwege de omvang van de herverdeeleffecten. De integratie-uitkering voorziet dan in een geleidelijke overgang naar de algemene uitkering. De uitkering is gebaseerd op artikel 5 lid 2 van de Financiële-verhoudingswet. Een overzicht van de integratie-uitkeringen is opgenomen in bijlage 4.1. Meer informatie over de integratie-uitkeringen is te vinden in de circulaires van het Gemeentefonds.
Decentralisatie-uitkeringen
Naast de algemene uitkering en de integratie-uitkering bestaat in het gemeentefonds ook de decentralisatie-uitkering. De verdeling van de decentralisatie-uitkering volgt evenmin als de integratie-uitkering de regels van de verdeling van de algemene uitkering van het gemeentefonds. Anders dan bij de integratie-uitkering, waar de termijn van overheveling naar de algemene uitkering van tevoren vaststaat, ontbreekt bij de decentralisatie-uitkering een dergelijke termijn. Een overzicht van de decentralisatie-uitkeringen is opgenomen in bijlage 4.2. Meer informatie over de decentralisatie-uitkeringen is te vinden in de circulaires van het Gemeentefonds.
Ontvangsten
Sinds de invoering van de Financiële-verhoudingswet zijn de uitgaven en de (belasting-)inkomsten op grond van artikel 4 van die wet over ieder uitkeringsjaar aan elkaar gelijk.
4 Bijlagen
Overzicht integratie-uitkeringen gemeentefonds
| Voogdij 18+ | 680.360 |
| Beschermd wonen | 1.809.397 |
| Participatie | 1.999.849 |
| Verhoging raadsledenvergoeding kleine gemeenten | 9.763 |
| Wijziging betalingsverloop 2018 | 307 |
| Stand 2e suppletoire begroting 2019 | 4.499.676 |
Overzicht decentralisatie-uitkeringen gemeentefonds
| Aardgasvrije wijken | 34.096 |
| Actieprogramma Dak- en thuisloze jongeren | 1.338 |
| Asbeter | 648 |
| Basisregistratie Grootschalige Topografie | 211 |
| Basisregistratie Ondergrond | 100 |
| Beeldende kunst en vormgeving | 13.500 |
| Beter benutten | 176 |
| Bevolkingsdaling | 11.245 |
| Bibliotheekmiddelen | 1.000 |
| Bodemsanering | 53.621 |
| Bonus beschut werk | 8.329 |
| BRP centralisering inschrijving vergunninghouders | 4.731 |
| Buurtsportcoaches | 73.300 |
| Centrale Stem Opnemenig | 1.005 |
| City deal Eenvoudig Maatwerk | 124 |
| City Deal Voedsel | 25 |
| Correctie Waterschapswegen (Knelpunten verdeelproblematiek) | 3.612 |
| Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie | 5.216 |
| Dialoog Sinterklaasintocht | 35 |
| Eindhoven Internationale Knoop XL | 80 |
| Energieloketten | 12.397 |
| Europees Burgerinitiatief Stop Extremisme | 12 |
| Experimenten sociale benadering dementie | 1.000 |
| Faciliteiten besluit opvangcentra | 7.759 |
| Floriade Almere | 2.500 |
| Fort Oranje Zundert | 1.500 |
| Geluidsmaatregelen HSL Zuid | 3.906 |
| Geweld hoort nergens thuis | 3.600 |
| Gezond in de stad | 22.374 |
| Grensland conferentie Venlo | 30 |
| Groeiopgave Almere | 8.082 |
| GROS jongerenevenementen | 50 |
| Herstructurering wsw Oost-Groningen | 4.884 |
| Implementatie traject 5 sociaal domein | 310 |
| Impuls weerbaar bestuur | 240 |
| Jeugd | 21.700 |
| Jeugdhulp aan kinderen in een AZC | 5.100 |
| Kansen voor alle kinderen | 85.000 |
| Kerkenvisies | 3.500 |
| Koplopergemeenten Cliëntondersteuning | 8.164 |
| Landelijke voorziening vreemdelingen | 19.100 |
| Lerarentekort G4 | 4.000 |
| LHBTI beleid regenboogsteden | 1.273 |
| Maatschappelijke begeleiding | 32.607 |
| Maatschappelijke opvang | 385.057 |
| MKBA Lelystad next level | 15 |
| Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit | 738 |
| Nijmijgen Green Capital of Europe | 10 |
| NL DIGIbeter Innovatiebudget | 2.508 |
| Oeververbinding Rotterdam pre verkenning | 75 |
| Peel en Maas vangnet | 10 |
| Permanente registratie Den Haag | 1.232 |
| Perspectief op werk | 35.000 |
| Pilot integrale beveiligingsplannen | 950 |
| Pilot opvang en begeleiding asielzoekers | 756 |
| Pilot Roma en Sinti | 239 |
| Pilot Verdere integratie op de arbeidsmarkt | 897 |
| Pilots Flexibele opvang | 1.200 |
| Pilots logeerzorg | 875 |
| Pilots Verander opgave inburgering | 4.395 |
| Proeftuinen cultuurprofielen | 1.441 |
| Programmabureau Sociaal domein | 300 |
| Raadsondersteuning Groningen | 500 |
| Rechtspositiebesluit burgemeesters | 24 |
| Regionale Energie Strategieën | 28.045 |
| Regionale opgaven | 81.443 |
| Scholenprogramma Groningen | 8.875 |
| Slachtoffers mensenhandel (Vrouwenopvang) | 1.000 |
| Slimme en Duurzame mobiliteit MRA | 4.853 |
| Slimme laadpleinen | 248 |
| Sociale en emotionele ondersteuning gezondheidsgevolgen aardbeving | 4.600 |
| Sportakkoorden | 3.715 |
| Transformatiefonds Sociaal Domein Jeugd | 36.076 |
| Transitievisie warmte | 71.746 |
| Twinning arbeidsbemiddeling | 61 |
| Vangnetregeling Hoorn | 26 |
| Veilig Thuis | 32.100 |
| Veilige steden | 331 |
| Veiligheidshuizen | 7.700 |
| Verduurzaming basisscholen | 350 |
| Vergoeding hoofdstembureaus verkiezingen | 82 |
| Verhoging taalniveau statushouders | 20.000 |
| Verlenging impuls regionale Samenwerking GGZ | 930 |
| Versterking lokale aanpak jihadisme | 6.538 |
| Versterking lokale werkgelegenheid Groningen | 1.900 |
| Voorkomen van schulden en bestrijding van armoede | 14.225 |
| Voorschoolse voorziening peuters | 30.000 |
| Vrouwenopvang | 123.851 |
| VTH-taken | 46.700 |
| Vuelta 2020 | 1.000 |
| Waddenzee werelderfgoed coördinator | 44 |
| Wijkaanpak | 14.349 |
| Woondeals | 2.098 |
| Zelfstandige woonvoorziening jongeren | 100 |
| Zoetwatermaatregelen | 5.203 |
| Zorgverlichter | 100 |
| Wijziging betalingsverloop 2018 | 276.133 |
| Stand 2e suppletoire begroting 2019 | 1.722.124 |