DTN – Juni 2025

Dreigingsniveau terrorisme

blijft op niveau 4: substantieel

Er is een reële kans dat er een aanslag in Nederland zal plaatsvinden. Door
deze substantiële terroristische dreiging blijft het dreigingsniveau terrorisme
gehandhaafd op niveau 4 op een schaal van 5. De belangrijkste factoren
waarop het dreigingsniveau is gebaseerd, zijn hieronder weergegeven.

Jihadistische dreiging houdt aan
Er is een aanhoudende, hoge dreiging vanuit het jihadisme. In de afgelopen maanden waren er net
zoveel aanslagen en verstoorde aanslagplannen met een jihadis:sche achtergrond in Europa als in
de tweede hel< van 2024.1 Andere aanslagen hadden mogelijk een radicaal-islami:sche achter-
grond.2

Veel daders van deze aanslagen handelen alleen: ze zijn meestal geïnspireerd door Islami:sche
Staat (ISIS), maar worden niet aangestuurd door ISIS. Hoewel zij geen uitgesproken doelwitvoor-
keur hebben, lijkt het – vanwege de symbolische waarde en de media-aandacht - alsof zij zich voor-
namelijk richten op Joodse of Israëlische doelwiOen, personen die worden beschuldigd van
ontheiliging van de islam, of evenementen waarbij grote menigtes bijeenkomen.

Dit soort aanslagen door individuen zijn eenvoudig van opzet zoals een mesaanval, maar kunnen
desalnieOemin veel slachtoﬀers tot gevolg hebben. Dat is zeker het geval als met een voertuig op
menigtes wordt ingereden. Van deze aanslagen kan een copy-cat-werking uitgaan; ook naar perso-
nen met een andere ideologische achtergrond.

Een aanzienlijk deel van de jihadisten die bekend zijn bij de AIVD en bij andere Westerse diensten
zijn (ook) ac:ef in het jihadis:sche online landschap. Hier houden zij zich onder andere bezig met
het tot zich nemen, maken, bewerken en verspreiden van jihadis:sche content. Veel van deze jiha-
disten maken deel uit van online groepen, netwerken en/of kanalen waar zij ook in contact komen
met andere jihadisten. Deze netwerken strekken zich uit over landsgrenzen en bestaan merendeels
uit :eners en jongvolwassenen. In deze netwerken bevinden zich ook Nederlanders die zich bezig-
houden met dergelijke ac:viteiten. Het risico bestaat dat één persoon, enkelingen of een groep
overgaan tot een geweldsdaad in Nederland, al dan niet geïnspireerd door de propaganda die

Zie bijlage 1, met een Overzicht van terroristische aanslagen en arrestaties wegens aanslagplanning.

Idem.

DTN – Juni 2025

verspreid wordt. Het blij< echter een uitdaging deze geweldsdreiging op waarde te schaOen. Daar-
entegen neemt de dreiging van gekende, oudere fysieke netwerken af.

Naast de dreiging van geradicaliseerde individuen hee< Nederland ook te maken met de dreiging
vanuit jihadis:sche groepen uit de zogenaamde ISIS-provincies. Vooral de dreiging vanuit Islami:-
sche Staat in de Khorasan Provincie (ISKP) rich:ng het Westen houdt aan. ISKP hee< een interna:-
onale agenda waarbij zij ook het Westen wil treﬀen. ISKP tracht personen via het internet te
radicaliseren. Daarnaast maakt ISKP gebruik van Centraal-Azia:sche of Kaukasische netwerken, die
zich vaak al langere :jd in Europa bevinden. Het is rela:ef eenvoudig voor jihadisten in westerse
landen om in contact te komen met mediaorganisa:es van ISIS-provincies. Leden van die provin-
cies s:muleren vervolgens jihadisten in westerse landen om een aanslag te plegen. De dreiging
vanuit ISIS-Syrië en ISIS-Somalië lijkt :jdelijk afgenomen. Zij hebben afgelopen periode zware mili-
taire aanvallen te verduren gekregen, waardoor hun externe aanslagcapaciteit voorlopig verstoord
lijkt.

DTN – Juni 2025

Zorgen over rechts-terroristische dreiging
Nederlandse overheidsorganisa:es hebben onverminderd grote zorgen over de snelle online radi-
calisering van met name jongeren in rechts-terroris:sche online netwerken. Er is een reële kans dat
individuen of kleine groepjes die ac:ef zijn binnen dit milieu, overgaan tot terroris:sch geweld. Net
als bij jihadis:sche jongeren komen zij via sociale media in aanraking met gewelddadige en terroris-
:sche inhoud. En door las:ge detec:e kunnen individuen buiten het zicht van instan:es verder ra-
dicaliseren onder invloed van ideologisch gefragmenteerd, gewelddadig gedachtegoed in
combina:e met psychosociale en psychiatrische problemen. Het gaat hier, net als bij jihadisten,
vaak om minderjarigen die middenin de ontwikkeling van hun iden:teit ziOen en daardoor extra
kwetsbaar zijn voor invloeden van buitenaf.

Geweldsdreiging anti-institutionele beweging
Van een klein deel van de an:-ins:tu:oneel extremis:sche beweging gaat een (terroris:sche) ge-
weldsdreiging uit. Zelfverklaarde soevereinen vormen hierbij een belangrijke subgroep. Zowel
vorig jaar als vlak voor publica:e van dit DTN zijn enkele soevereinen aangehouden op verdenking
van onder meer het aanzeOen tot het voorbereiden van een terroris:sch misdrijf en deelname aan
een terroris:sche organisa:e. Hiermee is echter de poten:ële dreiging vanuit de kleine groep ge-
weldsbereide an:-ins:tu:oneel extremisten niet geheel weggenomen.

Invloed Russische statelijk dreiging op extremisme en terrorisme
Er is sprake van een toenemende statelijke dreiging vanuit Rusland. Deze dreiging manifesteert
zich op meerdere terreinen; militaire dreiging, spionage, zowel fysieke als digitale sabotage en on-
dermijnende beïnvloeding. Interac:es tussen Russische actoren en westerse an:-ins:tu:oneel- en
rechts-extremisten zijn ook onderdeel van die dreiging, maar komen in ons land minder vaak voor
dan in een aantal andere westerse landen. Vooralsnog is de impact van die interac:es op de extre-
mis:sche en terroris:sche dreiging in Nederland dan ook beperkt.

Er blijft in Nederland sprake van een substantiële terroristische dreiging.
De jihadistische dreiging is onverminderd. Daarnaast bestaat er een reële
kans dat personen uit het rechts-terroristische milieu overgaan
tot geweld.

Dreigingsniveau blijft op 4.
De kans op een aanslag is reëel

Dit document bevat de kernbevindingen van Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland juni 2025.

Meer informatie op www.nctv.nl.

Dreigingsbeeld

Terrorisme Nederland

Juni 2025

Overheidsinstanties hebben nog steeds grote zorgen over de snelle
radicalisering van met name mannelijke minderjarigen en jongvolwassenen
in rechts-terroristische online netwerken. Het is mogelijk dat enkele van hen
of kleine groepen overgaan tot terroristisch geweld.

Rechts-terrorisme.
Rechts-terroristische dreiging onverminderd

aanwezig

Er is sprake van een toenemende statelijk dreiging vanuit Rusland. Deze
dreiging manifesteert zich op meerdere terreinen; militaire dreiging,
spionage, fysieke en digitale sabotage én ondermijnende beïnvloeding.
Interacties tussen Rusland en anti-institutioneel- en rechtsextremisten uit
westerse landen zijn een onderdeel van die dreiging. Op dit moment is de
impact hiervan in Nederland nog beperkt.

Interacties tussen Rusland en anti-institutioneel-

en rechtsextremisten.
Op dit moment beperkte invloed op extremistische

en terroristische dreiging in Nederland

ISKP probeert nog steeds aanslagen in Europa te plegen via al langer
aanwezige Kaukasische en Centraal-Aziatische netwerken. De fysieke
dreiging voor Europa vanuit ISIS Syrië en Somalië lijkt voorlopig afgenomen,
maar is niet verdwenen. Daarnaast inspireert ISIS ook alleenhandelende
daders. Zij plegen vaak eenvoudige opgezette aanslagen, die wel veel doden
tot gevolg kunnen hebben; bijvoorbeeld wanneer er met een auto op een
menigte wordt ingereden.

Ook in Nederland zijn jihadisten actief op internet. Een deel van hen is
onderdeel van online jihadistische netwerken met leden uit verschillende
landen. Deze netwerken bestaan vooral uit mannelijke minderjarigen of
jongvolwassenen. Het risico bestaat dat één van hen of een kleine groep,
overgaat tot het gebruik van terroristisch geweld. De dreiging van oudere

fysieke netwerken neemt daarentegen af.

Nederlandse jihadistische beweging.
Dreiging houdt aan en komt vooral van jongeren

die online actief zijn

Ondanks de arrestatie van een aantal personen gaat er nog steeds een
geweldsdreiging uit van enkele geweldsbereide anti-institutioneel
extremisten. Binnen het extremistische deel van de anti-institutionele
beweging vormen soevereinen een belangrijke subgroep.

Anti-institutioneel terrorisme.
Nog steeds terroristische dreiging vanuit

anti-institutioneel extremisme

Jihadistische dreiging.
Dreiging vanuit ISKP houdt aan, vanuit ISIS in

Syrië en Somalië voorlopig afgenomen

DTN – Juni 2025

Inleiding

Doel en afbakening
Het Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland (DTN) biedt inzicht in de terroris:sche en gewelddadig
extremis:sche dreiging voor Nederland, de belangen die daardoor kunnen worden aangetast en
de weerbaarheid tegen deze dreiging. Ook worden doorgaans niet-gewelddadige extremis:sche
bewegingen beschouwd wanneer er indica:es zijn dat er terroris:sch of anderszins erns:g geweld
uit kan voortvloeien. Buitenlandse ontwikkelingen worden meegenomen wanneer ze van invloed
zijn op de dreiging in Nederland of tegen Nederlandse belangen in het buitenland. Met het DTN
stelt de NCTV het dreigingsniveau vast, o<ewel een inschabng van de algemene terroris:sche
dreiging gedurende een langere termijn.

Aan het DTN ligt onderzoek ten grondslag naar alle vormen van terrorisme en gewelddadig extre-
misme, ongeacht ideologische signatuur. Indien bepaalde extremis:sche stromingen niet in het
DTN worden genoemd, zoals in deze edi:e klimaat- of dierenrechtenextremisme, is dit omdat er
op het moment van schrijven geen aantoonbare geweldsdreiging van uitgaat. Wanneer de actuali-
teit daarom vraagt, kan de NCTV daarover berichten in andere producten. Terrorismeﬁnanciering
wordt in het DTN opgenomen wanneer er een rela:e bestaat met de geweldsdreiging tegen Ne-
derland of haar belangen in het buitenland.

Het DTN is vooral bedoeld voor strategie- en beleidsvorming op na:onaal niveau. Met het DTN
wordt beoogd om het kabinet, de leden van de Eerste en Tweede Kamer, ambtenaren, bestuurders
en beleidsmakers op na:onaal en gemeentelijk niveau, wetenschappers en andere geïnteresseer-
den te informeren over de huidige terroris:sche en gewelddadig extremis:sche dreiging tegen
Nederland.

Leeswijzer
Het DTN bestaat uit het voorgaande hoofdstuk waarin het dreigingsniveau wordt vastgesteld en de
belangrijkste bevindingen staan genoemd, en vier verdiepende hoofdstukken. Het vijfde hoofdstuk
is een wisselend themahoofdstuk waarin een aspect van de terroris:sche of gewelddadig extremis-
:sche dreiging tegen Nederland nader wordt uitgediept. De hoofdstukken hebben de volgende
onderwerpen:

•

Jihadisme en radicale islam

•

Rechts-terrorisme en -extremisme

•

An:-ins:tu:oneel terrorisme en extremisme

•

Links-extremisme

•

Themahoofdstuk: interac:e tussen statelijke actoren en aanhangers van extremis:sche
stromingen

DTN – Juni 2025

•

Bijlage 1 biedt een overzicht van de belangrijkste terroris:sche aanslagen en arresta:es wegens
aanslagplanning in Europa tussen medio december 2024 en begin juni 2025.

•

Bijlage 2: Dreigingsniveaus DTN

Sleutelbegrippen
•

Accelerationisme: Rechts-extremistisch gedachtegoed waarbij door middel van terroristisch geweld
chaos wordt nagestreefd, om zo een rassenoorlog en de vervanging van de democratie door een nati-
onaalsocialistische en witte etnostaat te bespoedigen.

•

Activisme: Pogingen van individuen of groepen om op buitenparlementaire wijze, maar binnen de
kaders van de democratische rechtsorde, politieke besluitvorming te beïnvloeden.

•

Democratische rechtsorde: Een samenleving waarbij de wisselwerking tussen overheid en burgers en
burgers onderling verloopt volgens de principes, procedures en instituties die voortkomen uit de
grondwettelijk vastgelegde vrijheden en rechten. Hierbij gaat het om gelijkheidsrechten, vrijheidsrech-
ten en participatierechten. Dit is de open samenleving die er onder andere voor zorgt dat iedereen bin-
nen dit systeem beschermd wordt en op een vrije manier kan leven.

•

Extremisme: Het uit ideologische motieven bereid zijn om niet-gewelddadige en/of gewelddadige
activiteiten te verrichten die de democratische rechtsorde ondermijnen. Extremisme kan zich uiten in
geweld, maar ook op niet-gewelddadige wijze. Voorbeelden van niet-gewelddadige ondemocratische
activiteiten zijn het op stelselmatige wijze haat zaaien; angst verspreiden; doelbewust desinformatie
verspreiden; demoniseren en intimideren; verwerpen van wet- en regelgeving; en pogingen doen om
een parallelle samenleving tot stand te brengen waarbij het gezag van de Nederlandse overheid en het
rechtssysteem worden afgewezen.

•

Ideologisch motief: Het handelen vanuit een bepaald wereldbeeld om een al dan niet specifiek eind-
doel te bereiken. Dit einddoel kan ook beperkt zijn tot: anders dan nu. Een ideologisch motief is anders
dan een louter persoonlijk, crimineel, of geldelijk motief.

•

Jihadisme: De verkorte term voor het mondiaal jihadi-salafisme. Aanhangers van deze ideologische
stroming streven middels een gewapende strijd naar vervanging van 'afvallige' overheden in de islami-
tische wereld door een 'zuivere' islamitische staat. Daartoe plegen zij onder andere terroristische aan-
slagen, ook in westerse landen. De jihadistische beweging bestaat uit organisaties als Al Qa'ida en ISIS
en aan hen gelieerde groeperingen, maar ook uit netwerken en individuele aanhangers over de hele
wereld.

•

Terrorisme: Het uit ideologische motieven (voorbereiden van het) plegen van op mensenlevens ge-
richt geweld, of het veroorzaken van maatschappij-ontwrichtende schade, met als doel (een deel van)
de bevolking ernstige vrees aan te jagen, maatschappelijke veranderingen te bewerkstelligen en/of
politieke besluitvorming te beïnvloeden.

Voor alle definities die worden gebruikt in het Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland, zie: www.nctv.nl/on-
derwerpen/dtn/definities-gebruikt-in-het-dtn

DTN – Juni 2025

Hoofdstuk 1

Jihadisme en

radicale islam
Het jihadisme blijft voor de terroristische dreiging in Europa het belangrijkst.
Daarbij gaat het in verreweg de meeste gevallen om de dreiging van ISIS-
aanhangers. De jihadistische dreiging in Nederland is nog steeds
substantieel en daarmee ongewijzigd ten opzichte van het DTN van
december 2024. In de eerste helft van 2025 zijn er in Europa diverse
jihadistische aanslagen gepleegd en arrestaties verricht.

In het vorige DTN werd geconstateerd dat het aantal jihadis:sche aanslagen en ook het aantal
verstoorde aanslagplannen was toegenomen met de periode daarvoor.3 Dat is nog steeds zo. Er is
sprake van een aanhoudend hoog niveau.

Jihadistische aanslagen en arrestaties in Europa
Jihadistische dreiging in Europa bepalend voor dreigingsniveau in Nederland
Het jihadisme blij< in Europa de belangrijkste terroris:sche dreiging. In 2024 waren er :entallen
arresta:es van terrorismeverdachten met een jihadis:sche achtergrond.4 Sommigen hadden mo-
gelijk een radicaal-islami:sche achtergrond. In de eerste hel< van 2025 werden er in Nederland
weer personen opgepakt op verdenking van een terroris:sch misdrijf met jihadis:sch mo:ef.5

ISIS blij< de belangrijkste rol spelen bij de jihadis:sche aanslagdreiging in Europa. De meeste jiha-
dis:sche aanslagen worden gepleegd door alleenhandelende daders die geïnspireerd zijn door het
gedachtegoed van ISIS, maar niet direct door ISIS worden aangestuurd. Dergelijke aanslagen zijn
qua uitvoering vaak eenvoudig van opzet, maar kunnen wel veel doden tot gevolg hebben. Denk
daarbij aan aanslagen waarbij daders met een voertuig inrijden op menigtes: New Orleans (1 janu-
ari 2025) en München (13 februari 2025). Dat is een methode die ISIS al jaren aan volgelingen op

Zie bijvoorbeeld ook ‘Global Terrorism Index 2025: Measuring the impact of Terrorism’, Institute for Economics & Peace, maart 2025,

p.2.

NCTV, ’Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland december 2024’, p.5.

Zie bijvoorbeeld ’14 aanhoudingen in verband met opruiing tot terrorisme op sociale media’, persbericht Openbaar Ministerie, 22 april

2025.

DTN – Juni 2025

het internet adviseert, maar ook breder navolging lijkt te krijgen (zie kader Aanslagen met auto’s
krijgt navolging).

Aanslagen met auto’s krijgt navolging; ook bij personen met een ander

extremistisch profiel dan jihadistisch
Een 40-jarige man in Mannheim (Duitsland) reed op dinsdag 3 maart in op een groep personen en doodde hierbij twee men-
sen. Hij raasde met hoge snelheid met zijn auto door een voetgangerszone in de binnenstad en ramde verschillende voetgan-
gers die carnaval vierden. Dit incident in Mannheim is na Maagdenburg (21 december 2024) en München (13 februari 2025) de
derde aanval met een voertuig in Duitsland binnen enkele weken tijd. Vanaf de jaren ’10 gebruikten met name door ISIS geïn-
spireerde jihadisten enkele malen een voertuig als aanslagmiddel.6 Dat werd in de propaganda van ISIS en Al Qa’ida ook sterk
aangemoedigd.7

De daders van de drie recente aanvallen in Duitsland lijken ideologisch gezien echter weinig gemeenschappelijk te hebben. De
aanslag in Berlijn zou door een anti-islam-activist zijn gepleegd, de dader in München zou mogelijk banden hebben met ISIS
en die in Mannheim lijkt vooral te lijden aan een psychische stoornis en heeft mogelijk een rechts-extremistische achtergrond.
Het lijkt er op dat deze modus operandi aanzet tot kopieergedrag bij anderen die om wat voor reden dan ook eveneens grieven
hebben tegen de samenleving.8 Een voertuig is daarbij een eenvoudig te verkrijgen middel waarmee potentieel veel slachtoffers
te maken zijn.

