Memorie van toelichting
Wijziging van de begrotingsstaat van het gemeentefonds voor het jaar 2021 (wijziging samenhangende met de Voorjaarsnota)
Memorie van toelichting
Nummer: 2021D19349, datum: 2021-05-31, bijgewerkt: 2024-02-19 10:56, versie: 2
Directe link naar document (.pdf), link naar pagina op de Tweede Kamer site, officiële HTML versie (kst-35850-B-2).
Gerelateerde personen:- Eerste ondertekenaar: K.H. Ollongren, minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
- Mede ondertekenaar: J.A. Vijlbrief, staatssecretaris van Financiën
Onderdeel van kamerstukdossier 35850 B-2 Wijziging van de begrotingsstaat van het gemeentefonds voor het jaar 2021 (wijziging samenhangende met de Voorjaarsnota).
Onderdeel van zaak 2021Z08789:
- Indiener: K.H. Ollongren, minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
- Medeindiener: J.A. Vijlbrief, staatssecretaris van Financiën
- Volgcommissie: vaste commissie voor Financiën
- Voortouwcommissie: vaste commissie voor Binnenlandse Zaken
- 2021-06-01 15:45: Regeling van werkzaamheden (Regeling van werkzaamheden), TK
- 2021-06-03 11:30: Procedurevergadering commissie Binnenlandse Zaken (videoverbinding) (Procedurevergadering), vaste commissie voor Binnenlandse Zaken
- 2021-06-10 14:00: Wijziging van de begrotingsstaat van het gemeentefonds voor het jaar 2021 (wijziging samenhangende met de Voorjaarsnota) (TK 35850-B) (Inbreng feitelijke vragen), vaste commissie voor Binnenlandse Zaken
- 2021-07-08 13:20: Aanvang middagvergadering: STEMMINGEN (over alle onderwerpen tot en met 7 juli) (Stemmingen), TK
Preview document (🔗 origineel)
| Tweede Kamer der Staten-Generaal | 2 |
| Vergaderjaar 2020‒2021 |
| 35 850B | Wijziging van de begrotingsstaat van het gemeentefonds voor het jaar 2021 (wijziging samenhangende met de Voorjaarsnota) |
| Nr. 2 |
|
A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET WETSVOORSTEL
Wetsartikel 1
De begrotingsstaten die onderdeel zijn van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 2.3, eerste lid, van de Comptabiliteitswet 2016 elk afzonderlijk bij wet vastgesteld en derhalve ook gewijzigd. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om voor het jaar 2021 wijzigingen aan te brengen in de begrotingsstaat voor het gemeentefonds.
Vanwege de spoedeisende maatregelen zijn op respectievelijk 15 december 2020, 15 februari 2021 en 15 maart 2021 de eerste, tweede en derde incidentele suppletoire begroting naar de Tweede Kamer verzonden. De behandeling in de Staten-Generaal heeft nog niet plaatsgevonden. Om deze reden is de in de begrotingsstaat opgenomen stand nog niet door de beide Kamers bekrachtigd. Vanwege de snelle opeenvolging van begrotingswetsvoorstellen, om het budgetrecht van de Staten Generaal te waarborgen, bevat de kolom ‘vastgestelde begroting’ zowel de vastgestelde stand bij ontwerpbegroting als de mutaties die bij incidentele suppletoire begrotingen zijn opgenomen.
Het in de begrotingsstaat opgenomen begrotingsartikel wordt in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zgn. begrotingstoelichting).
Wetsartikel 3
Ingevolge artikel 5, eerste lid, van de Financiële-verhoudingswet hebben gemeenten gezamenlijk recht op het bedrag dat in de begroting als verplichting voor het totaal van de algemene uitkering is opgenomen. Ingevolge artikel 5, tweede lid, van de Financiële-verhoudingswet hebben de gemeenten gezamenlijk recht op de bedragen die in de begroting als verplichting voor het totaal van de integratie-uitkeringen en het totaal van de decentralisatie-uitkeringen zijn opgenomen.
De in dit wetsartikel opgenomen bedragen zijn niet rechtstreeks uit de begrotingsstaat af te leiden. De bedragen worden nader onderbouwd in deze memorie van toelichting.
