Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland
Churchilllaan 11, 3527 GV Utrecht
Postbus 8212, 3503 RE Utrecht
T. (030) 291 90 50
www.venvn.nl info@venvn.nl
Vaste Kamercommissie van VWS
Postbus 20018
2500 EA Den Haag
Onderwerp:
Datum:
Position paper rondetafel
arbeidsmarktbeleid
28 januari 2019
Geachte Kamerlid,
Hierbij ontvangt u de position paper van Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland
(V&VN)
voor het rondetafelgesprek ‘Arbeidsmarktbeleid in de zorg’ op 28 januari a.s.
Het verminderen van het personeelstekort in de zorg is de grootste uitdaging voor de
zorgsector voor de aankomende jaren. Voorspellingen wijzen uit dat bij ongewijzigd beleid er
in 2022 een tekort dreigt van 100 tot 125 duizend medewerkers. Daarmee komen zowel de
beschikbaarheid als de kwaliteit van zorg op afzienbare termijn op de tocht te staan.
In 2017 heeft V&VN een peiling onder haar leden uitgevoerd waaraan 17.000
verpleegkundigen en verzorgenden aan hebben deelgenomen. De uitkomsten waren destijds
al zeer zorgelijk. 85% gaf aan dat zij dagelijks last hebben van personeelstekorten en 62%
draaide extra diensten. De gevolgen van de personeelstekorten in de maatschappij zijn
majeur; afdelingen die sluiten en ambulances die hun patiënten niet kwijt kunnen in
nabijgelegen ziekenhuizen. De massale en door V&VN geïnitieerde oproep om dit probleem
aan te pakken heeft mede
geleid tot het actieprogramma ‘werken in de zorg’. Dit
2
actieprogramma omvat 3 actielijnen zijnde 1) meer kiezen voor de zorg 2) beter leren in de
zorg 3) anders werken in de zorg.
V&VN ondersteunt de sector-brede scope van dit actieprogramma, immers de
personeelstekorten spelen in alle velden van de zorg. V&VN constateert wel dat dit
actieprogramma primair focust op het werven van nieuwe zorgprofessionals, zij- en
herintreders
, de pijler ‘meer kiezen voor de zorg’ dus. V&VN acht de aandacht voor het
behoud van de huidige zorgprofessionals (onderdeel van actielijn anders werken in de zorg)
veel te beperkt. Aandacht voor het behoud van zorgprofessionals kent een achttal essentiële
kenmerken. Deze kenmerken van excellente zorg zi
jn: werken met vakbekwame collega’s,
goede relaties met artsen, autonomie, support van direct leidinggevende, zeggenschap over
de beroepsuitoefening, opleidingsmogelijkheden, voldoende personeel, en een
patiëntgerichte zorgcultuur. In wezen gaat het om zorgorganisaties waar je als professional
graag wil werken en waar je als patiënt goede en persoonlijke zorg krijgt. Onderzoek toont
aan dat wanneer aan deze kenmerken wordt voldaan, verzorgenden en verpleegkundigen
minder geneigd zijn de werkomgeving te verlaten en een magnetische werking hebben op
nieuwkomers1. De landelijke commissie werken in de zorg constateert dat er een grote
handelingsverlegenheid op het behoud van zorgprofessionals lijkt te zijn en dat een groot deel
van de nieuwe instroom er binnen twee jaar weer even hard uitstroomt. Dit is een zeer
onwenselijke verspilling. Uit uitstroomonderzoek door drie regionale werkgeversorganisaties
blijkt dat in sommige regio’s maar liefst 37% van de uitstromende medewerkers niet langer
dan 2 jaar in dienst is geweest. Ook hiermee wordt de noodzaak voor meer focus op het
behoud van zorgprofessionals aangetoond.
Kortom, werven langs de pijler ‘meer kiezen voor de zorg’ moet worden voorafgegaan door
‘anders werken’ en wel door te gaan voldoen aan deze 8 kenmerken ten behoeve van het
behoud van professionals. Het heeft een dubbel negatief effect als de instroom van
professionals wordt vergroot, maar de achterdeur wagenwijd open blijft staan en de
nieuwkomers het vak snel verlaten en zittende professionals in hun uitstroom meenemen. Het
verslechtert het imago van het beroep.
1 Aiken, L.H., Cimiotti, J.P., Sloane, D.M., Smith, H.L., Flynn,L., Neff, D.F. (2011) Effects of nurse staffing and nurse
education on patient deaths in hospitals with different nurse work enviroments. Med. Care. 49:1047-1053
3
Eind 2018 heeft V&VN wederom de peiling onder haar leden uitgevoerd, met opnieuw een
hoge respons (n=16.800). Ondanks het actieprogramma werken in de zorg en het stijgende
urgentiegevoel rondom de arbeidsproblematiek laat de peiling nog geen verbetering in de
praktijk zien in de aanpak van de personeelstekorten. Verpleegkundigen geven aan dat de
werkdruk in het afgelopen jaar juist is toegenomen. Niet alleen door personeelstekorten, maar
ook door een groeiende administratielast, haperende ICT, de inzet van onbekwame collega’s,
een groeiende complexiteit van zorg en een hoog ziekteverzuim. De roep om een hoger
salaris en betere arbeidsvoorwaarden zwelt aan, net als de behoefte aan meer waardering,
inspraak en zeggenschap. Tegelijkertijd geeft een groeiende groep aan de zorg te willen
verlaten. Ook de invloed van de personeelstekorten op hun gezondheid en privéleven is niet
afgenomen. Deze resultaten tonen het belang aan voor meer aandacht voor het behoud van
zorgprofessionals. Anders blijven we dweilen met de kraan open. Op deze manier krijgen we
het probleem niet opgelost.
De aanpak van de personeelstekorten in de zorg kent een focus op de regio. Per regio wordt
bepaald welke acties het meest effectief lijken om de oplopende personeelstekorten terug te
dringen. Deze regionale arbeidsmarktplannen worden veelal door werkgevers opgesteld. De
betrokkenheid van verpleegkundigen en verzorgenden is marginaal. Een punt dat al eerder in
een Kamerdebat is geadresseerd. De minister heeft hierop aangegeven dat hij een
inventarisatie wil uitvoeren naar de directe betrokkenheid van verpleegkundigen en
verzorgenden
in de 28 regio’s (verdeeld over 14 werkgeversverenigingen) en hierover de
Kamer begin 2019 wil informeren. V&VN wil nogmaals het belang benadrukken om onze
achterban direct te betrekken bij de planvorming, besluitvorming en voortgangsbewaking.
Immers het vergroten van zeggenschap door verpleegkundigen en verzorgenden versterkt de
binding met de zorg, en getuigd van goed werkgeverschap.
Verder ondersteunt V&VN de acties om de zorg anders te organiseren door meer technologie
in de sector toe te passen, en onnodige taken die niet zorg gerelateerd zijn weg te halen bij
verpleegkundigen en verzorgenden. Belangrijke voorwaarde hierbij is dat het bijdraagt aan
4
het verbeteren van de kwaliteit van zorg gecombineerd met het aanpakken van de
personeelstekorten en dat ook hier directe betrokkenheid georganiseerd wordt. En tenslotte
ziet V&VN ook een bijdrage weggelegd voor zorgverzekeraars en zorgkantoren om bij de
zorgcontractering goed werkgeverschap en de aanpak van personeelstekorten langs de 8
kenmerken van excellente zorg te agenderen en belonen.
Het aanpakken van personeelstekorten in de zorg is nog mogelijk, maar de tijd begint te
dringen. Verpleegkundigen en verzorgenden weten als geen ander wat er op de werkvloer
beter kan. En wat in de praktijk wel en niet werkt. Zowel om medewerkers te behouden, als
om nieuwe collega’s te werven. Maar zij worden door werkgevers nog te weinig betrokken.
Terwijl het juist de werkgevers zijn die nog onvoldoende in actie zijn gekomen omdat zij nog
onvoldoende bekend zijn met welke acties de gewenste resultaten geven. Het roer moet echt
om, anders komt de beschikbaarheid en toegankelijkheid van zorg in een welvarend land als
Nederland nog verder in gevaar. Eerst ‘anders werken’ dus om de sector weer aantrekkelijk te
maken, dan gaan er daarna duurzaam ‘meer kiezen voor de zorg’.
Met vriendelijke groet,
Sonja Kersten
Directeur V&VN