Preview document (🔗 origineel)

---

21501-33 Raad voor Vervoer, Telecommunicatie en Energie

Nr. Verslag van een schriftelijk overleg

Vastgesteld

De vaste commissie voor Economische Zaken en Klimaat heeft een aantal vragen en opmerkingen aan de minister voor Klimaat en Energie voorgelegd over de brief van 2 december betreffende de Geannoteerde agenda extra Energieraad 13 december 2022 en appreciatie Commissievoorstel marktcorrectiemechanisme en de brief van 2 december betreffende het Verslag Buitengewone Energieraad 24 november 2022.

De vragen en opmerkingen zijn op 5 december 2022 aan de minister voor Klimaat en Energie voorgelegd. Bij brief van ……zijn de vragen beantwoord.

De voorzitter van de commissie,

A.H. Mulder

Adjunct-griffier van de commissie,

Reinders

Inhoudsopgave

I Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

II Antwoord / Reactie van de minister

I Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

Vragen en opmerkingen van de leden van de VVD

De leden van de VVD-fractie hebben kennisgenomen van de onderhavige stukken. Deze leden constateren dat op zeer korte termijn besluitvorming zal plaatsvinden over de voorgestelde verordening met betrekking tot het marktcorrectiemechanisme. Zij zijn tegen dit voorstel aangezien het voorgestelde marktcorrectiemechanisme de leveringszekerheid van gas verder in het geding gaat brengen. De leden van de VVD-fractie hebben verschillende vragen over de positie van Nederland.

De leden van de VVD-fractie delen de ernstige zorgen van de minister over de opzet van het voorstel voor een marktcorrectiemechanisme. Het voorstel draagt niet bij aan het oplossen van de kern van het probleem, namelijk het in lijn brengen van de vraag en het aanbod van gas. Deze leden vrezen dat het markcorrectiemechanisme de situatie alleen maar zal verergeren. Het mechanisme werkt mogelijke tekorten in de hand en brengt financiële risico’s met zich mee. Het lijkt dan ook ernstig op symboolpolitiek waarvan men niet goed beseft hoe groot en negatief de implicaties kunnen zijn. Wat de mogelijke gevolgen van het marktcorrectiemechanisme voor Nederland? Kan de minister verder toelichten waarom de prijzen verder omhoog kunnen gaan door dit voorstel? Daarnaast zijn de financiële risico’s zodanig groot dat dit de handel via de Title Transfer facility (TTF) als geheel in gevaar kan brengen. Wat zou dit voor Nederland betekenen? Kan er nog tijdig worden ingegrepen indien dit dreigt te gebeuren? Welke mogelijkheden zijn er om de financiële risico’s van het mechanisme te mitigeren? In hoeverre is Nederland verplicht hier uitvoering aan te geven als de risico’s dusdanig groot zijn? Zijn er nog andere manieren om dit voorstel te vertragen of om er niet in mee te hoeven gaan, bijvoorbeeld samen met Duitsland voor wie dit voorstel ook dramatische gevolgen kan hebben?

De leden van de VVD-fractie willen de minister aansporen om alles op alles te zetten om de invoering van het marktcorrectiemechanisme te voorkomen. Door samen op te trekken met andere lidstaten, kan de minister een duidelijk signaal af te geven. Mogelijk lukt het op deze manier toch om het voorstel aan te passen dan wel tegen te houden. Welke mogelijkheden ziet de minister nog hiervoor? Wat kan Nederland nog doen om andere lidstaten te overtuigen van haar positie?

De leden van de VVD-fractie begrijpen dat andere lidstaten naarstig op zoek zijn naar een instrument om de hoge gasprijzen in het gareel te brengen. De leden van de VVD-fractie delen hun zorgen, maar zijn van mening dat het marktcorrectiemechanisme geen oplossing is en dat volgens vrijwel elke expert dit voorstel de problematiek verder vergroot. Wel zou het kunnen helpen als de minister met alternatieve voorstellen komt. Welke alternatieve oplossingen zijn er? Welke alternatieven zouden het beste werken denkt de minister? Hoe staan andere lidstaten hiertegenover? Ziet de minister mogelijkheden om gesprekken hierover aan te gaan?