Aanslagen door alleenhandelende daders zijn moeilijk door autoriteiten te onderkennen. Vaak gaat
het om jongeren die online radicaliseerden. Sommige aanslagen werden uitgevoerd door mensen
die als (uitgeprocedeerde) asielzoeker of vluchteling in Europa verbleven.9 Opvallend is dat de
meeste aanslagplegers met een asielmigra:eachtergrond pas radicaliseerden na enige jaren ver-
blijf in Europa. Slechts een minderheid koesterde al in het land van herkomst extremis:sche over-
tuigingen.

Dankzij overheidsoptreden en interna:onale samenwerking worden de meeste aanslagplannen
bij:jds ontdekt. Met name het aantal grootschalige en complexe aanslagen blij< daardoor rela:ef
beperkt.

Voor veel (aspirant-)aanslagplegers maakt het niet veel uit welk doelwit zij raken. Zij zijn pragma-
:sch in hun doelwitkeuze en lijken vrij eenvoudig het ene doelwit in te wisselen voor het andere
(doelwitsubs:tu:e). DesalnieOemin lijken er voorkeuren te zijn voor aanslagen op doelen met een
symbolische waarde, die media-aandacht creëren of een grote maatschappelijke impact hebben.
Om deze redenen zullen Joodse en Israëlische personen en objecten hoogstwaarschijnlijk doelwit
blijven, ongeacht het verdere verloop van de Gaza-oorlog. Hetzelfde geldt waarschijnlijk voor

‘Into the crowd: The Evolution of Vehicular Attacks and Prevention Efforts’, A. Rodde en J. Olmstead, CTC Sentinel, Volume 18, Issue 3,

maart 2025, p.45-49.

Idem, p.46.

Idem, p.48.

In mei 2024 kwam in Mannheim iemand om het leven bij een aanslag door een Afghaanse man die in 2013 als asielzoeker naar Duitsland

is gekomen; in augustus kwamen drie mensen om het leven bij een aanslag door een Syrische asielzoeker die uitgezet had moeten wor-
den naar Bulgarije. In februari 2025 pleegde een Afghaanse man die als minderjarige asielzoeker naar Duitsland was gekomen een aan-
slag in München. Later die maand kwam in Oostenrijk een minderjarige om het leven bij een aanslag met een mes door een Syrische
statushouder en stak een andere Syrische statushouder in Berlijn iemand neer die daarbij gewond raakte.

DTN – Juni 2025

vertegenwoordigers van de staat. Zij staan in de ogen van jihadisten symbool voor een ‘goddeloze
staat’ die vijandig staat tegenover moslims. Verder zijn personen die door jihadisten beschuldigd
worden van ontheiliging van de islam, de profeet Mohammed of de Koran een, in hun ogen, legi-
:em doelwit. Nader onderzoek moet uitwijzen wat de achtergrond is van de moord op de koran-
verbrander in Zweden (zie kader Vermeende blasfemie lokt aanslagen uit).

Vermeende blasfemie lokt ook na decennia nog aanslagen uit
Op 29 januari is de bekende islamcriticus Salwan Momika doodgeschoten in het Zweedse Södertalje.10 Het is nog niet
bekend wie Momika heeft vermoord en de aanval is (nog) niet opgeëist. Wel vierden aanhangers van onder meer Al
Qa’ida en ISIS zijn dood als een rechtvaardige straf voor blasfemie (godslastering).11

In 2023 leidden koranverbrandingen door de uit Irak afkomstige Momika tot internationale ophef en geweld tegen
onder meer de Zweedse ambassade in Irak. Jihadisten gebruikten de koranschendingen in hun antiwesterse propa-
ganda. Diverse westerse landen, waaronder Nederland, verhoogden mede naar aanleiding hiervan hun dreigingsni-
veau.12 Dergelijke uitingen van godslastering kunnen niet alleen leiden tot een directe dreiging tegen islamcritici zelf,
maar ook bijdragen aan dreiging tegen landen waar islamcritici actief zijn of wonen en het Westen in het algemeen.
Dit speelt ook in Nederland, ondanks dat de Nederlandse regering koranverbrandingen afkeurt. Zo werd in november
2024 een 18-jarige Eindhovenaar opgepakt op verdenking van aanslagvoorbereiding op, onder meer, de voorman
van Pegida.13 Momenteel zijn er echter geen concrete aanwijzingen dat de dood van Momika voor een verhoogde
dreiging tegen islamcritici in Nederland zorgt.

In Europa worden islamcritici, waaronder politici als Geert Wilders, al jaren stelselmatig bedreigd. In de afgelopen
jaren werden meerdere door blasfemie gemotiveerde aanslagen gepleegd, zoals die op de redactie van het tijdschrift
‘Charlie Hebdo’ in 2015, de moord op de Franse leraar Samuel Paty in 2020 en de mesaanval op een islamcriticus in
Mannheim in 2024.

Voor jihadisten zijn ook menigten een aantrekkelijk doelwit, omdat deze rela:ef makkelijk te raken
zijn (‘so< target’) en een groot aantal slachtoﬀers mogelijk maken. Onder andere de aanslag in
Mulhouse (Frankrijk, februari 2025), waarbij een man mensen neerstak op een markt, is daarvan
een voorbeeld.

Dreiging vanuit ISIS-provincies houdt aan
Organisatorische veranderingen bij ISIS hebben afgelopen jaren bijgedragen aan de verhoogde
dreiging van het jihadisme in Europa. Kort gesteld is de organisa:e geregionaliseerd. Ze bestaat nu
uit meerdere regionale afdelingen, vaak ‘provincies’ genoemd, die zich richten op diverse ac:vitei-
ten en daarbij ook samenwerken. Ze richten zich bijvoorbeeld op controle van grondgebied, het
bestrijden van regionale tegenstanders, het genereren en verdelen van inkomsten, het vervaardi-
gen en verspreiden van propaganda en het s:muleren of organiseren van aanslagen buiten de

‘Koranverbrander Momika doodgeschoten in Zweden’, NOS.nl, 30 januari 2025.

SITE Intelligence, ‘"Salwan is Dead but Many more Salwans are Alive" - Radicals of All Kinds Celebrate Murder of Qur'an Burner in Swe-

den’, 31 januari 2025.

NCTV, ‘Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland december 2023’, p.16.

‘Scholier (18) verdacht van voorbereiding terreuraanslagen op Pegida-voorman en Tweede Kamer’, AD, 24 februari 2025.

DTN – Juni 2025

eigen regio. Het gros van de aanslagen vindt echter nog steeds in eigen provincie plaats. Sommige
ac:viteiten worden gecoördineerd door leidende ﬁguren binnen ISIS. In het kader van dit drei-
gingsbeeld is er vooral aandacht voor externe aanslagdreiging (dus het aansturen of s:muleren van
aanslagen buiten de eigen regio) en voor provincies die bestemming zijn voor jihadis:sche uitreizi-
gers uit westerse landen.14

ISKP blijft grootste dreiging voor West-Europa
Islami:sche Staat in de Khorasan Provincie (ISKP) opereert vooral in Afghanistan en Pakistan, maar
hee< een interna:onale agenda en wil daarbij ook het Westen treﬀen. Van alle ISIS-provincies
vormt ISKP nog steeds de grootste dreiging voor West-Europa.15 Ondanks toegenomen contrater-
rorisme-ac:es van onder meer het Talibanregime in Afghanistan blijkt de groepering veerkrach:g
en in staat om in de regio en daarbuiten aanslagen te (laten) plegen.16

Ten eerste tracht ISKP personen via het internet te radicaliseren en aan te zeOen tot geweld (zie
kader). ISKP-materiaal wordt in vele talen geproduceerd, inclusief het Engels.17 Zo publiceerde
Al-Azaim, het oﬃciële mediabureau van ISKP, in januari 2025 op het internet een poster met de
oproep om aanslagen te plegen op speciﬁeke doelwiOen in het Westen.18 Hierbij werd onder meer
het Amsterdam Dance Event als mogelijk doelwit genoemd.19 Al-Azaim is op EU-niveau gelist op 17
maart 2025.20

Daarnaast werd het Fes:val der Liebe in RoOerdam in een niet-oﬃcieel pamﬂet aangemerkt als
poten:eel doelwit. Dergelijke online oproepen, waarbij in (pro-)ISIS-mediakanalen aan ISIS-aan-
hangers de sugges:e wordt gedaan voor poten:ële doelwiOen voor aanslagen in het Westen, ko-
men regelma:g voor. In de mediabeeldvorming ontstaat, indien de oproep wordt opgepikt, echter
al vaak snel het beeld van een daadwerkelijk aanslagplan van ISIS. Er zijn in Europa geen voorbeel-
den bekend van een aanslag op een speciﬁek doelwit dat direct volgde nadat het bewuste doelwit
daarvoor op een jihadis:sch kanaal werd genoemd. DesalnieOemin zet (onder andere) ISKP wel in
op verspreiding van dit soort propaganda om eenlingen te inspireren tot ac:e.

Ten tweede maakt ISKP gebruik van (semiautonome) Centraal-Azia:sche of Kaukasische netwer-
ken die zich vaak al langere :jd in Europa bevinden. ISKP probeert gericht te rekruteren onder de
diaspora aroms:g uit Centraal-Azië en Afghanistan.21 De capaciteit van ISKP om in Europa toe te

Voor een uitvoerigere beschouwing zie: NCTV, ‘Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland december 2024’, Themahoofdstuk ‘Islamitische

Staat in Verandering’.

C. Clarke, L. Webber en P. Smith, ‘ISKP’s Latest Campaign: Expanded Propaganda and External Operation’, Global Network on Extrem-

ism & Technology, 27 juni 2024.

R. Gardiner, ‘The shifting threat: Islamist militancy in 2025, Political Violence Special Edition 2025’, S-RM GSI, 22 januari 2025.

C. Clarke, L. Webber en P. Smith, ‘ISKP’s Latest Campaign: Expanded Propaganda and External Operation’, Global Network on Extrem-

ism & Technology, 27 juni 2024.

‘Van Amsterdam Dance Event tot Oktoberfest in München: terreurgroep ISKP publiceert nieuwe doelwitten in Europa en VS’, Nieuws-

blad, 16 januari 2025.

‘Van Amsterdam Dance Event tot Oktoberfest in München: terreurgroep ISKP publiceert nieuwe doelwitten in Europa en VS’, Nieuws-

blad, 16 januari 2025. ‘Nächstes Angriffsziel: Islamisten drohen mit Anschlag auf Kölner Karneval!’, Bild, 25 februari 2025.

‘ISIL (Da’esh) and Al-Qaeda – Consilium adds one entity to its autonomous list of sanctions’, Council of the EU, 187/025, 17 maart 2025.

https://www.consilium.europa.eu/nl/press/press-releases/2025/03/17/isil-da-esh-and-al-qaeda-the-council-adds-one-entity-to-its-
autonomous-list-of-sanctions.

NCTV, ‘Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland december 2024’, p.41.

DTN – Juni 2025

slaan hangt voor een belangrijk deel af van de mate waarin in de afzonderlijke landen binnen de
diasporagemeenschappen lokale ondersteuningsnetwerken beschikbaar zijn.22

Ten derde kan er een dreiging uitgaan van personen uit of met een link naar Europa die afreizen
naar ISKP in Afghanistan en Pakistan. De afgelopen jaren hee< de NCTV in het DTN hier al aandacht
aan besteed.23 ISKP kan deze personen behalve voor de jihadis:sche strijd in de regio ook inzeOen
voor verdere rekrutering, produc:e of verspreiding van propaganda of facilitering van uitreizen
van anderen.24

Ten sloOe moet ermee rekening worden gehouden dat ISKP aanslagplegers naar het Westen
stuurt, zoals moederorganisa:e ISIS dat in de periode van het zogenaamde ‘kalifaat’ deed vanuit
Syrië en Irak. Hiervan zijn bij de NCTV tot op heden geen voorbeelden in Europa bekend.

De lange arm van ISKP
ISKP wil ook de Verenigde Staten treffen. Dit bleek eind 2024 toen een 27-jarige Afghaan werd gearresteerd op ver-
denking van het plannen van een terroristische aanslag op de dag van de Amerikaanse presidentsverkiezingen.25 Hij
werd gearresteerd nadat hij twee AK-47-geweren en munitie kocht van een undercoveragent die zich voordeed als
wapenhandelaar. De verdachte wilde tijdens de Amerikaanse presidentverkiezingen samen met zijn minderjarige
zwager op menigtes gaan schieten. Hij wilde daarbij als ‘martelaar sterven’, verklaarde hij tijdens verhoren. Hij zou het
jaar ervoor snel geradicaliseerd zijn door het gedachtegoed van ISIS. Amerikaanse autoriteiten maakten daarnaast
bekend dat de dader werd aangestuurd door ISKP.26 Over de wijze waarop dit gebeurde is nog weinig bekend. Voor
zover bekend zou dit het eerste plot van ISKP in de VS zijn. De casus onderstreept de, in de laatste twee jaar, toegeno-
men mondiale actieradius van de organisatie.

Anders dan ISKP krijgt Al Qa’ida in Afghanistan meer bewegingsruimte van het bevriende Taliban-
regime.27 DesalnieOemin krijgt de organisa:e van het regime weinig ruimte om haar mondiale
agenda ten uitvoer te brengen en op het Westen gerichte aanslagen voor te bereiden.28

Idem.

NCTV, ‘Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland juni 2024’, p.19.

24 Zelin, A.Y., ‘ISKP Goes Global: External Operations from Afghanistan’, Washington Institute, 11 september 2023.

‘Afghaan in VS gearresteerd om aanslagplannen voor verkiezingsdag’, NOS, 9 oktober 2024.

‘ISIS-K behind foiled Election Day terrorism plot, US officials say’, NBCnews.com, 15 oktober 2024.

‘Thirty-fifth report of the Analytical Support and Sanctions Monitoring Team submitted pursuant to resolution 2734 (2024) concerning

ISIL (Da’esh), Al-Qaida and associated individuals and entities’, United Nations Security Council, S/2025/71/Rev.1, p.17, 6 februari 2025.

‘Al Qaeda: Background, currents status, and US Policy’, Congressional Research Service, 6 mei 2024.

DTN – Juni 2025

Dreiging vanuit ISIS-Syrië en ISIS-Somalië tegen het Westen lijkt wat afgenomen
ISIS stree< er naar zijn interna:onale netwerk en ac:viteiten verder uit te breiden. Het organisato-
rische zwaartepunt van de organisa:e is in de afgelopen jaren gedeeltelijk verschoven van het
Midden-Oosten naar andere ISIS-provincies, zoals ISIS-Somalië. ISIS in Syrië is weliswaar minder
dominant geworden, maar nog steeds belangrijk. Niet alle ac:viteiten en niet alle provincies zijn
vanuit Nederlands dreigingsperspec:ef even relevant. In de Sahel, bijvoorbeeld, zijn jihadis:sche
groepen al :entallen jaren ac:ef en hun omvang is nog steeds groeiende. Er is echter niet of nau-
welijks sprake van het organiseren en s:muleren van aanslagen door deze groepen in Europa.

Andere provincies richten zich daar wel op. Aanslagplannen in Duitsland, Frankrijk en Zweden in de
afgelopen jaren zijn te herleiden tot ISIS-takken in Somalië, Syrië en Irak.29 Het is daarnaast rela:ef
eenvoudig voor jihadisten in westerse landen om in contact te komen met mediaorganisa:es van
ISIS-provincies. Leden van die provincies s:muleren vervolgens jihadisten in westerse landen om
een aanslag te plegen en vaak ook om van tevoren een martelaarsvideo te verspreiden. Andersom
proberen de mediaorganisa:es ac:ef jihadisten te rekruteren in Europa.

ISIS-Somalië
Naar schabng van lokale autoriteiten is ISIS-Somalië gegroeid tot zo’n duizend leden.30 De aanwas
komt vooral uit Afrika. Sommige nieuwe rekruten komen uit het Midden-Oosten. De ontwikkeling
van ISIS-Somalië is om twee redenen relevant voor de dreiging van het jihadisme in Europa: in ver-
schillende Europese landen leven er inten:es onder jihadisten om naar Somalië uit te reizen, ook
onder sommige Nederlandse jihadisten.31 Daarnaast is ISIS-Somalië te linken aan enkele aanslag-
plannen in Europa.32 Tegelijker:jd is ISIS onder druk komen te staan door Amerikaanse luchtaan-
vallen en militair optreden van de autoriteiten van Puntland.33 Of de capaciteiten van ISIS-Somalië
voor externe aanslagplanning daarmee duurzaam zijn verstoord is nog onduidelijk.

ISIS-Syrië
ISIS-Syrië was in de afgelopen jaren bezig met een opleving, die al vóór de val van het Assad-
regime werd tegengegaan met luchtaanvallen door de Verenigde Staten en Frankrijk. ISIS tracht te
proﬁteren van de fragiele verhoudingen tussen verschillende religieuze en etnische groepen in het
land. Begin januari 2025 werd volgens Syrische veiligheidsautoriteiten een bomaanslag door ISIS
op een sjii:sch heiligdom in Damascus voorkomen.34 Waarschijnlijk zal ISIS proberen ISIS-strijders
te bevrijden uit deten:ecentra in Noordoost-Syrië, zoals ze dat ook deed met de aanval op de
Sinaa-gevangenis in januari 2022. ISIS-Syrië hee< na de machtsovername van HTS nog geen gevan-
genissen aangevallen in Noordoost-Syrië.

NCTV, ‘Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland december 2024’, Themahoofdstuk ‘Islamitische Staat in Verandering’.

‘The Islamic State has regrouped in Somalia – and has global ambitions’, The Washington Post, 11 februari 2025.

NCTV, ‘Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland december 2024’, p.18-19.

Idem, p.43.

‘Over 20 killed in clash between security forces, Islamic State fighters in Somalia', Voice of America, 22 januari 2025; ‘Update: U.S.

Forces Strike on ISIS-Somalia’, persbericht U.S. Africa Command Public Affairs, 11 februari 2025.

‘Syrian intelligence agency says it thwarted a planned Islamic State attack on a Shiite shrine’, AP, 11 januari 2025.

DTN – Juni 2025

Eind 2024 en begin 2025 voerden Frankrijk en de Verenigde Staten nieuwe luchtaanvallen op ISIS
in Syrië uit. Het is nog niet duidelijk of deze aanvallen het vermogen van ISIS om externe aanslagen
te organiseren voor langere :jd hee< verzwakt.