De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,
K.H.Ollongren
De Staatssecretaris van Financiën,
J.A.Vijlbrief
B. BEGROTINGSTOELICHTING
1 Leeswijzer
De eerste suppletoire begroting geeft een beeld van de uitvoering van de begroting 2021. De stand van de eerste suppletoire begroting wordt opgebouwd vanaf de stand van de vastgestelde begroting 2021. In de stand van de vastgestelde begroting 2021 zijn opgenomen de mutaties die verwerkt zijn in de Nota van Wijziging bij de Ontwerpbegroting 2021 en de mutaties die verwerkt zijn in de drie Incidentele Suppletoire Begrotingen voor 2021 die reeds zijn gepubliceerd in de periode december 2020 tot en met maart 2021.1
Door wijzigingen in beleid van verschillende departementen kan worden overgegaan tot het beleggen of juist weghalen van taken bij gemeenten. Indien dit gepaard gaat met een toevoeging aan of een uitname uit het gemeentefonds, wordt dit begrotingstechnisch verwerkt. In de tabel met belangrijkste mutaties worden de mutaties groter dan € 30,0 mln. weergegeven. Daarbij wordt onderscheid aangebracht tussen nominale mutaties enerzijds en overboekingen van/naar andere departementen anderzijds.
In onderstaande extracomptabele tabel is een overzicht opgenomen van de coronagerelateerde uitgaven die vanuit de begroting van het gemeentefonds worden gedaan in 2021.
| Opschalingskorting | 160 | 160 | Kamerstukken II 2019/20, 35420, nr. 104 en Kamerstukken II 2020/21, 35544, nr. 1 |
| Gemeentelijk schuldenbeleid | 15 | 15 | Kamerstukken II 2020/21, 24515, nr. 569 en Kamerstukken II 2020/21, 35570 B, nr. 3 |
| Bijzondere bijstand | 5 | 5 | Kamerstukken II 2020/21, 24515, nr. 569 en Kamerstukken II 2020/21, 35570 B, nr. 3 |
| Crisisdienstverlening | 16 | 16 | Kamerstukken II 2020/21, 35420, nr. 207 en Kamerstukken II 2020/21, 35570 B, nr. 3 |
| Re-integratie | 39 | 39 | Kamerstukken II 2020/21, 35420, nr. 134 en Kamerstukken II 2020/21, 35570 B, nr. 3 |
| Aanvullend pakket re-integratie | 39 | 39 | Kamerstukken II 2020/21, 35420, nr. 134 en Kamerstukken II 2020/21, 35570 B, nr. 3 |
| Lokale culturele gemeentelijke infrastructuur | 150 | 150 | Kamerstukken II 2019/20, 35420, nr. 105 en Kamerstukken II 2020/21, 35570 B, nr. 3 |
| Verkiezingen 2021 | 22 | 22 | Kamerstukken II 2019/20, 35420, nr. 207 en Kamerstukken II 2020/21, 35570 B, nr. 3 |
| Jeugdpakket | 19 | 19 | Kamerstukken II 2020/21, 35420, nr. 207 en Kamerstukken II 2020/21, 35679, nr. 1 |
| Tijdelijke ondersteuning noodzakelijke kosten (TONK) | 65 | 65 | Kamerstukken II 2020/21, 35420, nr. 207 en Kamerstukken II 2020/21, 35731, nr. 1 |
| Afvalverwerking | 28 | 28 | Kamerstukken II 2020/21, 35420, nr. 207 en Kamerstukken II 2020/21, 35731, nr. 1 |
| Kinderopvang | 5 | 5 | Kamerstukken II 2020/21, 35420, nr. 207 en Kamerstukken II 2020/21, 35731, nr. 1 |
| Activiteiten en ontmoetingen jeugd | 8 | 8 | Kamerstukken II 2020/21, 25295, nr. 988 en Kamerstukken II 2020/21, 35767, nr. 1 |
| Jongerenwerk jeugd | 14 | 14 | Kamerstukken II 2020/21, 25295, nr. 988 en Kamerstukken II 2020/21, 35767, nr. 1 |
| Mentale ondersteuning jeugd | 12 | 12 | Kamerstukken II 2020/21, 25295, nr. 988 en Kamerstukken II 2020/21, 35767, nr. 1 |
| Bestrijden eenzaamheid ouderen | 37 | 37 | Kamerstukken II 2020/21, 25295, nr. 988 en Kamerstukken II 2020/21, 35767, nr. 1 |