De leden van de VVD-fractie zijn van mening dat het marktcorrectiemechanisme de leveringszekerheid extra in gevaar brengt. Indien het wordt aangenomen loopt Nederland dus extra risico terwijl zij hier niet mee instemt. De leden van de VVD-fractie vinden dat Nederland daarom haar eigen leveringszekerheid zo snel mogelijk moet veiligstellen door langetermijncontracten voor gas af te sluiten met andere, bij voorkeur bevriende, landen. Deelt de minister deze mening? Is hij bereid om langetermijncontracten af te sluiten? Waarom wel of waarom niet? Welke gesprekken lopen er al en wat is hier de stand van zaken? Welke mogelijkheden ziet de minister om extra actie te ondernemen?

De leden van de VVD-fractie moedigen de minister aan om zoveel als mogelijk te doen om te voorkomen dat het marktcorrectiemechanisme daadwerkelijk in werking zal treden. Als er tekorten in Nederland en Europa ontstaan door een dergelijk mechanisme waar Nederland tegen is dan betekent dat ook wat voor de voorgenomen solidariteit die gevraagd zou worden van Nederland bij een tekort. Het zou dan niet zo mogen zijn dat tekorten in andere Europese lidstaten die voorstander waren van dit voorstel opgelost moeten worden via de duur gevulde gasopslagen in Nederland. Hoe apprecieert de minister dit? Is hij bereid dit signaal af te geven op de aankomende energieraad?

Vragen en opmerkingen van de leden van de D66-fractie

De leden van de D66-fractie hebben kennisgenomen van de onderhavige stukken. Zij hebben hierover nog enkele vragen.

De leden van de D66-fractie lezen dat de minister zeer kritisch is op het voorliggende voorstel. Zij steunen hem in de opvatting dat andere maatregelen, met name energiebesparing en gezamenlijke inkoop van gas, eerst uitgewerkt en geïmplementeerd moeten worden, alvorens er wordt gekeken naar ingrijpen in de energiemarkt. Zij zien echter ook dat de energieprijzen ongekend hoog zijn geweest het afgelopen half jaar en dat er maatregelen nodig zijn. Gezamenlijk inkopen om daarmee een Europese prijzenslag zoals afgelopen zomer te voorkomen, zal al verlichting moeten brengen. Maar er zijn ook maatregelen nodig om excessen te voorkomen. De leden van de D66-fractie hebben een aantal vragen om het standpunt van de minister beter te kunnen begrijpen.

De leden van de D66-fractie vragen of de minister van mening is dat excessieve gasprijzen wel een vorm van marktingrijpen nodig hebben, omdat andere, preferente maatregelen - zoals energiebesparing - de prijs onvoldoende zullen drukken? Of is de minister van mening dat direct ingrijpen in de energiemarkt nooit op zijn plek is? Klopt het dat de minister vooral kritisch is op een correctiemechanisme an sich, en niet zozeer over de gekozen criteria voor inwerkingtreding bij het huidige voorstel? Of zou de minister ook de criteria bij het huidige voorstel liever anders zien? De minister geeft aan dat de prijzen erg hoog moeten liggen voor inwerkingtreding en dat de condities waaronder het voorgestelde mechanisme in werking zou treden zelfs afgelopen zomer niet aan de orde waren. Het gaat dus om uitzonderlijke situaties. Welk mechanisme zal de minister, in aanvulling op gasbesparing en gezamenlijk inkopen - zelf voorstellen om prijsexcessen te voorkomen, zonder dat het vertrouwen van leveranciers in de markt wordt geschaad of er andere risico’s optreden?