Nederlandse uitreizigers in Syrië
In het door Ha’yat Tahrir al Sham (HTS) gecontroleerde deel van Syrië bevinden zich nog zo’n 25
volwassen uitreizigers uit Nederland.35 Sommigen van hen hebben zich aangesloten bij HTS. Het is
momenteel niet waarschijnlijk dat Nederlandse uitreizigers in het noordwesten van Syrië de inten-
:e hebben terug te keren naar Nederland. Bovendien gaan ze er waarschijnlijk van uit dat hen in
Nederland deten:e wacht en zouden zij daardoor gedurende langere :jd worden gescheiden van
hun kinderen. HTS overweegt buitenlandse strijders het staatsburgerschap te verlenen. Het is
denkbaar dat dit ook voor (sommige) uitreizigers uit Nederland kan gelden.36

Dreiging HTS voor het Westen minimaal
In december 2024 nam een coalitie van rebellengroeperingen onder leiding van Hay’at Tahrir al-Sham (HTS) de macht over
van het Assad-regime. HTS staat op de VN-lijst van terroristische groeperingen37, die is overgenomen door de EU38. Deze plaat-
sing op de lijst kwam onder meer omdat de voorloper van deze beweging banden onderhield met Al Qa’ida. HTS heeft deze
banden met Al Qa’ida in 2017 verbroken. HTS zegt bovendien geen mondiaal-jihadistische agenda te hebben, maar een natio-
nalistische koers te varen, die is gericht op het opbouwen van een nieuwe Syrische staat.39 HTS heeft zeer waarschijnlijk geen
externe aanslagagenda en vormt momenteel geen terroristische dreiging tegen het Westen.40

Binnen de gelederen van HTS bevinden zich echter nog een onbekend aantal individuen en groepen die wel het jihadistisch ge-
dachtegoed aanhangen. Daarnaast is het zorgelijk dat vele buitenlandse jihadistische strijders zich vrijelijk in Syrië kunnen be-
wegen.41 Het is voorstelbaar dat elementen buiten controle van HTS wel aanslagplannen kunnen ontwikkelen tegen westerse
doelen.42

Daarnaast verblijven in Noordoost-Syrië nog ongeveer 15 Nederlandse mannen in deten:e en rond
de 5 vrouwen en 25 minderjarigen met een Nederlandse link in opvangkampen.43 In algemene zin
geldt dat van hen een grotere dreiging uitgaat als zij vrijkomen, omdat zij in tegenstelling tot veel
uitreizigers in Noordwest-Syrië onderdeel zijn geweest van ISIS. Bovendien kan de langdurige ge-
vangenschap onder zware omstandigheden bijdragen aan wrok tegen onder meer het Westen. Een

AIVD website, ‘Uitreizigers en terugkeerders’, z.d. geraadpleegd op 18 februari 2025.

‘Foreign fighters given senior Army posts, reports say’, Sebastian Usher, BBC, 31 december 2024. Jolani speaks to 5 pillars about Israel,

foreign fighters, the Ummah and the New Syria, 5Pillars, 17 december 2024.

37 UNSC, United Nations Security Council Consolidated List, geraadpleegd op 1 april 2025.

Europese Commissie, ‘Uitvoeringsverordening (EU) 2018/855 van de Commissie tot 286e wijziging van Verordening (EG) nr. 881/2002

van de Raad tot vaststelling van bepaalde specifieke beperkende maatregelen tegen sommige personen en entiteiten die banden hebben
met de organisaties ISIS (Da’ esh) en Al Qaida’, 8 juni 2018.

A. Zelin, ‘The age of political jihadism – a study of Hayat Tahrir al-Sham’, 2023.

NCTV, ‘Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland december 2024’, p.26. A. Zelin, The age of political jihadism – a study of Hayat Tahrir al-

Sham, 2023.

‘Foreign fighters with HTS and the ‘Bosnia Model’’, Jordan Times, 20 januari 2025. En veel andere artikelen die schrijven over het geven

van nationaliteit en promotie van buitenlandse strijders.
42

‘Quand l'assassin de Samuel Paty rêvait de rejoindre les rebelles islamistes de HTS en Syrie’, Le Point, 9 december 2024.

AIVD, ‘Uitreizigers en terugkeerders’, z.d. geraadpleegd op 18 februari 2025.

DTN – Juni 2025

deel van de Nederlandse uitreizigers in de Syrisch-Koerdische deten:ecentra hee< aangegeven de
wens te hebben om terug te keren naar Nederland.44

Er is vrees voor uitbraken en ontsnappingen uit gevangenissen en kampen met ISIS-aanhangers.
Door de huidige situa:e in Syrië is het onzeker of de Syrian Democra:c Forces (SDF) de bewaking
van de deten:ecentra en kampen kunnen blijven garanderen. Ook de mogelijke opschor:ng van
de militaire steun en buitenlandse hulp door de Verenigde Staten brengt waarschijnlijk veiligheids-
risico’s met zich mee. De SDF hebben echter recent aangegeven goed voorbereid te zijn om ont-
snappingspogingen te verijdelen en de veiligheid in Noordoost-Syrië te kunnen garanderen.45

Op 10 maart 2025 sloot de Syrische interim-regering een overeenkomst met de SDF. Volgens de
overeenkomst zal de interimregering de controle overnemen over de Koerdische regio in het
noordoosten van het land.46 Het is mogelijk dat de interim-regering op termijn ook de bewaking op
zich zal nemen van de gevangenissen waar mannelijke ISIS-strijders vastziOen.

Nederlandse jihadistische beweging
Een deel van de jihadisten in Nederland is vooral ac:ef online, waar zij extremis:sche en terroris:-
sche propaganda consumeren en onderling uitwisselen. In deze online groepen met gelijkgestem-
den kan radicalisering snel verlopen omdat een corrigerend geluid ontbreekt en extremis:sche taal
juist wordt beloond met likes en aanmoedigingen. Transna:onaal opererende terroris:sche orga-
nisa:es, zoals ISIS, spelen hierop in door in dit soort online groepen propaganda te verspreiden en
te rekruteren. Vaak gaat het om jongeren, meestal jongens, die nog op zoek zijn naar een iden:teit
en betekenisgeving in hun leven. Hoewel dit zeker niet geldt voor alle jongeren die ac:ef zijn bin-
nen het jihadis:sche milieu, is in veel gevallen sprake van psychiatrische of psychosociale proble-
men, weinig zelueheersing en een zoektocht naar spanning en/of provoca:ef gedrag. Dit maakt
deze jongeren makkelijker beïnvloedbaar en vatbaar voor geweld en extremisme. In hun online
zoektocht kunnen ze op een rela:ef laagdrempelige manier uitkomen in jihadis:sche groepen en
chats, waar haat jegens anderen en trots op de eigen groep worden ges:muleerd. Sommigen zijn
ook onderdeel van online jihadis:sche netwerken van jongeren uit binnen- en buitenland.
Deze netwerken bestaan merendeels uit jonge mannen, vooral :eners en jongvolwassenen, die
niet of nauwelijks verbonden zijn aan de oudere gekende jihadis:sche netwerken.47 Sommige van
deze jongeren hebben te kampen met psychiatrische en/of psychosociale problema:ek. Dat kan
hen vatbaarder maken voor (snelle) radicalisering.48 In mindere mate zijn er ook minder- en meer-
derjarige vrouwen ac:ef.

Het risico bestaat dat een van hen overgaat tot een geweldsdaad in Nederland. In maart hield de
poli:e een 20-jarige Syrische RoOerdammer aan. De man wordt verdacht van deelname aan een

Zie hiervoor bijvoorbeeld de documentaire Inside Het Kalifaat van Sinan Can.

‘VOA Kurdish: SDF secure and protect al-Hol Camp’, VOA News, 12 februari 2025.

‘Syrische regering breidt macht uit dankzij deal met Koerden’, NOS Nieuws, 10 maart 2025.

NCTV, ‘Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland december 2024’, p.18.

Idem, p.20-21.

DTN – Juni 2025

terroris:sche organisa:e en het beramen van een terroris:sche aanslag.49 Eind februari hield de
poli:e een Syrische asielzoeker aan uit Venray op verdenking van betrokkenheid bij bedreiging met
een terroris:sch misdrijf en verspreiding van opruiende geschri<en. De man verspreidde onder
meer jihadis:sch materiaal op TikTok waar hij duizenden volgers had.50 De voorlopige hechtenis
van de man is inmiddels onder voorwaarden geschorst door de rechtbank. Hij wordt onderzocht
door het Nederlands Ins:tuut voor Forensische Psychiatrie en Psychologie.

Het virtuele kalifaat
Een deel van de jihadistische propaganda wordt geproduceerd door ISIS-provincies die deze via hun officiële media-
kanalen verspreiden. Daarnaast is er de laatste jaren sprake van een sterke groei aan pro-ISIS-aanhangers die terro-
ristische propaganda via niet-officiële mediakanalen verder verspreiden. Sommige van deze online jihadisten maken
zelf nieuwe content, maar vaker maken zij gebruik van oude ISIS-content, die zij hergebruiken of aanpassen.
Pro-ISIS-kanalen maken gebruik van zowel de openbare mainstreamplatformen, als meer besloten groepen op be-
richtenapplicaties. Het doel is om het gedachtegoed van ISIS in stand te houden, ondanks dat ISIS als fysiek kalifaat al
sinds 2019 niet meer bestaat. Hoewel ISIS zijn propaganda-activiteiten over steeds meer takken en regio’s verspreidt,
komt het mondiale ISIS gedachtegoed samen in één digitaal ecosysteem.51

Socialemediaplatformen en overheidsorganen als politie, inlichtingen- en veiligheidsdiensten zijn voortdurend ver-
wikkeld in een kat-en-muis spel met jihadistische groeperingen en individuen in een poging jihadistische content off-
line te halen. Jihadistische groeperingen en individuen ontwikkelen echter steeds nieuwe strategieën om
contentmoderatie te omzeilen en verwijderd terroristisch materiaal en verwijderde accounts weer online te krijgen.52
Het besluit van enkele socialemediaplatformen om minder aandacht te besteden aan content-moderatie zal de strijd
tegen online terroristische content waarschijnlijk vermoeilijken.53 Jihadistisch materiaal heeft zich de afgelopen jaren
over steeds meer platformen verspreid en is in steeds meer talen beschikbaar.54

ISIS-aanhangers komen online rela:ef makkelijk in contact met jihadis:sche elementen in ISIS-
provincies. Dergelijke online contacten kunnen ISIS-aanhangers in Nederland ertoe aanzeOen om
jihadis:sche propaganda te verspreiden, geld in te zamelen, uit te reizen of een aanslag te ple-
gen.55

De jihadis:sche beweging in Nederland bestaat ook uit fysieke netwerken die, geconcentreerd in
enkele grote steden in Nederland, soms al :entallen jaren bestaan. Sinds enkele jaren vinden er
nauwelijks arresta:es meer plaats van leden van deze fysieke netwerken wegens jihadis:sche ac:-
viteiten als het verspreiden van propaganda, uitreizen naar een jihadis:sch strijdgebied of het
voorbereiden van een aanslag. Velen van hen komen in een andere levensfase en lijken zich meer
te gaan richten op andere zaken dan de ideologische strijd.

Politie, ’20-jarige man aangehouden op verdenking van terrorisme’, 11 maart 2025.

Openbaar Ministerie, ‘Man uit Venray aangehouden vanwege verdenking terrorisme’, 28 februari 2025.

ISD, ‘A decade after the “Caliphate”’: The state of the Islamic State online’, 12 februari 2025.

Moustafa Ayad, ‘Teenage Terrorists and the Digital Ecosystem of the Islamic State’, CTC Sentinel Volume 18 Issue 2, februari

2025.
53

‘Meta, Facebook to drop fact-checkers: What does this mean for social media’, Aljazeera English, 10 januari 2025.

ISD, ‘A decade after the “Caliphate”’: The state of the Islamic State online’, 12 februari 2025.

NCTV, ‘Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland december 2024’, p.20.

DTN – Juni 2025

Naast de nieuwe genera:e van online jihadisten en de langer bestaande netwerken zijn er nog an-
dere groepen binnen de jihadis:sche beweging te onderscheiden. Zo maakt een zeer klein aantal
personen deel uit van transna:onale jihadis:sche netwerken, die verbonden zijn aan structuren
van ISIS in Afghanistan, Syrië en Turkije. Vanwege hun banden en ervaring met interna:onale ter-
roris:sche netwerken hebben zij een hoger dreigingsproﬁel dan veel andere jihadisten in Neder-
land.56

Detentie in Nederland
In Nederland worden personen verdacht van of veroordeeld voor terrorisme gescheiden van
andere gevangenen vastgezet op speciale terrorismeafdelingen. Het Nederlandse systeem van
geconcentreerde terrorismedeten:e is bedoeld om te voorkomen dat terroristen anderen kunnen
beïnvloeden of rekruteren. Wel kan er in deze vorm van deten:e sprake zijn van nieuwe netwerk-
vorming als verdachten of veroordeelden die elkaar niet eerder kennen onderling banden aangaan.
Tot op heden is de geweldsdreiging van voormalige TA-gede:neerden in Nederland beperkt geble-
ven. Sinds dit jaar komen er echter terrorismeveroordeelden vrij uit deten:e die, vergeleken met
veel van de eerder vrijgelaten veroordeelden voor terrorisme, een hoger dreigingsproﬁel hebben.

Ook de (aanstaande) vrijla:ng van terrorismeveroordeelden in andere landen kan gevolgen heb-
ben voor Nederland, omdat zij ondanks toezichtmaatregelen elders veelal vrij door Schengenge-
bied kunnen reizen en in contact kunnen staan met Nederlandse jihadisten.57 Na een
onherroepelijke veroordeling voor een terroris:sch misdrijf kan het Nederlanderschap,
in sommige gevallen, worden ingetrokken van personen met een dubbele na:onaliteit. Bij de
meeste ex-gede:neerde terrorismeveroordeelden van wie het Nederlanderschap is ingetrokken, is
vertrek tot op heden nog niet gerealiseerd. Zij verblijven onrechtma:g in Nederland waardoor zij
veelal ook niet beschikken over een vaste woon- of verblijfplaats en het daardoor voor de autori-
teiten moeilijker is om zicht op hen te houden.

De laatste jaren s:jgt het aantal minderjarigen dat wordt gearresteerd in verband met terro-
risme.58 In geval van deten:e komen zij in beginsel terecht in een jus::ële jeugdinrich:ng. Eind
april werden veer:en, vooral minderjarige, personen gearresteerd in verband met opruiing tot ter-
rorisme op sociale media. Ze zouden onder meer op TikTok hebben geprobeerd anderen aan te
sporen om terroris:sche misdrijven te plegen. Vermoed wordt dat zij het jihadis:sche gedachte-
goed aanhangen en uitdragen.

NCTV, ‘Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland december 2024’, p.10.

NCTV, ‘Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland december 2024’, p.10-11. NCTV, ‘Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland juni 2024’, p.21.

Zij worden (in beginsel) niet gedetineerd in de geconcentreerde Terroristen Afdelingen (TA), maar komen terecht in een justitiële jeugd-

inrichting.

DTN – Juni 2025

Hoofdstuk 2

Rechts-terrorisme

en -extremisme
Er bestaan onverminderd grote zorgen over de snelle online radicalisering
en mogelijke geweldsdreiging van met name jongeren in rechts-
terroristische online netwerken. Door lastige detectie kunnen individuen
buiten het zicht van instanties verder radicaliseren.

De Nederlandse rechts-extremis:sche scene wordt voornamelijk geïnspireerd door het
iden:tarisme59, nazisme en ultrana:onalisme. Ze streven naar de normalisering van rechts-extre-
mis:sch gedachtegoed en de bescherming van het ‘blanke ras’. Dit gebeurt zowel in georganiseerd
verband als door invloedrijke individuen. Steeds vaker zoeken ze hierbij de samenwerking met an-
dere rechts-extremisten in binnen- en buitenland. Wereldwijd hebben rechts-extremisten het ge-
voel het :j mee te hebben en op weg naar meer maatschappelijke accepta:e zweren de meesten
geweld in ieder geval naar buiten toe af. Toch is in westerse democra:eën, waaronder Nederland,
sprake van geweldsincidenten die samenhangen met rechts-extremisme.

Rechts-terrorisme
Rechts-terroristische geweldsdreiging ongewijzigd, zorgen om

radicalisering jongeren
De geweldsdreiging vanuit het rechts-terroris:sche online milieu is in Nederland grotendeels onge-
wijzigd. Het is mogelijk dat individuen of kleine groepjes die ac:ef zijn binnen dit milieu overgaan
tot terroris:sch geweld. Dat zou het geval zijn geweest bij een aanslag in Zuid-Frankrijk op 31 mei.
In deze periode vonden ook meerdere arresta:es plaats voor het aanzeOen tot haat, opruiing en
voorbereiding tot een terroris:sch misdrijf. In januari van dit jaar is, bijvoorbeeld, in België een 14-
jarige jongen gearresteerd omdat hij een aanslag wilde plegen op een moskee. De minderjarige
hee< nazisympathieën en is lid van een rechts-extremis:sche beweging.60 Een drietal van inmid-
dels 17, 19 en 26 jaar dat in de zomer van 2024 in Nederland is aangehouden, is in maart door de

Streven naar ‘het behoud van de nationale identiteit van ieder land’ en naar de ‘remigratie’ van wie daarbij niet past.

‘Jongen (14) met extreemrechtse sympathieën opgepakt voor beramen van aanslag op moskee: wapens gevonden bij huiszoeking’,

VRT Nieuws, 23 januari 2025; ‘Belgische jongen van 14 opgepakt die aanslag op moskee wilde plegen’, NOS, 23 januari 2025; ‘Parket van
de procureur des Konings van Brussel – Persbericht: terroristische dreiging’, Openbaar ministerie, 23 januari 2025.

DTN – Juni 2025

rechter veroordeeld tot voorwaardelijke gevangenisstraﬀen en jeugddeten:e.61 Zij zijn o.a. schul-
dig bevonden aan opruiing met een terroris:sch oogmerk, onder meer vanwege berichten in
rechts-extremis:sche appgroepen. De minderjarige is tevens veroordeeld voor deelname aan de
rechts-terroris:sche organisa:e The Base. De drie hebben beperkingen opgelegd gekregen voor
het gebruik van sociale media.62

Op 1 april 2025 is een 25-jarige man uit Nieuwegein aangehouden op verdenking van betrokken-
heid bij terroris:sche misdrijven. De aanleiding voor het strafrechtelijk onderzoek was informa:e
van de AIVD. De man zou aanhanger zijn van rechts-extremis:sch gedachtegoed en zichzelf zien als
onderdeel van de strijd.63

In Nederland en andere westerse landen leven grote zorgen om met name het aandeel jongeren
dat ac:ef is binnen rechts-terroris:sche online netwerken en de snelheid waarmee sommigen ra-
dicaliseren.64 Vaak gaat het, net als bij het veroordeelde Nederlandse drietal, om jongeren,
meestal jongens, die nog op zoek zijn naar een iden:teit en betekenisgeving in hun leven. Hoewel
dit zeker niet geldt voor alle jongeren die ac:ef zijn binnen het rechts-terroris:sche milieu, is – net
zoals bij jongeren in het jihadis:sche milieu – in veel gevallen sprake van psychiatrische en/of psy-
chosociale problemen, weinig zelueheersing en een zoektocht naar spanning en provoca:ef ge-
drag. Dit maakt deze jongeren makkelijker beïnvloedbaar en vatbaar voor geweld en extremisme.
In hun online zoektocht kunnen ze op een rela:ef laagdrempelige manier uitkomen in rechts-ex-
tremis:sche groepen en chats, waar haat jegens anderen en trots op de eigen groep worden ges:-
muleerd. Ook komen ze op deze plekken in aanraking met gewelddadige en terroris:sche content.
In deze online groepen met gelijkgestemden kan radicalisering snel verlopen omdat een corrige-
rend geluid ontbreekt en extremis:sche taal juist wordt beloond met likes en aanmoedigingen.
Transna:onaal opererende terroris:sche organisa:es, zoals The Base, spelen hierop in door in dit
soort online groepen propaganda te verspreiden en te rekruteren. In het geval van de veroor-
deelde 17-jarige hee< dat ertoe geleid dat hij de Nederlandse cel van The Base, De Basis, hee< op-
gericht waarin zowel een rekruteerder van The Base als ook zeer jonge kinderen (12- en 13-jarigen)
ac:ef waren.65

ECLI:NL:RBROT:2025:3480.