| Extra begeleiding kwetsbare groepen | 37 | 37 | Kamerstukken II 2020/21, 25295, nr. 988 en Kamerstukken II 2020/21, 35767, nr. 1 |
| Extra begeleiding dak- en thuisloze mensen | 10 | 10 | Kamerstukken II 2020/21, 25295, nr. 988 en Kamerstukken II 2020/21, 35767, nr. 1 |
2 Beleid
2.1 Overzicht belangrijke uitgaven- en ontvangstenmutaties
| Vastgestelde begroting 20211 | 33.449.975 |
| Belangrijkste suppletoire mutaties | |
| Nominale mutaties | |
| 1. Loon- en prijsbijstelling IU Participatie 2021 | 39 784 |
| 2. Wijziging betalingsverloop algemene uitkering 2020 | 136.025 |
| 3. Afrekening ruimte onder plafond BCF 2020 | 96.022 |
| Overboekingen | |
| 4. Brede aanpak dak- en thuisloosheid | 45.500 |
| 5. Wachttijden specialistische jeugdzorg | 255.000 |
| 6. Overige jeugdzorgproblematiek | 238.000 |
| Overige mutaties | 127.891 |
| Stand 1e suppletoire begroting 2021 | 34.388.197 |
- Inclusief NvW en ISB's: Kamerstukken II 2020/21, 35570 B, nr. 3, Kamerstukken II 2020/21, 35679, nr. 1, Kamerstukken II 2020/21, 35731, nr. 1 en Kamerstukken II 2020/21, 35767, nr. 1
Toelichting
1. Loon- en prijsbijstelling IU Participatie 2021
Dit betreft de loon- en prijsbijstelling voor het jaar 2021 voor de integratie-uitkering participatie. De verschillende onderdelen van de voormalige integratie-uitkering sociaal domein, die (nog) niet zijn overgeheveld naar de algemene uitkering, genereren op de gebruikelijke wijze loon- en prijsbijstelling.
2. Wijziging betalingsverloop algemene uitkering 2020
Bij Slotwet 2020 is vastgesteld hoe de in 2020 gerealiseerde uitbetalingen voor de algemene uitkering aan de gemeenten zich verhouden tot het bedrag dat bij de tweede suppletoire begroting 2020 voor de uitbetalingen is geraamd. Daarbij is gebleken dat er bij de algemene uitkering lagere uitbetalingen zijn gedaan dan bij Najaarsnota 2020 werd verwacht. Deze verschillen kunnen ontstaan doordat op het moment van uitbetaling nog niet alle gegevens van de verdeelmaatstaven definitief zijn. Het gaat hierbij om een verschil van € 136,0 mln. Dit bedrag wordt, conform de bestaande systematiek, toegevoegd aan het uitgavenbudget voor 2021, zodat de betalingen aan gemeenten in 2021 plaats kunnen vinden.
3. Afrekening ruimte onder plafond BCF 2020
De ontwikkeling van het BTW compensatiefonds (BCF) en het bijbehorende plafond leiden conform het Financieel Akkoord Rijk/VNG/IPO met ingang van 2015 tot een toename of afname van de algemene uitkering van de fondsen. Bij Miljoenennota 2021 werd de ruimte onder het plafond voor 2020 geraamd op € 109,3 mln. Bij de definitieve afrekening blijkt deze ruimte te zijn toegenomen met € 107,7 mln. Dit overschot wordt toegevoegd aan het gemeentefonds en provinciefonds. Het aandeel van het gemeentefonds daarin bedraagt € 96,0 mln.
4. Brede aanpak dak- en thuisloosheid
Het kabinet wil dak- en thuisloosheid zoveel mogelijk voorkomen en ervoor zorgen dat niemand op straat hoeft te slapen. Het kabinet heeft voor de aanpak van dak- en thuisloosheid een financiële impuls beschikbaar gesteld van in totaal € 200,0 mln. voor de jaren 2020 en 2021. Daarvan is een groot deel al eerder aan het gemeentefonds toegevoegd. In aanvulling daarop wordt € 45,5 mln. aan gemeenten verstrekt in 2021. Het totaal beschikbaar gestelde bedrag voor 2021 komt daardoor op € 123,0 mln.
