58e vergadering, dinsdag 7 maart 2023

De voorzitter:

Ik open de vergadering van dinsdag 7 maart 2023.

De voorzitter:

Aan de orde is het mondelinge vragenuur. Ik heet de minister van Justitie en Veiligheid van harte welkom, evenals de woordvoerders, de mensen op de publieke tribune en de mensen die het mondelinge vragenuur op een andere manier volgen. Ik wil mevrouw Kuik van het CDA uitnodigen om haar mondelinge vraag te stellen aan de minister over het bericht "Oost-Nederland krijgt te weinig agenten, de Randstad juist relatief veel". Het woord is aan mevrouw Kuik van het CDA.

Mevrouw Kuik (CDA):

Voorzitter, dank. We hebben allemaal in de berichtgeving kunnen zien dat de verdeling van politieagenten over het land scheef is. Elke inwoner van Nederland moet zich veilig voelen, of die nou in het noorden, in het oosten, in Limburg of in de Randstad woont. Elke agent die in de frontlinie staat, moet zich ook gesterkt weten van voldoende collega's om hem heen om veilig zijn werk te kunnen doen.

Voorzitter. We constateerden al eerder dat er in Nederland op allerlei punten, op allerlei verschillende onderwerpen, veel regionale verschillen zijn die leiden tot regionale ongelijkheid. Landelijke gebieden en grensprovincies delven vaak het onderspit als er middelen en voorzieningen moeten worden toegekend. Dat blijkt onder andere uit het sluiten van politiebureaus en de lange aanrijtijden, maar ook uit de verdeling van politieagenten over Nederland. Die verdeling is namelijk scheef, zo bleek ook uit het onderzoek van de NOS. Bij de verdeling trekken regio's in het oosten en in het noorden aan het kortste eind. Zij krijgen in de praktijk veel minder agenten dan waar ze volgens de verdeelsleutel, volgens het budgetsysteem, recht op hebben. Dat is oneerlijk. Het is ook gevaarlijk, want als we dit niet goed hebben georganiseerd, ontstaat er een waterbedeffect. Criminelen kunnen daar natuurlijk van profiteren. Daar waar het minste toezicht is, kunnen zij zich natuurlijk goed vestigen. Het CDA wil een eerlijke verdeling van de politiecapaciteit over het land, waarbij er oog is voor zowel de noden in de grote steden, in het westen, als voor die op het platteland.

Ik vraag de minister op basis van welke norm de agenten en de politiebudgetten nu over het hele land zijn verdeeld. Dat is eigenlijk de allereerste en de belangrijkste vraag die ik de minister wil stellen.

Minister Yeşilgöz-Zegerius:

Dank u wel, voorzitter. Iedere Nederlander moet zich veilig kunnen voelen in ons land. Mevrouw Kuik zei dat al heel erg terecht. De politiecapaciteit is per definitie schaars. Die schaarste wordt in alle eenheden gevoeld. Iedere regio kampt weer met andere problematiek. Op het platteland is er sprake van andere problematiek dan in stedelijk gebied. Ook daar wordt de schaarste gevoeld. Dat weten we en daar hebben we het ook vaak met elkaar over. Wanneer er nieuwe sterkte te verdelen is, bijvoorbeeld op basis van een regeerakkoord, dan willen alle eenheden daar uiteraard van kunnen profiteren. Dat is ook voorstelbaar, want er is overal in het land heel veel werk voor de politie te doen.

Ik ga richting het antwoord op de vraag van mevrouw Kuik, maar ik leg eerst even de systematiek uit van hoe we het nu met elkaar hebben ingericht. Als minister van Justitie en Veiligheid ken ik formatie toe aan de politie. Ik stel de verdeling van de formatie over de eenheden vast. Formatie betekent: geld voor personeel. Met andere woorden, ik verdeel het geld voor politiepersoneel over de regionale eenheden. Om dat zo eerlijk mogelijk te doen, hanteer ik in principe het Besluit verdeling sterkte en middelen politie, dat we met elkaar hebben vastgesteld. Aan de hand daarvan kan worden bekeken hoe die verdeling eruitziet. Van dat besluit kan ook worden afgeweken als er vanwege urgente problematiek politiecapaciteit aan een specifiek onderdeel van de politietaak wordt toegekend. Zo is er specifiek extra geld, extra sterkte gekomen wat betreft zeden, ondermijning en bewaken en beveiligen. Hierover is uw Kamer natuurlijk ook steeds geïnformeerd. De exacte verdeling van de politieformatie over de eenheden komt daardoor niet altijd een-op-een overeen met het Besluit verdeling sterkte en middelen politie.

Voorzitter. Ik schets daarbij nog een heel klein beetje context. Ik denk dat ik de vraag dan zo volledig mogelijk heb beantwoord. Als er in een bepaald gebied binnen een eenheid veel krapte wordt gevoeld, dan kan de sterkte altijd binnen die eenheid worden herverdeeld. Dat is dus niet iets wat ik zelf bepaal; dat is aan het lokale gezag, de burgemeesters en het Openbaar Ministerie. Die sterkteverdelingssystematiek is verouderd. Daarom heb ik eind vorig jaar, onder andere naar aanleiding van vragen van de ChristenUnie uit 2021 en een motie van de BoerBurgerBeweging van vorig jaar, aangegeven dat we de systematiek gaan vernieuwen. Dat was overigens ook een vraag van veel burgemeesters. Bij het vernieuwen van de sterkteverdelingssystematiek zal gekeken worden naar de werklast in de regionale eenheden, maar bijvoorbeeld ook naar demografische ontwikkelingen, de beschikbaarheid en de bereikbaarheid van de politie. We zullen ervoor zorgen dat we u — ik denk aan het eerstvolgende commissiedebat over de politie — informeren over het hele proces, over hoe we het gaan inrichten. Dat is niet van vandaag op morgen geregeld, maar er komt uiteindelijk een nieuwe verdelingssystematiek uit.

Minister Yeşilgöz-Zegerius:

Om met dat laatste te beginnen: ja, dat is juist. Dat is ook de reden waarom burgemeesters, maar ook verschillende fracties in de Kamer en mevrouw Kuik nu, terecht zeggen: dat is verouderd. Althans, ik vul het even voor mevrouw Kuik in, maar het lijkt mij eerlijk gezegd ook verouderd. We gaan het herzien. We zijn nu met de regioburgemeesters aan het kijken hoe het proces eruit zou kunnen zien. Het inrichten van dat hele proces klinkt iets makkelijker dan het is. Dan moet je daar namelijk weer ophalen wat de criteria zijn, wat leeft, wat we objectiveerbaar mee moeten kunnen wegen en hoe we het daarna gaan inrichten. We hebben eind vorig jaar gezegd: dat proces gaan we starten. Ik zal ervoor zorgen dat ik het eerstvolgende politiedebat uitleg hoe dat proces er vervolgens uit zal zien.

Minister Yeşilgöz-Zegerius:

Ja, dat is aan de hand van verschillende criteria. Dat is op basis waarvan de politiesterkte wordt verdeeld. Maar er kunnen wel expliciete aandachtspunten zijn, waaronder het internationale aspect — de eerste vraag in de tweede set van mevrouw Kuik ging daarover, maar die was ik even vergeten te beantwoorden — die bij een nieuwe verdelingssystematiek heel goed meegewogen kunnen worden. Ik ga die niet zelf bepalen. Dat moeten we allemaal niet willen. We moeten aan de burgemeesters vragen: hoe ziet de werklast eruit? Daarna moeten we er wetenschappers en onderzoekers op loslaten, die met een goed en objectiveerbaar verhaal kunnen komen. Maar het systeem wordt toegepast, ook bij het verdelen van nieuwe sterkte, tenzij we het een en ander vanuit het regeerakkoord heel specifiek inrichten, bijvoorbeeld als het gaat over zeden of de aanpak van ondermijning.

Ik wil graag een paar voorbeelden noemen. Mevrouw Kuik stelt terecht vragen over de politiesterkte, maar er is natuurlijk meer te zeggen over veiligheid en de aspecten waarin wij investeren. Kijk naar drugsafval. Je ziet dat de grootste problematiek zich voordoet op het platteland. Daar is veel aandacht voor gevraagd vanuit de Kamer. Daar hebben we middelen voor vrijgemaakt. Maar je kunt ook denken aan het versterken van de Regionale Informatie- en Expertise Centra, de RIEC's. Dat is echt op de regio gericht. Maar denk bijvoorbeeld ook aan de bijdrage aan een weerbaar platteland. Daarbij helpen en ondersteunen we boerengezinnen die bijvoorbeeld te maken hebben met criminelen die aan de deur komen en zeggen: ik zeg dat je schuur leegstaat; die ga ik opeisen. Op al dat soort plekken en momenten is er ook extra aandacht voor specifieke problematiek.

Minister Yeşilgöz-Zegerius:

Ik kan prima bij de politiebrief die ik richting het volgende politiedebat verstuur nog eens goed uitschrijven hoe die voormalige systematiek van 2010 eruitziet. Als ik mij niet vergis, is dat debat in april. Dan gaan we het proces inrichten om tot de nieuwe systematiek te komen. In 2018 en 2019 is er wel nog gekeken of de systematiek geüpdatet moest worden, maar er is toen aan de hand van de onderzoeken besloten om dat niet te doen. Het WODC heeft daar bijvoorbeeld onderzoek naar gedaan. Ik denk dat we nu twaalf jaar verder met elkaar concluderen dat het goed is dat we daar wel opnieuw naar kijken. Als mevrouw Kuik dat goedvindt, zal ik zorgen dat we al die criteria opnemen bij die teksten en uitleggen hoe die tot stand zijn gekomen. Ook zal ik in die brief ingaan op de inrichting van het proces om tot een nieuwe systematiek te komen, zonder dat we vanuit de Kamer alvast gaan invullen welk criterium moet meetellen en hoe de systematiek eruit moet zien. Dat laten we namelijk afhangen van wat er vanuit de praktijk komt.

Minister Yeşilgöz-Zegerius:

Ja, dat heeft nog te maken met de systematiek van 2010. Dat is als volgt gegaan. Regioburgemeesters hebben input gegeven over de werklast. Uiteindelijk hebben onderzoekers criteria geformuleerd. Vervolgens hebben wij, dus onze voorgangers destijds, die criteria met elkaar vastgesteld. Daar valt de niet-westerse migratieachtergrond nu onder; daar hebben we het hier vorig jaar ook over gehad. Maar we gaan het nieuwe systeem inrichten. Mevrouw Kuik zei ook al dat ze zich kan voorstellen dat er andere criteria gaan gelden, zoals bijvoorbeeld sociaal-economische achtergrond en de daarbij behorende dynamiek. Ik kan me ook zomaar voorstellen dat zo'n criterium bruikbaarder is dan het criterium van de niet-westerse migratieachtergrond. Ik mag namelijk hopen dat we in twaalf ook wel wat geleerd hebben. Maar ik zou dit graag in ieder geval in dezelfde stappen willen doen zoals we altijd hebben gedaan, namelijk dat we eerst uit het veld informatie ophalen over de werklast en dat we vervolgens onderzoekers daarover om advies vragen. Op die manier laten we het objectiveerbaar invullen. Dan komen we namelijk het dichtstbij de behoefte. Laat ik daar nog één ding aan toevoegen. Ik kan dus geen uitspraken doen over of het een forse nieuwe herverdeling zal worden of dat die dichtbij hetzelfde uitkomt; dat weet ik niet. Dat zeg ik even los van de criteria en om niet valse verwachtingen te scheppen richting iedereen in het land. Ik weet niet wat eruit komt, maar volgens mij moeten we dit ook vooral bij de praktijk ophalen om vervolgens te kijken hoe we daar zo dicht mogelijk bij kunnen aansluiten.

Minister Yeşilgöz-Zegerius:

De vraag is dus of je dat wel kunt stellen. Ik zei "herverdeling", maar dat moet ik niet doen. We gaan natuurlijk niet shuffelen met mensen, maar het gaat over de verdeling van de nieuwe systematiek. Het is ooit tot stand gekomen doordat er bij regioburgemeesters informatie opgehaald is over hoe de werklast eruitziet. Door onderzoekers zijn er vervolgens criteria bij geformuleerd en wij hebben die vastgesteld. Daar waar extra aandacht nodig is, doen we bijvoorbeeld de verdeling van het regeerakkoord. We verdelen het, maar dat doen wij niet zelf. Dat doet de Kamer niet en ook ik niet. Dat gebeurt in het Landelijk Overleg Veiligheid en Politie, het LOVP, waar ook de regioburgemeesters in zitten. Dat is wel de verdeling waar we dan met elkaar op uitkomen. Dat de verdeling niet voor iedereen optimaal is, zie ik ook, maar "niet eerlijk" zou betekenen dat al die burgemeesters dat ook niet eerlijk hebben verdeeld. Ik weet niet of ik zo ver zou willen gaan, maar dat het schuurt en dat er schaarste is, deel ik volledig met mevrouw Kuik.

Minister Yeşilgöz-Zegerius:

Gelukkig is dat ook niet het geval. Er zijn criteria vastgesteld, al twaalf jaar geleden. Die worden al twaalf jaar gehanteerd. Vanuit de Kamer, de ChristenUnie, BBB en nu het CDA, wordt gezegd dat er een nieuwe systematiek nodig is. Het is niet zo dat er is gezegd: er is een causaal verband en daardoor moet daar meer politie naartoe. Ik licht graag toe hoe het de afgelopen jaren is gegaan, in de brief die ik zojuist heb toegezegd aan mevrouw Kuik. We hebben vorig jaar met elkaar gezegd: het is tijd voor een nieuwe systematiek; daar gaan we naar kijken. Dat gaan we nu ook gewoon inrichten.

Minister Yeşilgöz-Zegerius:

Maar zo zit het niet. Als iets op die manier niet aanwezig is, is het een beetje lastig om het te stoppen. Het is op basis van de werklast gebeurd. Er is aan de regioburgemeesters gevraagd wat de werklast is. Daarbij is bekeken welke omgevingsfactoren, gebaseerd op CBS-data, rekenkundig bruikbaar zijn om die vervolgens te verklaren. Dat is een algemene formule voor alle eenheden. Er zitten heel veel criteria onder, waarvan dit er één is. Op basis daarvan is die verdeling al gemaakt. Wij zeggen nu met elkaar: voor die nieuwe systematiek gaan wij hier opnieuw naar kijken. Dat is precies wat we gaan doen. Zo kun je het dan veranderen. Als er extra middelen vanuit het regeerakkoord worden vrijgemaakt, bijvoorbeeld voor extra wijkagenten, dan wordt er ook in het LOVP weer gekeken wie wat waar het meeste nodig heeft. Dan is het echt niet zo dat er vervolgens wordt gezegd: o, niet-westerse migratieachtergrond, dat zal een crimineel zijn dus daar gaat meer geld naartoe. Zo zit de systematiek gelukkig niet in elkaar. Maar ik zei al richting mevrouw Kuik dat ik me zomaar kan voorstellen dat dit criterium straks niet meer terugkomt. Dat is denk ik ook een goed signaal richting DENK op basis van deze vragen.

Minister Yeşilgöz-Zegerius:

Omdat hier werklast van de politie het uitgangspunt was, ingegeven door de burgemeesters. Dit was een van de vele criteria. Het causaal verband dat hier wordt gelegd, is niet aan de orde. Het is niet zo dat iemand wordt beoordeeld op basis van afkomst en dan als crimineel wordt weggezet. Als dit zo wordt gekoppeld aan het model, neem ik daar echt afstand van. Het is een model waar we al twaalf jaar mee werken, en we gaan er nu overigens een nieuw advies over vragen. Hoe kom je tot nieuwe, objectiveerbare omgevingscriteria? Dan gaan we kijken welke meetellen.

Minister Yeşilgöz-Zegerius:

Ik denk dat hier een aantal dingen door elkaar gehaald worden. Ik heb gezegd dat op basis van de input van de werklast destijds, dus twaalf jaar geleden, dit uiteindelijk als een van de criteria door onderzoekers is opgevoerd. In 2021 is door de ChristenUnie al gezegd: het wordt tijd voor een nieuwe systematiek en een nieuwe verdeling. Die zijn we nu aan het inrichten. Volgens mij bijt dat elkaar niet. Ik heb overigens ook niet gezegd: ik bepaal nu dat dit criterium wel terugkomt en het andere niet. Ik heb gezegd: we hebben ook in twaalf jaar veel geleerd. Mevrouw Kuik verwees al naar een ander criterium, bijvoorbeeld sociaal-economische achtergrond. Ik kan me ook voorstellen dat dat een veel nuttiger criterium is dan deze. Maar dit moet ik hier niet gaan invullen en dat moet de Kamer ook niet doen; dat moeten we juist bij de burgemeesters en de politie ter plekke ophalen. We moeten onafhankelijke onderzoekers objectiveerbare criteria laten formuleren. En dan moeten we met elkaar bekijken wat eruit komt.