NCTV, ‘Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland december 2024’, p.23; ‘Tactisch Beeld CTER februari 2025 t.b.v. DTN’, KMar, februari

2025; Nederlandse tiener verdacht van deelname extreemrechtse terreurgroep The Base’, NOS, 5 september 2024; ‘Drietal extreem-
rechtse jongeren schuldig bevonden aan opruiing via Telegram’, de Volkskrant, 17 maart 2025; ‘Extreemrechtse verdachten voor de rech-
ter in Rotterdam: ’Ik was toen best wel racistisch’’, de Volkskrant, 3 maart 2025. Zie ook het kader verderop in dit DTN over het plaatsen
van The Base op terrorismelijsten.

’Man uit Nieuwegein aangehouden op verdenking terrorisme’, Om.nl, 4 april 2025.

Dezelfde zorgen zijn er ook om de activiteit van jongeren binnen jihadistische online netwerken, zie ook: NCTV, ‘Dreigingsbeeld Terro-

risme Nederland december 2024’.

‘Afglijden van gedachte naar geweld’, de Volkskrant, 1 maart 2025 (met onderzoek op basis van openbare bronnen door het collectief

Capitol Terrorists Exposers); Voor een verdere uitwerking van het radicaliseringsmechanisme zie ook AIVD, ‘Een web van haat – De online
grip van extremisme en terrorisme op minderjarigen’, 3 april 2025, p.6-9 en Verwey Jonker Instituut, ‘Rechtsextremisme op sociale media
platforms?’, 10 oktober 2023, p.28 t/m 38 en p.104-105.

DTN – Juni 2025

The Base en Terrorgram Collective op lijsten terroristische organisaties
The Base en Terrorgram Collective zijn voorbeelden van transnationaal opererende rechts-terroristische (online) organisaties of
netwerken, waarbij voor The Base geldt dat er Nederlanders lid van zijn. In het geval van Terrorgram Collective zijn er Neder-
landers betrokken. Beide spelen een grote rol in het uitdragen van het accelerationistische gedachtegoed.66 The Base staat sinds
vorig jaar op zowel de Nationale Sanctielijst Terrorisme als op de Europese lijst van terroristische organisaties.67 Sinds april
2024 en januari dit jaar staat Terrorgram Collective op terrorismelijsten in respectievelijk het Verenigd Koninkrijk en de
Verenigde Staten.68 In Nederland en de Europese Unie is dit niet het geval. De sanctionering houdt in dat financiële tegoeden
zijn bevroren en dat het verboden is deze groepen of netwerken financieel of economisch te steunen. Ondanks deze sanctie-
maatregelen zijn er signalen dat The Base bezig is aan een heropleving sinds het aantreden van de nieuwe Amerikaanse rege-
ring die de aanpak van rechts-extremisme minder prioriteit geeft dan de vorige regering.69

Lastige detectie beperkt zicht op leden rechts-terroristische netwerken
In totaal zijn naar schabng enkele honderden Nederlanders, merendeels minderjarigen en jong-
volwassenen, ac:ef in het rechts-terroris:sche online milieu. Hoewel ze in sporadische gevallen
fysiek samenkomen in klein gezelschap zijn ze vooral online ac:ef. Vaak zijn ze lid van meerdere
online chatgroepen, stappen ze makkelijk over van de ene naar de andere online chatgroep en zijn
ze tegelijker:jd op verscheidene online plaxorms ac:ef. Daarnaast worden met regelmaat nieuwe
groepen opgericht, waarvan sommige claimen leden te hebben in Nederland. Hierdoor is het las:-
ger zicht te krijgen op de precieze omvang van dit milieu in Nederland en op personen die ac:ef
zijn binnen deze netwerken.

Deelnemers aan rechts-terroris:sche netwerken creëren geregeld een zelf samengesteld en ideo-
logisch gefragmenteerd gewelddadig gedachtegoed. Online kunnen zij content uit verschillende
ideologische stromingen snel en eenvoudig tot zich nemen en verspreiden.70 Aanhangers kiezen
datgene wat hen aanspreekt en vermengen dit tot een eigen wereldbeeld.71

Het idee dat een onvermijdelijke rassenoorlog moet worden versneld door middel van aanslagen en geweld. Alleen dan zou het

‘blanke’ ras vanuit een nog bestaande meerderheid deze oorlog kunnen winnen en als resultaat een witte etnostaat kunnen stichten
waarin geen plaats is voor andere ‘rassen’.

NCTV, ‘Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland december 2024’, p.24.

Government UK, ‘Terrorgram added to list of proscribed terrorist organisations’, 22 april 2024; U.S. Department of State, ‘Terrorist

Designations of The Terrorgram Collective and Three Leaders’, 13 januari 2025.

‘Neo-Nazi group plots rebuild as Trump’s FBI chief takes helm, audio reveals’, The Guardian, 24 februari 2025.

L. Brace, S.J. Baele, en D. Ging, ‘Where do ‘mixed, unclear, and unstable' ideologies come from? A data-driven answer centred on the

incelosphere’, Journal of Policing, Intelligence and Counter Terrorism, 26 juni 2023, p.119-120.

M. Dryden, ‘An Ideological Pick ‘n’ Mix: The Rise of ‘Mixed’ Ideologies & their Implications for Terrorist Violence’, Centre on Radicalisa-

tion and Terrorism, maart 2021 p.1-11; C. Allen, ‘Extreme far right: ‘pick’n’mix’ ideologies and direct messaging online make for deadly
new combination’, The Conversation, 9 maart 2019; ‘'Pick-n-mix' ideologies: Why violent motivations are becoming harder to define’,
SkyNews, 28 januari 2025.

DTN – Juni 2025

Daarbij gebruiken ze naast inspira:e uit diverse rechts-extremis:sche ideologieën, zoals accelera:-
onisme, nazisme of wiOe superioriteit, ook elementen uit de gedachtewereld van incels,72 ecofas-
cisme en occul:sme.73 Sommigen uit het rechts-terroris:sche milieu vermengen hierdoor hun
gedachtegoed met een fascina:e voor geweld. Deze fascina:e wordt aangemoedigd op zoge-
naamde online gore-netwerken waar zeer gewelddadige beelden worden gedeeld van aanslagen,
moorden, dierenmishandeling en seksueel geweld.74 Sommige rechts-terroris:sche organisa:es
zijn ac:ef en rekruteren op gore-websites.75 De veelvuldige consump:e van deze expliciete beel-
den voedt bij bezoekers geweldsfantasieën en kan leiden tot geestelijke afstomping, een nega:ef
mensbeeld en een areer van de maatschappij. Ook kan het leiden tot dehumanisering van be-
paalde bevolkingsgroepen die als zondebokken worden gezien en mogelijk tot een lagere drempel
tot het gebruik van geweld tegen hen.76

De geweldsfascina:e en ideologische vermenging in combina:e met psychiatrische of psychosoci-
ale problema:ek en snelle radicalisering maken het las:g voor instan:es een juiste en volledige
inschabng te maken van de aard en omvang van de problema:ek.

Alertheid op niche met occult wereldbeeld binnen het rechts-terrorisme
Er zijn in Nederland, net als in bijvoorbeeld de VS, signalen dat met name jongeren uit het rechts-terroristische online
milieu hun geweldsfascinatie combineren met wereldbeelden van het occultisme (bijvoorbeeld satanisme). Occulte
stromingen zijn van oorsprong niet per se gewelddadig, maar ze worden in combinatie met rechts-extremistisch ge-
dachtegoed wel gebruikt voor propaganda en het aansporen van anderen tot geweld. Aanhangers vermengen de
nazi-ideologie met mystieke en occulte tradities en symboliek, gericht op de superioriteit van het Arische of witte ras.77
Groepen als Order of Nine Angles, 764 en Maniacs Murder Cult richten zich op willekeurig geweld en chaos en op de
ineenstorting van de maatschappij. Deze tactiek noemen zij ‘tactisch nihilisme’, vernietiging omwille van vernietiging.
Binnen het internationale rechts-terroristische milieu is het occulte gedachtegoed controversieel en bestaat weerstand
tegen de invloed van deze obscure occulte groepen. Hun invloed blijft voornamelijk beperkt tot enkele online netwer-
ken. De geweldsdreiging vanuit rechts-terroristische occulte groepen is in ons land beperkt. Wel is alertheid geboden
als Nederlanders die actief zijn in deze transnationale rechts-terroristische netwerken in aanraking komen met hun
gewelddadige content en invloeden uit deze niche-denkwereld verweven in hun eigen gewelddadige wereldbeeld. Ook
andersom is alertheid geboden, namelijk voor personen met een geweldsfascinatie die in aanraking komen met deze
extremistische groepen.

Incel staat voor involuntary celibacy ofwel zelfverklaarde onvrijwillige celibatairen. Incels zijn mannen die het ‘het systeem’ verant-

woordelijk houden voor hun gebrek aan seksuele en romantische relaties en hun seksuele frustraties. Dit kan leiden tot gewelddadige
systeem- en vrouwenhaat.
73

NCTV, ‘Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland juni 2024’, p.26; Occultisme richt zich op dat deel van de bovennatuurlijke wereld dat

wordt geassocieerd met duisternis; de duivel of Satan spelen hierin een belangrijke rol. Zie ook het kader verderop in dit DTN over occul-
tisme. Volgens het ecofascisme is de harmonie tussen de witte mens en de natuur verloren gegaan door onder meer massa-immigratie,
globalisering en kapitalisme; de enige oplossing is het stoppen van immigratie of het uitroeien van niet-witte bevolkingsgroepen.

Website AIVD, geraadpleegd op 14 januari 2025.

NCTV, ‘Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland december 2024’, p.24; J. Hardy en C. Stewart, ‘Gore and violent extremism: How extrem-

ist groups exploit ‘gore’ sites to view and share terrorist material’, Institute for Strategic Dialogue, 29 juni 2023.

S. Purdue, ‘Ideological Nihilism and Aesthetic Violence: Mass Shooters and Online Antisocial Subcultures’, Global Network on Extrem-

ism & Technology, 13 juli 2022.

J. Strebe, ‘Die Erfindung des esoterischen Nationalsozialismus im Zeichen der Schwarzen Sonne’, Zeitschrift für Religionswissenschaft,

2012, p224-228.

DTN – Juni 2025

Rechts-extremisme
In tegenstelling tot rechts-terroristen, propaganderen de meeste Nederlandse rechts-extremisten
momenteel een geweldloos pad naar de door hun gewenste wiOe etnostaat. Ze willen door het
normaliseren van hun gedachtegoed een dominante maatschappelijke en poli:eke posi:e berei-
ken om vanuit daar een wiOe etnostaat te realiseren. Maar om deze etnostaat te bewerkstelligen
willen ze miljoenen mensen op basis van hun ras, geloof, geaardheid of onwelgevallige standpun-
ten deporteren, iets wat niet kan zonder dat daar geweld aan te pas komt. De steeds verdergaande
omarming door poli:ci en grote groepen in de samenleving van termen als ‘remigra:e’, die door
rechts-extremisten gebruikt worden als omschrijving van hun deporta:eplannen, baart zorgen. In
uiterste gevallen kan de normalisering van rechts-extremis:sch gedachtegoed leiden tot rechts-
extremis:sch gemo:veerd geweld.

Weinig directe geweldsdreiging; wel incidenten aangejaagd door rechts-extremisten
Om hun gedachtegoed te normaliseren spelen rechts-extremisten in op bestaande maatschappe-
lijke onvrede. Binnen het huidige maatschappelijke en poli:eke klimaat zijn personen vatbaarder
voor rechts-extremis:sche ideeën, wat de verspreiding vereenvoudigt. Het maakt rechts-extremis-
:sche denkbeelden voor sommigen een acceptabel onderdeel van de samenleving en een oplos-
sing voor de door de poli:ek geschetste problemen. Rechts-extremisten beïnvloeden met hun
racis:sche, an:semi:sche en xenofobe boodschappen thema’s waaromheen polarisa:e plaats-
vindt, zoals migra:e en inclusiviteitsbeleid. Zo bedrijven rechts-extremisten propaganda met con-
serva:eve standpunten over onder andere man-vrouw verhoudingen, opvoeding van kinderen en
seksuele voorlich:ng. Ze proberen zo aanslui:ng te vinden bij een bredere conserva:eve doel-
groep in de samenleving. Rechts-extremisten verspreiden hun ideeën onder andere door zich on-
line te mengen in maatschappelijke discussies, gelikte propagandaﬁlmpjes te verspreiden, deel te
nemen aan vertegenwoordigingsorganen, aan te sluiten bij fysieke protesten en zelf protesten te
ini:ëren. Hierdoor wordt niet alleen hun gedachtegoed genormaliseerd, maar maatschappelijke
onvrede ook verder aangejaagd. Dit kan in uiterste gevallen leiden tot geweld.78 Naarmate dit pro-
ces langer voortduurt ondermijnt dit de democra:sche rechtsorde steeds verder.

Aansluiting bij maatschappelijke onvrede leidt tot geweld, vernielingen en bedreigingen
In verschillende westerse democra:eën is sprake van geweldsincidenten die samenhangen met
rechts-extremisme, maar daar niet per se direct uit voortvloeien. Bij een deel van deze geweldsin-
cidenten zijn personen zonder coherent extremis:sch gedachtegoed overgegaan tot geweld onder
invloed van rechts-extremisten of radicaal-rechtse actoren. Hoewel grote geweldsexcessen als de
bestorming van het Capitool (Verenigde Staten, 2021) en de zogeheten ‘Southport’-rellen in het
Verenigd Koninkrijk (2024) in Nederland minder waarschijnlijk zijn,79 vinden er wel kleinschaligere
incidenten plaats. Voorbeelden van de afgelopen twee jaar zijn uit de hand gelopen protesten bij
raadsvergaderingen over de huisves:ng van asielzoekers, vernielingen van moskeeën en huizen

L.E. Berntzen, H. Kelsall en E. Harteveld, ‘Consequences of affective polarization: Avoidance, intolerance and support for violence in the

United Kingdom and Norway’, European Journal of Political Research, augustus 2024, p.927-949.

‘Polarisatie in Nederland: hoe verdeeld zijn we?’, Universiteit van Amsterdam, 22 februari 2022; L.E. Berntzen, H. Kelsall en E. Harteveld,

‘Consequences of affective polarization: Avoidance, intolerance and support for violence in the United Kingdom and Norway’, European
Journal of Political Research, augustus 2024, p.927-949.

DTN – Juni 2025

van statushouders en minderheden, en brands:ch:ngen en beschie:ng van azc’s en opvangloca-
:es.80 De gewelddadige en in:miderende aard van deze incidenten is zorgelijk, omdat dit uiteinde-
lijk ook kan leiden tot gewonden of zelfs dodelijke slachtoﬀers. Bovendien zet dit het lokale
democra:sche proces onder druk.81

De meeste incidenten lijken in belangrijke mate terug te voeren op de poli:eke en maatschappe-
lijke ophef die in Nederland bestaat over de komst en opvang van asielzoekers. Een dergelijke ont-
wikkeling vond in Nederland al eerder plaats in 2015-2016 :jdens de piek van vluchtelingen-
stromen rich:ng West-Europa. Ook toen was onder andere sprake van bekladding, bedreiging, ver-
nieling, brands:ch:ng en mishandeling.82 In 2016 leidde dit tot een terroris:sche aanslag, te we-
ten brands:ch:ng van een moskee met terroris:sch oogmerk. Het doel was de gemeente
Enschede en de moslimgemeenschap angst aanjagen om er voor te zorgen dat er geen asielzoe-
kerscentrum zou komen in die stad.83

Rechts-extremistische netwerken groeien, betrokkenheid politieke en statelijke

actoren zorgwekkend
Rechts-extremisten werken in Nederlands en interna:onaal verband steeds vaker samen.84 Dit kan
gepaard gaan met meer maatschappelijke invloed. Groeperingen organiseren gezamenlijk ac:vitei-
ten en bezoeken elkaars bijeenkomsten. Zo vond in Duitsland een rechts-extremis:sch vechtsport-
evenement plaats met circa 130 aanwezigen, waaronder minder- en meerderjarige Nederlanders.
Bij de nieuwjaarslezing van een Nederlandse rechts-extremis:sche organisa:e kwam een vooraan-
staande Oostenrijkse rechts-extremist spreken en was ook een Nederlands gemeenteraadslid aan-
wezig. Op 17 mei vond het remigra:econgres van de rechtsextremis:sche iden:tairen plaats in
Milaan.85 De Europese Iden:taire Beweging beoogde op dit congres het thema remigra:e be-
spreekbaar te maken en verder te normaliseren, waarbij ze nadrukkelijk ook staatsburgers van lid-
staten van de EU op het oog hebben. De rechtvaardiging van remigra:e is gebaseerd op de
omvolkingscomploOheorie. Verschillende Europese (oud-)poli:ci, waaronder ook uit Nederland,

80 Zie o.a. ‘Opnieuw escaleert een protest tegen de komst van een AZC, nu in Uden’, NOS, 9 april 2025; ‘Rits van hevige protesten tegen
azc’s en die lijken nog te werken ook’, de Volkskrant, 4 april 2025; ‘Mogelijk brandstichting in toekomstige vluchtelingenopvang’, Omroep
Gelderland, 27 januari 2025; ‘Huizen beklad met ‘eigen volk eerst’’, Leeuwarder Courant, 16 oktober 2024; ‘Raadsleden Montferland be-
kogeld met vuurwerk voor vergadering over asielplannen’, Omroep Gelderland, 2 december 2024; ‘Explosief ontploft in Ugchelen bij te
openen noodopvang asielzoekers’, Omroep Gelderland, 9 oktober 2024; ‘Onrustig bij noodopvang Ugchelen, politie in gesprek met
buurtbewoners’, Omroep Gelderland, 29 oktober 2024; ‘Huis voor Somalisch gezin in Beilen beklad met racistische leus: ‘Echt afschuwe-
lijk’’, RTV Drenthe, 27 mei 2024; ‘Noodverordening ingesteld rondom azc Vianen vanwege dreigende situatie’, RTV Utrecht, 1 maart 2024;
‘Moskee in Heerlen vernield en beklad met hakenkruizen, twee mannen opgepakt’, AD, 6 februari 2024; ‘Asielhotel Albergen vermoede-
lijk beschoten met luchtbuks, COA doet aangifte’, Nu.nl, 12 januari 2024; ‘Aanhoudingen voor brandstichting sporthal in Deurne waar
asielzoekers zouden worden opgevangen’, AD, 13 januari 2023.
81 Zie o.a. ‘Hevig verzet tegen AZC’s: wat doet dat met lokale politici?’, NOS, 2 april 2025; ‘Na vuurwerkincident nu nieuwe actie tegen azc
in Didam: 'Een beetje intimideren mag wel, vind ik'’, AD, 2 februari 2025; ‘Celstraf voor verdachte uit Albergen voor bedreiging burge-
meester’, Om.nl, 17 juli 2024; ‘Burgemeester van Houten bedreigd, 53-jarige man aangehouden’, NOS, 10 april 2024; ‘Opvallende oproep
Velsen: inwoners, stop met bedreigen van onze politici’, NOS, 15 maart 2024; Universiteit Leiden, ‘Dreigingsmonitor Bewaken en Beveili-
gen 2022-2023’, 13 juni 2024, p.11; ‘Trend toenemende agressie en intimidatie tegen decentrale politici niet gekeerd’, IPSOS, 16 december
2024.
82

NCTV, ‘De golfbewegingen van rechts-extremistisch geweld in West-Europa’, oktober 2018, p.15.

Idem, p.15-16.

84 NCTV, ‘Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland December 2024’, p.26.; AIVD, ‘Jaarverslag 2023’, april 2024, p.18.
85

‘Nederlandse en Duitse nazi-knokclubs onderhouden warme banden, maar wie zijn zij? ’Trainen voor mogelijke rassenstrijd’’, De Tele-

graaf, 8 oktober 2024; ‘Duitse politie grijpt in bij vechtsportevenement met Nederlandse tieners: 'Banden met neonazi's'’, AD, 7 oktober
2024; ‘FVD-politicus bezoekt lezing van omstreden Oostenrijkse rechts-extremist Martin Sellner’, NRC, 21 januari 2025.

DTN – Juni 2025

hebben aan het congres deelgenomen.86 Dit is een indica:e dat het rechts-extremis:sche concept
van remigra:e ook binnen bepaalde delen van de Nederlandse poli:ek al gedeeltelijk is genormali-
seerd.87

Samenwerkingen hebben een rekruterende func:e. Groeperingen binnen het rechts-extremis:-
sche landschap richten zich op verschillende doelgroepen en kunnen dienen als voorportaal voor
extremere clubs. Interna:onaal vooraanstaande radicaal-rechtse en rechts-extremis:sche indivi-
duen jagen de groei en versterking van rechts-extremis:sche netwerken verder aan door online
hun steun uit te spreken voor ac:es, te spreken bij dezelfde evenementen of samen ﬁlmpjes of
podcasts op te nemen. De betrokkenheid van poli:eke actoren hierbij baart extra zorgen, omdat
het rechts-extremis:sche boodschappen en actoren legi:meert.88 Onderzoek toont verder aan dat
gedragingen door charisma:sche poli:ci of bekende personen, ook wanneer deze ambigue zijn,
een groot eﬀect hebben op volgers. Het draagt bij aan een normalisering van woorden of gebaren,
wat invloed kan hebben op wat mensen denken en doen. Ze voelen zich gesterkt als ze denken dat
een leider of invloedrijk persoon net zo denkt als zij.89

Rekrutering door focus op fysiek trainen, masculiniteit en ‘blank bewustzijn’
Sommige Nederlandse rechts-extremisten nemen deel aan fysieke trainingen om het ‘blanke ras’
te kunnen beschermen, in het kader van ‘zelfverdediging’. Hier gaat in Nederland vooralsnog geen
geweldsdreiging vanuit, maar dit kan in poten:e wel het risico op mogelijke geweldsbereidheid
verhogen. In Nederland is het fysiek trainen gecombineerd met een levenss:jl gericht op masculi-
niteit, broederschap en een ‘blank bewustzijn’ vooralsnog voornamelijk een rekruteringsmiddel
om jonge mannen in aanraking te laten komen met rechts-extremis:sch gedachtegoed.

'Waarom extreemrechts een congres organiseert over 'remigratie': 'Ander woord voor massale deportatie'’, De Morgen, 18 mei 2025.

‘FVD-politicus bezoekt lezing van omstreden Oostenrijkse rechts-extremist Martin Sellner’, NRC, 21 januari 2025.

O.a. ‘Wat is CPAC, het Ultrarechtse feestje van Viktor Orban en co?’, De Morgen, 25 april 2024; ‘Verdachten van leuzen op Erasmusbrug

blijken spilfiguren in netwerk van neonazistische groepen’, de Volkskrant, 15 januari 2025; ‘Britse nationalist Tommy Robinson krijgt 18
maanden cel’, De Morgen, 28 oktober 2024; ‘Premier Starmer: Musk overschrijft grens met kritiek op VK’, Het Financieel Dagblad, 7 janu-
ari 2025.

RAND Europe, ‘Van woorden naar daden: Een verkenning en kritische beschouwing van het concept ‘stochastisch terrorisme’’, februari

2024; ‘De Muskgroet is een magneet voor extreemrechtse groepen’, Trouw, 23 januari 2025; G. Serra, ‘The electoral strategies of a popu-
list candidate: Does charisma discourage experience and encourage extremism?’, Journal of Theoretical Politics, 28 november 2017,
p.45-73.

DTN – Juni 2025

Hoofdstuk 3

Anti-institutioneel

terrorisme en extremisme
Het extremistische deel van de anti-institutionele beweging gelooft dat een
kwaadaardige elite samenspant tegen de burger en die onderdrukt, uitbuit
of zelfs vermoordt. Van een klein deel van de beweging gaat een
(terroristische) geweldsdreiging uit.

Reële geweldsdreiging vanuit anti-institutioneel extremisten
Een zeer klein deel van de an:-ins:tu:oneel extremisten in Nederland is daadwerkelijk bereid en
in staat om geweld te gebruiken. Van deze groep gaat een beperkte, maar reële geweldsdreiging
uit. Deze geweldsdreiging is niet alleen aroms:g van soevereinen, maar ook van aanhangers van
andere subnarra:even binnen het an:-ins:tu:oneel extremisme zoals bijvoorbeeld het subnarra-
:ef van het satanisch ritueel kindermisbruik.

De percep:e in oorlog te zijn met een kwaadaardige elite is voor an:-ins:tu:oneel extremisten
een legi:ma:e voor het gebruik van geweld. Dit vijandbeeld maar ook rancune, persoonlijke crises
of psychische problemen kunnen een geweldsmo:verende rol spelen. Ook recente wetenschappe-
lijke studies maken het geweldsmo:verende karakter van comploOheorieën duidelijk.90 Uit deze
studies blijkt dat hoe sterker mensen geloven in (kwaadaardige) comploOen, hoe meer ze geneigd
zijn geweld goed te praten, te faciliteren of te gebruiken. De voortdurende crisistoestand die gera-
dicaliseerde complotdenkers ervaren, en het steeds fantaseren over het gewelddadig confronteren
van ‘de elite’, kan zo de weg eﬀenen naar geweld. Deze geweldsdreiging uit zich waarschijnlijk
meer in kleinschalige geweldsincidenten gericht op (vertegenwoordigers van) ins:tu:es en speci-
ﬁeke objecten. De dreiging uit zich waarschijnlijk minder snel in grootschalige terroris:sche aansla-
gen op willekeurige burgers met het doel om angst aan te jagen.

B. Rottweiler en P. Gill, ‘Conspiracy beliefs and violent extremist intentions: the contingent effects of self-efficacy, self-control and law-

related morality’, Terrorism and political violence, 2022, p.1485-1504; J. Bartlett en C. Miller, The Power of Unreason: Conspiracy Theo-
ries, Extremism, and Counter-Terrorism (London 2010); F. Vegetti en L. Littvay, ‘Belief in conspiracy theories and attitudes toward politi-
cal violence’, Italian Political Violence Review, 2022, p.18-32; C. Zoschak en K. Keneally, ‘Conspiracy theories continue to mobilize
extremists to violence’, Institute for Strategic Dialogue, 26 juni 2024.

DTN – Juni 2025

Deze geweldsbereide an:-ins:tu:oneel extremisten zijn aroms:g uit diverse klassen van de sa-
menleving en grotendeels woonach:g in ruraal Nederland. Het merendeel van deze groep is :j-
dens de coronapandemie geradicaliseerd. Dit radicaliseringsproces vindt individueel plaats, maar
ook binnen kleine, informele groepen van gelijkgestemden. Deze groepen kennen een beperkt or-
ganisa:evermogen waardoor hun poten:eel voor georganiseerd geweld beperkt is. Maar hun ge-
weldsfantasieën en bepaalde triggers, zoals verlies van werk, woning of scheiding van partner,
kunnen individuen of kleine groepjes onder bepaalde voorwaarden aanzeOen tot geweld. Geweld-
dadige incidenten in het buitenland laten dit geweldsvermogen ook zien. Geweldsbereide an:-in-
s:tu:oneel extremisten in Nederland beziOen vaak meer kennis over én vaardigheid in het gebruik
van gewelddadige middelen dan andere extremisten. Veel van hen hebben een fascina:e voor wa-
pens en oefenen zich in het gebruik van deze wapens. De legale wapens (met name luchtdrukwa-
pens) waarover zij beschikken kunnen op korte en middellange afstand dodelijk zijn. Daarnaast
trachten enkelen om illegale vuurwapens te kopen.

Zelfverklaarde soevereinen vormen een belangrijke subgroep binnen het extremis:sche deel van
de an:-ins:tu:onele beweging. In totaal zijn er in Nederland enkele :enduizenden aanhangers van
het soevereine gedachtegoed. Zij zien de overheid als illegi:eme macht, die handelt in strijd met
het ‘natuur-’ en ‘gewoonterecht’.91 De meeste soevereinen proberen zo autonoom mogelijk te le-
ven en blijven binnen de grenzen van de wet. Enkele :entallen tot honderd soevereinen geloven
dat een gewelddadige confronta:e met de overheid uiteindelijk onvermijdelijk is. Zij richten naar
Amerikaans voorbeeld eigen rechtbanken in met ‘sheriﬀs’, spreken over het oprichten van burger-
mili:es en dreigen met het uitvoeren van burgerarresta:es. Een deel van deze kleine groep bereidt
zich ac:ef voor op de door hen verwachte gewelddadige confronta:e met de overheid. Dat ge-
beurt niet alleen maar op een defensieve manier, sommigen kiezen voor een oﬀensieve benade-
ring.92 Zo worden er niet alleen wapens aangescha< om zichzelf te kunnen verdedigen, maar
spreken enkelen ook over bewapening ten behoeve van gericht geweld tegen personen. Dit leidt in
sommige gevallen tot een erns:ge geweldsdreiging, gericht tegen vertegenwoordigers van de
overheid en bestuurders (zie kader).

Natuurrecht betekent dat er universele, onveranderlijke wetten zouden zijn, waaronder dat je niet mag doden, stelen of dwingen. Soe-

vereinen zien het zogenaamde ‘natuurrecht’ als hoogste recht. Ondersteunend daaraan komt volgens de interpretatie van de soevereinen
het gewoonterecht, oftewel de ‘common law’. Het gewoonterecht van soevereinen legitimeert volgens hen verzet tegen degenen die het
natuurrecht schenden. Soevereinen interpreteren deze ‘rechten’ naar believen en vinden dat vooral de overheid het natuurrecht schendt;
zie AIVD, Nationale Politie en NCTV, ‘Met de rug naar de samenleving. Een analyse van de soevereinenbeweging in Nederland’, 9 april
2024, p.9-10.

AIVD, Nationale Politie en NCTV, ‘Met de rug naar de samenleving. Een analyse van de soevereinenbeweging in Nederland’, 9 april

2024, p.16-17.

DTN – Juni 2025

Arrestaties voor lidmaatschap terroristische organisaties en

voorbereiding terroristisch misdrijf
In 2024 zijn in totaal tien personen gearresteerd in het kader van een onderzoek gericht op een geradicaliseerde groep soeve-
reinen. Acht van hen wordt deelname aan een terroristische organisatie ten laste gelegd. Zij maken waarschijnlijk deel uit van
de organisatie Common Law Nederland Earth (CLNE) en/of lokale milities ervan.93 Een arrestant wordt verdacht van betrok-
kenheid bij trainingen voor terroristische misdrijven.94 Drie van hen worden ook verdacht van het voorbereiden van een terro-
ristisch misdrijf.95 De radicale soevereinen spraken onder andere met elkaar over zogenoemde burgerarresten van politieke
ambtsdragers.96 Het vermoeden is dat ze onder andere burgemeesters, een of meer politieagenten, andere gezagsdragers en/of
deurwaarders als doelwit hadden. Bij meerdere arrestaties zijn vuurwapens en munitie aangetroffen. Alle verdachten wachten
momenteel in vrijheid de inhoudelijke behandeling van hun strafzaak af.97 Ondanks deze arrestaties gaat er in Nederland nog
steeds een terroristische geweldsdreiging uit van geweldsbereide soevereinen en andere anti-institutioneel extremisten.

Naast de dreiging van terroris:sch geweld leidt an:-ins:tu:oneel gedachtegoed bij sommigen ook
tot ad hoc geweld. Dit vindt voornamelijk plaats wanneer an:-ins:tu:oneel extremisten in aanra-
king komen met vertegenwoordigers van de overheid. Er is bijvoorbeeld een bredere groep van
enkele duizenden soevereinen die weigert aan betalingsverplich:ngen aan de overheid, maar soms
ook private bedrijven, te voldoen, zichzelf en gezinsleden uitschrij< bij gemeenten en van wie som-
migen hun kinderen van school halen, wat kan leiden tot ﬁnanciële of andere problemen.98 Wan-
neer instan:es toenadering zoeken tot deze groep soevereinen kan dit gepaard gaan met
bedreigingen, in:mida:e, doxing en geweld tegen deurwaarders, poli:eagenten, jeugdzorgmede-
werkers of andere ambtenaren.99 Dit bemoeilijkt de taakuitoefening van belangrijke ins:tu:es. Als
soevereinen oﬃcieel niet meer in een gemeente ingeschreven zijn, beperkt dit het handelingsper-
spec:ef en zicht van gemeenten en andere instan:es op deze groep.

Sommige an:-ins:tu:oneel extremisten vermengen hun gedachtegoed met verschillende vormen
van spiritualiteit. Deze vermenging zorgt er enerzijds voor dat an:-ins:tu:oneel gedachtegoed
voor instan:es minder goed te herkennen is, en dat passende hulp moeilijker kan worden aange-
boden. Doordat deze groep hierdoor verder geïsoleerd raakt kan dit leiden tot radicalisering. An-
derzijds zorgt deze vermenging ervoor dat een grote groep spiritueel geïnteresseerde mensen,
online en bij bijeenkomsten, makkelijker in aanraking kan komen met an:-ins:tu:oneel gedachte-
goed.

‘Opnieuw aanhoudingen radicale soevereinen’, Om.nl, 27 september 2024.

’Tiende verdachte radicale soevereinen aangehouden’, Om.nl, 10 december 2024.

NCTV, ‘Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland december 2024’, p.31.

‘Opnieuw aanhoudingen radicale soevereinen’, Om.nl, 27 september 2024.

‘Drie “soevereine” verdachten mogen terreurproces in vrijheid afwachten’, Trouw, 7 maart 2025. Vlak voor publicatie van dit DTN wer-

den acht personen aangehouden. De aanhouding van deze soevereinen past in het huidige beeld van het anti-institutioneel extremisme.
De verdachten hebben, net als de meeste aanhangers van deze beweging, een relatief hoge leeftijd (tussen de 39 en 74 jaar) en wonen
grotendeels in ruraal Nederland. Net als bij de arrestaties van vorig jaar heeft de politie wapens en munitie (en mogelijk ook explosieven)
aangetroffen bij de huiszoekingen. Opvallend bij dit netwerk is de brede geografische spreiding. 'Opnieuw lijkt de politie netwerk van
soevereinen op het spoor: acht personen aangehouden', De Volkskrant 11 juni 2025.
98

AIVD, Nationale Politie en NCTV, ‘Met de rug naar de samenleving. Een analyse van de soevereinenbeweging in Nederland’, 9 april

2024, p.14-15.

Het aantal aan soevereinen te relateren incidenten is het afgelopen half jaar gelijk gebleven aan het aantal het half jaar daarvoor.

DTN – Juni 2025

Anti-institutioneel gedachtegoed binnen overheidsorganisaties
In Nederland zijn in beperkte mate an:-ins:tu:oneel extremisten, waaronder zelfverklaarde soe-
vereinen, werkzaam bij overheidsorganisa:es of in vitale sectoren. Hun gedachtegoed kan op ge-
spannen voet staan met hun werk.100

Anti-institutioneel extremisten dragen bij aan intimidatie en
bedreigingen
Er is sprake van een algemene verharding en normvervaging in Nederland.101 Soms zijn extremis-
ten dader of spelen zij een aanjagende rol, maar vaak zijn incidenten niet, of niet direct, te herlei-
den tot een vorm van extremis:sch gedachtegoed. De verspreiding van comploOheorieën, mis- en
desinforma:e door an:-ins:tu:oneel extremisten draagt er wel aan bij dat onder meer poli:ci,
wetenschappers en journalisten te maken krijgen met bedreiging, in:mida:e en geweld.102 Neder-
landse voorbeelden van de afgelopen jaren zijn de dreigingen tegen toenmalig premier RuOe en
diverse ministers, Kamerleden, burgemeesters, wetenschappers en journalisten.103

Het afgelopen decennium is er in Nederland een toename van fysieke en online bedreigingen of
in:mida:e van poli:ci.104 Een kwart van de Tweede Kamerleden krijgt momenteel een vorm van
beveiliging. Vergeleken met 2014 is het aantal gevallen gerelateerd aan decentrale poli:ci verdub-
beld en sinds het piekjaar 2022 nagenoeg gelijk gebleven. Een groot deel van de bedreigingen is te
herleiden tot an:-ins:tu:oneel extremisten.105 In 2024 kreeg bijna de hel< van poli:eke ambts-
dragers op decentraal niveau te maken met een vorm van agressie. Rond de zes:g procent hiervan
speelt zich af in het online domein. Vrouwen krijgen hierbij anderhalf keer vaker te maken met
agressie dan mannen, zowel online als oﬄine.106

100

‘Politie en defensie worstelen met 'soevereine' collega's die overheid niet erkennen’, RTL Nieuws, 5 februari 2025.

101

Universiteit Leiden, ‘Dreigingsmonitor Bewaken en Beveiligen 2022-2023’, 2024, p.49; Rijksuniversiteit Groningen, ‘Fenomeenanalyse

extremisme, radicalisering en maatschappelijke onrust in IJsselland’, februari 2025, p.27; ‘Trend toenemende agressie en intimidatie te-
gen decentrale politici niet gekeerd’, IPSOS, 16 december 2024.