5. Wachttijden specialistische jeugdzorg
Het Rijk en de VNG hebben op 22 april jl. afspraken gemaakt over extra middelen en maatregelen voor actuele problematiek in de jeugdzorg. Eén van de maatregelen betreft meer inzet en regie op het voorkomen en aanpakken van wachttijden van (regionaal) ingekochte specialistische jeugdzorg op basis van goede data, zodat kwetsbare kinderen de hulp krijgen die ze nodig hebben. Hiervoor komt € 255,0 mln. beschikbaar.
6. Overige jeugdzorgproblematiek
Daarnaast wordt € 238,0 mln. verstrekt voor overige problematiek, zoals de consultatiefunctie ggz en het uitbreiden van de Praktijkondersteuner Huisarts (POH) jeugd ggz in gemeenten. De organisatorische kosten die met de bovenstaande gepaard gaan, zijn onderdeel van de beschikbaar gestelde middelen.
3 Beleidsartikelen
3.1 Artikel 1 gemeentefonds
Budgettaire gevolgen van beleid
| Verplichtingen | 32.818.978 | 630.997 | 33.449.975 | 776.538 | 34.226.513 | 130.108 | 137.322 | 140.721 | 141.938 |
| Uitgaven | 32.818.978 | 630.997 | 33.449.975 | 938.222 | 34.388.197 | 130.108 | 137.322 | 140.721 | 141.938 |
| Financiering gemeenten | |||||||||
| Bijdrage aan medeoverheden | |||||||||
| Algemene uitkering en de aanvullende uitkeringen | 27.550.558 | 395.702 | 27.946.260 | 758.267 | 28.704.527 | 55.347 | 61.453 | 67.090 | 73.256 |
| Decentralisatie-uitkeringen | 1.102.286 | 235.295 | 1.337.581 | 106.580 | 1.444.161 | ‒ 15.836 | ‒ 15.856 | ‒ 15.856 | ‒ 17.404 |
| Integratie-uitkering Voogdij 18+ | 723.378 | 0 | 723.378 | 7.049 | 730.427 | 14.493 | 14.493 | 14.493 | 14.493 |
| Integratie-uitkering Beschermd wonen | 1.501.271 | 0 | 1.501.271 | 29.628 | 1.530.899 | 26.284 | 33.380 | 34.266 | 34.218 |
| Integratie-uitkering Participatie | 1.903.278 | 0 | 1.903.278 | 39.785 | 1.943.063 | 38.724 | 37.680 | 36.623 | 35.572 |
| Integratie-uitkeringen Overig | 36.696 | 0 | 36.696 | ‒ 3.115 | 33.581 | 11.096 | 6.172 | 4.105 | 1.803 |
| Kosten Financiële verhoudingswet | |||||||||
| Opdrachten | |||||||||
| Onderzoeken verdeelsystematiek | 1.511 | 0 | 1.511 | 28 | 1.539 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Bijdragen aan ZBO's/RWT's | |||||||||
| Onderzoeken verdeelsystematiek | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Ontvangsten | 32.818.978 | 630.997 | 33.449.975 | 938.222 | 34.388.197 | 130.108 | 137.322 | 140.721 | 141.938 |
- Inclusief NvW en ISB's: Kamerstukken II 2020/21, 35570 B, nr. 3, Kamerstukken II 2020/21, 35679, nr. 1, Kamerstukken II 2020/21, 35731, nr. 1 en Kamerstukken II 2020/21, 35767, nr. 1
Toelichting
Algemeen
Het aandeel Juridisch verplicht bedraagt bij het gemeentefonds 100%.
Bijdragen aan medeoverheden
Algemene uitkering en de aanvullende uitkeringen
Dit betreft de uitkering aan alle gemeenten, die ten goede komt aan de algemene middelen van de gemeenten. De uitkering is gebaseerd op de artikel 5, eerste lid, van de Financiële-verhoudingswet. Een toelichting op de belangrijkste mutaties is opgenomen in paragraaf 2.1.
Integratie-uitkeringen
Dit betreft de uitkering die wordt toegepast als rechtstreekse overheveling van middelen naar de algemene uitkering bezwaarlijk is vanwege de omvang van de herverdeeleffecten. De integratie-uitkering voorziet dan in een geleidelijke overgang naar de algemene uitkering. De uitkering is gebaseerd op artikel 5, tweede lid, van de Financiële-verhoudingswet. Een toelichting op de belangrijkste mutaties is opgenomen in paragraaf 2.1. Een overzicht van de integratie-uitkeringen is opgenomen in paragraaf 4.1.