Minister Yeşilgöz-Zegerius:

Wij hebben dit gesprek al een paar keer gehad, zeg ik richting de SGP. De norm van 1 wijkagent op 5.000 inwoners is weer iets anders dan waar we het net over hadden met mevrouw Kuik. Die norm wordt ruimschoots gehaald. Dat weet de heer Bisschop ook, want dat heb ik namelijk in verschillende brieven als antwoord op zijn vragen hierover gegeven en geschreven. En we hebben dat ook met elkaar besproken in de commissiedebatten over de politie. Dat doe ik met plezier nog een keer. De norm wordt gehaald en het gaat over wijkagenten. Dat zijn weer andere agenten dan alle agenten waar ik het met mevrouw Kuik over had. Dat zijn natuurlijk allerlei soorten agenten. Bij de wijkagenten gaat het over 1 op 5.000. Die norm wordt gehaald.

Minister Yeşilgöz-Zegerius:

Het is goed geregeld. Het gaat over ten minste 1 wijkagent op 5.000 inwoners. Dat wordt ruimschoots gehaald. Maar het gesprek dat wij nu met elkaar hebben, gaat eigenlijk over iets anders. Dat gaat erover dat we vinden dat er genoeg politiecapaciteit moet zijn, dat we de krapte moeten aanpakken en dat we — volgens mij zitten de SGP en ik daarin helemaal op één lijn — fors moeten blijven investeren in onze politie. Dat deel ik volledig. Ik wil niet de boodschap afgeven en uitstralen dat de norm van 1 wijkagent op 5.000 inwoners ruimschoots wordt gehaald en dat het daarmee klaar is. Ik heb net richting mevrouw Kuik gezegd dat ik de uitdagingen en de krapte zie. Sterker nog, daar zijn we met elkaar mee bezig. Ik vraag alleen om die dingen niet door mekaar te halen. Dat wil nog niet zeggen dat we geen krapte hebben en dat we niet fors moeten blijven investeren in de politie en moeten blijven zorgen dat het op den duur wel op sterkte is. Net als alle Kamerleden hier spreek ik bijna dagelijks met politieagenten. Ik weet wat voor uren ze draaien, hoe zwaar ze het hebben en wat voor schaarste er is. Daar vinden we elkaar. Alleen, dat gaat niet per se over deze cijfers, want die halen we. Het gaat erom wat men in de praktijk en op straat meemaakt. Daarin sta ik zij aan zij met de heer Bisschop.

Minister Yeşilgöz-Zegerius:

Dank voor het boekje en ook dank voor de vraag. Het is natuurlijk een wezenlijk punt. De politie streeft ernaar om in 90% van alle gevallen binnen een kwartier ter plaatse te zijn. Dat is een hele scherpe doelstelling. We weten dat de aanrijtijden in de buitengebieden doorgaans langer zijn door de grotere afstanden. Daarbij gaat het ook over de infrastructurele en geografische kenmerken. Die kunnen bijdragen aan de langere afstanden. De politie-inzet op de reactietijden wordt in de lokale driehoeken besproken — dat is iets wat lokaal plaatsvindt — en afgezet tegen andere veiligheidsproblemen. Waar nodig wordt in onderling overleg lokaal maatwerk toegepast en worden specifieke verbetermaatregelen getroffen. Ik heb zelf in een gemeente gehoord hoe men zegt: we hebben zo'n specifiek probleem dat we het nu anders hebben ingericht. Zodra dat iets meer gemitigeerd is, kunnen ze dat misschien weer anders inrichten. Maar ik deel met de heer Eppink dat dit een uitdaging blijft. Vandaar dat ik ook richting mevrouw Kuik een aantal andere voorbeelden noemde die we ook doen om juist de mensen die in die gemeenten wonen te versterken en de hulp te bieden. Daartoe is er bijvoorbeeld de bijdrage aan het programma voor een weerbaar platteland. Dat is echt een heel succesvol programma, waarbij je heel dicht op de mensen kunt staan, die ook zeggen: ik ervaar een best grote drempel om naar de politie te stappen, maar ik wil hier wel hulp vragen. Daarvoor hebben ze bijvoorbeeld vertrouwenspersonen. Dat soort functies werken heel erg goed. Het is dus een combinatie van elementen.

Minister Yeşilgöz-Zegerius:

Dat is bijvoorbeeld het programma dat ik zojuist noemde. Dat is van ZLTO, de organisatie voor boeren en tuinders. ZLTO heeft daar echt een heel mooi programma voor. Wij financieren dat. Op die manier kunnen ze boeren helpen, zowel aan de voorkant, met voorlichting en preventie, als op het moment dat ze zeggen "hé, hier gebeurt iets wat niet deugt" of "ik word onder druk gezet". Zij hebben natuurlijk nauwe contacten met de politie. Die kunnen ze ook inschakelen. Wat we verder doen, is het versterken van de Regionale Informatie en Expertise Centra, de RIEC's. Die zitten precies op dit soort onderwerpen. We hebben onlangs, vorig jaar, op verzoek van de VVD en meerdere partijen hier, extra middelen beschikbaar gesteld voor het opruimen van drugsafval. Dat gebeurt vaak in het landelijk gebied. Hier moet ook aandacht voor blijven. Ik noem dit niet om te zeggen "we hebben het dus allemaal wel gedaan" en "er is niks meer aan de hand", zeker niet. De criminelen weten deze mensen namelijk te vinden. Wij zetten alles op alles om daar eerder te zijn.

Minister Yeşilgöz-Zegerius:

Dat laatste lijkt me sowieso goed, dus dat ik aan de brief toevoeg hoe dat eruitziet en wanneer je afwijkt van die verdeling. Want de vraag is hoe dat eruitziet en op basis waarvan dat gebeurt. Dat gebeurt niet doordat ik op kantoor een rekensom maak en denk: zo ziet de wereld eruit. Dat doen we gezamenlijk met de burgemeesters naar aanleiding van de specifieke problematiek. Dat is dus een verdeelsleutel, maar het is geen recht op iets. Het is een methode. Met die methode gaan we dan vervolgens met de burgemeesters, waarmee ik heel vaak in overleg ben, kijken hoe dat landelijk wordt ingericht. Dat licht ik graag toe in de brief. Dan kunnen we het daar verder over hebben. Op het moment dat je daarvan afwijkt, zie het er op die manier uit.

Minister Yeşilgöz-Zegerius:

Ik heb de vraag gehoord. Het is een hele brede vraag over criminaliteit in algemene zin. Ik zal samen met de burgemeesters kijken wat voor data we daar met elkaar over hebben — want de regioburgemeesters moeten die data natuurlijk geven — en wat we daarover kunnen zeggen. Het hangt ontzettend van de lokale problematiek af. Dat is ook de reden dat je afwijkt, omdat het gaat over lokale problematiek. Ik zal kijken hoeveel ik daarover kan vinden. Maar omdat ik niet over al die onderdelen ga, blijf ik een slag om de arm houden. Ik zal het toelichten in de brief als ik het niet heb kunnen aanleveren.

Minister Yeşilgöz-Zegerius:

Sterker nog, het zijn onder andere de coalitiepartijen en de ChristenUnie zelf die in het regeerakkoord bepalen waar het naartoe moet. Dat zijn de extra middelen die komen. Dat is precies wat het is. De verdeling is zoals die is. Vervolgens kijk je naar de extra middelen die komen; neem de 700 wijkagenten op basis van de motie-Hermans die bijna iedereen in de Kamer heeft gesteund. Dan gaan de regioburgemeesters met elkaar kijken hoe die verdeling eruitziet. Uiteindelijk komen zij tot een balans. Ik ga niet zeggen: jij krijgt er twee; jij krijgt er vijf. Dat zou raar zijn. Er ligt een methode onder. Maar vervolgens gaan de regioburgemeesters met elkaar kijken hoe het wordt ingericht. Dat gebeurt in het Landelijk Overleg Veiligheid en Politie. Als er al ergens sprake zou zijn van een vermeende lobby, is dat dus het gesprek dat daar plaatsvindt, in het LOVP. Dat is dus met alle regioburgemeesters, die kijken wat bijvoorbeeld een nieuw coalitieakkoord of een nieuwe onderhandeling over een voorjaarsnota heeft opgeleverd en hoe de sterkte wordt verdeeld. Dat wordt altijd ook weer gecommuniceerd. Wij hebben bijvoorbeeld twee keer per jaar halfjaarberichten naar de politie. Bijvoorbeeld daar kunt u dat dan allemaal terugzien. Wij rapporteren daar dus ook over en daar is het ook allemaal inzichtelijk.

Minister Yeşilgöz-Zegerius:

Om te beginnen met het OVV-rapport: dat is nog geen zeven dagen geleden verschenen. De Kamer heeft mij zes tot acht weken gegeven om met een reactie te komen. Dat debat is al aangevraagd door D66. Daar is toen bij gezegd: je hebt zes tot acht weken. Ik heb al aangegeven dat ik hoop dat ik veel minder dan dat nodig heb om met een reactie te komen. Volgens mij is het redelijk dat je van een rapport waar bijna twee jaar over is gedaan en dat gaat over drie moorden, in ieder geval kennisneemt om met een gedegen inhoudelijke reactie te komen en daar vervolgens meteen met elkaar over te debatteren. Ik kan mevrouw Simons dus meegeven dat ik de zes tot acht weken die ze me heeft gegeven, niet nodig ga hebben.

Dan de concrete vraag die hierover gaat. De niet-westerse migratieachtergrond als criterium naar aanleiding van de werklast die door de burgemeesters is ingediend, die sinds 2010 wordt gehanteerd, is niet een risicoprofiel op basis waarvan bijvoorbeeld individuen, burgers, geprofileerd worden. Dat is niet aan de orde; dat is niet aan de orde. Nogmaals, dit is niet iets geheims. Dit was bekend. Sterker nog, er liggen verzoeken van burgemeesters vanuit de ChristenUnie en BBB om dit te herzien. Dat is ook veelvuldig gedeeld met de Kamer en we gaan dit nu ook herzien. Ik deel dus volledig dat het ongemakkelijk is en ik zei net ook tegen mevrouw Kuik dat ik er zomaar van uitga dat het niet meer terugkomt. Het lijkt me ook iets moois dat we het gaan veranderen of in ieder geval gaan kijken waar de objectiveerbare criteria op uitkomen.

Minister Yeşilgöz-Zegerius:

Maar daar is niet veel meer anders aan de hand dan …

Minister Yeşilgöz-Zegerius:

Zoals ik al zei: ik vind dat mevrouw Simons hier dingen door elkaar haalt. Met een verdeelsleutel waarbij dit een van de criteria is, worden mensen niet geprofileerd. Op basis van wat mij vorig jaar gevraagd is en van wat wij daarover hebben gedeeld, vind ik dus dat we transparant hebben gedeeld wat wij daarover hadden. Dit, wat al algemeen bekend was en wat we aan het veranderen zijn, staat daar echt los van, omdat je hiermee geen individuen profileert. Zo heb ik die informatie gedeeld. Dan zal mijn antwoord dus ja zijn.

Minister Yeşilgöz-Zegerius:

Terecht. Het moeten wel objectiveerbare criteria zijn. We zijn dit proces aan het inrichten met elkaar. Ik ga daarom ook het gesprek aan met de burgemeesters over de vraag hoe we tot dit proces en deze criteria komen. Ik neem de vragen van mevrouw Michon-Derkzen daar graag in mee. Ik denk dat de burgemeesters het uiteindelijk goed moeten vertalen richting alle overleggen en gremia die we hebben, richting mij en richting de onderzoekers. Maar ik neem graag mee dat we extra aandacht besteden aan hoe je die ervaringen daarbij betrekt, aan hoe je straks, als je tot een nieuwe systematiek bent gekomen, communiceert hoe dat eruitziet, wat dat betekent en, inderdaad, hoe je je in je eigen buurt altijd veilig moet kunnen voelen.

Minister Yeşilgöz-Zegerius:

Dat zijn een hoop vragen ineen.

Minister Yeşilgöz-Zegerius:

Het waren er meer dan twee, maar dat maakt niet uit, want het zijn relevante vragen die ik als VVD'er heel graag beantwoord. We zijn inmiddels, de afgelopen vijf à zes jaar, fors aan het investeren in de politie. De Politieacademie heeft de programma's aangepast, heeft ervoor gezorgd dat de opleidingen verkort zijn, waardoor mensen nu in twee jaar capabel zijn om op straat te staan. Er wordt heel veel geïnvesteerd — onder andere D66 vraagt daar veel aandacht voor — in de zijinstroom en in zorgen dat je mensen binnen houdt. Daar doen we met elkaar heel veel aan. Ik ben ongelofelijk trots op de agenten, die er ondanks de krapte wel dag en nacht voor ons staan, die er voor onze veiligheid staan. Dus als de vraag is of ik er als VVD'er trots op kan zijn, zeg ik: ik kan heel erg trots zijn op al die mensen die dat werk doen. Ik ben er niet klaar mee. Ik ben er zeker niet klaar mee. Daarom ziet u mij hier regelmatig staan, gelukkig met grote steun van het grootste deel van de Kamer, om te blijven investeren in veiligheid.

Een van de redenen dat we mensen hebben moeten wegplukken van de straat, is dat er liquidaties zijn geweest. Daar ging het rapport over. Dat is ongelofelijk pijnlijk. Dat is ongelofelijk zwaar voor alle betrokkenen, van de nabestaanden tot de betrokkenen bij OM en politie en overal. We hebben honderden agenten van de straat moeten plukken, omdat die acuut in de persoonsbeveiliging moesten. Sindsdien zijn we ook weer fors aan het investeren in bewaken en beveiligen, om ervoor te zorgen dat al die beveiligers paraat staan en de mensen weer terug kunnen op straat, waar ze graag als wijkagent willen werken.

Het zijn dus niet de makkelijkste tijden, maar ik ben wel ongelofelijk trots dat we dit vorm kunnen geven met deze mensen.

Minister Yeşilgöz-Zegerius:

Misschien mag ik … Ik wil niet dat dit mevrouw Leijten een vraag kost, maar ik kan de vraag niet volgen. Privatiseren van politietaken?

Minister Yeşilgöz-Zegerius:

Het herijken van de politietaak is een gedeelde wens. Ik heb dat met de Kamer gedeeld. Toen heeft de Tweede Kamer gezegd: wij willen dat je eerst met ons in gesprek gaat. Dat heb ik niet zelf bedacht. Ik zei: ik kom met een visie. Toen heeft de Kamer gezegd: wacht, wij willen graag betrokken worden bij die visieontwikkeling. Ik meen ook dat de SP daarbij was, maar andere Kamerleden hebben dat in ieder geval heel duidelijk uitgesproken. Ik heb op verzoek van de Kamer het proces dus omgedraaid en gezegd: we gaan met het hele land in gesprek en hebben twee ijkmomenten met de Kamer. Daarom kom ik, volgens de wens van de Kamer, niet al met een afgebakende visie naar de Kamer. Het lijkt mij dus op zich niet een heel gekke beweging dat ik de Kamer erbij betrek, omdat het een eis was van de Kamer zelf. Zo heb ik het ingericht. Als de Kamer zegt dat het toch niet meer hoeft, doen we het andersom, maar ik doe het heel graag samen met de Kamer.

Minister Yeşilgöz-Zegerius:

Nog één ding, voorzitter. Ik neem er absoluut afstand van dat ik bezig zou zijn met een of andere geheime agenda vanwege VVD'ers weet-ik-veel-waar — over campagnepraatjes gesproken. Even realistisch, en even terug naar waarover het gaat: een meerderheid van de Kamer heeft gezegd te willen dat ik bekijk welke taken van de politie ook door andere partijen gedaan kunnen worden. Het gaat dan niet om taken die ervoor zorgen dat het monopolie bij de politie weggaat. De Kamer heeft dat aan mij gevraagd. Ik zei: ik wil graag bekijken wat we extra kunnen doen, bijvoorbeeld als de politie ontlast kan worden bij het uitlezen van camerabeelden bij bepaalde objecten, zonder het geweldsmonopolie van de politie te raken. Ik doe dit dus volledig conform de wensen van de Kamer. Als die veranderen, dan hoor ik dat ook graag.

Minister Yeşilgöz-Zegerius:

Volgens mij is mevrouw Leijten hier echt een heleboel dingen aan het shuffelen, maar als de Kamer het gesprek niet wil aangaan ... Het was mijn idee om met een visie te komen, maar toen zei de Kamer: wacht, want wij willen graag meepraten. Nu hoor ik in ieder geval één Kamerlid zeggen dat ze niet wil meepraten en dat ze mijn visie wil zien. Dat vind ik prettig en prima, maar ik heb het verzoek gekregen om de Kamer bij het proces te betrekken. De Kamer vroeg: als jij met burgemeesters en in brede zin met allerlei andere partners in het land gaat praten, betrek ons daar dan tijdig bij, zodat we niet een afgesloten politievisie krijgen met een strik erom, want daarvoor is het te belangrijk. De voorzitter van die commissie kan dit ongetwijfeld ook meegeven aan mevrouw Leijten. Ik verzin dit niet zelf.

Minister Yeşilgöz-Zegerius:

Ik krijg het net binnen: de heer Van Nispen deed dit verzoek. Ik geef dat mee aan mevrouw Leijten.

Minister Yeşilgöz-Zegerius:

Het lijkt mij goed om hierover een openbaar rondetafelgesprek te houden als een meerderheid van de Kamer het nog steeds wil. Als de SP dit opeens niet meer wil, vind ik dat ook prima, en hoor ik het graag bij het commissiedebat. Maar de heer Van Nispen wilde dit. Heel eerlijk: ik begrijp niet wat ik hier nu aan het doen ben.