De leden van de D66-fractie constateren dat de gasprijs in Europa de afgelopen maanden hoger is geweest dan in andere werelddelen. Zij veronderstellen dat deze ongelijkheid niet op korte termijn weg is. Dat betekent dat bij hoge prijzen in Europa, de prijzen in andere werelddelen waarschijnlijk lager zullen zijn. In hoeverre is het risico dan reëel dat aanbieders van met name lng Europa links laten liggen? Waarop baseert de minister die aanname? Zal Europa niet alsnog een interessante afzetmarkt blijven? Deze leden lezen dat er waarschijnlijk een gekwalificeerde meerderheid is voor het Commissievoorstel. Dat betekent dat veel lidstaten wel tevreden zijn. Hoe verklaart de minister de positieve houding van andere lidstaten, terwijl hij zelf uitgesproken negatief is over het voorstel? Welke argumenten en bronnen halen deze andere lidstaten aan en hoe beoordeelt de minister deze?

De leden van de D66-fractie hebben ten slotte vragen over marktcorrectie in de Europese Unie in relatie tot de ontwikkelingen in de Verenigde Staten, waar de Inflation Reduction Act zorgt voor een concurrentievoordeel. Zou het voorgestelde marktcorrectiemechanisme voor energieprijzen - samen met de reeds aangekondigde voornemens om de staatssteunregels te versoepelen - enig tegenwicht kunnen bieden aan de stimulering van de Amerikaanse economie?

Vragen en opmerkingen van de leden van de CDA-fractie

De leden van de CDA-fractie hebben kennisgenomen van de onderhavige stukken en hebben daarover nog enkele vragen.

De leden van de CDA-fractie delen de zorgen van de minister met betrekking tot het Commissievoorstel voor een marktcorrectiemechanisme en de, ook door experts onderschreven mogelijke negatieve gevolgen daarvan voor de leveringszekerheid, het functioneren van financiële markten en het gevaar dat het voorstel juist leidt tot een prijsopdrijvend effect. Deze leden lezen echter dat er geen zicht is op een blokkerende minderheid die het voorstel nog tegen zou kunnen houden, maar dat Nederland samen met andere lidstaten werkt aan een potentieel alternatief. Zij vragen de minister om toe te lichten hoe dit alternatieve voorstel eruitziet en hoe de door de minister genoemde aspecten zoals leveringszekerheid en het coördineren van vraag en aanbod een plek krijgen in dit voorstel. Ook vragen deze leden de minister om een inschatting te geven van de kans van slagen van dit alternatieve voorstel.

De leden van de CDA-fractie zien meer in maatregelen zoals gasbesparing en gezamenlijke inkoop, maar lezen dat daarop volgens de minister in de Europese Unie nog verdere stappen gezet moeten worden. Zij vragen de minister om de huidige stand van zaken met betrekking tot het gezamenlijk inkopen van gas te schetsen, welke stappen daarbij nog gezet moeten worden binnen de Europese Unie en op welke termijn de minister deze stappen verwacht.

Vragen en opmerkingen van de leden van de SP-fractie

De leden van de SP-fractie hebben kennisgenomen van de onderhavige stukken. Zij hebben hierover geen verdere vragen.

Vragen en opmerkingen van de leden van de GroenLinks-fractie

De leden van de GroenLinks-fractie hebben kennisgenomen van de onderhavige stukken. Zij hebben hierover een aantal vragen.

De leden van de GroenLinks-fractie zien dat de minister inhoudelijk zeer kritisch is op het huidige voorstel en vragen wat voor hem een acceptabele politieke middenweg kan zijn. Deze leden vragen de minister daarbij toe te lichten waar zijn twijfels zitten en een inschatting te geven van hoe materieel deze daadwerkelijk zijn.