102

T. Bjørgo et al., ‘Patterns and consequences of threats towards politicians: Results from surveys of national and local politicians in Nor-

way’, Perspectives on Terrorism, December 2022, p. 100-119; T. Bjørgo en K. Braddock, ‘Anti-government extremism: A new threat?’ Per-
spectives on Terrorism, december 2022, p.2-8; AIVD, ‘Anti-institutioneel-extremisme in Nederland: Een ernstige dreiging voor de
democratische rechtsorde?’, 25 mei 2023.

103

Zie o.a. ‘Met een mes op z'n eigen keel stapt Wenlyn (45) het politiebureau binnen na bedreigen Jesse Klaver’, AD, 31 januari 2025;

‘Burgemeester Gorinchem op de markt bedreigd met de dood’, NOS, 8 november 2023; ‘Vijf maanden cel voor man die met fakkel bij
huis Kaag stond’, RTL Nieuws, 13 februari 2023; ‘Gevangenisstraf voor bedreiger Rutte, ministers en Jaap van Dissel’, NOS, 21 mei 2021;
‘Geweld en middelvingers nopen NOS logo te verwijderen van straalwagens’, de Volkskrant, 15 oktober 2020.

104

Universiteit Leiden, ‘Dreigingsmonitor Bewaken en Beveiligen 2022-2023, 13 juni 2024, p.11; IPSOS, ‘Trend toenemende agressie en

intimidatie tegen decentrale politici niet gekeerd’, 16 december 2024.

105

AIVD, Jaarverslag 2024, 24 april 2025, p.14 en p.45.

106

Idem.

DTN – Juni 2025

De onverminderd grote hoeveelheid agressie tegen ambtsdragers ondermijnt het func:oneren van
het openbaar bestuur en daarmee de democra:sche rechtsorde.107 Lokale poli:ci durven niet al:jd
meer vrijuit te spreken en mensen stellen zich minder snel verkiesbaar.108

107

Universiteit Leiden, ‘Dreigingsmonitor Bewaken en Beveiligen 2022-2023, 13 juni 2024, p.44.

108

Zie o.a. ‘Ook jonge politici worden bedreigd, VVD-talent wil politiek niet meer in’, NOS, 27 mei 2023; ‘Opvallende oproep Velsen: inwo-

ners, stop met bedreigen van onze politici’, NOS, 15 maart 2024; ‘‘'Politici die stoppen vanwege bedreigingen, doen dat vooral voor fami-
lie'’’, NOS, 26 mei 2023.

DTN – Juni 2025

Hoofdstuk 4

Links-extremisme

Het georganiseerde links-extremisme is in Nederland gefragmenteerd, klein
qua aantal personen en divers qua ideologieën. Er is sinds een aantal jaar
wel sprake van een groei van de links-extremistische scene, onder andere
door de aansluiting van buitenlandse extremisten die in Nederland
verblijven. Het links-extremisme vormt op dit moment een beperkte
geweldsdreiging.

Sporadisch geweld, wel disruptieve acties en intimidatie
De links-extremis:sche scene in Nederland bestaat voornamelijk uit anarchisten, communisten en
an:fascisten. Belangrijke thema’s binnen de scene zijn onder andere an:racisme, migra:e en wo-
nen. Daarnaast is er het afgelopen half jaar sprake van groeiend an:militarisme en is de Gaza-oor-
log een belangrijk onderwerp. Links-extremisten in Nederland zeOen doorgaans ter ondersteuning
van hun ac:es niet-gewelddadige middelen in. Wel hebben sommige ac:viteiten een in:miderend
karakter.109 Hierbij kan worden gedacht aan het uiten van bedreigingen, het plegen van vandalisme
en het besmeuren van personen. Wanneer links-extremis:sche personen of groeperingen in Ne-
derland geweld gebruiken is dit veelal gericht tegen de poli:e, beveiligers en rechts-extremisten.
Het gaat hierbij niet om op mensenlevens gericht geweld, maar bijvoorbeeld om geweld bij verzet
tegen aanhouding of lichte mishandeling.

Hoewel onder links-extremisten diverse subgroepen bestaan met elk een voorkeursonderwerp,
weten zij elkaar goed te vinden. Daardoor kunnen zij samenwerken in steeds wisselende verban-
den. Naast het organiseren van eigen ac:es en protesten, sluiten links-extremisten aan bij breder
gedragen ac:vis:sche protesten, zoals bijvoorbeeld demonstra:es vanuit de klimaatbeweging of
pro-Pales:na protesten.110 De interna:onalisering van de links-extremis:sche scene in Nederland
die al enkele jaren aan de gang is hee< vooralsnog niet geleid tot een waarneembare groei van
verbaal of fysiek gewelddadige vormen van links-extremis:sche ac:viteiten in Nederland.

109

NCTV, ‘Dreigingsbeeld Terrorisme December 2024’, p.35.

110

Idem.

DTN – Juni 2025

Themahoofdstuk

Toenemende Russische statelijke
dreiging draagt beperkt bij aan de
extremistische en terroristische drei-
ging in Nederland

De NCTV heeft een signalerende rol aangaande ontwikkelingen in de wereld
die gevolgen kunnen hebben voor de Nederlandse nationale veiligheid. Het
DTN heeft tot doel om partners en publiek bewust te maken van de actuele
terroristische dreiging, ongeacht de aandachtsgebieden binnen het
veiligheidsdomein waaruit deze dreiging voortkomt.

Binnen het veiligheidsdomein wordt naast extremisme en terrorisme onder meer aandacht be-
steed aan statelijke dreigingen. Het gaat daarbij om ondermijnende ac:viteiten van statelijke acto-
ren die een bedreiging vormen voor de na:onale veiligheid, zoals desinforma:ecampagnes,
spionage en cyberaanvallen.111 Hoewel extremisme/terrorisme en statelijke dreigingen soms sa-
menkomen, zoals bij ‘state sponsored terrorism’,112 zijn het over het algemeen rela:ef gescheiden
aandachtsgebieden. Er zijn echter wel degelijk dwarsverbanden. De Russische statelijke dreiging,
die de afgelopen jaren toenam, manifesteert zich deels in interac:es tussen Rusland en westerse
an:-ins:tu:oneel- en rechts-extremisten. Juist dit deel van de Russische dreiging kan gevolgen
hebben voor de extremis:sche en terroris:sche dreiging in verschillende westerse landen, waar-
onder Nederland.

111

Zie NCTV website voor meer informatie over statelijke dreigingen.

112

Terrorisme aangestuurd of gefaciliteerd door staten.

DTN – Juni 2025

Invloed van de toenemende Russische statelijke dreiging op de
extremistische en terroristische dreiging in Nederland
Sinds enige jaren is sprake van een toenemende statelijke dreiging vanuit Rusland. Denk hierbij aan
de militaire dreiging, spionage, zowel fysieke als digitale sabotage en ondermijnende beïnvloeding.
Rusland ontplooit heimelijke beïnvloeding, zowel in het fysieke als in het digitale domein, gericht
op het beïnvloeden van het publieke debat en het poli:ek-bestuurlijke besluitvormingsproces. Zo
organiseerde Rusland sinds het begin van de oorlog in Oekraïne op heimelijke wijze verschillende
zogenaamde ‘vredesdemonstra:es’ in Nederland. Russische desinforma:e vindt in Nederland en
andere westerse landen weerklank in an:-ins:tu:onele, radicaal-rechtse en rechts-extremis:sche
bewegingen. Russische narra:even passen binnen de ideologie en de eigen agenda van deze be-
wegingen.

Interac:es tussen Russische actoren en extremisten vormen geen nieuw fenomeen. In het kader
van het ondermijnen van westerse democra:eën vond ook in het verleden reeds interac:e plaats
met extremis:sche en terroris:sche groeperingen.113 De inten:e van Russische actoren is om een
wig te drijven tussen westerse landen en om de bestaande tegenstellingen in westerse samenle-
vingen te vergroten. In de afgelopen :en tot vij<ien jaar is deze interac:e toegenomen. Russische
actoren handelen hierbij veelal opportunis:sch, lang niet al:jd is er sprake van een gestructu-
reerde en gecoördineerde inzet vanuit de centrale overheid. Russische actoren handelen vaak ei-
genstandig op grond van eigen belangen en overtuigingen, maar wel regelma:g op een wijze die
rekening houdt met de Russische overheid, of waarvan zij denken dat die samenvalt met de belan-
gen van de centrale Russische overheid.

In de ons omringende landen proberen Russische actoren het geloof in an:westerse comploOheo-
rieën aan te wakkeren door extremis:sche desinforma:e verder te verspreiden via beïnvloedings-
campagnes. De narra:even van an:-ins:tu:onele bewegingen in verschillende westerse landen
zijn overwegend pro-Russisch. Zo gaan er binnen an:-ins:tu:onele bewegingen bijvoorbeeld alter-
na:eve verklaringen rond voor het ontstaan van de oorlog in Oekraïne.

Rechts-extremisten en personen met radicaal-rechts gedachtegoed kunnen Rusland
als bondgenoot beschouwen. In verschillende westerse landen worden zij benaderd en onder-
steund vanuit Rusland. Ook radicaal-rechtse poli:ci in westerse landen worden benaderd en on-
dersteund. Rusland biedt bovendien een veilige haven aan westerse rechts-extremis:sche en
rechts-terroris:sche groeperingen en hun leiders. Daarnaast bieden Russische rechts-extremisten
paramilitaire trainingen aan, aan westerse rechts-extremisten.

Interac:es tussen Russische actoren en an:-ins:tu:oneel- en rechts-extremisten komen in ons
land minder vaak voor dan in een aantal andere westerse landen. Inlich:ngenonderzoek wijst uit
dat Nederland over het algemeen waarschijnlijk niet als een belangrijk doelwit wordt beschouwd

113

R.T. Kronenbitter, ‘Paris Okhrana 1885-1905’, in: Okhrana: The Paris operations of the Russian Imperial Police (CIA 1997), p.19-

30; W. Klem, De anti terroristen. De Europese strijd tegen het anarchisme 1890-1914 (Amsterdam 2022), p.63; A. Applebaum,
Autocracy Inc. : the dictators who want to run the world (New York 2024), p.22.

DTN – Juni 2025

voor ondermijnende beïnvloeding. Vooralsnog is de directe impact van het fenomeen op de Neder-
landse na:onale veiligheid dan ook rela:ef beperkt in vergelijking met die andere landen. De inter-
ac:e tussen Rusland en aanhangers van extremis:sche bewegingen in het buitenland hee<, gezien
het transna:onale karakter van deze bewegingen, wel uitwerkingen in Nederland. De interac:es
dragen bij aan de normalisering, legi:mering en verdere verspreiding van extremis:sche ideolo-
gieën. Als gevolg daarvan is er in Nederland sprake van een ondermijnend eﬀect op de sociale en
poli:eke stabiliteit en de democra:sche rechtsorde.

Beweegredenen voor interactie
Dat er vanuit Rusland interac:e plaatsvindt met westerse extremisten wil niet automa:sch zeggen
dat de Russische overheid of een andere Russische actor daar de ini:ator van is. Interac:e is een
wederzijds proces met meerdere par:jen en het ini:a:ef gaat ook regelma:g van extremisten
uit.114 In hoeverre het ini:a:ef nu precies bij welke par:j ligt en hoe gelijkwaardig de interac:e is,
is vaak moeilijk te zeggen.

Voor de Russische overheid zijn interac:es met an:-ins:tu:oneel- en rechts-extremisten onder-
deel van een bewuste en veel bredere strategie van ondermijning van westerse democra:eën. Die
strategie wordt gedreven door pragma:sme en opportunis:sch ingevuld. Lang niet al:jd wordt de
voorwaarde gesteld dat personen en groepen waarmee interac:e plaatsvindt op de eigen poli:eke
en ideologische golﬂengte ziOen. Voorop staat dat de interac:e het gewenste ondermijnende ef-
fect kan hebben. Elk gedachtegoed, elke groepering en elke gebeurtenis die zich leent voor beïn-
vloeding en het zaaien van verdeeldheid kan worden aangegrepen in het kader van ondermijning.
Men richt zich dan ook op veel meer groepen in westerse samenlevingen dan alleen an:-ins:tu:o-
neel- en rechts-extremisten.

Er zijn verschillende redenen aan te wijzen waarom de Russische overheid en andere Russische ac-
toren het opportuun achten om interac:e aan te gaan met radicale en extremis:sche bewegingen
in andere landen.115 Wanneer een statelijke actor, bijvoorbeeld via ondersteuning, erin slaagt een
radicale poli:eke par:j in een machtsposi:e te manoeuvreren, dan kan dat de poli:eke invloed
van de statelijke actor vergroten. Vervolgens ontstaat wellicht de mogelijkheid om een poli:eke
koers af te dwingen die guns:ger is voor de betreﬀende actor, zoals het verlichten of schrappen
van opgelegde sanc:es. Aanhangers van radicale en extremis:sche bewegingen kunnen ook ge-
bruikt worden bij het verspreiden van bepaalde narra:even, om zo de publieke opinie ten gunste
van de statelijke actor te beïnvloeden of om de legi:miteit van democra:sche en maatschappelijke
ins:tu:es in een land in twijfel te trekken. De Russische overheid is er doelbewust op uit om de-
mocra:sche staten te verzwakken en doet dit mede door radicale en extremis:sche elementen in

114

K. Rekawek, T. Renard en B. Molas (red.), Russia and the far-right, Insights from ten European countries (Den Haag 2024), p.6.

115

Europees Parlement, ‘Resolutie van het Europees Parlement van 1 juni 2023 over buitenlandse inmenging in alle democrati-

sche processen in de Europese Unie, met inbegrip van desinformatie (2022/2075(INI))’, 1 juni 2023; K. Rekawek, T. Renard en B.
Molas (red.), Russia and the far-right, Insights from ten European countries (Den Haag 2024), p.4-6; Vast Comité van Toezicht op
de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten, ‘Informatiepositie van de inlichtingendiensten wat betreft de financiering door stichtin-
gen of andere organisaties en inzake de invloed die Rusland uitoefent op 'politici' in België (Nota nr. 2022.297)’, 23 december
2022.

DTN – Juni 2025

die democra:eën te vergroten en te versterken.116 Op die wijze draagt het onder meer bij aan po-
larisa:e, kan het de dreiging die van deze elementen uitgaat vergroten en ondermijnt het de soci-
ale en poli:eke stabiliteit.

Omgekeerd, kan het vanuit het perspec:ef van radicale en extremis:sche bewegingen opportuun
zijn om toenadering te zoeken tot Rusland.117 Wanneer er bijvoorbeeld een overlap in ideologie,
belangen en poli:eke of sociaal-maatschappelijke standpunten wordt waargenomen, kan men
Rusland beschouwen als een bondgenoot die (deels) vergelijkbare doelen nastree<. De steun die
kan voortvloeien uit interac:e met de Russische overheid of andere Russische actoren kan bijvoor-
beeld bijdragen aan de verspreiding, normalisering en legi:mering van het eigen extremis:sche
gedachtegoed. Daarnaast kunnen Russische actoren onder meer een bron zijn van ﬁnanciële mid-
delen, kennis en contacten.

Manifestaties van het fenomeen in westerse landen
Interactie tussen anti-institutioneel-extremisten en Russische actoren
Verschillende an:-ins:tu:oneel-extremisten in Europa hebben contact gezocht met vertegen-
woordigers van Rusland. De leden van de ‘Reichsbürgerbeweging’ die in Duitsland een staatsgreep
voorbereidden, probeerden bijvoorbeeld banden aan te gaan met Russische diplomaten in Duits-
land, de Russische minister van Buitenlandse Zaken en Vladimir Poe:n zelf.118 Er zijn ook daadwer-
kelijk gesprekken gevoerd met Russische diplomaten, maar wat de uitkomst daarvan was is
onbekend. Daarmee blij< onduidelijk in hoeverre deze gesprekken hebben bijgedragen aan de
voorbereidingen op een staatsgreep. Wel karakteriseren de Duitse autoriteiten Rusland in verschil-
lende aanklachten als “het enige centrale referen:epunt” voor de coupvoorbereiders.119 Daarnaast
illustreert dit voorbeeld dat Russische vertegenwoordigers van de overheid kennelijk bereid zijn
om in gesprek te gaan met leden van een extremis:sche beweging in Duitsland, die betrokken is bij
honderden (soms dodelijke) geweldsincidenten.120

116

Vast Comité van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten, ‘Informatiepositie van de inlichtingendiensten wat be-

treft de financiering door stichtingen of andere organisaties en inzake de invloed die Rusland uitoefent op 'politici' in België
(Nota nr. 2022.297)’, 23 december 2022; ‘“De brutaliteit van extreemrechts is moordend voor de democratie”: X over Oekraïne,
Gaza en uiterst rechts’, De Morgen, 6 april 2024; K. Rekawek, T. Renard en B. Molas (red.), Russia and the far-right, Insights from
ten European countries (Den Haag 2024), p.5-6; ‘Russisch netwerk op X poogde radicaal-rechts in Europa te versterken’, De
Volkskrant, 12 juli 2024; ‘Gerecht Münster: inlichtingendienst mag AfD in de gaten houden’, FD, 13 mei 2024; Europees Parle-
ment, ‘Resolutie van het Europees Parlement van 1 juni 2023 over buitenlandse inmenging in alle democratische processen in de
Europese Unie, met inbegrip van desinformatie (2022/2075(INI))’, 1 juni 2023.
117

Vast Comité van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten, ‘Informatiepositie van de inlichtingendiensten wat be-

treft de financiering door stichtingen of andere organisaties en inzake de invloed die Rusland uitoefent op 'politici' in België
(Nota nr. 2022.297)’, 23 december 2022; K. Rekawek, T. Renard en B. Molas (red.), Russia and the far-right, Insights from ten
European countries (Den Haag 2024), p.4-6.
118

K. Rekawek, T. Renard en B. Molas (red.), Russia and the far-right, Insights from ten European countries (Den Haag 2024),

p.48-49.
119

Idem, p.49-50.

120

‘“Reichsbürger”-beweging explosief gegroeid’, Duitsland Instituut, 7 december 2022; ‘Wie zijn de Reichsbürger, die worden

verdacht van een couppoging in Duitsland?’, Trouw, 14 december 2022.

DTN – Juni 2025

Ook deelnemers aan een vergelijkbaar plot in Frankrijk zochten naar steun vanuit de Russische
staat. De leider van deze Franse samenzweerders deed voorkomen alsof men die al kreeg, om zo
zijn aanhang te enthousiasmeren en rekrutering te vergemakkelijken.121

Een uitgesproken Nederlandse pro-Russische ‘burgerjournalist’, die an:-ins:tu:onele comploOhe-
orieën verspreidt en die naast an:-ins:tu:onele ook radicaal-rechtse aanhangers kent, vertrok :j-
dens de Russische oorlog tegen Oekraïne naar het front om, ingebed aan Russische zijde, verslag te
doen van het conﬂict.122 In deze verslaglegging werd steevast het Kremlin-narra:ef gevolgd. Wes-
terse media namen geen stukken af bij deze ‘journalist’, behalve een pro-Russisch Nederlands :jd-
schri<, dat zelf ook veel an:-ins:tu:onele comploOheorieën verspreidt.123 Zo werd de pro-
Russische berichtgeving uit Oekraïne uiteindelijk voorgeschoteld aan de :enduizenden Neder-
landse lezers van het betreﬀende :jdschri<.

Omgekeerd zoekt Rusland in verschillende landen contact met an:-ins:tu:onele individuen en
groeperingen, waaronder soevereinen.124 De afgelopen jaren werd, bijvoorbeeld, een soevereinen-
beweging in Texas (Verenigde Staten) vanuit Rusland ondersteund.125 Zo deelden Russische trol-
lenfabrieken een interview met de ‘minister van buitenlandse zaken’ van deze soevereinen en
probeerden Russische vertegenwoordigers een bijeenkomst met leden van de beweging te organi-
seren.126

De Russische overheid tracht door interac:e met an:-ins:tu:oneel-extremisten het geloof in an:-
westerse comploOheorieën aan te wakkeren. Rusland maakt daarbij gebruik van de overwegend
pro-Russische houding onder aanhangers van an:-ins:tu:onele bewegingen. Het is aannemelijk
dat die houding hen ontvankelijker maakt voor Russische heimelijke beïnvloeding.127 An:-ins:tu-
:onele bewegingen zijn op die manier een middel geworden waarmee Rusland westerse democra-
:eën kan trachten te ondermijnen.128 Een ‘overwegend pro-Russische houding’ betekent dat niet
alle an:-ins:tu:onelen een posi:eve houding ten opzichte van Rusland hebben. Bovendien draagt
een pro-Russische houding niet per se bij aan de verdere verspreiding van an:-ins:tu:onele

121

B. Molas et al., ‘Anti-Government Threats and their Transnational Connections’, ICCT maart 2024, p.32-33; ‘De “Tegenbewe-

ging” anno 2023: alleen het Kremlin is nog fan’, Knack, 1 maart 2023; ‘Poetins marionetten in Nederland: “burgerjournalist” fa-
natiek verspreider van totale onzin; In de frontlinie van Russische propaganda’, De Telegraaf, 29 juli 2023; ‘“A deranged fringe
movement”: what is Maga communism, the online ideology platformed by X?’, The Guardian, 24 mei 2024.
122

‘Poetins marionetten in Nederland: “burgerjournalist” fanatiek verspreider van totale onzin; In de frontlinie van Russische

propaganda’, De Telegraaf, 29 juli 2023.
123

‘Poetins marionetten in Nederland: “burgerjournalist” fanatiek verspreider van totale onzin; In de frontlinie van Russische

propaganda’, De Telegraaf, 29 juli 2023.
124

B. Molas et al., ‘Anti-Government Threats and their Transnational Connections’, ICCT maart 2024, p.31-32; ‘Poetin komt met

bekende boodschap over russofobie: “Alsof hij voor complotdenkers spreekt”’, RTL Nieuws, 9 mei 2023; ‘Rijksburgers in be-
klaagdenbank; “Ze wilden de democratie om zeep helpen”’, De Telegraaf, 30 april 2024.
125

B. Molas et al., ‘Anti-Government Threats and their Transnational Connections’, ICCT maart 2024, p.31-32.

126

Idem.

127

AIVD, ‘Anti-institutioneel-extremisme in Nederland Een ernstige dreiging voor de democratische rechtsorde?’, mei 2023,

p.20; AIVD en MIVD, ‘24/2 De Russische aanval op Oekraïne: een keerpunt in de geschiedenis’, 20 februari 2023, p.13-14; ‘Ook in
Vlaanderen groeit het protest tijdens de Week van de Lentekriebels - Seksuele voorlichting op school maakt steeds meer ouders
boos’, De Morgen, 15 maart 2024.
128

B. Molas et al., ‘Anti-Government Threats and their Transnational Connections’, ICCT maart 2024, p.35.

DTN – Juni 2025

narra:even, aangezien Nederlanders over het algemeen aan de kant van Oekraïne staan of een
neutrale houding hebben ten aanzien van de Russische oorlog tegen Oekraïne.129

Interactie tussen rechts-extremisten / rechts-radicalen en Russische actoren
Ook personen met radicaal-rechts gedachtegoed, rechts-extremisten en rechts-terroristen kunnen
Rusland als bondgenoot beschouwen en daar toenadering toe zoeken. Zij dragen regelma:g pro-
Russische standpunten en narra:even uit.130 De prominente Noorse rechts-terrorist Anders Breivik
beschrij< Poe:n als “de meest vooraanstaande verdediger van Europeanen ter wereld”. Breivik
verscheen eind 2024 op een hoorzibng met de leOer ‘Z’ in zijn haar geschoren.131 De leOer ‘Z’
staat symbool voor steun aan Poe:ns oorlog in Oekraïne en de Russische overwinning. En op een
meegebrachte poster uiOe hij steun aan Rusland en diens bondgenoten.

De rechts-terroris:sche organisa:e ‘The Base’, waarvan de leider al jaren in Rusland woont, roept
via sociale media op tot doelgerichte moordaanslagen en aanvallen op vitale infrastructuur in Oe-
kraïne. Vrijwilligers worden geld aangeboden om dergelijke opera:es uit te voeren.132

Rusland rekruteert ‘low-level agenten’ om in Europese landen sabotageac:es uit te voeren in het
kader van hybride conﬂictvoering.133 Deze ‘low-level agenten’ hebben veelal weinig tot geen erva-
ring, worden met name gedreven door geld en soms (ook) door ideologische verwantschap met
Rusland.134 Hoewel de rekrutering opportunis:sch van aard is en deze zich niet speciﬁek op hen
richt, bevinden zich onder ‘low-level agenten’ soms ook rechts-extremisten.135 Zij worden bijvoor-
beeld gerekruteerd door oproepen te plaatsen in rechts-extremis:sche chatgroepen.136

Omgekeerd ziet Rusland westerse personen uit radicaal-rechtse en rechts-extremis:sche hoek ook
als bondgenoten. Russische actoren, waaronder de Russische overheid, benaderen en ondersteu-
nen hen soms al jarenlang. Bijvoorbeeld via de directe overdracht van middelen en ‘know-how’,
het delen van contacten en de verspreiding van desinforma:e.137 Dat laatste wordt onder meer

129

AIVD, ‘Anti-institutioneel-extremisme in Nederland Een ernstige dreiging voor de democratische rechtsorde?’, mei 2023, p.20

130

‘AIVD waarschuwde Baudet voor Russische beïnvloeding’, De Volkskrant, 23 februari 2023; A. Applebaum, Autocracy Inc. : the

dictators who want to run the world (New York 2024), p.86; ‘Poetins marionetten in Nederland: “burgerjournalist” fanatiek ver-
spreider van totale onzin; In de frontlinie van Russische propaganda’, De Telegraaf, 29 juli 2023; ‘De corona-erfenis voor Italië:
extreem-rechtse infiltratie en samenzweringstheorieën’, NRC, 26 februari 2024.
131

‘Norwegian terrorist attends parole hearing with Russian-style “Z” cut into hair’, The Telegraph, 19 november 2024.

132

‘US neo-Nazi group with Russia-based leader calls for targeted Ukraine attacks’, The Guardian, 5 april 2025.

133

‘Poetins oorlog tegen het Westen: Rusland zet “wegwerpspionnen” in op Europese bodem’, Knack, 6 november 2024.

134

Idem.

135

K. Rekawek, T. Renard en B. Molas (red.), Russia and the far-right, Insights from ten European countries (Den Haag 2024),

p.181-187; ‘Russian agents recruit far Right to plot terror attacks on Britain’, The Sunday Telegraph, 12 mei 2024; ‘Neo-Nazi
group the Base found a safe space to recruit Americans: the Russian internet’, The Guardian, 28 oktober 2024.
136

Op basis van feedback op dit themahoofdstuk verkregen van de AIVD op 6 maart 2025.

137

B. Molas et al., ‘Anti-Government Threats and their Transnational Connections’, ICCT maart 2024, p.31; ‘Zo kan de radicaal-

rechtse revolte (misschien) gestopt worden’, NRC, 26 september 2024; K. Rekawek, T. Renard en B. Molas (red.), Russia and the
far-right, Insights from ten European countries (Den Haag 2024), p.333, 340; ‘Herken de tsaar in Poetin’, NRC, 14 januari 2017;
‘Campagne via Nederlandse servers’, NRC, 11 juli 2024; ‘“De brutaliteit van extreemrechts is moordend voor de democratie”: X
over Oekraïne, Gaza en uiterst rechts’, De Morgen, 6 april 2024; ‘US neo-Nazi group with Russia-based leader calls for targeted
Ukraine attacks’, The Guardian, 5 april 2025.

DTN – Juni 2025

gedaan via Russische mediakanalen die onder controle staan van de overheid.138 In Nederland
bleek vorig jaar dat een Russische hos:ngprovider serverruimte in Dronten doorverhuurde aan het
rechtse haaxorum ‘8kun’ en aan een buitenlandse neonazis:sche website.139

Rusland biedt ook een veilige haven aan westerse rechts-extremis:sche en rechts-terroris:sche
groeperingen en hun leiders.140 Zij kunnen hun ac:viteiten vanuit Rusland ongehinderd voortzet-
ten en bijvoorbeeld gebruikmaken van Russische sociale media plaxormen waarop nauwelijks con-
tentmodera:e plaatsvindt.141 De Russische overheid staat ook toe dat Russische rechts-
extremisten paramilitaire training aanbieden aan westerse rechts-extremisten.142 In 2016 pleegden
Zweedse rechts-extremisten na terugkomst van een trainingskamp in de buurt van Sint-Petersburg
drie terroris:sche aanslagen op asielzoekers en linkse ac:visten met zelfgemaakte bommen. Dank-
zij slecht afgestelde :mers vielen er geen doden, wel raakte één man voor de rest van zijn leven
verminkt.143 De Russische rechts-extremis:sche groepering die de training faciliteerde hee< ban-
den met het Russische leger.144 De rela:e tussen de groepering en de Russische overheid is am-
bigu, maar er is wel sprake van enige mate van symbiose of samenwerking, waarbij de overheid de
groepering vanuit strategische overwegingen tolereert, omdat deze met haar ac:viteiten de belan-
gen van het Kremlin dient.145

De Zweedse casus is niet de enige keer dat interac:e tussen rechts-extremisten en Rusland aan de
basis stond van terroris:sche ac:viteiten. In 2018 werden via een rechts-extremis:sche tussen-
persoon in Duitsland leden van een Poolse neofascis:sche groepering benaderd voor een terroris-
:sche aanslag op een Hongaars cultureel centrum in Oekraïne. Het doel was om de aanslag te
laten lijken op een aanval door Oekraïense neonazi’s, om zo de rela:e tussen Hongarije en Oekra-
ine te schaden.146 Als dit plan geslaagd zou zijn, dan had deze aanslag bovendien bij kunnen dragen
aan de geloofwaardigheid van de door Rusland aangedragen ‘rechtvaardiging’ om Oekraïne binnen
te vallen. Volgens de Russische propaganda moest Oekraïne immers bevrijd worden van neonazi’s
die het land zouden hebben overgenomen.147

Ook zet Rusland doelbewust desinforma:e als wapen in.148 Dat desinforma:e een concrete scha-
delijke impact kan hebben, bleek vorig jaar zomer in Southport in het Verenigd Koninkrijk, na de
moord op drie kinderen. Nadat er via een Russische desinforma:ecampagne valse geruchten

138

K. Rekawek, T. Renard en B. Molas (red.), Russia and the far-right, Insights from ten European countries (Den Haag 2024),

p.272-273.
139

‘Campagne via Nederlandse servers’, NRC, 11 juli 2024.

140

‘Neo-Nazi group the Base found a safe space to recruit Americans: the Russian internet’, The Guardian, 28 oktober 2024; K.

Rekawek, T. Renard en B. Molas (red.), Russia and the far-right, Insights from ten European countries (Den Haag 2024), p.342;
‘US neo-Nazi group with Russia-based leader calls for targeted Ukraine attacks’, The Guardian, 5 april 2025.
141

‘Neo-Nazi group the Base found a safe space to recruit Americans: the Russian internet’, The Guardian, 28 oktober 2024; ‘US

neo-Nazi group with Russia-based leader calls for targeted Ukraine attacks’, The Guardian, 5 april 2025.
142

K. Rekawek, T. Renard en B. Molas (red.), Russia and the far-right, Insights from ten European countries (Den Haag 2024),

p.267, 272-278, 334.
143

Idem, p.267.

144

Idem, p.274.

145

Idem, p.277.

146

Idem, p.59.

147

‘Putin: “Demilitarisation”, “denazification” remain war aims’, BBC, 14 december 2023.

148

A. Applebaum, Autocracy Inc.: the dictators who want to run the world (New York 2024), p.84.

DTN – Juni 2025

waren verspreid dat de dader een islami:sche vluchteling was en enkele radicaal-rechtse en
rechts-extremis:sche aanjagers daarmee aan de haal waren gegaan en opruiende berichten had-
den verstuurd, braken er gewelddadige rellen uit, waaraan veel personen uit radicaal-rechtse en
rechts-extremis:sche hoek deelnamen.149

Ook radicaal-rechtse poli:ci worden benaderd en ondersteund vanuit Rusland.150 Een algemene
modus operandi van de Russische staat is om deze poli:ci aan zich te binden via een web van per-
soonlijke en professionele rela:es, waardoor een bepaalde a}ankelijkheid wordt gecreëerd.151 In
april 2024 bleek dat verschillende radicaal-rechtse Europarlementariërs zich door Rusland hadden
laten omkopen om pro-Russische propaganda te verspreiden (‘Voice of Europe-schandaal’).152 En-
kele maanden later bleek een Russisch netwerk online ac:ef te zijn geweest in het promoten van
radicaal-rechtse poli:eke par:jen, in aanloop naar de Europese verkiezingen van juni.153

Let wel, er zijn ook radicaal-rechtse en rechts-extremis:sche individuen en groepen die niet pro-
Russisch zijn. Zij twijfelen bijvoorbeeld aan de oprechtheid van de conserva:eve ideologische ori-
enta:e van het land, die veel rechts-radicalen en rechts-extremisten aanspreekt.154 Ook de Russi-
sche oorlog tegen Oekraïne hee< voor de nodige verdeeldheid gezorgd, omdat het een oorlog
tussen twee ‘wiOe volkeren’ betre<.155

Gevolgen voor Nederlandse nationale veiligheid
Interac:es tussen Russische actoren en an:-ins:tu:oneel- en rechts-extremisten komen in ons
land minder vaak voor dan in een aantal andere westerse landen. Maar an:-ins:tu:oneel- en
rechts-extremisme zijn transna:onale fenomenen. De beïnvloeding daarvan, ten gevolge van inter-
ac:es met statelijke actoren, kan daarom ook eﬀecten hebben in Nederland, zelfs wanneer die in-
terac:es veelal in het buitenland plaatsvinden. Wanneer bondgenoten slachtoﬀer worden van
dergelijke ac:viteiten, kan dat indirect ook onze posi:e verzwakken. An:-ins:tu:onele en rechts-
extremis:sche comploOheorieën en desinforma:e stoppen bovendien niet aan één of andere
denkbeeldige grens, maar vinden via internet en sociale media ook hun weg naar Nederland, waar

149

‘Verdachte drievoudige moord in Southport voorgeleid, zwijgt over motief’, De Volkskrant, 1 augustus 2024; ‘Betrouwbaar-

heid van het nieuws is cruciaal voor het functioneren van de maatschappij’, AD, 4 augustus 2024; ‘Aan storm van desinformatie
over steekpartij in Southport ging veel voorwerk vooraf’, NRC, 5 augustus 2024.
150

‘Resolutie van het Europees Parlement van 1 juni 2023 over buitenlandse inmenging in alle democratische processen in de

Europese Unie, met inbegrip van desinformatie (2022/2075(INI))’, 1 juni 2023; Vast Comité van Toezicht op de Inlichtingen- en
Veiligheidsdiensten, ‘Informatiepositie van de inlichtingendiensten wat betreft de financiering door stichtingen of andere orga-
nisaties en inzake de invloed die Rusland uitoefent op 'politici' in België (Nota nr. 2022.297)’, 23 december 2022; ‘Zo kan de radi-
caal-rechtse revolte (misschien) gestopt worden’, NRC, 26 september 2024; ‘AIVD waarschuwde Baudet voor Russische
beïnvloeding’, De Volkskrant, 23 februari 2023; ‘Herken de tsaar in Poetin’, NRC, 14 januari 2017; ‘Roemeense veiligheidsraad:
Rusland heeft presidentsverkiezingen beïnvloed’, NOS, 4 december 2024; ‘Gerecht Münster: inlichtingendienst mag AfD in de
gaten houden’, FD, 13 mei 2024.
151

B. Molas et al., ‘Anti-Government Threats and their Transnational Connections’, ICCT maart 2024, p.31.

152

‘EU agrees to sanction pro-Russian outlet “Voice of Europe”’, AFP, 15 mei 2024; ‘Hoe de Russen uw brein proberen te koloni-

seren’, Trouw, 15 mei 2024; ‘EU legt sancties op aan Voice of Europe en twee mannen achter de website’, NRC, 27 mei 2024.
153

‘Russisch netwerk op X poogde radicaal-rechts in Europa te versterken’, De Volkskrant, 12 juli 2024; ‘“Finnen zijn wél door-

drongen van gevaren die op ze afkomen”’, AD, 19 juli 2024.
154

B. Molas et al., ‘Anti-Government Threats and their Transnational Connections’, ICCT maart 2024, p.31-32.

155

K. Rekawek, T. Renard en B. Molas (red.), Russia and the far-right, Insights from ten European countries (Den Haag 2024),

p.147-148, 277.

DTN – Juni 2025

zij net zo goed schade aanrichten. Zo hee< een deel van de dreiging die van statelijke actoren en
hun proxy’s rich:ng Nederland uitgaat betrekking op het voeden van transna:onale extremis:sche
fenomenen, waar ons land (vooralsnog) veelal indirect, vanuit het buitenland, de gevolgen van on-
dervindt.

De gevolgen van de interac:e tussen Russische actoren en westerse an:-ins:tu:oneel- en rechts-
extremisten zien in Nederland vooral op de sociale en poli:eke stabiliteit en de democra:sche
rechtsorde.156 Wanneer Russische actoren an:-ins:tu:onele, radicaal-rechtse en rechts-extremis-
:sche desinforma:e en comploOheorieën helpen verspreiden en daarmee extremis:sche elemen-
ten in onze samenleving versterken, kan dat onder meer bijdragen aan maatschappelijke onrust,
(poli:eke) polarisa:e, oplopende spanningen tussen (etnische) bevolkingsgroepen, ondermijning
van democra:sche en maatschappelijke ins:tu:es en in:mida:e en bedreiging rich:ng personen
die voor die ins:tu:es werken, zoals poli:ci, rechters, wetenschappers en journalisten.157

Daarnaast kunnen interac:es tussen Russische actoren en extremis:sche bewegingen de extremis-
:sche en terroris:sche dreiging die van die bewegingen uitgaat vergroten. In Nederland is dat nog
niet gebeurd, maar dat het kan blijkt uit de eerder beschreven Zweedse en Duits-Poolse casussen,
waarin verschillende aanslagen werden gepleegd. Ook de oproep van de leider van The Base om
moordaanslagen en aanvallen in Oekraïne uit te voeren is illustra:ef. Hoewel er vanuit het Kremlin
meer aandacht is uitgegaan naar radicale maar niet-gewelddadige par:jen op het rechtse poli:eke
spectrum, deinst het er niet voor terug om in verschillende landen steun te verlenen aan de extre-
mere elementen binnen het rechtse milieu.158 De dreiging kan bijvoorbeeld toenemen wanneer
extremisten paramilitaire trainingen worden aangeboden of wanneer zij (ﬁnanciële) middelen toe-
bedeeld krijgen die kunnen worden ingezet ten behoeve van ondermijnende en/of gewelddadige
ac:viteiten. Een toename van de extremis:sche en terroris:sche dreiging zal aannemelijker zijn
voor landen waar meer interac:e plaatsvindt en waar extremis:sche bewegingen concrete steun
vanuit Rusland ontvangen. In andere landen, waaronder Nederland, zal de kans op een toename
van de extremis:sche en terroris:sche dreiging daarentegen rela:ef beperkt zijn. In die landen kan
Russische verspreiding van extremis:sche comploOheorieën en desinforma:e echter nog al:jd bij-
dragen aan de normalisering, legi:mering en verdere verspreiding van extremis:sche ideologieën,
waardoor ook daar (op termijn) de extremis:sche en terroris:sche dreiging kan toenemen.

156

Analistennetwerk Nationale Veiligheid, ‘Leidraad risicobeoordeling Rijksbrede Risicoanalyse Nationale Veiligheid’, juli 2022,

p.9-11.
157

NCTV, ‘Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland December 2024’, 17 december 2024, p.33.

158

K. Rekawek, T. Renard en B. Molas (red.), Russia and the far-right, Insights from ten European countries (Den Haag 2024),

p.334.

DTN – Juni 2025

Bijlage 1
Overzicht van terroristische

aanslagen en arrestaties

wegens aanslagplanning

Het onderstaande biedt een overzicht van de belangrijkste terroristische
aanslagen en arrestaties wegens aanslagplanning in Europa (die bekend
geworden zijn) na 11 december 2024. Veroordelingen voor dergelijke
delicten zijn niet meegenomen in het overzicht, omdat deze raken aan
eerdere arrestaties in het verleden en niet tekenend hoeven te zijn voor het
actuele dreigingsbeeld. Het overzicht geeft een goede indicatie maar geen
compleet beeld. Een deel van de arrestaties is nog niet in de openbaarheid
en wordt niet in dit DTN benoemd. Niet alle arrestaties zullen uitmonden in
veroordelingen voor terrorisme. Daarnaast kunnen er aanslagen of
arrestaties plaatsvinden waarbij pas later in het onderzoek een terroristisch
motief duidelijk wordt. In geval van aanslagen zijn datum en plaats van
handeling vet/rood aangeduid.

November 2024

• 26 november Nederland. Een 18-jarige scholier uit Eindhoven is opgepakt op verdenking van het voor-

bereiden van aanslagen op onder meer de voorman van Pegida, de Tweede Kamer, poli:ebureaus,
rechtbanken en kerken. Het zou gaan om een ISIS-aanhanger.

December 2024 (zie voor eerdere arresta:es/aanslagen in december 2024 DTN december 2024)
•

4 december Italië. De Italiaanse poli:e hee< 12 personen aangehouden die deel zouden uitmaken
van een georganiseerde neonazis:sche groep. Een deel van de groep wordt verdacht van het voorbe-
reiden van een aanslag op premier Meloni, Klaus Schwab of Italiaanse parlementariërs.

•

15 december Noord-Macedonië. Vier mensen zijn opgepakt op verdenking van het voorbereiden van
een door ISIS geïnspireerde aanslag op burgerdoelwiOen.

•

19 december Verenigd Koninkrijk. Een man is opgepakt op verdenking van het voorbereiden van een
aanslag. Hij zou de wens hebben uitgesproken om ongelovigen en joden schade toe te brengen. Ook

DTN – Juni 2025

een winkelcentrum was mogelijk een doelwit. Bij hem thuis werden o.a. een kruisboog, mes en een
recept voor mosterdgas gevonden.

•

19 december Spanje. Vier minderjarigen zijn opgepakt op verdenking van het voorbereiden van een
aanslag op (mogelijk) de Basílica de Santa María in Alicante. Ze zouden online in contact staan met
jihadisten.

•

20 december Duitsland. Een man rijdt met een SUV in op bezoekers van een kerstmarkt waarbij zes
doden vallen en meer dan driehonderd gewonden. De dader handelde vanuit een ideologisch diﬀuus
mo:ef, waarbij islam- en vreemdelingenhaat en an:-ins:tu:oneel gedachtengoed in elkaar overlie-
pen.

•

25 december Duitsland. In de buurt van Berlijn is een minderjarige jongen opgepakt die plannen zou
hebben om een aanslag te plegen op een kerk in Berlijn :jdens de kerstperiode. Hij zou in contact
hebben gestaan met mensen die in verband worden gebracht met ISIS. De plannen waren niet in een
vergevorderd stadium.

Januari 2025
•

22 januari Italië.

Een man is opgepakt op verdenking van ISIS-lidmaatschap en het voorbereiden van

een aanslag met een mes op de joodse gemeenschap in Napels.

•

23 januari België. Een minderjarige jongen uit Oekraïne is gearresteerd op verdenking van het plan-
nen van een aanslag op een moskee in de Brusselse wijk Molenbeek. Bij een huiszoeking werden
twee messen, een zelfgemaakt wapen en documenten met nazisymbolen gevonden.

•

25 januari Frankrijk. In een supermarket in Apt zijn een klant en een bewaker van een supermarkt
gewond geraakt bij een mesaanval. De opgepakte verdachte riep :jdens de aanval “Allahoe akbar” en
stond bekend als geradicaliseerd.

•

25 januari Duitsland. In Kiel wordt een Koerdische man neergestoken door een Syrische man. Het in-
cident vond plaats nabij een pro-Koerdische demonstra:e. Omstanders zeggen dat de verdachte uit-
spraken deed die duiden op ISIS-sympathieën.

•

29 januari Zweden. Een man die in Zweden vele koranverbrandingen op zijn naam hee< staan is in zijn
appartement doodgeschoten. De moord vond plaats op de vooravond van de uitspraak in een rechts-
zaak tegen hem wegens ‘opruiing tegen een etnische groep’ i.v.m. koranverbrandingen in 2023. Vijf
mensen worden opgepakt, maar zij komen de dag erna weer vrij. De Zweedse premier zei dat er mo-
gelijk een link is met ‘buitenlandse mogendheden’.

Februari 2025
•

10 februari Oostenrijk. Een 14-jarige vermoedelijke ISIS-sympathisant is opgepakt op verdenking van
het voorbereiden van een aanslag op een treinsta:on in Wenen.

•

11 februari Zweden. Een 18-jarige man is opgepakt op verdenking van het voorbereiden van een ‘ge-
welddadig islamis:sch extremis:sche’ aanslag.

•

12 februari Duitsland. Een 21-jarige man uit Saksen is gearresteerd voor het voorbereiden van een
aanslag op een azc in de deelstaat Brandenburg.

•

13 februari Duitsland. Een 24-jarige man rijdt met een auto in op een demonstra:e in München. Een
vrouw en haar dochter komen om en er vallen circa 36 gewonden. De aanklager gaat uit van een isla-
mis:sch mo:ef. Mogelijk kampt de verdachte met psychische problema:ek.

DTN – Juni 2025

•

15 februari Oostenrijk. In Villach is een 14-jarige jongen doodgestoken en raakten vijf anderen ge-
wond bij een mesaanval. Een 23-jarige man is opgepakt. Hij hee< mogelijk banden met ISIS en radica-
liseerde waarschijnlijk online in enkele weken.

•

17 februari Verenigd Koninkrijk. In Northumberland is een 15-jarige jongen gearresteerd voor het
plannen van een aanslag en lidmaatschap van The Base.

•

20 februari Duitsland. Een 18-jarige man is opgepakt op verdenking van het voorbereiden van een
‘islamis:sch gemo:veerde’ aanslag op de Israëlische ambassade in Berlijn.

•

21 februari Duitsland. In Berlijn hee< een 19-jarige man ingestoken op een toerist bij het Holocaust-
monument. De verdachte handelde volgens de aanklager uit ‘radicaalislamis:sche en an:semi:sche
overtuigingen’ en was een ISIS-sympathisant.

•

22 februari Frankrijk. In Mulhouse hee< een 37-jarige man ingestoken op bezoekers van een markt.
Er viel een dode en vijf gewonden. Er wordt uitgegaan van terrorisme; de verdachte is eerder veroor-
deeld voor het verheerlijken van terrorisme nadat hij in een video onder meer had opgeroepen om
‘ongelovigen te bestrijden’.

•

24 februari Zwitserland. Een 19-jarige Duitser is aangehouden die een aanslag plande op een syna-

goge in Halle (Duitsland). Hij zou zijn aanslagplan meermaals hebben gedeeld in een Telegramgroep

en een vuurwapen hebben verkregen.

Maart 2025
•

3 maart Duitsland. In Mannheim reed een man in op mensen. Tot dusver houdt de poli:e vast aan de
lezing dat hij handelde vanuit een psychische stoornis, maar de poli:e onderzoekt nog alle mogelijk-
heden, waaronder een rechts-extremis:sch mo:ef.

•

7 maart Nederland. Een 20-jarige man is in Apeldoorn aangehouden op verdenking van deelname aan
een terroris:sche organisa:e en het voorbereiden van een terroris:sche aanslag.

•

10 maart Frankrijk. Een 17-jarige is opgepakt op verdenking van het voorbereiden van een aanslag
:jdens Ramadan. Het zou gaan om een ISIS-aanhanger die als geradicaliseerd bekend stond. Mogelijke
doelwiOen waren joodse of christelijke doelen, evenals de Amerikaanse en Israëlische consulaten.

•

21 maart Frankrijk. Een man is opgepakt op verdenking van het voorbereiden van een aanslag. Hij zou
een drone en materialen voor explosieven hebben gekocht. Eerder is hij veroordeeld wegens een uit-
reis naar Syrië. Hij lijdt aan schizofrenie.

April 2025
•

1 april Nederland. Een 25-jarige man met rechts-extremis:sch gedachtegoed is in Nieuwegein aange-
houden op verdenking van terroris:sche misdrijven.

•

6 april Frankrijk. In Parijs zijn twee mannen opgepakt op verdenking van het voorbereiden van een
aanslag met explosieven. Een derde gearresteerde zou hebben nagelaten melding te maken van de
plannen. Ten minste een van de verdachten zou trouw hebben gezworen aan ISIS.

•

6 april Nederland. Het Openbaar Ministerie verdenkt een man van een poging moord met een terro-
ris:sch oogmerk. Hij stak in de Groningse tbs-kliniek Mesdag een Joodse man neer. Op Bevrijdingsdag
2018 raakte ook al drie personen zwaargewond nadat de man hen aanviel met een mes. Daarvoor
kreeg de man geen gevangenisstraf, maar tbs opgelegd.

•

9 april Oostenrijk. In Wenen is een 18-jarige man opgepakt op verdenking van het voorbereiden van
een aanslag uit naam van ISIS op de Israëlische ambassade en een islami:sch centrum. De aanslag-
plannen zouden concreet zijn.

DTN – Juni 2025

•

11 april Griekenland. In Athene is bij het hoofdkantoor van de Griekse treinmaatschappij een bom
ontplo<. De aanslag werd opgeëist door een links-extremis:sche groepering.

•

12 april Verenigd Koninkrijk. In een gevangenis hee< een man die is veroordeeld voor betrokkenheid
bij de aanslag op de Manchester Arena in 2017 met olie en zelfgemaakte wapens drie cipiers ver-
wond.

•

18 april Italië. In Italië is een Tunesische man opgepakt op verdenking van het voorbereiden van een
aanslag. Hij was o.a. in bezit van jihadis:sch propagandamateriaal en documenten om bommen en
wapens te maken.

•

24 april Frankrijk. Een 15-jarige jongen stak een medeleerlinge dood op een Franse school en ver-
wondde drie anderen. Voorafgaand aan het incident verstuurde hij een manifest van 13 pagina’s dat
handelt over an:-globalisme, an:-industrialisme en ecologie, en waarin wordt opgeroepen tot op-
stand. Online zou hij neonazi-groepen hebben gevolgd en deelgenomen aan Hitlerverering.

• 25 april Frankrijk. Een 21-jarige Fransman hee< een Malinese man met messteken om het leven

gebracht in een moskee in het dorp La Grand-Combe. De dader ﬁlmde zijn daad en deelde deze op

sociale media. In de video riep de dader onder andere “Jouw klote Allah”. Aan de poli:e hee< de man

verklaard dat hij niet uit moslimhaat handelde. Het Franse OM gaat vooralsnog uit van moord met

voorbedachten rade op grond van ras of religie – een haatmisdrijf dus, en niet terrorisme.

• 26 april Verenigd Koninkrijk. Een man hee< twee jonge vrouwen aangevallen met een kruisboog in

een uitgaansstraat in Leeds. Volgens media plaatste de dader vlak voor de aanval een aankondiging

op Facebook. Hierin beschreef hij zijn daad als ‘massamoord, terrorisme, wraak, vrouwenhaat,

moord/zelfmoord’.

Mei 2025
•

20 mei Finland. Een 16-jarige jongen op een middelbare school in de Finse stad Pirkkala drie meisjes
gestoken met een mes. In een vooraf verspreid manifest stelt de jongen gericht vrouwelijke leerlingen
te gaan aanvallen. Het manifest mist volgens Finse media wel ‘gedetailleerde grieven’.

•

21 mei Duitsland. Duitse veiligheidsdiensten hebben in drie deelstaten vijf jongens tussen de 14 en 18
jaar oud gearresteerd op verdenking van lidmaatschap van een rechts-terroris:sche organisa:e. Zij
zouden door geweld rich:ng migranten en poli:eke tegenstanders de Duitse democra:e omver willen
werpen. Een van de verdachten zou van plan zijn geweest een brandaanslag te plegen op een azc.

•

31 mei Frankrijk. In Puget-sur-Argens schoot een Franse man met rechts-extremis:sche denkbeelden
zijn Tunesische buurman dood en verwondde een Turkse man.

Juni 2025
•

12 juni Polen. Een 19-jarige jongen is, net als twee eerder aangehouden mannen, aangehouden voor
het plannen van een terroris:sche aanslag. Ze waren in het bezit van zwaar vuurwerk, bezochten
schietbanen, voerden militair-tac:sche oefeningen uit en hadden informa:e over gevechtshandelin-
gen opgezocht. Ze zouden onder meer geïnspireerd zijn door de rechts-terroris:sche aanslagplegers
Anders Breivik en Brenton Tarrant.

DTN – Juni 2025

Bijlage 2
Dreigingsniveaus DTN

Het dreigingsniveau vloeit voort uit het Dreigingsbeeld Terrorisme
Nederland (DTN) en zegt iets over de algemene terroristische dreiging
gedurende een langere termijn. Om het dreigingsniveau te bepalen worden
veel verschillende elementen in ogenschouw genomen; elementen die
kunnen verschillen in aard, herkomst, concreetheid, zichtbaarheid en
actualiteit.

De dreigingsniveaus worden aangegeven met de nummers 1 tot en met 5. Zij worden gebruikt ter
kwaliﬁcering van de bandbreedte van het ingeschaOe risico dat Nederland te maken krijgt met ter-
roris:sche aanslagen. Schommelingen in aard, omvang en achtergrond van de dreiging geven
daarom niet al:jd onmiddellijk aanleiding om een ander dreigingsniveau te kiezen. Ook wanneer
sprake is van een bepaalde concrete dreiging tegen een persoon of object of vitale bedrijfssector in
Nederland, die leidt tot een verhoogde dreiging in andere systema:eken dan het DTN, hoe< dit
niet per se te betekenen dat het algemene dreigingsniveau ook omhoog gaat. De bullets die onder
de dreigingsniveaus zijn opgenomen, dienen ter illustra:e van situa:es die zich onder een bepaald
dreigingsniveau kunnen voordoen. Dit betekent ook dat niet alle genoemde bullets van toepassing
hoeven te zijn wanneer een bepaald dreigingsniveau van kracht is.

Niveau 1 van 5

De terrorisQsche dreiging in Nederland is minimaal
Het is niet waarschijnlijk dat in Nederland een terroris:sche aanslag
plaatsvindt.

• We hebben geen aanwijzingen dat zich In Nederland personen bevinden die een

terroris:sche dreiging vormen.

• We hebben geen aanwijzingen dat Nederland in beeld is bij terroristen in het

buitenland.

Niveau 2 van 5

De terrorisQsche dreiging in Nederland is beperkt
Er bestaat een kleine kans op een terroris:sche aanslag in Nederland.

• Er is sprake van radicalisering waarvan op termijn een dreiging kan uitgaan.

• Terroristen hebben de inten:e aanslagen te plegen in Europa, maar treﬀen daartoe

geen concrete voorbereidingen.

DTN – Juni 2025

Niveau 3 van 5

De terrorisQsche dreiging in Nederland is aanzienlijk

Een terroris:sche aanslag in Nederland is voorstelbaar.

• Er zijn in Nederland personen en groepen die sterk radicaliseren en een dreiging

vormen.

• We hebben geen aanwijzingen dat terroristen een aanslag in Nederland voorberei-

den, maar het is wel voorstelbaar.

• Terroristen plegen of plannen aanslagen in Europa.

Niveau 4 van 5

De terrorisQsche dreiging in Nederland is substanQeel

De kans op een terroris:sche aanslag in Nederland is reëel.

• Terroristen zien Nederland als een doelwit.

• Terroristen plegen aanslagen in omringende landen.

• Mogelijk zijn er aanwijzingen dat terroristen een aanslag op Nederland

voorbereiden.

Niveau 5 van 5

De terrorisQsche dreiging in Nederland is kriQek

Een terroris:sche aanslag in Nederland is op handen.

• We hebben concrete aanwijzingen dat terroristen op het punt staan een aanslag in

Nederland te plegen.

• Er hee< een aanslag in Nederland plaatsgevonden.

• Er is een kans op een vervolgaanslag in Nederland.

Opmerkingen bij Niveau 5:

• Niveau 5 kan afgekondigd worden voor een speciﬁek deel van Nederland.

• Niveau 5 zal voor een beperkte :jd worden afgekondigd.

DTN – Juni 2025

Uitgave

Nationaal Coördinator

Terrorismebestrijding

en Veiligheid (NCTV)

Postbus 20301, 2500 EH Den Haag

Turfmarkt 147, 2511 DP Den Haag

070 751 5050

Meer informatie

www.nctv.nl

info@nctv.minjenv.nl

Juni 2025