Minister Yeşilgöz-Zegerius:

Ja, daar kijken we naar. Daarmee wil ik niet zeggen dat ik ze allemaal al zomaar binnen heb. Alle ideeën en oplossingen zijn dus welkom, met name natuurlijk vanuit de praktijk. Laat ik dat dus langs deze weg nog eens zeggen. We zijn ook heel erg aan het kijken naar hoe je bijvoorbeeld in die grensregio's de politie veel meer kan laten samenwerken. Daarvan heeft de AP nu gezegd: we moeten nog eens kritisch bekijken of dat kan. Dat zijn we nu dus ook samen aan het doen. Maar we zoeken naar al die manieren. Daar blijf ik ook voor openstaan, dus als mevrouw Kuik vanuit de praktijk dit soort ideeën krijgt, laat het dan alsjeblieft weten.

Minister Yeşilgöz-Zegerius:

Ik doe niet aan achterkamertjes. Dan kan de SP hoog en laag springen en allerlei frames verzinnen waardoor het zou lijken alsof dat zo is, maar ik doe niet aan achterkamertjes. Wil de Kamer betrokken worden bij besluitvorming? Meer dan welkom. Wil men op kantoor of op het ministerie langskomen voor technische briefings? Meer dan welkom. Wil men openbare rondetafelgesprekken? Meer dan welkom. Ik wil dit alleen maar gezamenlijk doen. Dit gaat over forse zaken, die ons hele land aangaan en die de politieagenten aangaan. Ik doe niet aan achterkamertjes. Ik neem daar afstand van. Laten we het debat gewoon op de inhoud voeren en niet op dit soort flauwe frames.

De voorzitter:

Dan geef ik het woord aan mevrouw Dekker-Abdulaziz van D66. Zij heeft een vraag aan de minister over een heel ander onderwerp, namelijk over het bericht "OM wil particuliere DNA-databanken uit de Verenigde Staten inzetten bij het oplossen van cold cases". Het woord is aan mevrouw Dekker-Abdulaziz.

Mevrouw Dekker-Abdulaziz (D66):

Dank, voorzitter. Cold cases hebben een enorme impact op nabestaanden van vermoorde mensen en op achterblijvers van vermiste personen. Het is verschrikkelijk als je in eeuwige onzekerheid zit over de dader en wat er is gebeurd met jouw naaste. Ontwikkelingen die de kans vergroten dat de moordenaar wordt gevonden, moeten we dan ook omarmen, want het leed van deze mensen is ongekend. D66 vindt het ook begrijpelijk dat het OM zoekt naar nieuwe, creatieve oplossingen om toch gerechtigheid te brengen in zaken waarin dat met traditionele opsporingsmethodes niet lukt. Maar de minister moet er dan wel voor zorgen dat hierbij de juiste privacywaarborgen in acht worden genomen. Je DNA is je meest wezenlijke persoonsgegeven en daar kunnen we niet lichtzinnig mee omgaan.

Wat D66 betreft is het uitgangspunt dat DNA dat mensen met een bepaalde reden hebben afgestaan niet voor een ander doel mag worden benut. Het OM wil nu twee commerciële Amerikaanse databases gebruiken om afstammelingen hier in Nederland op te sporen. De mensen wier DNA in die database zit, hebben dat verschaft om uit te zoeken hoe hun stamboom in elkaar zit en niet om onderdeel te worden van een strafrechtelijk proces. Het OM zegt dat het feit dat mensen ooit een vinkje hebben aangeklikt, voldoende aanleiding geeft om ervan uit te gaan dat deze mensen het ermee eens zijn dat hun DNA voor strafrechtelijke doeleinden wordt gebruikt. Dat vind ik te kort door de bocht. Mensen hebben ooit ergens een vinkje gezet zonder te kunnen vermoeden dat jaren later in een ander land zomaar hun DNA gebruikt wordt voor een strafzaak. Hun rechtsbescherming is dus afhankelijk van een vinkje dat ze hebben gezet op een website van een Amerikaans bedrijf op een moment dat dit nog allemaal niet speelde en zonder deskundige voorlichting. Dat vindt D66 zeer mager. Als met deze methode cold cases kunnen worden opgelost, moedigt D66 dat aan, maar dan wel met de juiste waarborgen.

Ten eerste, kan de minister garanderen dat dit materiaal uitsluitend zal worden gebruikt voor het oplossen van cold cases en niet voor iets anders? Wordt dit dan ook door de minister ergens vastgelegd? Kan de minister dat toelichten? Hoe en hoelang worden data opgeslagen en hoe wordt de beveiliging van deze data geregeld? Wie krijgt hier toegang toe? Wat D66 betreft moet dit in ieder geval een specifieke wettelijke basis krijgen. Het OM gaat ervan uit dat er een wettelijke basis is, omdat niet in de wet staat dat dit niet mag. Wederom mager, voorzitter. Wanneer komt de minister met een wettelijke basis daarvoor?

Minister Yeşilgöz-Zegerius:

Voorzitter, veel dank. Ook veel dank voor deze vragen. Het betreft hier volgens mij een heel belangrijke ontwikkeling. Ik heb dit jaar al eerder antwoord gegeven op Kamervragen van het lid Ellian, namelijk dat het OM onderzoekt of en, zo ja, of particuliere genealogische databanken kunnen worden gebruikt in strafzaken. Inderdaad bracht gisteren het Openbaar Ministerie het bericht naar buiten dat het voornemens is om samen met het Nederlands Forensisch Instituut een pilot te starten waarin zij gebruik gaan maken van twee genealogische DNA-databanken in de Verenigde Staten voor het oplossen van volledig vastgelopen ernstige of zeer ernstige strafzaken. Het OM ziet na een nadrukkelijke toets van de juridische, technische en ethische aspecten en de privacy van de in de databank opgenomen personen mogelijkheden om de data in deze zogenaamde coldcasestrafzaken te gebruiken. Een belangrijke overweging hierbij is dat het om twee databanken gaat waarbij de betrokkenen zelf hebben aangegeven dat hun DNA gebruikt mag worden voor specifiek strafrechtelijk onderzoek. Dat kwam in de vraagstelling ook al naar voren. Mensen die dat vinkje niet hebben aangeklikt, worden dus ook niet meegenomen. Het OM meent op basis hiervan en op basis van de werkwijze in andere landen dat dit al zou kunnen, maar als extra waarborg zal de rechter-commissaris eerst gevraagd worden of deze opsporingsmethode ook gebruikt mag worden. Ik waardeer het zeer dat men deze extra waarborg heeft ingebouwd. Er is dus al toestemming gegeven, er wordt eerst getoetst bij de rechter-commissaris en het wordt absoluut alleen voor specifieke cold cases gebruikt.

Voorzitter. Hoewel dat niet gevraagd is, is het misschien goed om nog even aan te geven dat ik geen tegenstander ben, en zeker geen principieel tegenstander, van het gebruik van particuliere genealogische databanken voor strafzaken. Ik wijs op de kansen die dat kan bieden om nabestaanden van ernstige misdrijven duidelijkheid te geven over wat er met hun geliefden is gebeurd.

Uiteraard wil ik net als het Openbaar Ministerie, want dat is echt niet over één nacht ijs gegaan, dat dit zeer zorgvuldig en met inachtneming van alle juridische en ethische aspecten gebeurt. Het is dus heel goed dat de rechter er ook aan te pas komt. Ik kan tegen D66 zeggen dat ik ervoor zal zorgen dat ik op basis van de uitkomsten van de pilot van het OM en de reactie van de rechter voor de zomer met informatie naar de Kamer kom. Daarin zal ik ingaan op hoe een en ander eruit heeft gezien en hoe deze databanken daar een rol in hebben gespeeld. Volgens mij heb ik dat ook al toegezegd richting de heer Ellian. Ik zeg dat ook graag toe aan D66.

Minister Yeşilgöz-Zegerius:

Zoals gezegd, ben ik van mening dat het Openbaar Ministerie juist het hele proces zeer zorgvuldig invult en een extra waarborg inbouwt door de rechter-commissaris om toestemming te vragen. Ik kan deze aanvullende vragen dus niet plaatsen. Ik kom voor de zomer met de uitkomsten van de pilot richting de Kamer. Ik zal ervoor zorgen dat ik dan ook expliciet op deze elementen inga. Ik doe deze toezegging om het verhaal wat rond te krijgen, ook gezien de zorgen die hier leven.

De voorzitter:

Ik kijk even of de minister voor Klimaat en Energie aanwezig is. Anders wil ik aan de minister van Justitie en Veiligheid vragen om hem even aan zijn jasje te trekken. Ik wil mevrouw Leijten alvast uitnodigen om naar voren te komen. Ik hoop dat ze daarop ingaat. Ik hoor dat de minister binnenkomt. Ik heet de minister voor Klimaat en Energie van harte welkom in ons midden. Mevrouw Leijten heeft een vraag over de toegankelijkheid van het Noodfonds Energie. Het woord is aan mevrouw Leijten van de SP.

Mevrouw Leijten (SP):

Voorzitter. Wij hebben een prijsplafond in dit land. Er is een energietoeslag van €1.300. Alle mensen hebben €190 per maand gekregen in november en december. De blokverwarming is daar natuurlijk van uitgezonderd, want daar hebben we nog steeds geen plan voor. Maar er zijn nog altijd mensen voor wie de energierekening te hoog is of het inkomen te laag, of allebei. Dat zijn er 500.000, een half miljoen. Dat zijn geen cijfers van de SP, maar dat zijn cijfers van het Centraal Planbureau. Nou is de regering niet tot het lumineuze idee gekomen om dat te repareren of om daar echt structureel beleid op te maken. Nee, we hebben ons afhankelijk gemaakt van een particulier noodfonds van de energieleveranciers. Als je een aanvraag doet en eraan voldoet, kunnen zij zes maanden van de energierekening aan zichzelf betalen, want dat is feitelijk wat het is. Kan de minister aangeven wie heeft bedacht dat door de allerlaagste inkomens en vanuit de allerkoudste huizen een aanvraag gedaan moest worden met de nieuwste smartphone?

Minister Jetten:

Voorzitter, dank u wel. Dank aan mevrouw Leijten voor de vraag. Ik wil wel één opmerking vooraf maken. Voorafgaand aan het vragenuur heb ik zowel aan de indiener als aan de Kamervoorzitter laten weten dat het noodfonds voor energie formeel valt onder de verantwoordelijkheid van de minister voor Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen. Het wordt inderdaad uitgevoerd door een stichting. Het kabinet spreekt uiteraard met één mond. Ik zal proberen deze vraag en andere vragen zo goed mogelijk te beantwoorden, maar we hameren er de laatste tijd nogal op dat we de dingen hier met elkaar ook netjes en op de juiste plek moeten beleggen. Ik ga deze vragen beantwoorden, maar ik heb er ook wel moeite mee dat ik nu deze vraag sta te beantwoorden en niet de vakexpert die er nog veel meer over kan vertellen.

Dan de vraag van mevrouw Leijten: waarom op deze manier?

Minister Jetten:

Voorzitter, dan de vraag van mevrouw Leijten. Het is goed dat zij aandacht besteedt aan de groep Nederlanders die met het prijsplafond, de blokaansluitingen en andere regelingen nog onvoldoende is geholpen in de stijgende energiekosten. We hebben daarbij gekeken hoe we op een zo kort mogelijke termijn zo veel mogelijk mensen konden bereiken. Het noodfonds is inderdaad een particulier initiatief, dat vorig jaar al is ontstaan met een pilot. Energieleveranciers hebben het destijds opgezet omdat zij zagen dat een deel van hun klanten echt moeite had om de energierekening te betalen. Wat dat betreft denk ik dat het positief is dat er zo'n particulier initiatief is ontstaan. Dit was de snelste manier om ook in dit lopende jaar nog meer voor die groep te kunnen doen. We hebben dus een bestaand privaat initiatief iets meer publiek gemaakt door er ook vanuit het ministerie van SZW aan mee te gaan doen.

Terecht zegt mevrouw Leijten dat sommige mensen ertegenaan lopen dat het ingewikkeld blijkt om de aanvraag te doen. Dat heeft ook de stichting zich ter harte genomen. Hun doel was om zo snel mogelijk live te gaan met de website waarop je de aanvraag kunt doen. In eerste instantie was dat een app. De heer Kops heeft daar in een commissiedebat ook al aandacht voor gevraagd. De stichting heeft vervolgens met verschillende organisaties, waaronder de Ouderenbond, gekeken hoe de toegankelijkheid kon worden verbeterd. Dat is inmiddels gelukt. Inmiddels is er ook een desktopversie, zodat je geen app op je smartphone hoeft te hebben maar ook via een computer de aanvraag kunt doen. Daarnaast is geregeld dat nu ook andere mensen namens iemand die daar minder toe in staat is, een aanvraag voor steun kunnen doen, zodat zo veel mogelijk mensen worden bereikt.

Minister Jetten:

Ik heb ook in eerdere debatten aangegeven dat het uiteindelijk een zwaktebod is van de overheid dat het prijsplafond en andere regelingen deels of volledig via private partijen lopen. We zijn zelf niet in staat gebleken om het op korte termijn helemaal in publieke handen te organiseren. De harde realiteit was alleen dat we het afgelopen jaar, zeker in de zomer, werden geconfronteerd met extreem hoge energieprijzen en extreme volatiliteit in die energieprijzen. We hebben met elkaar alles op alles gezet om de groepen die het hardst geraakt zijn ook echt dit jaar al te helpen. Dat kon met dat prijsplafond, omdat de energieleveranciers hebben geholpen bij de implementatie daarvan. Het kan ook via dit noodfonds, dat nu dus wordt uitgevoerd door een stichting, waar Lodewijk Asscher de onafhankelijk voorzitter van is. Die stichting heeft de afgelopen tijd samen met de ANBO, de KBO en bewindvoerdersbonden zoals Horus en de NVVK gekeken naar de vraag hoe deze regeling zo toegankelijk mogelijk kan worden gemaakt. Nogmaals, daarbij zei de stichting dat ze zo snel mogelijk live wil, zodat mensen geholpen kunnen worden, en dat ze de regeling daarna ook gaandeweg verder zal verbeteren.

Ik hecht er ook wel aan om even te benadrukken dat er inmiddels 135.000 keer advies is gevraagd of iemand in aanmerking komt voor het noodfonds. 86.400 aanvragers zijn geadviseerd om de aanvraag te doen, omdat die ervoor in aanmerking komen. 24.300 aanvragen zijn al formeel ingediend, waarvan er 16.700 ook al zijn goedgekeurd. Je ziet dus dat deze regeling daadwerkelijk helpt en werkt. Dat is heel erg fijn voor de korte termijn. Het neemt niet weg — dat ben ik met mevrouw Leijten eens — dat je natuurlijk moet blijven nadenken over de vraag of je deze zelfde doelgroep uiteindelijk ook op publieke manieren kunt bereiken. De Kamer heeft daar ook om gevraagd. Het kabinet komt in het voorjaar met mogelijke maatregelen, die we in het jaar 2024 en ook daarna kunnen inzetten.

Minister Jetten:

Dit Noodfonds Energie is natuurlijk een sluitstuk. Het gaat uiteindelijk om een breed pakket aan maatregelen die we nemen om die enorm hoog opgelopen energiekosten te helpen dempen. Dit jaar zijn dat het prijsplafond, een regeling voor blokaansluitingen en aangescherpt afsluitbeleid, zodat mensen in de wintermaanden niet worden afgesloten als ze hun energierekening niet kunnen betalen. Dit noodfonds is daarbij het sluitstuk. We zijn nu volop bezig om te kijken hoe we dat vanaf 2024 nog beter kunnen inregelen, met meer publieke regie en meer in publieke handen. Daarbij help je mensen dus om fundamentele verduurzaming van hun woningen door te voeren, zodat je minder energie verbruikt en sowieso een minder hoge energierekening hebt. Het is ook een kwestie van kijken hoe je die financiële steun nog veel gerichter kunt bieden. Dat wil je inderdaad ook zo laagdrempelig mogelijk doen, zonder ingewikkelde formulieren, waar mensen niet wegwijs uit worden. Het moet simpel en het moet gericht, en daarvoor komen we dit voorjaar vanuit het kabinet met aanvullende voorstellen.

Minister Jetten:

Dat was ook een voorwaarde van het kabinet voor een publiek-private samenwerking.

Minister Jetten:

Er is wel degelijk veel gebeurd sinds het vorige commissiedebat. De zorgen die de heer Kops toen heeft geuit, heb ik meteen overgebracht aan het ministerie van SZW en aan de stichting. Die zijn daar volop mee bezig geweest. Ik vind het goed dat ze daar de ouderenbonden bij hebben betrokken en dat ze hebben gevraagd: wat moeten we aanpassen aan onze app om ervoor te zorgen dat mensen er daadwerkelijk gebruik van kunnen maken? Die desktopversie was dus heel belangrijk. Je hoeft geen smartphone te hebben, maar je kunt gewoon achter een pc de aanvraag doen. Mensen die geen DigiD hebben, dachten: val ik dan buiten de boot? Nee, er is nu ook de mogelijkheid om iemand te machtigen, zodat iemand uit je familie- of vriendenkring of je sociale netwerk die aanvraag voor je kan doen. Daarom zien we ook die hele succesvolle cijfers met meer dan 135.000 voltooide checks en meer dan 86.000 aanvragen die inmiddels bij het noodfonds zijn ingediend. Als er de komende tijd nog andere issues boven komen — dat heb ik vandaag nog een keer van de stichting bevestigd gekregen — dan blijven ze de app en de website gaandeweg het proces verbeteren. Maar hun doel was zo snel mogelijk live gaan, zodat we zo veel mogelijk mensen kunnen helpen. Ik denk dat dat een goede keus was.