De leden van de GroenLinks-fractie wijzen erop dat een aantal andere belangrijke energiedossiers, zoals het verplicht gezamenlijk inkopen van gas en verplichte Europese energiebesparingsnormen, niet naar de politieke achtergrond mogen verdwijnen door een te lange onderhandeling op een prijsplafond waarvan de effectiviteit onbewezen is. Zij vragen daarom hoe Nederland haar inzet op dit dossier zo gaat vormgeven dat voortgang op de andere genoemde energiedossiers gewaarborgd is.

De leden van de GroenLinks-fractie vragen inhoudelijk hoe een politieke middenweg van het voorstel eruitziet, op een wijze dat de Nederlandse twijfels voldoende geadresseerd worden, waar Nederland mee akkoord zou kunnen gaan.

De leden van de GroenLinks-fractie lezen dat op dit moment met andere lidstaten nagedacht wordt over een potentieel alternatief. Zij vragen of de minister de contouren van dit alternatief/deze alternatieven kan toelichten. Zij vragen tevens of de minister benadrukken dat het uitwerken van dergelijke alternatieven niet mag betekenen dat dossiers als verplichte besparing en gezamenlijke inkoop vertraging oplopen.

De leden van de GroenLinks-fractie vragen hoe de minister zich, ook in politieke zin, zich richting andere lidstaten, waaronder uit Zuid-Europa, gaat inzetten om voortgang op dit dossier te behalen, teneinde op andere energiedossiers stappen te kunnen zetten.

De leden van de GroenLinks-fractie vragen de minister of zij bereid is zich ook bij deze energieraad, maar ook in de opvolgende Europese raden, waaronder die op 15 december, zich in te zetten voor verplichte energiebesparing en verplichte gezamenlijke inkoop van gas. Zij vragen of zij het eens zijn met de GroenLinks-fractie dat deze voorstellen materieel aanzienlijke verbeteringen kunnen brengen, ten aanzien van het garanderen van leveringszekerheid, verder beheersen van energieprijzen, en zij het meer indirect, het versnellen van de energietransitie.

De leden van de GroenLinks-fractie hebben kennisgenomen van de zorgen van de minister over de verstoring van marktwerking. Zij vragen tegelijkertijd of de minister bereid is zich in te zetten om het soort van speculatie op energiemarkten die de prijsvolatiliteit verhoogd, juist tegen te gaan.

De leden van de GroenLinks-fractie vragen welk soort inhoudelijke voorstellen de minister opportuun acht om de negatieve effecten van speculatie op energiemarkten tegen te gaan.

Vragen en opmerkingen van het lid van de BBB-fractie

Het lid van de BBB-fractie heeft kennisgenomen van de onderhavige stukken en heeft daarover nog enkele opmerkingen.

Het lid van de BBB-fractie is van mening dat een marktcorrectiemechanisme geen negatief effect mag hebben op de leveringszekerheid van gas, en is het daarom eens met de inzet van de minister om te pleiten voor een impact-assessment en verzoekt de minister daarop aan te dringen bij de Europese Commissie dit op de kortst mogelijk termijn te realiseren. Kan de minister ook aangeven welke alternatieven hij ziet voor een markcorrectiemechanisme en wat daar de voor- en nadelen van zijn ten opzichte van het tijdelijke prijsplafond?

Het lid van de BBB-fractie vraagt waarvoor de vast te leggen bindende gasbesparingsdoelen gelden? Wat is de concrete invulling en potentiële maatregelen van dit voorstel en wie wordt erdoor geraakt? Deelt de minister de mening dat voorkomen moet worden dat de uitvoering achterloopt op ambitie en doelen? Zijn er alternatieven die zouden kunnen dienen voor deze bindende doelen en zo ja, welke?

Het lid van de BBB-fractie is voorts van mening dat de voorstellen inzake het bevorderen vergunningverlening hernieuwbare energie prioriteit zou moeten krijgen. Het is evident dat de randvoorwaarden voorop gerealiseerd moeten worden. Ziet de minister aanvullende mogelijkheden voor beleid om de uitvoering beter te faciliteren?

II Antwoord / reactie van de minister