Decentralisatie-uitkeringen
Naast de algemene uitkering en de integratie-uitkering bestaat in het gemeentefonds ook de decentralisatie-uitkering. De verdeling van de decentralisatie-uitkering volgt evenmin als de integratie-uitkering de regels van de verdeling van de algemene uitkering van het gemeentefonds. Anders dan bij de integratie-uitkering, waar de termijn van overheveling naar de algemene uitkering van tevoren vaststaat, ontbreekt bij de decentralisatie-uitkering een dergelijke termijn. Een toelichting op de belangrijkste mutaties is opgenomen in paragraaf 2.1. Een overzicht van de decentralisatie-uitkeringen is opgenomen in paragraaf 4.2.
Opdrachten en Bijdragen aan ZBO's/RWT's
Onderzoeken verdeelsystematiek
Dit betreft het budget dat elk jaar is gereserveerd voor de uitvoering van onderzoeken op het vlak van de omvang en verdeling van het gemeentefonds en het onderhoud van het betaalsysteem.
4 Bijlagen
4.1 Overzicht integratie-uitkeringen
| Voogdij 18+ | 730 427 |
| Beschermd wonen | 1 530 899 |
| Participatie | 1 943 062 |
| Verhoging raadsledenvergoeding kleine gemeenten | 10 067 |
| Uitvoeringskosten inburgering | 23 513 |
| Wijziging betalingsverloop integratie uitkeringen 2020 | 2 |
| Totaal | 4.237.970 |
4.2 Overzicht decentralisatie-uitkeringen
| Aanpak discriminatie en bevorderen samenleven | 219 |
| Aanpak laaggeletterdheid | 5.500 |
| Aanpak lerarentekort G4 | 4.000 |
| Actieprogramma Dak- en thuisloze jongeren | 256 |
| Beeldende kunst en vormgeving | 13.500 |
| Bevolkingsdaling | 11.245 |
| Bibliotheekmiddelen | 1.000 |
| Bodembescherming | 16.765 |
| Brede aanpak dak- en thuisloosheid | 123.000 |
| BRP centralisering inschrijving vergunninghouders | 4.731 |
| Buurtsportcoaches | 75.005 |
| Correctie Waterschapswegen (Knelpunten verdeelproblematiek) | 3.780 |
| Crisisdienstverlening | 48.460 |
| Erfgoed Deal | 2.610 |
| Faciliteitenbesluit opvangcentra | 7.326 |
| Geweld hoort nergens thuis | 3.600 |
| Gezond in de stad | 24.042 |
| Herorientatie zelfstandigen | 6.387 |
| Jeugd | 21.700 |
| Jeugd aan zet | 3.090 |
| Jeugdhulp aan kinderen in een AZC | 5.100 |
| Kansen voor alle kinderen | 85.000 |
| Kerkenvisies | 2.800 |
| Koplopergemeenten clientondersteuning | 4.628 |
| Landelijke voorziening vreemdelingen | 16.400 |
| LHBTI beleid regenboogsteden | 1.343 |
| Maatschappelijke begeleiding | 20.830 |
| Maatschappelijke opvang | 395.057 |
| Museale voorzieningen slavernijverleden | 958 |
| Ondersteunen lokale culturele infrastructuur | 149.700 |
| Pilots Roma en Sinti | 239 |
| Programmabureau Sociaal domein | 100 |
| Regionale opgaven | 25.500 |
| Uitstapprogramma prostituees | 4.000 |
| Veilige steden | 391 |
| Veiligheidshuizen | 7.699 |
| Verkiezingen 2021 | 22.035 |
| Versterken lokale werkgelegenheid Groningen | 1.130 |
| Versterking arbeidsmarktregio's | 13.756 |
| Versterking omgevingsveiligheidsdiensten | 3.825 |
| Voorschoolse voorziening peuters | 35.100 |
| Vrouwenopvang | 215.560 |
| VTH-taken | 46.700 |
| Wijziging betalingsverloop decentralisatie-uitkeringen 2020 | 10.094 |
| Totaal | 1.444.161 |
__Kamerstukken II 2020/21, 35570 B, nr. 3, Kamerstukken II 2020/21, 35679, nr. 1, Kamerstukken II 2020/21, 35731, nr. 1 en Kamerstukken II 2020/21, 35767, nr. 1↩︎