Minister Jetten:

Wij hebben al heel veel geregeld. Daar komt binnenkort de regeling voor de blokaansluitingen bij, zodra die openstaat, zodat woningcorporaties en verenigingen van eigenaren subsidie voor de blokaansluitingen kunnen aanvragen. De aanvraag voor het Noodfonds Energie wordt met een maand verlengd, zodat mensen die het de afgelopen tijd niet hebben kunnen doen, dat alsnog kunnen doen. Zowel de ouderenbonden, maar ook gemeenten en anderen, wijzen mensen actief op de mogelijkheid van dit noodfonds, als sluitstuk van alles wat we al doen om de kosten van de energierekening te dempen.

Minister Jetten:

Dat is een goede vraag. We hebben het er ook in een vorig debat over gehad: hoe inzichtelijk is überhaupt je energierekening of je jaarafrekening? Zie je door de bomen het bos nog? Daar zijn we volop mee bezig, zowel met de ACM als de energieleveranciers. Hoe krijg je veel meer inzicht en helderheid in de kosten die op je afkomen en de voorspelbaarheid van die kosten? Het feit dat er nu vaste contracten worden aangeboden, ook door aanpassing van een aantal beleidsregels, helpt daarbij enorm. Dat zorgt voor meer langetermijnvoorspelbaarheid van de ontwikkeling van je energierekening. Als we in het voorjaar vanuit het kabinet breed mogelijke maatregelen voor 2024 en verder schetsen, staat wat mij betreft voorop hoe simpel ze zijn in de uitvoering en hoe simpel ze zijn voor de mensen voor wie we het uiteindelijk doen. Je kunt prachtige regelingen bedenken, maar als mensen geen idee hebben van hoe ze het moeten aanvragen of waar ze uiteindelijk recht op hebben, kun je een leuk systeem met elkaar bouwen, maar dan is het voor de mensen voor wie je het doet, nog steeds te ingewikkeld.

Minister Jetten:

Ik denk dat dat een hele mooie oproep is: laten we ervoor zorgen dat het potje zo snel mogelijk leeg is. Wat dat betreft is het goed dat dit vragenuur aandacht besteed aan dit noodfonds. Ik hoop dat veel mensen meekijken. Ik zal met collega Schouten bespreken of we naast alle ouderenbonden en andere organisaties waar de stichting de komende tijd mee samenwerkt, nog andere kanalen in kunnen zetten om zo veel mogelijk mensen hierop te wijzen. We zagen dat natuurlijk ook eerder bij de energietoeslag, die via de gemeentes liep. Ook daarbij werd in eerste instantie niet de hele doelgroep bereikt. Het is ontzettend zonde als dat geld blijft liggen, want het is juist voor deze huishoudens bedoeld, die inderdaad in die slechte woningen met hoge energierekeningen zitten. Alles wat kunnen doen om het nog meer onder de aandacht te brengen, pakken we dus op.

Minister Jetten:

Ik vind het belangrijk dat we dit voorjaar komen met het hele palet aan mogelijke maatregelen die we voor 2024 en verder kunnen inzetten; dat was volgens mij juist ook op verzoek van de motie van Klaver en anderen. In plaats van een generiek prijsplafond en alle andere zaken, hebben we maatregelen nodig om zo gericht mogelijk de lage inkomens en de middeninkomens te ondersteunen. In het voorjaar kunnen we met elkaar daar van gedachten over wisselen, voordat we in de zomer de definitieve maatregelen vaststellen. Ik zou wel willen onderstrepen dat het ook mooi is dat private partijen ook hun verantwoordelijkheid hebben genomen door geld aan dit noodfonds toe te kennen. Het is wat mij betreft dus ook niet erg als dit als sluitstuk nog aanwezig blijft de komende jaren. Laat de energieleveranciers daar ook vooral hun verantwoordelijkheid in blijven pakken. Maar het moet natuurlijk wel beginnen met het wegnemen van de kern van de problematiek. We moeten dus huizen beter isoleren en ervoor zorgen dat we via overheidsregelingen de prijzen en de prijsvolatiliteit zo veel mogelijk dempen.

Minister Jetten:

Dit is een van de mogelijke oplossingsrichtingen die we meenemen in het pakket dat we dit voorjaar aan uw Kamer willen aanbieden. Dat geldt ook voor de twee amendementen die bij het Belastingplan zijn ingediend door meneer Grinwis en meneer Van Weyenberg ten aanzien van een extra schijf in de energiebelasting. We moeten natuurlijk kijken of we dat op deze termijn daadwerkelijk kunnen implementeren en uitvoeren. Maar de energieleveranciers, die nu aan de bak staan om dat prijsplafond uit te voeren, wat ze overigens ook doen, geven ook aan dat zij natuurlijk zien dat de problematiek zich veel meer focust bij een deel van hun klanten. Zij zouden ook liever die groep klanten nog veel beter willen ondersteunen. Ik hoop dat we bij het pakket dat dit voorjaar naar u toe komt de inzichten waar de heer Grinwis om vraagt, kunnen bieden.

De voorzitter:

Ik geef als eerste het woord aan de heer Omtzigt.

De heer Omtzigt (Lid Omtzigt):

Onder punt 11, moties ingediend bij het debat over het NPLG en de stikstofproblematiek, zou ik mijn motie op stuk nr. 145 graag nog een weekje aanhouden.

De voorzitter:

Dank u wel.

De voorzitter:

Ik stel voor zo dadelijk ook te stemmen over de aangehouden motie Kröger c.s. (Kamerstuk 36200-XIII, nr. 61).

De heer Baudet verzoekt om een hoofdelijke stemming over zijn motie op stuk nr. 148.

Voordat wij overgaan tot de stemmingen, is er eerst een aantal stemverklaringen. Allereerst de heer Ephraim, Groep Van Haga, dan de heer Jasper van Dijk, SP en dan de heer Stoffer, SGP.

De heer Ephraim (Groep Van Haga):

Dank u, voorzitter. De motie op stuk nr. 148 van Baudet zullen wij steunen, maar tot mijn verbazing gaat het daarin over dienstplichtige militairen. We hebben geen dienstplichtige militairen. Wij steunen de motie met de nadrukkelijk kanttekening dat de heer Baudet niet bedoelt dat er geen dienstplichtigen, maar wel beroepssoldaten mogen worden uitgezonden naar Oekraïne. Dat lijkt me nogal relevant. Als de heer Baudet dat inderdaad niet bedoelt, dan is zijn motie namelijk exact de gewijzigde motie-Ephraim (35925-V, nr. 77). Die werd vorig jaar aangenomen en daarin werd de regering verzocht geen Nederlandse militairen uit te zenden naar Oekraïne. Dan kunnen we deze motie eigenlijk ook wel overslaan.

De heer Jasper van Dijk (SP):

Voorzitter. Mij gaat het ook om de motie op stuk nr. 148, van de heer Baudet. Daarin staat dat dienstplichtigen nooit mogen worden uitgezonden om in Oekraïne te gaan vechten. Daar zijn wij het mee eens, in zoverre dat er geen Nederlandse militairen naar Oekraïne moeten gaan. Het woordje "nooit" maakt het echter erg definitief. En bovendien is er geen sprake van een dienstplicht in Nederland. Deze is namelijk opgeschort. Daarom zijn wij tegen deze motie.

De heer Stoffer (SGP):

Voorzitter. Mijn stemverklaring gaat ook over deze motie op stuk nr. 148. We hebben geen dienstplicht. We hebben ook geen militairen die we inzetten in het conflict Rusland-Oekraïne. Dus naar onze mening is deze motie overbodig. Zowel de fractie van de SGP als de fractie van de heer Omtzigt zal tegen deze motie stemmen.

De voorzitter:

Ik constateer dat de leden van de fracties van de SP, GroenLinks, BIJ1, Volt, DENK, Fractie Den Haan, de PvdA, de PvdD, Lid Gündoğan, D66, Lid Omtzigt, de SGP, BBB, JA21 en Groep Van Haga voor deze motie hebben gestemd en de leden van de overige fracties ertegen, zodat de uitslag bij handopsteken niet kan worden vastgesteld. We stemmen daarom nogmaals over deze motie.

Over deze motie gaan we zo hoofdelijk stemmen. We moesten toch al hoofdelijk stemmen over een motie. Nee, we doen dat nu, eigenlijk stante pede. O, de heer Jasper van Dijk.

De voorzitter:

Kijk. Dank u wel, ook namens de collega's.

Dan gaan we nu hoofdelijk stemmen.

Er was even twijfel of de VVD wel of niet heeft voorgestemd. Maar het is van de heer Peter de Groot, dus het zou heel raar zijn als de VVD niet had voorgestemd. Maar het kan. Alles kan in dit leven.

De heer Van der Lee, GroenLinks.

De voorzitter:

Dat laatste is voor de Handelingen. Het eerste zullen we doorgeleiden naar het kabinet.

De voorzitter:

Voordat we gaan stemmen, geef ik eerst het woord aan de heer Van Haga, Groep van Haga, voor een stemverklaring en daarna aan mevrouw Vestering, Partij voor de Dieren.

De heer Van Haga (Groep Van Haga):

Voorzitter. BVNL is voor vrijhandelsakkoorden, omdat dit in het belang van Nederland is. We zijn een handelsland en onze economie draait op import en export. Bij het Mercosur-verdrag is het probleem dat dit voor veel sectoren positief is, maar negatief uitpakt voor onze boeren. BVNL is niet bereid om het belang van de boeren uit te ruilen voor andere sectoren. Daarom hebben wij de motie 34682, nr. 125 meegetekend en zullen wij ook voor deze motie stemmen.

Dank u wel.

Mevrouw Vestering (PvdD):

Dank u wel, voorzitter. De Partij voor de Dieren-fractie zal voor de moties op de stukken nrs. 132 en 146 stemmen, hoewel mijn fractie beide moties niet ver genoeg vindt gaan. Bij de motie op stuk nr. 132 gaat het om het vastleggen van een klimaattussendoel in het landbouwakkoord. Hierbij wordt uitgegaan van 14 megaton CO₂-reductie in 2040. Maar als we het 1,5 gradendoel nog willen halen, en dat willen we, is dit te weinig en is dit te laat. Toch steunen we de motie, omdat een integrale aanpak van essentieel belang is voor het slagen van de landbouwtransitie.

Bij de motie op stuk nr. 146 wordt genoemd dat de stikstofruimte naar de woningbouw, de natuur en de PAS-melders zou moeten gaan. Mijn fractie wijst erop dat die volgorde verkeerd is. Zolang de natuur verslechtert, moet alle stikstofruimte eerst naar de natuur gaan. We steunen deze motie om hiermee de verbreding van de A27 tegen te houden.

Mevrouw Ouwehand, Partij voor de Dieren.

De voorzitter:

Dank u wel. We zullen dit doorgeleiden naar het kabinet. We kijken daarbij ook wat realistisch is.

De voorzitter:

Volgens mij wil mevrouw Ouwehand ook een goede en gedegen brief hebben. We gaan naar de volgende motie.

De voorzitter:

Ik constateer dat de leden van de fracties van de SP, Fractie Den Haan, de ChristenUnie, de VVD, de SGP, het CDA, BBB, JA21 en FVD voor deze motie hebben gestemd en de leden van de overige fracties ertegen, zodat de uitslag bij handopsteken niet kan worden vastgesteld. We gaan de stemming dus opnieuw doen.

Dan gaan we hoofdelijk over deze motie stemmen, behalve als de heer Van Campen anders besluit. Hij besluit niet anders. Dan gaan we hoofdelijk stemmen.

Ja, de heer Baudet?

De voorzitter:

Nee, het telt niet meer. Sorry daarvoor. Het is deze keer wel een spannende. Ik wil de mensen die er niet bij waren zich niet schuldig laten voelen, maar er waren 66 mensen voor en 63 tegen. De motie is aangenomen.

De voorzitter:

Zo gaan die dingen. De ene helft is blij en de andere helft niet, in dit geval.

Mevrouw Agema, PVV.

De voorzitter:

Dank u wel. We zullen dit opnemen in de Handelingen.

Mevrouw Beckerman, SP.

De voorzitter:

Dank u wel. We zullen dit opnemen in de Handelingen.

De voorzitter:

Ik stel voor conform het voorstel van het Presidium te besluiten en een brief te verzenden aan de minister van Financiën inzake artikel 2.27 van de Comptabiliteitswet.

De voorzitter:

De heer Omtzigt. Gaat uw gang.

De voorzitter:

We zullen dit doorgeleiden naar het kabinet.

Daarmee zijn we aan het einde gekomen van deze stemmingen. Ik schors de vergadering voor een enkel moment en dan gaan we over tot de regeling van werkzaamheden.

De voorzitter:

Aan de orde is de regeling van werkzaamheden.

Ik stel voor toe te voegen aan de agenda van de Kamer het wetsvoorstel Wijziging van de Wet op de omzetbelasting 1968 (Wet implementatie Richtlijn betalingsdienstaanbieders) (36231).

Op verzoek van de aanvrager stel ik voor het dertigledendebat over de hervorming van de vermogensbelasting van de agenda af te voeren.

Op verzoek van de fractie van de VVD benoem ik in de vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap het lid Verkuijlen tot lid in plaats van het lid Bevers.

Op verzoek van de fractie van de PvdD benoem ik:

• in de vaste commissie voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking het lid Teunissen tot lid in de bestaande vacature;
• in de vaste commissie voor Defensie het lid Teunissen tot plaatsvervangend lid in de bestaande vacature;
• in de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken het lid Teunissen tot plaatsvervangend lid in de bestaande vacature;
• in de vaste commissie voor Europese Zaken het lid Teunissen tot plaatsvervangend lid in de bestaande vacature;
• in de vaste commissie voor Economische Zaken en Klimaat het lid Teunissen tot plaatsvervangend lid in de bestaande vacature;
• in de vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid het lid Teunissen tot plaatsvervangend lid in de bestaande vacature;
• in de vaste commissie voor Justitie en Veiligheid het lid Teunissen tot plaatsvervangend lid in de bestaande vacature.

Ik deel aan de Kamer mee dat voor de volgende debatten de termijn voor toekenning is verlengd:

• het debat op hoofdlijnen over democratische zeggenschap over publieke voorzieningen;
• het debat over het bericht dat de minister voor Primair en Voortgezet Onderwijs religieuze weekendscholen onder toezicht van de onderwijsinspectie wil stellen;
• het debat over het bericht dat er sprake zou zijn van institutioneel racisme bij het ministerie van Buitenlandse Zaken;
• het dertigledendebat over het bericht dat het kabinet schulden wil overnemen van mensen die de energie niet kunnen betalen en over verkoop van 17,5 miljard kuub gas aan het buitenland;
• het dertigledendebat over de informatievoorziening van het kabinet aan de Kamer.

Ik deel mee dat de volgende plenaire debatten zijn komen te vervallen:

• het debat over het in samenhang oplossen van de klimaat- en biodiversiteitscrisis;
• het debat over het niet halen van de woningbouwambities.

Op verzoek van een aantal leden stel ik voor de volgende door hen ingediende moties opnieuw aan te houden: 36200-XII-85; 36200-XIV-77; 22112-3564; 22343-323; 21501-20-1883; 25295-1982; 30015-108; 30015-107; 36200-VIII-27; 32805-136; 28286-1190; 21501-32-1483; 36200-XIV-106.

Ik stel voor toe te voegen aan de agenda:

• het tweeminutendebat Vreemdelingen- en asielbeleid (CD d.d. 23/02), met als eerste spreker het lid Eerdmans van JA21;
• het tweeminutendebat Exportkredietverzekeringen/Handelsinstrumentarium (CD d.d. 23/02), met als eerste spreker het lid Teunissen van de Partij voor de Dieren.

De voorzitter:

Dan geef ik als eerste het woord aan mevrouw Kröger van GroenLinks voor haar debataanvraag.

Mevrouw Kröger (GroenLinks):

Voorzitter. Vorige week vrijdag nam u als Voorzitter namens onze hele Kamer het rapport van de parlementaire enquêtecommissie in ontvangst: 1.957 indrukwekkende pagina's over hoe de belangen van Groningers structureel zijn genegeerd bij de gaswinning in Groningen. Dit rapport is de eerste stap in een proces. We moeten met elkaar het debat voeren over hoe we deze ereschuld, zoals die genoemd is in het rapport, inlossen. Dit moeten we tijdig en volgordelijk voeren. Daarom doe ik graag het voorstel dat we dit zorgvuldig doen, maar ook spoedig, waarbij we eerst een schriftelijke ronde hebben en een debat met de commissie, voor het meireces, en na het meireces een debat voeren met de minister-president en de staatssecretaris Mijnbouw.

De voorzitter:

Dank u wel. Dit is eigenlijk de gebruikelijke route bij een parlementaire enquête. Ik kijk even of daar bezwaar tegen is. Dat is niet het geval. Dan gaan we dat zo doen. Dank u zeer.

Dan geef ik het woord aan mevrouw Agema van de PVV. O, de heer Omtzigt nog even. Sorry, mevrouw Agema, er is nog een nabrander.

De heer Omtzigt (Lid Omtzigt):

Ik snap heel goed dat deze route gekozen wordt. Toch hecht ik eraan dat er op elk rapport binnen een uur gereageerd wordt. Het zou de regering sieren om zo'n reactie tijdig te geven. Er wordt nu echt gedaan alsof het zorgvuldigheid is, maar de zorgvuldigheid richting de Groningers is al zo lang veronachtzaamd dat ik ze vraag hier wel wat over te zeggen en niet te duiken op de vragen.

Mevrouw Beckerman (SP):

Voorzitter. Wij steunen van harte dit verzoek, maar wij zullen straks een verzoek doen om al eerder een debat te voeren. Want, en dat ligt in lijn met wat de heer Omtzigt zei, de premier vroeg meteen als reactie om geduld van de Groningers. Dat geduld is voor heel veel mensen op en kan ook niet meer opgebracht worden. Er staan deze week nog mensen in de rechtszaal. Daarom doen we straks een eigen verzoek om eerder te debatteren. Maar dat betekent niet dat we dit debat niet steunen.

De voorzitter:

Dank u wel. U hoeft daar niet op te reageren, mevrouw Kröger. Ik zal het doorgeleiden aan het kabinet, ook de opmerkingen die gemaakt zijn.

Dan is het woord aan mevrouw Agema van de PVV.

Mevrouw Agema (PVV):

Dank u wel, voorzitter. Het was in 1988, maar ik denk dat de meeste mensen zich het beeld nog wel kunnen herinneren van Jolanda Venema, een zwaar gehandicapt meisje dat naakt vastgebonden zat aan de muur van een instelling. In 2016 werden wij opnieuw opgeschrikt — toen was ik wel al Kamerlid — door Brandon, wel met kleren aan, maar ook al drie jaar vastgeketend aan de muur van een zorginstelling. Wat schetst mijn verbazing? We zeiden allemaal: dit nooit meer. Maar de VNG waarschuwt er nu voor dat er een tekort is van zo'n 80 miljoen euro als het gaat om de zwaargehandicaptenzorg, en dat er afbouw van zorg dreigt. Ik zou daarom graag op korte termijn hierover een debat willen aangaan. VWS moet over de brug komen met 80 miljoen.

Mevrouw Westerveld (GroenLinks):

Volledige steun, voorzitter. Dit zijn mensen die vaak niet voor zichzelf kunnen opkomen. Zij hebben juist ook steun nodig van ons in de Kamer. Dus volledige steun voor dit debatverzoek.

Mevrouw Den Haan (Fractie Den Haan):

Van harte steun, voorzitter, ook namens de fractie van DENK.

De heer Bisschop (SGP):

Van harte steun.

De heer Mohandis (PvdA):

Steun.

De heer Van Haga (Groep Van Haga):

Steun.

Mevrouw Beckerman (SP):

Steun, ook namens de heer Omtzigt.

De heer Bevers (VVD):

Geen steun. Ik wil graag eerst een brief van het kabinet.

Mevrouw Van den Berg (CDA):

Voorzitter, wij geven ook geen steun. Graag eerst een brief van de minister.

Mevrouw Sahla (D66):

Ook geen steun, voorzitter. Eerst een brief.

De heer Ceder (ChristenUnie):

Het is een belangrijk onderwerp, maar graag eerst een brief met daarin ook de uitgangspunten. Daarna zien we wel verder. Nu nog geen steun dus.

De voorzitter:

Mevrouw Agema, er is geen steun van een meerderheid. Er is wel gevraagd om een brief.

Mevrouw Agema (PVV):

Laat het maar weer op de lijst van dertigledendebatten zetten, maar ik denk wel dat we de titel van dertigledendebatten moeten gaan veranderen, voorzitter. De hele oppositie wil namelijk een debat hierover. Dan hebben we het dus niet meer over 30 leden. Veel mensen buiten de Tweede Kamer denken dat deze debatten maar heel weinig steun krijgen, maar dat is dus niet zo. Ze krijgen heel veel steun, meestal van de hele oppositie, maar de coalitie blokkeert. Maar ik zet het dus graag op de lijst, die geheel onterecht de lijst van dertigledendebatten heet, voorzitter.

De voorzitter:

Ik ga het erop zetten. Gaat uw gang.

Mevrouw Agema (PVV):

Daarnaast is er een SER-advies, voorzitter. We gaan eens even kijken of de coalitie dat wél belangrijk vindt. In dat advies pleit de SER, de Sociaal-Economische Raad, voor betere arbeidsvoorwaarden in de zorg. Ze moeten kunnen concurreren met andere sectoren. Daarom zou ik graag een debat willen aanvragen over dit SER-rapport.

Mevrouw Van den Hil (VVD):

Voorzitter. Het is een rapport dat aangeboden is aan de minister van SZW. Daar komt nog een reactie op van de minister. Ook komt er nog een reactie van minister Helder over het stuk over de zorgsalarissen. Daar willen we op wachten. Nu geen steun dus.

Mevrouw Agema (PVV):

Maar gaat de VVD mijn verzoek steunen als die reacties er zijn? Arbeidsmarkt zorg valt vooral onder Helder natuurlijk …

De voorzitter:

Ja, helder.

Mevrouw Agema (PVV):

Maar, voorzitter …

De voorzitter:

Mevrouw Van den Hil zegt dat ze eerst de rapporten wil afwachten en nu nog geen steun geeft. Vertaal ik het zo goed, mevrouw Van den Hil? Ja.

Mevrouw Den Haan (Fractie Den Haan):

Voorzitter. Het lijkt me heel goed dat we dat debat gaan voeren en dat we ervoor zorgen dat de reacties er zo snel mogelijk zijn. Van harte steun dus. Dat had u waarschijnlijk ook willen zeggen, mevrouw Agema. Daarom doe ik het dus nu voor u. Ook steun namens de fractie van DENK.

De heer Bisschop (SGP):

Voorzitter. De weg die de collega van de VVD schetst, lijkt me de ordentelijke weg. Geen steun dus voor dit voorstel.

Mevrouw Westerveld (GroenLinks):

Het is gebruikelijk dat er eerst een brief komt als we een debat houden. Ik vind het dus heel erg bijzonder om geen steun hieraan te verlenen met als excuus dat er een brief moet komen, zoals ook bij de vorige vraag van mevrouw Agema gebeurde. Er liggen ook ongelofelijk veel brieven op het gebied van gehandicaptenzorg.

De voorzitter:

U steunt het dus.

Mevrouw Westerveld (GroenLinks):

Ik steun dit dus van harte. Ik wil ook de partijen oproepen om te stoppen met excuses zoeken. Je steunt een debat of niet, maar neem geen tussenwegen waardoor het lijkt alsof je het wel steunt terwijl je dat stiekem niet doet. Ik geef trouwens ook steun namens de Partij voor de Dieren.

De heer Mohandis (PvdA):

Voorzitter, steun.

Mevrouw Van den Berg (CDA):

Ik sluit me aan bij mevrouw Van den Hil.

De heer Van Haga (Groep Van Haga):

Beter dan mevrouw Westerveld kan ik het niet zeggen. Steun dus.

Mevrouw Beckerman (SP):

Steun.

De heer Ceder (ChristenUnie):

Voorzitter, ik sluit me aan bij de SGP: geen steun.

Mevrouw Sahla (D66):

Voorzitter, wij sluiten ons aan bij de VVD.

De voorzitter:

Er is geen meerderheid voor uw verzoek.

Mevrouw Agema (PVV):

Als zelfs een verzoek om een debat te voeren naar aanleiding van SER-adviezen niet meer wordt gesteund … Maar ja, laat dit ook maar op de lijst van dertigledendebatten plaatsen, voorzitter. Maar dan ga ik er dus van uit dat de coalitie het debatverzoek steunt op het moment dat de reactie er is van het kabinet. Daarom is het gek dat de coalitie het niet steunt. Snapt u, voorzitter? Het is aan ons om een debat te agenderen. Het is aan de regering om vervolgens de reacties naar de Kamer te sturen.

De voorzitter:

Ik zal wel even informeren wanneer de reacties er zijn en ook vragen om die door te geleiden naar de Kamer.

Mevrouw Agema (PVV):

En dan sta ik hier weer, geheel overbodig, maar goed. Laat het maar op de lijst met dertigledendebatten zetten.

De voorzitter:

Dat gaan we doen.

De heer Eppink, JA21. Gaat uw gang.

De heer Eppink (JA21):

Zal ik beginnen?

De voorzitter:

Ja, gaat uw gang.

De heer Eppink (JA21):

Dank u wel, voorzitter. Ik heb een vraag over Iran. Naast twee Nederlandse Europarlementariërs zijn er recentelijk ook twee Nederlandse organisaties op de Iraanse sanctielijst "voor het ondersteunen van terrorisme en terroristische organisaties en groeperingen tegen Iran" gezet. JA21 en de SGP stelden de minister van Buitenlandse Zaken en de minister van Justitie en Veiligheid schriftelijke vragen hierover. De bedreiging van deze personen is reëel, want een plek op deze Iraanse lijst brengt de personen die op deze lijst verschijnen mogelijk in gevaar. JA21 en de SGP willen graag voorstellen om op korte termijn hierover het liefst een plenair debat te voeren met de ministers van Buitenlandse Zaken en Justitie en Veiligheid.

Dat was het, voorzitter.

De voorzitter:

Dank u wel. De heer Sjoerdsma, D66.

De heer Sjoerdsma (D66):

Volgens mij kunnen we dit goed toevoegen aan het al geplande plenaire debat over Iran. Als we een brief vragen van het kabinet, dan graag een brief over alle Nederlandse personen en entiteiten die op buitenlandse sanctielijsten staan, dus niet enkel die van Iran, maar ook graag die van China en Rusland.

De voorzitter:

Dus geen steun voor een apart debat. Er is een debat aangevraagd door mevrouw Van der Plas over de situatie in Iran. Dat debat bedoelt u waarschijnlijk. Ja.

De heer Brekelmans (VVD):

Ik sluit me aan bij de heer Sjoerdsma.

De voorzitter:

Mevrouw Agnes Mulder ook, denk ik?

Mevrouw Agnes Mulder (CDA):

Ja. Het lijkt mij een helder en goed punt.

De heer Ceder (ChristenUnie):

Het lijkt me goed om het bij het debat te betrekken. Ik zou dan wel alle vragen beantwoord willen hebben. Ik heb hier ook schriftelijke vragen over gesteld.

De heer Van Baarle (DENK):

De fractie van DENK en mevrouw Den Haan steunen het verzoek.

De heer Van Haga (Groep Van Haga):

Steun.

Mevrouw Beckerman (SP):

Steun.

De voorzitter:

Er is geen meerderheid voor uw verzoek, maar wel geeft een aantal collega's aan om het toe te voegen aan het al bestaande debat. En er is een informatievraag.

De heer Eppink (JA21):

Oké, dan doen we dat.

De voorzitter:

Ja, doen we dat? Dank u wel, meneer Eppink.

Het woord is aan mevrouw Westerveld van GroenLinks voor haar debataanvraag.

Mevrouw Westerveld (GroenLinks):

Dank u wel, voorzitter. De inspecties die toezicht houden op het stelsel van jeugdbescherming en van rechtsbescherming hebben onlangs een signaalrapport uitgebracht. Daarin geven zij aan dat de hulp aan kinderen nog steeds niet op orde is. We hebben het dan vaak over kinderen die te maken krijgen met verwaarlozing of zelfs met mishandeling. Negen van de dertien organisaties die voor hen verantwoordelijk zijn, lukt het niet om binnen korte termijn hulpverlening aan deze kinderen te koppelen. Ze geven aan dat het zelfs met rechtsbescherming eigenlijk niet op orde is. Bij lange na niet. Ze geven aan dat er honderden kinderen op wachtlijsten staan. Ze geven aan dat er onvoldoende hulp is. En we weten ook dat het aantal calamiteiten in de sector stijgt ...

De voorzitter:

Daar wilt u een debat over.

Mevrouw Westerveld (GroenLinks):

... en dat hulpverleners steeds vaker te maken hebben met geweldsincidenten. Dat geven de inspecties aan die namens ons toezicht houden op het stelsel. Ik vind dit alle reden om hier een debat over te hebben met de minister voor Rechtsbescherming en met de staatssecretaris van Jeugdzorg.

De heer Bisschop (SGP):

Een buitengewoon moedbenemende situatie: keer op keer, jaar in, jaar uit. Van harte steun. Hopelijk komt het tot een echt grondige aanpak, eindelijk.

Mevrouw Den Haan (Fractie Den Haan):

Zoals collega Bisschop al zegt: dit is geen probleem van alleen nu. Dus van harte steun, ook namens DENK.

Mevrouw Mutluer (PvdA):

Ook steun, uiteraard.

De heer Van Haga (Groep Van Haga):

Van harte steun.

Mevrouw Beckerman (SP):

Steun.

De heer Raemakers (D66):

Dit is een ernstig bericht. Maar we hebben voor het kerstreces een commissiedebat gehad over jeugdbescherming. Het tweeminutendebat daarover moet nog worden ingepland. Ik hoop dat dat snel gebeurt. Wij zien natuurlijk wel dat er een nieuw rapport ligt, maar we willen daar graag eerst de reactie op horen van het kabinet. Dus nu geen steun voor een nieuw debat.

Mevrouw Maeijer (PVV):

Van harte steun.

De heer Wassenberg (PvdD):

Steun voor het verzoek van mevrouw Westerveld.

De heer Verkuijlen (VVD):

Geen steun, in afwachting.

Mevrouw Koekkoek (Volt):

Steun voor het verzoek.

De heer Ceder (ChristenUnie):

Er speelt veel op dit onderwerp. Ik wil eerst de reactie op dit onderzoek afwachten, om daarna te kijken in welke commissie dit thuishoort, of in de plenaire zaal.

De heer Omtzigt (Lid Omtzigt):

Ik steun de ChristenUnie als die zegt dat we hier met spoed een reactie op moeten hebben. De twee inspecties zeggen: wij handhaven niet omdat het stelsel zodanig niet deugt. De inspecties zeggen dat rechterlijke beslissingen niet uitgevoerd worden. Laat dat even op u inwerken; dit gebeurt in een rechtsstaat. Daar wil ik binnen twee weken een reactie op van de regering, en daarna wil ik een debat hierover. Ik hoop dat mevrouw Westerveld hier ook een hoofdelijke stemming over aanvraagt, want dit is echt bizar. Als je hier geen toezicht op houdt, wat doe je dan met je kinderen?

De voorzitter:

U steunt in ieder geval het debat.

De heer Peters (CDA):

Ik heb het rapport gelezen. Er staat eigenlijk hetzelfde in als in het vorige. Dat debat hebben we gevoerd. Ik vind dat we nu eerst een reactie moeten hebben van de minister, alvorens we een nieuw debat gaan inplannen.

De voorzitter:

Mevrouw Westerveld, u heeft geen meerderheid voor uw verzoek.

Mevrouw Westerveld (GroenLinks):

Nee, voorzitter, maar ik heb via een e-mailprocedure een reactie gevraagd. Daar is een meerderheid op gekomen. Die reactie zouden we nog deze week krijgen. Ook hier hoor ik weer van de coalitiepartijen: nu geen steun, maar eerst een reactie. Als we die reactie deze week krijgen, verwacht ik dat we dan ook met spoed een debat hierover inplannen. Want het is nogal wat dat de inspecties inderdaad aangeven dat hun handhavingsmanieren zijn uitgeput. De inspecties geven dus aan dat signalen die bij de rechter liggen en rechterlijke uitspraken niet worden opgevolgd. Dat moeten wij hier serieus nemen.

De voorzitter:

Dank u wel, mevrouw Westerveld.

Het woord is aan mevrouw Kamminga, VVD.

Mevrouw Kamminga (VVD):

Dank u wel, voorzitter. Ik zou graag een vooraankondiging willen doen van een tweeminutendebat over het tijdstip van het in werking treden van artikel 15 van de Wet herstel voorzieningen Sint Eustatius, namelijk nog deze week, inclusief de stemmingen. Ik weet dat de voorzitter altijd wil weten waarom dat is. Dit is omdat er volgende week verkiezingen zijn in Sint-Eustatius. Voor de mensen daar is het belangrijk dat er uitsluitsel komt over dit onderwerp.

De voorzitter:

Dank u wel. Het klopt helemaal dat het goed is om te kijken waarom er een vooraankondiging is en of er een gerechtvaardigde reden is. Die heeft u aangegeven, waarvoor dank.

Ik geef het woord aan de heer Azarkan van DENK.

De heer Azarkan (DENK):

Voorzitter. Twee korte verzoeken. Allereerst het verzoek om uitbreiding van de spreektijd voor het debat over de afhandeling van de toeslagenmisdaad, dat zo meteen gaat aanvangen. Ik zou willen voorstellen om er 5 minuten en 30 seconden van te maken.

De voorzitter:

Dan maak ik er vijf minuten van.

De heer Azarkan (DENK):

Vijf minuten en vijftien seconden?

De voorzitter:

"Vijf minuten, verkocht" zullen we maar zeggen. Ik kijk even naar de Kamer of daar bezwaar tegen is. We hadden gerekend op een lang debat vanavond, maar dit betekent dus dat het nog wat langer gaat worden. We doen vijf minuten.

De heer Azarkan (DENK):

Ik zag elf sprekers, voorzitter.

De voorzitter:

Ja.

De heer Azarkan (DENK):

Mooi.

Ik heb nog een verzoek, voorzitter.

De voorzitter:

Gaat uw gang.

De heer Azarkan (DENK):

Ik zou graag vragen of de minister-president aanwezig kan zijn bij het debat. Het kabinet is afgetreden vanwege deze misdaad. De minister-president heeft aangegeven dat de afhandeling prioriteit heeft, dat hij die altijd volgt en dat hij zich ook verantwoordelijk voelt. We gaan het hebben over de afhandeling en over de planning. Het voorstel is dus om ook de minister-president uit te nodigen.

De voorzitter:

Dan wil ik de collega's daar even over horen.

Mevrouw Paul (VVD):

Voorzitter, geen steun. We spreken regelmatig met de staatssecretaris. Zij is de bewindspersoon die verantwoordelijk is voor dit dossier, dus ik ga vanavond heel graag met haar het debat in en niet met de minister-president.

Mevrouw Beckerman (SP):

Steun.

De heer Omtzigt (Lid Omtzigt):

Voorzitter, van harte steun voor het verzoek. Het debat over de sms'jes en het archief van de minister-president is van de agenda gehaald door een e-mailprocedure van de collega's van de regeringspartijen. Over Groningen wordt geen debat gevoerd. Ik zou het ook fijn …

De voorzitter:

Maar u moet even reageren op dit verzoek.

De heer Omtzigt (Lid Omtzigt):

En dan wordt hier dus ook geen debat over gevoerd. Het zou toch heel raar zijn als de minister-president zelfs niet bij een debat zou zijn over de reden waarom zijn kabinet gevallen is, namelijk het toeslagenschandaal, waar sindsdien niet over gedebatteerd is. Ik steun het verzoek dus van harte.

De heer Bisschop (SGP):

Voorzitter. Formeel gaat het kabinet over de eigen afvaardiging, maar ik heb begrip voor dit verzoek. Steun.

Mevrouw Kat (D66):

Voorzitter, geen steun, om het in de lijn met de eerdere debatten te houden. Overigens is er ook nog een apart debat over de opvolging van Ongekend onrecht.

De heer Nijboer (PvdA):

Voorzitter. Wat zijn de excuses van de minister-president waard? Dat zou ik vanavond ook wel willen agenderen. Mede namens GroenLinks steun voor dit verzoek.

Mevrouw Inge van Dijk (CDA):

Geen steun.

De heer Van Haga (Groep Van Haga):

Steun.

De heer Ceder (ChristenUnie):

Voorzitter, geen steun.

De heer Wassenberg (PvdD):

Steun.

De voorzitter:

Er is geen meerderheid voor het verzoek, maar we zullen het verzoek doorgeleiden richting het kabinet.

Dan geef ik het woord aan de heer Beertema. Hij zal spreken namens de PVV.

De heer Beertema (PVV):

Voorzitter. Op hogeschool Fontys werd een onderwijsvernieuwing doorgevoerd die die hele hogeschool in rep en roer bracht: een felle richtingenstrijd, zieke, overspannen docenten, studenten die naar een andere hogeschool willen. De kwaliteit is helemaal onderuitgegaan. Wie zouden hier de vinger aan de pols moeten houden namens de minister? Dat zijn de inspectie en de Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie. Maar wat zien we? Een van de assessors van de NVAO is uitgerekend de inmiddels zeer omstreden onderwijsvernieuwer die het wetenschappelijk onbewezen onderwijsconcept heeft verkocht aan de hogeschool. Ik wil graag een debat met de minister van OCW over in de eerste plaats de vraag hoe dit kon gebeuren op Fontys en in de tweede plaats, meer in het algemeen, over de onafhankelijkheid van de NVAO en de vraag in hoeverre daar het gevaar bestaat van netwerkcorruptie.

De voorzitter:

We gaan kijken of daar steun voor is.

De heer Bisschop (SGP):

Voorzitter. Ik zou eerst een brief van het kabinet willen. Dan zou het wat mij betreft ook behandeld mogen worden in een commissiedebat.

Mevrouw Van der Laan (D66):

Daar sluit ik mij bij aan. Voor nu geen steun. Eerst een brief. Dan kan het wat mij betreft in een commissiedebat.

Mevrouw Van der Woude (VVD):

Voorzitter. Heel goed dat onze collega Beertema dit onderwerp aan de kaak stelt. Dit kan ook een breder debat zijn over kwaliteit van onderwijs en het toezicht daarop. Wij willen heel graag een debat hierover. Wij zouden het ook graag in commissieverband willen en hopen dat de heer Beertema daarvoor openstaat.

De voorzitter:

Maar u steunt wel het debat?

Mevrouw Van der Woude (VVD):

Ik steun geen plenair debat, maar wel een commissiedebat.

De voorzitter:

Oké. Dat moet u via de procedurevergadering regelen.

Mevrouw Westerveld (GroenLinks):

Voorzitter, steun, ook namens de SP. Wat mij betreft wordt het inderdaad een goed debat, ook over onderwijskwaliteit en het toezicht. Dat hebben we lang niet meer gehad in deze zaal, dus steun voor dit debat.

De heer Van Baarle (DENK):

Voorzitter. Wat ons betreft kan dit in de commissie behandeld worden. Dat vindt mevrouw Den Haan ook.

De heer Peters (CDA):

Ik volg mevrouw Van der Woude van de VVD in dezen.

De heer Wassenberg (PvdD):

Er moet hoe dan ook een debat komen, voorzitter. Wat mij betreft wordt het een plenair debat, dus steun voor het verzoek.

De heer Omtzigt (Lid Omtzigt):

Steun voor het verzoek. Het was mij niet duidelijk bij de heer Beertema of er gevraagd wordt om een reactie binnen een week of twee, drie, op hoe deze belangenverstrengeling tot stand kwam. Hoe kan het dat deze persoon, die de onderwijsmethode bedacht heeft, er ook over mocht stemmen of het ingevoerd werd? Dat vind ik een punt dat sowieso opgehelderd moet worden.

De heer Van Haga (Groep Van Haga):

Steun.

De heer Ceder (ChristenUnie):

Graag een brief. Dit kan in een commissiedebat, dus geen steun voor een plenair debat.

De voorzitter:

Er is geen steun van de meerderheid, maar er is wel een informatieverzoek. Dat zullen we doorgeleiden richting kabinet, waarbij we het uitgangspunt van drie weken zo veel mogelijk proberen vast te houden.

De heer Beertema (PVV):

Ik heb er al over gedacht om het inderdaad in een commissiedebat te gieten, maar dat gaat toch vrij lang duren. Dit is een heel belangrijk onderwerp. De coalitie begrijpt dat natuurlijk wel, maar die laat zich sturen door de minister om dit af te schieten. Het is een heel belangrijk onderwerp, want de netwerkcorruptie waar ik over spreek …

De voorzitter:

Daar gaan we nu niet over debatteren.

De heer Beertema (PVV):

Nee, daar gaan we nu niet over debatteren. Maar dat verdient een eigenstandig debat.

De voorzitter:

Dat heeft u denk ik passievol verdedigd.

De heer Beertema (PVV):

Oké. Heb ik genoeg voor een …

De voorzitter:

Wel voor 30 leden.

De heer Beertema (PVV):

Dan zetten we dat maar … Ook al is het over vijf jaar; het zal een keer gebeuren.

De voorzitter:

Dan gaan we dat op de lijst zetten.

Ik geef het woord aan de heer Hammelburg van D66.

De heer Hammelburg (D66):

Dank u wel, voorzitter. We hebben vanavond een commissiedebat RBZ Ontwikkelingssamenwerking. Ik wil hier graag een vooraankondiging doen voor een tweeminutendebat.

De voorzitter:

Dank u wel. Is daar bezwaar tegen?

De heer Hammelburg (D66):

Inclusief stemmingen, uiteraard.

De voorzitter:

Inclusief stemmingen. Is daar bezwaar tegen? Dat is niet het geval. Dan gaan we dat doen.

Mevrouw Maeijer van de PVV. U vervangt de heer Kops, zie ik.

Mevrouw Maeijer (PVV):

Voorzitter, dank u wel. Namens mijn collega, de heer Kops, doe ik het volgende verzoek. Energiebedrijf Vattenfall is door de rechter op de vingers getikt. De tussentijdse tariefverhoging van vorig jaar was niet toegestaan en is teruggedraaid. Ook andere energiebedrijven hebben zich schuldig gemaakt aan deze tariefverhogingen. Al die klanten hebben dus onterecht te veel betaald. Dat geld moet terug naar de huishoudens. Mijn collega wil daar graag een debat over met de minister voor Klimaat en Energie.

De voorzitter:

Ik kijk of daar steun voor is.

Mevrouw Beckerman (SP):

Steun, voorzitter. Mijn collega Leijten vraagt of we voor die tijd antwoord kunnen krijgen op schriftelijke vragen daarover.

De heer Erkens (VVD):

Voorzitter. Er is een rechterlijke uitspraak. We hebben donderdag al een commissiedebat met de minister, dus geen steun.

De heer Bontenbal (CDA):

Het klopt: de bedrijven moeten gewoon uitvoeren wat de rechter ervan gezegd heeft. Het gaat dus gewoon gebeuren. Ik denk dat de PVV daar aanstaande donderdag bij het commissiedebat vragen over kan stellen.

De heer Hammelburg (D66):

Donderdag een commissiedebat, dus geen steun, voorzitter.

Mevrouw Den Haan (Fractie Den Haan):

Steun, voorzitter, ook namens DENK.

De heer Van Haga (Groep Van Haga):

Steun namens BVNL en JA21.

Mevrouw Kathmann (PvdA):

Steun, ook namens GroenLinks.

De heer Omtzigt (Lid Omtzigt):

Steun.

De voorzitter:

Er is geen meerderheid voor uw verzoek.

Mevrouw Maeijer (PVV):

Nee, maar ik tel wel 30 leden, dus ik zou het heel graag toevoegen aan de lijst.

De voorzitter:

Dat gaan we op de lijst zetten. Dank u zeer.

Ik geef het woord aan de heer Nijboer.

De heer Nijboer (PvdA):

Dank u wel, voorzitter. Ik moet hier een beetje gramnietig staan, want ik heb voor het kerstreces een debat aangevraagd over de woningbouw en de stikstofproblemen. Dat zou de eerste of de tweede week na het kerstreces — dat was toegekend — ingepland worden; het is niet ingepland. Nu is het debat vervallen. Ik wil dat debat graag opnieuw ingepland zien en ook zo snel mogelijk.

De voorzitter:

Ik kijk even of daar bezwaar tegen is, want het debat heeft eerder een meerderheid gehad. Is daar bezwaar tegen? Ik zie dat de heer Peter de Groot van de VVD weifelt.

De heer Peter de Groot (VVD):

Ik wil wel genoemd hebben dat collega Boulakjar van D66 dit verzoek twee weken geleden ook gedaan heeft. Dat is toegekend. Daarmee is dit verzoek natuurlijk overbodig geworden.

De heer Nijboer (PvdA):

Nee, het is vervallen. Dat is de ellende. Dat debat is vervallen.

De voorzitter:

Ja, ja, ja, ja, ja.

De heer Peter de Groot (VVD):

Het is in ieder geval aan de Voorzitter. Daarom geen steun, voorzitter.

De voorzitter:

U steunt.

De heer Geurts (CDA):

Voorzitter. Ik wil ook consequent zijn. Er ligt nog heel wat wetgeving, ook van Volkshuisvesting. Mijn fractie heeft de voorkeur om die eerst te behandelen.

De voorzitter:

Maar toch heeft u een meerderheid.

De heer Nijboer (PvdA):

Daar sluit ik me bij aan. Plan met name de initiatiefwet-Nijboer/Grinwis spoedig in.

De voorzitter:

Kijk.

Dan geef ik het woord aan mevrouw Ouwehand, Partij voor de Dieren.

Mevrouw Ouwehand (PvdD):

Voorzitter, dank u wel. De uitholling van de staatsrechtelijke mores onder leiding van de kabinetten-Rutte is aan de orde van de dag. Niet alleen treden kabinetten niet af als er grote schandalen hebben plaatsgevonden waarvoor zij verantwoordelijk zijn, maar we hebben ook te maken met een kabinet dat formeel een stikstofafspraak heeft gemaakt, maar waarbinnen daar openlijk verzet tegen is. Opnieuw heeft de leider van het CDA gesproken over stikstofpolarisatie en ondermijnt hij het kabinetsbeleid dat door minister Van der Wal moet worden uitgevoerd. Ik stel voor dat wij niet accepteren dat er sprake is van twee verschillende opvattingen over wat nou het regeringsbeleid is en dat we een debat voeren met de minister-president, die hier verantwoordelijk voor is, en met de minister van Buitenlandse Zaken — want om hem gaat het — die opnieuw een spaak in de wielen van de minister voor Natuur en Stikstof heeft gestoken.

De voorzitter:

Ik ga kijken of daar steun voor is.

De heer Van Campen (VVD):

Voorzitter. De inkt van de stemmingen over het stikstofdebat van voor het reces is nog niet droog. Volgens mij was dat een heel zorgvuldig debat. Het was ook een debat waarin we ruim de tijd hebben genomen om met elkaar op de materie en vooral op de oplossingen in te gaan. Dat lijkt me voor nu voldoende, dus geen steun voor het verzoek van collega Ouwehand.

Mevrouw Agnes Mulder (CDA):

Eens met de VVD: geen steun.

Mevrouw Beckerman (SP):

Steun.

De heer Van Baarle (DENK):

Steun.

Mevrouw Den Haan (Fractie Den Haan):

Geen steun.

Mevrouw Van Beukering-Huijbregts (D66):

Geen steun.

De heer Ceder (ChristenUnie):

Geen steun. Ik sluit mij aan bij de woorden van de heer Van Campen.

De heer Van der Lee (GroenLinks):

De PvdA en GroenLinks steunen het verzoek.

De voorzitter:

Er is geen meerderheid voor uw verzoek, mevrouw Ouwehand.

Mevrouw Ouwehand (PvdD):

Nee, voorzitter, dat kan ik zien. Ik zou toch wel aan de collega's willen meegeven dat het niet inhoudelijk gaat over welk plan het zou moeten zijn, maar dat het gewoon gaat over de staatsrechtelijke mores, die we hier wel met elkaar moeten verdedigen, namelijk: een kabinetsbeleid is een kabinetsbeleid. Daar kan je, als je in het kabinet zit, niet aan gaan zitten morrelen. Het is echt een treurige oplossing, maar ik zou het dus als dertigledendebat op de lijst willen zetten. Want je kan dit niet voorbij laten gaan.

Dank u wel.

De voorzitter:

Dat gaan we doen, mevrouw Ouwehand. Dank u wel.

Mevrouw Beckerman, SP.

Mevrouw Beckerman (SP):

Premier Rutte vroeg in zijn eerste reactie op de parlementaire enquête aardgaswinning om geduld van Groningers, geduld, terwijl er deze week nog gedupeerde Groningers tegenover de Staat en de landsadvocaat in de rechtszaal staan om te strijden voor een schadevergoeding. We hebben zojuist een debat over de parlementaire enquête aardgaswinning gesteund voor na het meireces, maar we vinden dat er daarnaast ook direct een debat moet komen om eerste stappen te zetten. Het kabinet heeft gisteren in antwoorden op mijn Kamervragen gezegd ook stappen te willen zetten. Laten we dat direct doen. Wat mij betreft doen we dat zo snel mogelijk. Ik wil dat debat uiteraard graag houden met de staatssecretaris Mijnbouw en met de minister-president.

De voorzitter:

Ik kijk of daar steun voor is.

De heer Boulakjar (D66):

Voorzitter. Wij hebben eerder vandaag een debataanvraag van collega Kröger gesteund om te spreken over het rapport van de enquête aardgaswinning Groningen. Mevrouw Beckerman stelt nu voor om te debatteren over een specifiek punt, namelijk het procederen tegen eigen inwoners. D66 vindt ook dat we naast Groningers moeten staan en niet tegenover hen. De staatssecretaris heeft gisteren aangekondigd daar per direct mee te stoppen. Daar ben ik heel blij om. Laten we dat belangrijke punt ook bij het grote debat betrekken.

De voorzitter:

Dus u steunt dit debat niet?

De heer Boulakjar (D66):

Op dit moment niet.

De heer Van Wijngaarden (VVD):

Geen steun, voorzitter.

Mevrouw Agnes Mulder (CDA):

Ik kan me wel voorstellen dat we het betrekken bij het commissiedebat op 23 maart. Dan is het in ieder geval waarschijnlijk wel wat sneller aan de orde. Dat is dus een optie. Geen steun.

De heer Wassenberg (PvdD):

Voorzitter. Voor de Partij voor de Dieren is er alle reden om het verzoek van mevrouw Beckerman volop te steunen, dus steun.

Mevrouw Koekkoek (Volt):

Van harte steun voor het verzoek.

De heer Eerdmans (JA21):

Steun.

De heer Omtzigt (Lid Omtzigt):

Van harte steun, voorzitter. Het kan toch niet zo zijn dat we in de verkiezingstijd overal debatten gaan organiseren over dingen die we leuk vinden en dat we over de allerbelangrijkste dingen, namelijk over het toeslagenschandaal en over Groningen, niet in discussie kunnen met de minister-president? Ik vind dat dat echt vrij bizar aan het worden is.

De heer Van Baarle (DENK):

Voorzitter. Dit is een belangrijk onderwerp, maar volgens ons kan het sneller in de commissie. Dat vindt mevrouw Den Haan ook.

Mevrouw Maeijer (PVV):

Steun, voorzitter. Het kabinet duikt en dat kan niet.

De heer Nijboer (PvdA):

Voorzitter. De PvdA hecht echt aan een zorgvuldige behandeling van de parlementaire enquêtecommissie, maar mevrouw Beckerman doet een ander verzoek, namelijk om de noden in Groningen nu op korte termijn in de Kamer te bespreken. Daar is echt alle reden toe, zeker omdat de minister-president het een beetje weg probeert te moffelen en te wriemelen. Daar gaan we niet mee akkoord.

De voorzitter:

Dus u steunt het verzoek.

De heer Nijboer (PvdA):

Dus ik steun het verzoek, mede namens GroenLinks.

De heer Ceder (ChristenUnie):

Voorzitter. Wij hebben een eerder voorstel van mevrouw Leijten gesteund. Wij vinden dat we dit proces zorgvuldig moeten voeren. Daarnaast zijn er gisteren ook wat vragen beantwoord, ook over dit punt. Voor nu dus geen steun, omdat we al een ander proces volgen.

De voorzitter:

Er is geen steun van een meerderheid voor het verzoek.

Mevrouw Beckerman (SP):

Nee, voorzitter, maar wel van meer dan 30 leden. Daarom zet ik het graag op de lijst, want wat hier gesteld wordt, klopt niet helemaal. We kunnen nu wel stappen zetten, we kunnen de landsadvocaat nu terugtrekken, we kunnen alle door de Staat aangespannen hogerberoepszaken intrekken en we kunnen die juridificering stoppen.

De voorzitter:

We zetten het op de lijst.

Mevrouw Beckerman (SP):

Er zijn heel veel stappen die noodzakelijk zijn voor Groningers. Daarom wil ik echt graag dat dertigledendebat.

De voorzitter:

Dank u wel.

Mevrouw Mutluer, PvdA.

Mevrouw Mutluer (PvdA):

Dank u wel, voorzitter. Vorige week kwam er een snoeihard rapport uit van de OVV. In de aanloop naar de dood van Peter R. de Vries, Derk Wiersum en ook Redouan B. zijn grove fouten gemaakt. Mijn medeleven gaat uit naar de nabestaanden. Ik wil graag een debat met de minister van Justitie en Veiligheid over de veiligheid van bedreigde personen op dit moment, maar ook van kroongetuigen en hun familieleden, temeer omdat door het OM en de politie uitlatingen zijn gedaan en omdat de minister enkele weken de tijd neemt om met een beleidsreactie te komen. Ik maak me zorgen en ik wil tussen nu en twee weken een debat over de veiligheid van deze mensen op dit moment. Na de beleidsreactie komt er nog een apart debat; dat staat hier los van.

De heer Van Baarle (DENK):

Steun, mede namens mevrouw Den Haan.

De heer Sneller (D66):

Voorzitter. Ik snap de zorgen van collega Mutluer heel goed, maar we hebben al een debat ingepland. Laten we het kabinet ook vooral oproepen om snel met die kabinetsreactie te komen, zodat we dat debat kunnen voeren.

Mevrouw Michon-Derkzen (VVD):

Ik ben het eens met de woorden van de heer Sneller. Ik zou ook aan mevrouw Mutluer willen vragen om die termen als "het gaat nu niet goed met het beschermen van personen" … Dat zijn echt hele grote woorden die volgens mij geen recht doen aan de werkelijkheid.

Mevrouw Kuik (CDA):

Voorzitter. Ik wil dit allemaal behandelen bij het debat dat al gepland staat.

De heer Van der Lee (GroenLinks):

Namens GroenLinks, maar ook namens de Partij voor de Dieren, steun ik het verzoek.

De voorzitter:

Er is geen meerderheid. O, sorry, mevrouw Beckerman. Gaat uw gang.

Mevrouw Beckerman (SP):

Steun.

De voorzitter:

En de heer Eerdmans.

De heer Eerdmans (JA21):

Ik zeg het niet heel vaak, maar ik denk dat dit nou net wel een verzoek is dat tempo verdient en dat het dus ook haast heeft om dit in te plannen, gelet op het belang van de aanvraag.

De voorzitter:

Er is geen meerderheid. Er is wel eerder een debat aangevraagd over het rapport van de Onderzoeksraad.

Mevrouw Mutluer (PvdA):

Dat snap ik, voorzitter. Volgens mij heb ik mijn zorgen over de veiligheid al geuit. In dat geval verzoek ik de minister, via u, om binnen een week met een brief te komen over de veiligheid en in hoeverre die geborgd is.

De voorzitter:

Dank u wel. We zullen dit doorgeleiden naar de regering. De standaardtijd is eigenlijk drie weken. Ik wil de leden vragen om die ook iets meer in acht te nemen, behalve als er echt een gerechtvaardigde reden is natuurlijk.

Mevrouw Tielen, VVD.

Mevrouw Tielen (VVD):

Ja, maar in de hoedanigheid van voorzitter van de vaste Kamercommissie voor Financiën. Het mooie van regels is dat ze houvast bieden, maar dat je soms ook een uitzondering kunt maken om die regels nog eens te bevestigen. Daarom wil ik hier voor één keertje namens de vaste Kamercommissie vragen of bij het plenaire debat over de hersteloperatie kinderopvangtoeslag dat voor vandaag gepland staat, en dat eigenlijk een samenvoeging is van een commissiedebat en een debat, alle woordvoerders dezelfde spreektijd mogen hebben. Ik wil de Kamer voor één keertje om steun vragen voor die uitzondering.

De voorzitter:

Ik kijk of er steun is voor deze uitzondering. Ik zie dat dat het geval is. Een Kamermeerderheid kan daar inderdaad van afwijken. Dan gaan we dat zo doen. Alle leden hebben straks vijf minuten. Dan geef ik het woord aan de heer Wassenberg.

De heer Wassenberg (PvdD):

Dank, voorzitter. Ik neem dit even over van collega Van Esch, die nu verhinderd is. Morgen is er een commissiedebat in aanloop naar de Milieuraad van volgende week. Ik zou graag een vooraankondiging willen doen voor een tweeminutendebat deze week. Er hoeft wat ons betreft deze week niet gestemd te worden; dat kan gewoon volgende week dinsdag.

De voorzitter:

Ja. Ik kijk even of dat gesteund wordt. Dat is het geval. Dan gaan we daar rekening mee houden. Waarvoor dank.

Mevrouw Van der Werf, D66.

Mevrouw Van der Werf (D66):

Voorzitter. Het kwam vandaag al even aan de orde in het vragenuur: Oost-Nederland krijgt veel te weinig agenten en de Randstad juist relatief veel. Na het vragenuur blijven er nog veel vragen onbeantwoord over hoe dit model nu wordt toegepast, wanneer er nou precies van afgeweken is, waarom ervan afgeweken is en hoeveel meer agenten Oost-Nederland zou hebben gehad als die verdeelsleutel wel was toegepast. Dit gaat om fundamentele vragen over het verdelen van de politiecapaciteit. Daar wil ik graag een groot debat over voeren met de minister van Justitie en Veiligheid.

Mevrouw Mutluer (PvdA):

De antwoorden van de minister waren voor ons ook onbevredigend, dus wij steunen deze debataanvraag.

De heer Van Baarle (DENK):

Voorzitter, uiteraard steun voor deze debataanvraag. In aanloop naar dit debat zouden wij graag diepgaande informatie van de regering willen over hoe het mogelijk is dat migratieachtergrond in het model terecht is gekomen. Welke redenen waren er daarvoor? Welke omstandigheden? In hoeverre wordt dit nu nog toegepast? Is dit in lijn met onze wetgeving, die zegt dat iedereen gelijkwaardig behandeld moet worden?

Mevrouw Beckerman (SP):

Wij steunen het verzoek en willen daarbij ook het privatiseren van politietaken agenderen.

De heer Eerdmans (JA21):

Steun voor het verzoek, voorzitter, mede namens Van Haga.

Mevrouw Michon-Derkzen (VVD):

We hebben net het vragenuurtje gehad. Het is terecht dat we voor genoeg agenten in Oost-Nederland moeten zorgen. We hebben een commissiedebat op 19 april. Volgens mij is dat een gelegenheid om het erover te hebben, temeer daar de minister heeft toegezegd dat we daarvoor nog een brief ontvangen die nader op deze inhoud zal ingaan.

De heer Omtzigt (Lid Omtzigt):

Voorzitter, van harte steun. Het is echt duidelijk dat de regionale spreiding van heel veel zaken niet goed geregeld is. Politie is er daar een van. Ik wil in die brief dus ook graag lezen wat de minister een redelijke manier vindt om dit de komende twee maanden recht te zetten. Die informatie zou ik dan — drie weken moest het zijn, toch? — graag binnen drie weken hier hebben.

De voorzitter:

Dat wordt gewaardeerd. De heer Van der Lee, GroenLinks.

De heer Van der Lee (GroenLinks):

Steun voor het verzoek.

Mevrouw Kuik (CDA):

Voorzitter. We hebben net de mondelinge vragen gehad. De minister heeft een aantal dingen toegezegd. Dat wil ik graag bespreken in het eerstvolgende commissiedebat over de politie. Dus we willen zeker een debat, maar dat kan volgens mij bij het allereerste moment, en dat is het commissiedebat Politie.

De heer Ceder (ChristenUnie):

Ik sluit me aan bij het CDA. We hebben het net in het mondelinge vragenuur precies over dit onderwerp gehad.

De heer Wassenberg (PvdD):

Voorzitter, ik steun het verzoek voor een plenair debat. Mocht het eerder, en naar volle tevredenheid, kunnen worden behandeld bij het commissiedebat over de politie, dan kan het altijd nog worden ingetrokken, maar vooralsnog steun ik het debatverzoek.

De voorzitter:

Er is geen meerderheid voor uw verzoek, mevrouw Van der Werf. Het informatieverzoek geleiden we door.

Mevrouw Van der Werf (D66):

Dan ga ik voor optie b, namelijk een dertigledendebat, want daarvoor heb ik steun gehoord.

De voorzitter:

Ja, dat is populair op dit moment. We gaan het op de lijst zetten.

Mevrouw Van der Werf (D66):

Dank.

De voorzitter:

Ik dank u zeer.

Dan geef ik het woord aan de heer Van der Lee van GroenLinks.

De heer Van der Lee (GroenLinks):

Dank u wel, voorzitter. Gisteren heeft de FNV een rapport gepubliceerd over een onderzoek dat ze heeft gedaan naar de ontwikkeling van de winsten en de lonen in de afgelopen twaalf jaar bij de tien grootste beursgenoteerde ondernemingen in Nederland. Daar zit nogal een verschil tussen. In de procedurevergadering heeft de commissie voor Sociale Zaken op mijn verzoek en dat van de PvdA besloten om een rondetafel te organiseren, onder andere met deze bedrijven. Het lijkt me verstandig om daarna een debat te voeren met de minister van Sociale Zaken. Dat vraag ik bij dezen aan.

De voorzitter:

Dank u wel. Ik kijk of daar steun voor is van de collega's.

Mevrouw Palland (CDA):

Voorzitter. Ik kwam de heer Van der Lee al op de gang tegen en rende snel naar de procedurevergadering toe. Het rondetafelgesprek is toegekend. Het lijkt mij ook zeer interessant, maar ik zou dat eerst willen afwachten. Het lijkt me dat we dit goed bij een commissiedebat kunnen betrekken. Wellicht komen we dan tot de conclusie dat we het echt plenair moeten doen, maar ik zou dus eerst het rondetafelgesprek willen afwachten.

De heer Smals (VVD):

Voorzitter. Voor mij geldt min of meer hetzelfde. Er is op 31 mei een commissiedebat. Het zou best kunnen dat dit de snelste manier is om erover te spreken. Dat lijkt mij het beste.

Mevrouw Den Haan (Fractie Den Haan):

Steun voor dit verzoek, ook namens DENK.

Mevrouw Kathmann (PvdA):

Een rondetafel kan niet worden vergeleken met een commissiedebat. Deze scheefgroei moet gewoon stoppen. Het lijkt me heel belangrijk dat we het daar als Tweede Kamer zo snel mogelijk over hebben, dus van harte steun.

Mevrouw Van Beukering-Huijbregts (D66):

Voorzitter. Ik heb helemaal niet gehoord dat het vergeleken wordt. Er wordt alleen een volgordelijkheid afgesproken. Ik denk dat dit een heel goede lijn is: eerst het rondetafelgesprek en dan even bekijken wat daaruit komt. Of het dan een commissiedebat of een plenair debat moet worden, laat ik nu even in het midden. Dus geen steun voor een debat.

De heer Ceder (ChristenUnie):

Voorzitter. Ik kan me aansluiten bij de woorden van D66 van zojuist.

Mevrouw Beckerman (SP):

Steun.

De heer Léon de Jong (PVV):

Steun voor het verzoek.

De voorzitter:

Er is geen meerderheid voor uw verzoek, meneer Van der Lee.

De heer Van der Lee (GroenLinks):

U voelt het aankomen, denk ik: ik zet het voor de zekerheid toch op de dertigledenlijst. Mocht dat na de rondetafel in een meerderheidsdebat kunnen worden omgezet, dan kom ik daar natuurlijk op terug. Maar ik houd het nu toch even op een dertigledendebat. Dank u.

De voorzitter:

Dat gaan we doen.

Dan geef ik het woord aan de heer Eerdmans, JA21.

De heer Eerdmans (JA21):

Voorzitter, dank u wel. De spreidingswet, die ook wel "dwangwet" wordt genoemd, is onderweg. Daar is overleg over gaande in de provincies; er wordt over gepraat. Burgemeester Jos Wienen van Haarlem heeft vanuit de veiligheidsregio Kennemerland gezegd: gedwongen onteigening van particuliere panden valt niet uit te sluiten. Dat is een dag later ook nog eens bevestigd door een wethouder in Beverwijk. Wij zijn heel benieuwd hoe dit zit. Morgen hebben we een commissiedebat over de JBZ-Raad asiel. Mijn vraag is eigenlijk heel eenvoudig: kunnen we vandaag nog een brief van de staatssecretaris ontvangen over de vraag a in hoeverre hij hiervan op de hoogte is, b of dit klopt en c hoe we dit kunnen voorkomen?

De voorzitter:

Dank u wel. U vraagt dus niet om een apart debat.

De heer Eerdmans (JA21):

Ja, ik vraag dus niet om een debat, maar gewoon om een brief.

De voorzitter:

Vindt u het goed dat wij dat doorgeleiden? Dat is het geval. U hoeft daar eigenlijk geen toestemming voor te hebben, maar het is nog wel even goed om dit te horen. We zullen het doorgeleiden, meneer Eerdmans.

Dan geef ik het woord aan mevrouw Teunissen of de heer Wassenberg voor een verzoek namens de Partij voor de Dieren.

De heer Wassenberg (PvdD):

Voorzitter. Ik mag vandaag alle vooraankondigingen namens onze fractie doen. Ik weet niet of dat een beloning of een straf is. Vanavond is er een commissiedebat over de Raad Buitenlandse Zaken Handel. Daar zou ik deze week graag een tweeminutendebat over willen, ook met stemmingen. Dan zijn we nog op tijd om de minister met een boodschap op pad te sturen.

De voorzitter:

Is daar bezwaar tegen? Dat is niet het geval. Dan gaan we ons daarop voorbereiden. Dank voor de vooraankondiging.

Tot slot geef ik het woord aan mevrouw Kuiken van de PvdA.

Mevrouw Kuiken (PvdA):

Voorzitter. Het Sociaal en Cultureel Planbureau heeft een belangrijk onderzoek gepresenteerd waarin het aantoont dat de ongelijkheid nog hardnekkiger en groeiender is dan wij al dachten. Dat gaat niet alleen over hoeveel inkomen je hebt, maar ook over wat je opleiding is, waar je vandaan komt en wie je bent. Dat vraagt dus echt om een fundamenteel andere aanpak, en om een visie en een toekomstbeeld. Omdat het zo veel elementen van het leven en welzijn van mensen bevat, zou ik heel graag, en dat hoeft echt niet voor de verkiezingen, een fundamenteel hoofdlijnendebat willen voeren over dit onderzoek, dit rapport, met de minister-president, de minister van Financiën en de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

De heer Van der Lee (GroenLinks):

Het spreekt voor zich dat GroenLinks dit van harte ondersteunt.

De heer Bontenbal (CDA):

Voorzitter, wij hebben het rapport ook met interesse gezien. Wij vinden het heel belangrijk om hier inderdaad een debat over te hebben. Wij steunen dit verzoek.

De heer Van Baarle (DENK):

Voorzitter, van harte steun voor dit verzoek. Ik zou ook graag aan het kabinet willen vragen om alvorens het debat gepland wordt met een brief te komen over de uitvoering van de motie-Van Baarle, waarin de regering verzocht wordt om overkoepelend, interdepartementaal beleid te voeren om de ongelijkheid in de samenleving tegen te gaan. Dat zou ik er graag bij betrekken. Mevrouw Den Haan steunt het debat ook.

Mevrouw Beckerman (SP):

Ik steun het ook.

De heer Omtzigt (Lid Omtzigt):

Van harte steun voor dit debat. Ook een zorgvuldige kabinetsreactie. Dat hangt niet op een week in dezen, zeg ik er maar bij. Inclusief de aanbevelingen die het Sociaal en Cultureel Planbureau doet. Ik zou het Sociaal en Cultureel Planbureau ook een keer willen spreken. En ik zou eigenlijk het verzoek willen toevoegen om dit nu alvast bijvoorbeeld in de eerste week na het zomerreces te plannen — dat is een rustige periode, want dan is de begroting ingediend en wordt die gedrukt — zodat het debat niet helemaal onderaan de lijst komt en we er pas over anderhalf jaar over spreken.

Mevrouw Koekkoek (Volt):

Zeker steun voor het verzoek.

De heer Wassenberg (PvdD):

Steun.

Mevrouw Van Beukering-Huijbregts (D66):

Voorzitter, ik steun eigenlijk het verzoek om eerst om een kabinetsreactie te vragen. Op basis van de kabinetsreactie kunnen we ook kijken hoe snel we het kunnen gaan inplannen. Er wordt hier al een voorschotje genomen op wanneer dat zou moeten zijn. Wat mij betreft was het verzoek van de heer Omtzigt om een kabinetsreactie te vragen heel valide. Dat steun ik.

De voorzitter:

Maar nog geen debat?

Mevrouw Van Beukering-Huijbregts (D66):

Nu nog even geen debat. Even de kabinetsreactie afwachten. Daar moet ook zorgvuldig mee omgegaan worden.

De heer Smals (VVD):

Voorzitter, eerst een reactie van het kabinet en dan kunnen we daarna kijken met wie we dat debat dan doen, wanneer en op welke manier et cetera, et cetera. Maar eerst een reactie.

De voorzitter:

Er is geen meerderheid voor uw verzoek. Wel voor een kabinetsreactie, maar dat is logisch in dit geval.

Mevrouw Kuiken (PvdA):

Voorzitter, we hebben al een verzoek uitstaan om een rondetafelgesprek te organiseren met het Sociaal en Cultureel Planbureau. Ik vind het buitengewoon teleurstellend dat D66 en VVD niet nu al kunnen aangeven dat ze dit belangwekkende onderwerp willen agenderen. Het gaat over ongelijkheid in ons hele land en tussen allerlei mensen. Ik doe een heel net verzoek. Maar goed, ik kom terug.

Dank u wel.

De voorzitter:

Dank u wel.

Mevrouw Kuiken (PvdA):

Ik sta wel achter een dertigledendebat.

De voorzitter:

Ja, dat gaan we op de lijst zetten. Daarmee zijn we aan het einde gekomen van deze regeling van werkzaamheden. Ik schors de vergadering voor een enkel moment, zodat we daarna kunnen starten met het debat over de planning van de Belastingdienst inzake de afhandeling van de toeslagenaffaire.

De voorzitter:

Aan de orde is het debat over de planning van de Belastingdienst inzake de afhandeling van de toeslagenaffaire. Ik heet de staatssecretaris van Financiën van harte welkom, evenals de woordvoerders. Ook een speciaal welkom aan de mensen op de publieke tribune. Fijn dat u dit debat volgt, hoe moeilijk dat, zo kan ik mij voorstellen, voor u ook zal zijn. Maar fijn dat u er vandaag bij bent.

Er zijn twaalf woordvoerders die zich hebben aangemeld voor dit debat. We hebben afgesproken dat de spreektijd wordt uitgebreid naar vijf minuten. Als eerste spreker geef ik het woord aan de heer Azarkan van DENK. Ik stel aan de leden voor: vier vragen of opmerkingen aan elkaar en zes aan de staatssecretaris. Maar als er echt wat doorgevraagd moet worden, ben ik daar ook wat flexibel in. Het woord is aan de heer Azarkan van DENK.

De heer Azarkan (DENK):

Dank u wel, voorzitter. 4 juli 2019 was een memorabele dag. Ik weet nog, we zaten in de Thorbeckezaal en staatssecretaris Menno Snel erkende voor het eerst namens het kabinet dat tienduizenden ouders en hun kinderen ten onrechte als fraudeur werden bestempeld. Hij zei letterlijk: "Wij zijn uit die tunnel gekomen". Maar wat zat er een ellende in die tunnel. Maar dat leidde bij veel ouders die ook vandaag hier aanwezig zijn, tot een opluchting. Eindelijk erkenning na al die jaren van strijd. Eindelijk misschien hun leven terug. Eindelijk weg uit die hel. Eindelijk ook hun kinderen terug. Het heeft nog wel een jaar geduurd voordat we in juli 2020 de wet uitvoering herstelorganisatie toeslagen aannamen. Op 17 december 2020 kwam het rapport Ongekend onrecht uit. Met alle politieke fracties hebben we eensgezind besloten om de ouders en kinderen die ten onrechte opgejaagd werden en voor wie het leven in een hel was veranderd, zoals de minister-president zei, te compenseren.

De minister-president gebruikte grote woorden. Hij sprak over een zwarte bladzijde in de geschiedenis van de Nederlandse overheid, over een smet op zijn tien jaar ministerschap, over hoe tienduizenden ouders en kinderen hun leven in de afgelopen tien jaar hebben zien veranderen in een moeras van ellende. Genoegdoening voor de ouders zou de hoogste prioriteit hebben.

Ik had de hoop dat de woorden van de minister-president betekenis hadden, dat ze waar zouden zijn. Ik had de hoop dat de minister-president zich zou willen inzetten om tot een oplossing te komen. Hij sprak over de menselijke maat. Het moest ruimhartig. Mensen mochten nooit meer op deze wijze tussen de wielen van de Staat terechtkomen. En noem mij naïef, en noem de ouders en de kinderen naïef, maar we dachten serieus dat die praatjes zouden kloppen, dat hij er iets aan zou doen.

Maar vandaag spreken we over de planning. Het belangrijkste onderdeel van die planning voor de meest zwaar gedupeerden is de Commissie Werkelijke Schade. Want dat is het loket waar je naartoe moet als het basisbedrag, wat ik echt een fooitje noem, van 25% niet genoeg is. Niemand hier in de zaal en niemand in Nederland zou accepteren dat hij 25% schadevergoeding krijgt als zijn leven tot een hel is gemaakt. Zo kun je dat niet afkopen. Of, zoals een ouder zei: "Wat is een kwart van mijn leven waard? Wat is het leven van mijn kinderen waard?" Hoe compenseer je iemand wiens kinderen zijn afgepakt? Hoe compenseer je het als je huis is afgepakt, als je je baan verloren hebt, als je je opleiding hebt moeten stoppen, als je je kinderen niet naar een verjaardagsfeest hebt kunnen sturen, als je kinderen geen normale jeugd hebben gehad? Hoe compenseer je twaalf jaar vernedering door de Staat?

Voorzitter. Vanaf het begin hebben collega's en ik gewaarschuwd voor de capaciteit. Er zijn moties ingediend, in juni en juli 2021. Die moties zijn met algemene stemmen aangenomen. Er werd gezegd: zorg voor voldoende capaciteit. En bij elk debat dat we hadden en bij elk commissiedebat gaf de staatssecretaris aan: ik ga opschalen; dat gaat lukken.

Voorzitter. Gisteren hadden wij een gesprek met de nieuwe voorzitter van de Commissie Werkelijke Schade. Ik ben zelden zo teleurgesteld geweest. En ik niet alleen, want ik zag het bij de collega's ook: collega Van Dijk, collega Paul, collega Kat, collega Van der Plas, collega Omtzigt. Ik weet niet wat we de afgelopen drie jaar aan het doen waren. Waar waren we beland? De nieuwe voorzitter zei: ik tref een organisatie aan die niet functioneert. Dat is in lijn met wat al die ouders al zeiden: het duurt te lang en het functioneert niet. We zitten al bijna drie jaar in de uitvoering. Wat vindt de staatssecretaris daarvan? Waarom heeft ze niet opgeschaald? Waarom heeft ze de moties van de Kamer niet uitgevoerd? Is deze staatssecretaris in control? Waar is ze in hemelsnaam mee bezig? En waarvoor zitten wij hier als Kamer? Zijn wij nou een soort Piet Snot? Zitten we er voor saus bij? Wat is de bedoeling als we met algemene stemmen moties aannemen en bij elk debat om capaciteit vragen?

Voorzitter. Er gaat veel fout. Er zijn duizenden bezwaarschriften. Mensen gaan in beroep. Toezeggingen worden niet nagekomen. We hebben straks een hersteloperatie nodig om het werk van de UHT recht te zetten. Dat is echt een hele trieste constatering.

Ik wil nog onderstrepen dat ik buitengewoon teleurgesteld ben dat Rutte al die ouders in de steek heeft gelaten: de moeders Kristie, Rahma, Bernadette, Janet, Najat, Maria, Nasima, Sarah, en al die ouders die hij de belofte heeft gedaan dat hij erbij betrokken zou zijn. "Genoegdoening voor de getroffen ouders heeft de hoogste prioriteit", zei hij. Waar blijkt dat uit? Waar is hij eigenlijk? Zit hij vanavond bij Vandaag Inside? Is hij bezig met politieke campagnes? Of zit hij er voor die ouders? Het is echt een schande. Ik zal om die reden ook een motie van teleurstelling indienen tegen de minister-president.

Dank.

Mevrouw Leijten (SP):

We hebben maar één leven en in dat ene leven kom je altijd tijd tekort. Op het moment dat je jong bent, denk je: nu gebeurt het. Op het moment dat je een gezin sticht en kinderen krijgt, denk je: nu gebeurt het. Je moet de ballen in de lucht houden, carrière maken en je kinderen geven wat ze nodig hebben. En dan gebeurt het. De Belastingdienst komt langs. Er wordt een fout gemaakt en je kan niets herstellen. Het duurt jaren voordat er erkenning komt, voordat je durft te spreken; jaren die niet meer terugkomen.

Zo overkwam het ook Gwendolyne. Op 8 juli 2019, voordat Menno Snel aftrad, voordat de ouders actie gingen voeren en zwartgelakte dossiers kregen, voordat Donner begon, voordat het kabinet aftrad, voordat de POK kwam, voor, voor, voor, won Gwendolyne haar zaak tegen de Belastingdienst. De Belastingdienst zei: zij is ook slachtoffer van CAF. Als klant van een kinderopvang was zij als fraudeur aangepakt; een jonge moeder, het eerste kind, vier jaar geleden. En weet u? Op 25 april mag ze naar de Raad van State, want de Belastingdienst gaat nog steeds in hoger beroep. Ze heeft wel gewonnen, maar ze heeft niet gewonnen. Inmiddels is Gwendolyne afgestudeerd. Ze heeft een mooie baan, ze heeft een nieuwe partner en gelukkig een nieuw kindje. Ze vraagt liever geen kinderopvangtoeslag meer aan. Maar ze kan niet door. Ze sleept de Belastingdienst aan haar voet met zich mee en ze zit gevangen.

Of neem Tamara. Zij zegt: "Ik ben wel gecompenseerd. Ik ben helemaal klaar. Er gaan allemaal geruchten over mij in Rotterdam dat ik drie ton zou hebben gekregen." Ze lacht het allemaal weg, want het is niet waar. Was het maar waar, zei ze. Ze zei: "Maar ik ben niet klaar. Nu weer gezeik met de kindregeling. Weer enveloppen." Een goede vriendin van haar zegt dat die stoere vrouw — echt een stoere vrouw, voorzitter, u zou haar moeten zien — elke keer een heel klein meisje wordt als de Belastingdienst komt. Ze zegt: "Ik zat daar bij de Commissie Werkelijke Schade. Het is alsof ik als een gewond dier, als een prooi opnieuw in het hol word getrokken van degene die me heeft aangevallen." Zelfs de wifi is van de Belastingdienst! En wat nou onafhankelijk? De Belastingdienst beslist. Ja, we noemen het nu "UHT", want we zijn in een moeras beland van afkortingen, processen en procedures waar gedupeerden in moeten passen. Er is geen enkel vermogen bij die hele organisatie, of in ieder geval bij de top van die organisatie en zeker niet bij deze staatssecretaris, om te denken: hé, verhip, er is maar één leven; hoe zorgen we ervoor dat deze mensen zo snel mogelijk weer kunnen leven en weer verder kunnen met hun leven?

Het duurt te lang. Het duurt gewoon te lang. Pilots, aangenomen moties, beloftes, afgetreden kabinetten: het duurt te lang. Er is maar één leven, staatssecretaris. Alsof alles nog niet erg genoeg is, kost deze operatie inmiddels 5,8 miljard. Hoe dan? Hoe fucking dan? Er zijn 1.500 mensen in dienst en er wordt niet op tijd beslist. Gisteren vroeg ik het aan de UHT.

Mevrouw Leijten (SP):

Uitvoeringsorganisatie Herstel Toeslagen. De bingokaart, want het is gewoon de Belastingdienst. Een nieuwe directie, nieuw management, nieuwe glossy's. Hoe kan het dat u niet volgens de wet werkt? De wet zegt dat u binnen een halfjaar een besluit moet nemen als iemand zich meldt. "Ja, dat hebben we al gezegd voordat de wet werd aangenomen. We gaan niet volgens de wet werken." Pardon? Nemen wij hier wetten aan om die vervolgens niet te laten uitvoeren? Accepteren wij dit? Ik kijk even naar de collega's. De staatssecretaris accepteert het. Moeten wij dat wel doen?

De SP zegt van het begin af aan: haal de Belastingdienst eruit als het gaat om de eindbeslissing. Zij deden het fout; zij moeten nu niet de beslissing nemen over hoe te herstellen. Laat die hele UHT van de Belastingdienst een fabriek voor dossiers worden, want je hebt dossiers nodig om te weten wat er misging en waarom iemand als fraudeur werd bestempeld. Zorg ervoor dat die 1.500 mensen, die nu in dienst zijn, worden verdeeld over regio's. Maak afspraken met gemeentes. Laat ze sporthallen, het beste stadhuis en de mooiste plekken afhuren. Kastelen, wat mij betreft! Nodig mensen uit aan tafel en laat ze meenemen wie ze mee willen nemen: hun advocaat of hun buurvrouw. Ga gewoon aan tafel zitten en maak die afspraak. Hanteer de eendagsprocedure. Die is ook weleens de wasstraat genoemd, het supermarktmodel. Iedereen zit dan aan tafel. De ouders moeten aan tafel zitten. Neem dan een besluit. Dit is geen helder inzicht van de SP. Dit voorstel is gemaakt door mensen die werken bij Binnenlandse Zaken en bij de Belastingdienst. Het is twee jaar geleden aangenomen in deze Kamer, met 150 stemmen vóór en 0 tegen. In alle pilots, in alle herijkingen, in al dat geneuzel waar heel veel geld voor is, heeft niemand onderzocht hoe we dit kunnen doen zonder dat de Belastingdienst de touwtjes in handen heeft. Het wordt tijd om dat wel te doen.

Mevrouw Leijten (SP):

Volgens mij moet je het gewoon doen. Je moet dus het besluit nemen dat de Belastingdienst niet meer de eindbeslissing neemt. Want of je nou een pilot met een vso hebt — dat is ook weer een afkorting, voorzitter — waar de dure landsadvocaat weer op binnenloopt, of je nou de Commissie Werkelijke Schade hebt: uiteindelijk beslist toch weer de UHT van de Belastingdienst. Het is dus allemaal nep. Je moet die weghalen.

Je moet het zo durven organiseren dat mensen die het dossier kunnen lezen, zeggen waarom iemand is aangepakt, bijvoorbeeld omdat iemand onderdeel was van CAF, omdat het een uitworp was of omdat iemand geen stukken had gestuurd. Het gaat om allemaal van dat soort zaken. Die mensen kunnen zeggen waarom en voor hoeveel jaren iemand is benadeeld. Ze kunnen zeggen welke schade daaruit volgt. Er kan aangegeven worden welke andere schade er is. Dat wordt dan één beschikking en daar kan dan een handtekening onder. Als iemand het er niet mee eens is, mag die altijd nog naar de rechter. Maar het is dan klaar, in een ochtend of in een dag. Als iemand zegt dat hij niet wil dat er in zijn dossier wordt gekeken, dan zeg je: oké, wat vind je dan zelf redelijk? Je schikt de zaak dan.

We zijn bezig met pilots over Huizen van het Recht, waarbij alles in de buurt gebeurt: mediation, schikkingen et cetera. Doe het op die manier. Vraag de GGD om mee te kijken. Die heeft op een hele snelle manier — we wilden het weleens sneller — de vaccinatie op gang gekregen. Maar je moet wel gaan denken in een crisisstructuur. Die hele structuur van de UHT mag dus weg. De mensen die er werken, zetten we wel in binnen de crisisorganisatie.

Mevrouw Kat (D66):

Dank u wel, voorzitter. