Driehoeksoverleg pSG DDO RvIG Aanbiedingsformulier

Secretaris vult in:

Datum vergadering

8 april 2024

Agendapunt

5. Stand van de Uitvoering RvIG

Indiener

Bestuursadviseur RvIG

Besluitvorming

TKN, na driehoek naar TK

Informeren

Afgestemd met

DT RvIG, DO, EA

Onderwerp van bespreking en

beslispunten samengevat

In het kader van het programma Werk aan Uitvoering

stellen verschillende uitvoeringsorganisaties jaarlijks een

Stand van de Uitvoering op, waarin zij de dilemma’s

schetsen waar de uitvoering mee worstelt. De Standen

worden verenigd in de Staat van de Uitvoering en

gepresenteerd aan de Tweede Kamer.

RvIG heeft in 2022 een eerste Stand van de Uitvoering

opgesteld en in 2023 bijgedragen aan een

voortgangsrapportage. Deze nieuwe Stand van de

Uitvoering identificeert de structurele knelpunten waar RvIG

tegenaan loopt en werkt deze uit aan de hand van een

aantal voorbeelden uit de praktijk.

RvIG is verantwoordelijk voor het beheer van de Basisregistratie

Personen (BRP), het burgerservicenummer (BSN) en het stelsel

van reisdocumenten. Ook ondersteunen wij het Caribisch deel van

het Koninkrijk bij deze taken. Daarmee vervult RvIG een sleutelrol

in het beheren en beschikbaar maken van gegevens die nodig zijn

voor het goed functioneren van de overheid. Andere

uitvoeringsorganisaties en gemeenten zijn afhankelijk van onze

activiteiten. Onze dienstverlening moet dus betrouwbaar zijn.

Tegelijk moeten burgers erop kunnen vertrouwen dat de overheid

zorgvuldig omgaat met hun persoonsgegevens. Privacy staat

daarbij voorop. RvIG beheert ook twee meldpunten die mensen

helpen als ze slachtoffer zijn geworden van identiteitsfraude of als

hun gegevens verkeerd staan geregistreerd bij de overheid.

Onze dienstverlening moet betrouwbaar en zorgvuldig zijn. Maar

dat is niet genoeg. Het is ook van belang om vooruit te kijken.

Digitalisering, technologische ontwikkelingen en maatschappelijke

discussies vragen om een voortdurende inspanning om naast het

beheer van lopende taken ook aan vernieuwing te werken.

Zulke uiteenlopende doelstellingen kunnen op gespannen voet

met elkaar staan. In deze Stand van de Uitvoering kijken we

voorbij de waan van de dag om structurele knelpunten

zichtbaar te maken. Die knelpunten staan niet op zichzelf, maar

kunnen vaak conflicten tussen fundamentele waarden

blootleggen. In de eerste Stand van de Uitvoering hebben we die

conflicten samengevat in een viertal dilemma’s. De tweede RvIG

Stand van de Uitvoering is in het voorjaar van 2023 aangeboden

en in oktober 2023 is een update over de voortgang gegeven.

De knelpunten zijn structureel, de waarden erachter

fundamenteel. In deze nieuwe Stand zijn dan ook dezelfde

knelpunten te herkennen. Wel krijgen we de dilemma’s steeds

scherper in beeld en kunnen we stapje voor stapje ook naar

oplossingen toewerken. De dialoog met beleid en politiek is

daarvoor een belangrijk middel. Dát die dialoog gevoerd wordt, is

al een mooi resultaat. Deze nieuwe Stand van de Uitvoering

dient om die dialoog te blijven voeren en samen vooruit te kijken.

Inleiding

Ongeveer tien miljoen burgers zijn in het bezit van een

Nederlands paspoort en meer dan zeven miljoen mensen

hebben een Nederlandse identiteitskaart. Die

identiteitsdragers zijn nodig te kunnen stemmen bij

verkiezingen, om internationaal te kunnen reizen, voor

registraties bij zorginstellingen, om een bankrekening te

openen of online aankopen te doen en pakjes te ontvangen,

en nog veel meer. Ook registratie in de BRP of in het Register

voor Niet Ingezetenen (RNI) is noodzakelijk om aan het

maatschappelijk verkeer mee te kunnen doen. Hoewel het dus

niet altijd zichtbaar is, heeft de dienstverlening van RvIG

grote maatschappelijke waarde.

De maatschappelijke

waarde van RvIG

Dilemma 1:

Waar we mee werken.

Arbeidsmarkt en

ambities

Zoals andere organisaties met kennisintensieve

functies, heeft ook RvIG te maken met krapte op de

arbeidsmarkt. Dit, gecombineerd met onze ambities,

versterkt het dilemma in de realisatie van de

uitvoering.

Het eerste dilemma betreft de mensen en middelen. De

omgeving waarin RvIG opereert speelt hierin een belangrijke

rol. De krapte op de arbeidsmarkt, en in het bijzonder op het

gebied van ICT en kennisintensieve functies, is een bepalende

factor in het vaststellen van de scope en ambitie van ons

werk. Aan de ene kant moet RvIG , zoals iedere andere

organisatie, ‘roeien met de riemen die zij heeft’.

Aan de andere kant stellen we steeds hogere eisen aan het

identiteitsstelsel. Om ook bij te blijven bij technologische

ontwikkelingen en digitalisering, wil RvIG zich positioneren als

hoogwaardig instituut in het identiteitsdomein. De veiligheid

en betrouwbaarheid van dit stelsel zijn noodzakelijke

voorwaarden voor het goed functioneren van vele andere

overheidsdiensten. Dankzij dit stelsel kunnen burgers

meedoen in het maatschappelijke verkeer. De ambitie van

RvIG is dus groot, maar ook noodzakelijk.

Wat gaat goed?

De in 2023 ingerichte directie ‘Bestuur & Bedrijfsvoering’ heeft

zich het afgelopen jaar ingezet om als organisatie wendbaarder te

worden en heeft de focus nu gelegd op het aantrekken en

behouden van nieuwe medewerkers en het behouden van kennis.

De afdeling HR& Organisatieontwikkeling maakt gebruik van

Rijksbrede samenwerkingen en andere instrumenten om

onbezette werkplekken te vullen.

Wat kan beter?

In 2023 zijn er significant meer sollicitaties ontvangen op

beschikbare functies en is de doorlooptijd voor het vervullen van

vacatures teruggebracht. Ook het verloopcijfer is van 16% naar

12% gedaald. Om kennis in de organisatie verder te bestendigen

tegen de doorstroom en uitloop van werknemers, werkt RvIG zelf

aan een plan om expertise van ervaren werknemers te integreren

en te delen in het onboarding proces. Expertise op het gebied van

privacy, gegevenshuishouding, IT, of andere bredere vakgebieden

kunnen bij heel BZK, tussen verschillende uitvoeringsorganisaties,

of Rijksbreed worden aangeboden.

Wat gaat niet goed?

De krappe arbeidsmarkt heeft ook effect op andere

overheidsorganisaties. Grote Shared Service Centers die diensten

leveren aan verschillende uitvoeringsorganisaties moeten

strategische keuzes maken. Die keuzes stroken soms niet met de

prioriteiten van de uitvoerders.

In 2023 heeft RvIG een leveranciersproblematiek gesignaleerd,

waardoor het i-domein onder druk is komen te staan. DICTU, op

dit moment de hoofdleverancier van RvIG, heeft aangegeven niet

te kunnen voldoen aan alle eisen en wensen van RvIG. Daardoor

ontstaat een achterstand in de uitvoering van onze taken. RvIG

werkt in de eerste helft van 2024 aan een plan van aanpak. Een

scenario is dat RvIG een aantal taken van DICTU zelf overneemt.

Daarvoor zijn meer mensen en middelen nodig.

Voorbeelden bij dilemma 1:

Arbeidsmarkt en ambities

Dilemma 2:

Wat we doen.

Nu aanpakken, of

vooruitkijken?

De druk op de uitvoering dreigt toe te nemen als er geen
goede focus is. Het beheer en de continuïteit van onze
dienstverlening vereist veel aandacht en middelen.
Daarnaast komen er regelmatig nieuwe beleidsinitiatieven
en wet- en regelgeving op ons af. Soms zijn die nieuwe
opdrachten niet goed uitgewerkt en weinig integraal. Dit
zorgt voor complexiteit in de realisatie en maakt dat het
werken aan duurzame oplossingen onder druk staat.

In beginsel is de ambitie van RvIG gestoeld op een heldere

visie. Waar zijn we van en waar zijn we niet van? We komen

er echter niet altijd aan toe die visie scherp te krijgen en te

houden. Het formuleren en aanhouden van een meerjarig

perspectief op onze werkzaamheden ontbreekt. Doordat er

regelmatig nieuwe en vaak grote opdrachten op ons afkomen,

staat dat perspectief voortdurend onder druk. De waan van de

dag wint het dan van een standvastige koers.

Tegelijkertijd wil RvIG kunnen beantwoorden aan de

toenemende vraag. Rond het identiteitsstelsel gebeurt veel.

Digitalisering heeft grote impact op het beheer en gebruik van

identiteitsgegevens, Nieuwe technologieën veranderen

voortdurend het speelveld, en maatschappelijke discussies

hebben directe gevolgen voor onze dienstverlening.

Wat gaat goed?

RvIG verzorgt het beheer van de identiteitsgegevens van 18

miljoen burgers in Nederland. Rijksdiensten, gemeenten en allerlei

andere afnemers maken gebruik van dat stelsel. Het spreekt voor

zich dat RvIG uiterst zorgvuldig met deze verantwoordelijkheid

omgaat. Dat betekent onder andere dat voortdurend wordt

gewerkt aan verbetering van de BRP én aan de beste controle op

de afgifte van gegevens. Het uitgangspunt is dat zo min mogelijk

informatie over burgers wordt gedeeld, alleen die informatie die

een afnemer aantoonbaar nodig heeft om de eigen taken te

kunnen uitvoeren.

Deze inspanning tot data-minimalisatie heeft er bijvoorbeeld toe

geleid dat bepaalde informatievelden konden worden verwijderd.

Zo maakt de dynamische inrichting van het programma ‘Toekomst

BRP’ (tBRP) het mogelijk om snel en adequaat te reageren op

mogelijke verbeteringen.

Wat gaat niet goed?

Naar aanleiding van enkele gevallen van identiteitsfraude en

fouten in het stelsel, heeft RvIG in de laatste jaren twee

meldpunten opgericht. Het Meldpunt Fouten in

Overheidsregistraties (MFO) helpt burgers bij het corrigeren van

een fout in een overheidsregistratie. Bij het Centraal Meldpunt

Identiteitsfraude (CMI) kunnen burgers terecht voor melding,

advies en ondersteuning in gevallen van identiteitsfraude.

Het tegengaan van fraude en misbruik van het identiteitsstelsel is

van het allerhoogste belang. We zien echter een spanning

ontstaan tussen opeenstapeling van tijdelijke oplossingen

enerzijds en de behoefte aan structurele aanpassingen aan

wetgevingskaders anderzijds. De meldpunten zijn opgericht om

een acuut probleem aan te pakken. RvIG werkt samen met het

kerndepartement om een wettelijke grondslag te creëren voor de

meldpunten, maar tot nu toe ontbreekt die nog.

Voorbeelden bij dilemma 2:

Aanpakken of vooruitkijken

Wat kan beter?

In 2024 voorspelt RvIG een sterke toename in het aantal

paspoortaanvragen. Dat is omdat in 2014 de geldigheidsduur van

het document werd verlengd van vijf naar tien jaar. Deze

‘paspoortpiek’ is dus eigenlijk het einde van een dal en zal

waarschijnlijk even aanhouden. In aanloop naar de paspoortpiek

heeft RvIG de samenwerking gezocht met gemeenten om hen

tijdig attent te maken op deze toename in aanvragen.

RvIG is verantwoordelijk voor het identiteitsstelsel. Maar de

gebruikers, in dit geval zijn dat de gemeenten, zijn zelfstandig in

de uitvoering van hun taken. Gemeenten hebben de afgelopen

jaren bezuinigd op de loketten van burgerzaken, mede omdat er

minder aanvragen binnenkwamen. Nu die vraag naar verwachting

weer zal toenemen, is het aan de gemeenten om dat te

ondervangen. RvIG heeft hierin slechts een adviserende rol. Als er

zich echter problemen voordoen, bijvoorbeeld doordat de

wachttijd te hoog oploopt, dan wordt ook RvIG als

stelselverantwoordelijke daarop aangekeken. Tegelijkertijd is de

invloed van RvIG op de gemeenten zeer beperkt en is er geen

goede toezichtsverantwoordelijkheid belegd. Een sterkere centrale

regierol van RvIG in samenwerking met de decentrale partners

zou kunnen helpen om de aandacht te verleggen van het

bezweren van urgente problemen naar het voorkomen van zulke

situaties.

Voorbeelden bij dilemma 2:

Aanpakken of vooruitkijken

Wat gaat goed?

In de vorige Stand is al benadrukt dat de samenwerking tussen

uitvoering en beleid goed verloopt. Uitvoeringsoverwegingen

worden serieus genomen en krijgen aandacht, tot en met de

advisering aan de bewindspersoon. We worden ook goed

betrokken bij het gebruik van instrumenten als het Integrale

Afwegingskader, zoals in het geval van de invoering van de

Nederlandse Identiteitskaart op de BES-eilanden.

Wat kan beter?

Daarom is het zaak om nu door te pakken en te groeien in de

wederzijdse rollen. RvIG is voornemens dat te doen met het vaker

inzetten van de uitvoeringstoets als instrument om vanuit de

uitvoering een geplande verandering in wet- en regelgeving te

toetsen op de uitvoerbaarheid. In het afgelopen jaar heeft RvIG

daarmee ervaring opgedaan naar aanleiding van het verzoek van

staatssecretaris om de uitvoerbaarheid van een Nederlandse

Identiteitskaart zonder geslachtsvermelding te toetsen. RvIG en

beleid hebben van deze ervaring veel geleerd. Daarom werken we

aan betere uitwisseling om uitvoeringstoetsen vroeg te integreren

in nieuwe wetgevingstrajecten. Dat is een gedeeld leerproces

waar de hele driehoek bij betrokken moet zijn.

Wat gaat niet goed?

Om de kansen van de digitalisering te kunnen pakken, is gestart

met het plan van een Europese id-wallet. Daarmee kunnen

mensen in alle EU-landen digitaal hun gegevens inzien en delen.

In reactie op de politieke vraag stelde het kerndepartement een

technisch programma op om de wallet te ontwikkelen. RvIG

startte tegelijk met het uitwerken van een startarchitectuur.

Terwijl de eerste eigenlijk de technische uitvoering aan de

uitvoerders moet toevertrouwen. En de uitvoerder moet niet te

hard van stapel lopen maar eerst een heldere opdracht

ontvangen.

De invoering van de id-wallet brengt veel ingewikkelde vragen

met zich mee, zoals beheer van afnemers, bescherming van

burgers tegen overbevraging, en Europese harmonisatie van het

identiteitsstelsel waar de wallet mee moet werken. Uitvoerders

kunnen ook de politiek helpen door die complexiteit achter

schijnbaar eenvoudige ideeën inzichtelijk te maken.

Voorbeelden bij dilemma 3:

Samenwerking beleid en uitvoering

Dilemma 4:

Hoe we het doen.

Veiligheid of

wendbaarheid?

De uitvoering zoekt altijd naar de beste manier om
verantwoordelijkheden en processen vast te leggen. Dat
draagt bij aan de transparantie en veiligheid van ons werk.
Maar als dit te gedetailleerd gebeurt, dan lopen we het
risico zaken dicht te timmeren. Daardoor dreigt de
uitvoering juist vast te lopen in inflexibele procedures.

Een belangrijk doel van het programma Werk aan Uitvoering

is de burgers opnieuw centraal te stellen. Uiteindelijk draait

publieke dienstverlening om hen. Dat behelst echter

uiteenlopende waarden die zelfs met elkaar in tegenspraak

kunnen zijn. Aan de ene kant is de burger gebaat bij een

transparante overheid. Burgers hebben het recht om te weten

wat er gebeurt met hun gegevens. Aan de andere kant is de

veiligheid van het identiteitsstelsel alleen te garanderen als er

uiterst zorgvuldig met die gegevens wordt omgegaan.

Wat gaat goed?

Om burgers meer inzage te geven in hun eigen gegevens, heeft

RvIG een experiment uitgevoerd om bewoners een seintje te

sturen als iemand zich inschrijft op hetzelfde adres. Dat draagt

niet alleen bij aan het tegengaan van onterechte inschrijvingen,

maar betrekt bewoners daar ook zelf bij.

Wat kan beter?

Werken met persoonsgegevens wordt steeds gevoeliger: de

Landelijke Aanpak Adreskwaliteit (LAA), de geslachtsaanduiding X

in het paspoort, privacybescherming, gebruik van algoritmes: het

zijn allemaal voorbeelden van onderwerpen die in de schijnwerper

staan. RvIG medewerkers zijn zich hiervan bewust, wat positief is.

Het draagt bij aan aandacht voor maatwerk.

Maar het leidt ook tot onzekerheid bij medewerkers, bijvoorbeeld

door wat er over LAA gezegd wordt in de media. Er komen vragen

op als ‘Kan ik hierop aangesproken worden’ en ‘wat moet ik

zeggen tegen gemeenteambtenaren die hier ook mee zitten?’ Die

onzekerheid uit zich vervolgens in specifiekere regels,

handelingsverlegenheid en vertraging van implementatie en

innovatie.

Wat gaat niet goed?

Er komt veel af op uitvoeringsorganisaties. Wettelijke kaders als

de AVG en de NIS2 moeten fundamentele waarden als privacy en

aansprakelijkheid garanderen. Omdat het echter vaak ontbreekt

aan concrete handvatten, vervallen pogingen om te voldoen aan

die kaders al snel in compliance-drang. Terwijl het enerzijds

mogelijk moet zijn om ambtenaren ter verantwoording te roepen,

moet dat niet leiden tot een lamleggen van de uitvoering.

Ambtenaren moeten ook in de toekomst waar mogelijk beschermd

worden om hun werk goed uit te oefenen.

Voorbeelden bij dilemma 4:

Veiligheid of wendbaarheid

Vervolg

Werk aan Uitvoering is een overheidsbreed programma

ter verbetering van de publieke dienstverlening, om

beter aan te sluiten op de verwachtingen en behoeften

van burgers en ondernemers. De dienstverlening van de

overheid aan burgers maakt gebruik van de bouwstenen

van RvIG, zoals de BRP en het reisdocumentenstelsel.

Wij hebben vooral contact met andere publieke

dienstverleners. Daarom betreffen de constateringen en

oplossingsrichtingen die we in deze stand van RvIG

benoemen vooral de samenwerking binnen de overheid.

Onze grootste kans om de burger beter van dienst te

zijn ligt in een betere invulling van deze samenwerking.

RvIG heeft de ambitie om zich te positioneren als

hoogwaardig instituut in het identiteitsdomein. Om dat

waar te kunnen maken, werken wij aan de voortdurende

verbetering van onze diensten en van onze organisatie.

Daarnaast rekenen wij op onze collega’s in uitvoering,

beleid en politiek om de structurele knelpunten

gezamenlijk aan te pakken. We blijven ons inzetten voor

een goede dialoog in de driehoek, met onze

ketenpartners en met de politiek.

Wat doen wij?
›

RvIG werkt aan een doorontwikkeling om de dienstverlening

naar burgers en afnemers weer centraal te stellen. Dat heeft

gevolgen voor de visie en strategie van RvIG, maar ook voor

de structuur en cultuur van de organisatie.

›

RvIG heeft een plan opgesteld om orde op zaken te stellen in

het i-domein. Mogelijk onderdeel hiervan is taken die nu nog

worden uitbesteed zelf over te nemen.

›

RvIG werkt aan borging van kennis binnen de organisatie

door het onboarding proces herhaaldelijk te herzien en door

expertise van ervaren medewerkers actief in te zitten in

opleidingstrajecten

Wat hebben wij nodig van beleid en politiek?
›

Om de krapte op de arbeidsmarkt en in de dienstverlening

aan te pakken, zijn structureel meer mensen en middelen

nodig. Werken voor de overheid moet weer aantrekkelijk

worden.

›

Neem bij de verdeling van taken de verhouding tussen

centrale en decentrale overheden in overweging. Voor beter

toezicht is meer slagkracht nodig. Stelselverantwoordelijkheid

veronderstelt ook de instrumenten om problemen aan te

pakken.

›

Verenig complexe en versnipperde thema’s in eenvoudiger

wetgeving.

›

Zorg voor tijdige wettelijke borging van gevraagde diensten.

Als bepaalde diensten urgent nodig zijn, zorg er dan voor dat

de wettelijke borging daarvan snel en in goed overleg op orde

komt.

›

Betrek de uitvoering al vroeg in het proces van herziening van

wet- en regelgeving. Dat kan in de vorm van advies en

expertise, uitvoeringsanalyses, uitvoeringstoetsen en meer.

Neem de uitvoering serieus.

Wat vragen wij aan onze collega-uitvoerders?
›

Ga de dialoog aan, bijvoorbeeld op het gebied van

gegevensdeling. Wanneer verschillende

uitvoeringsorganisaties van elkaar afhankelijk zijn, is het zaak

elkaar snel te kunnen vinden en samen aan oplossingen te

werken.

›

Blijf werken aan de interdisciplinaire uitwisseling van best

practices. Ook als er geen sprake is van een gedeeld belang,

kunnen wij van elkaar leren.

›

Kijk samen naar de toekomst, voorbij de waan van de dag.

Richt daarbij ruimte in voor andere perspectieven, ethische

reflectie, kritische tegengeluiden, en zorg voor

waardengedreven professionaliteit.

In het kort

Document Outline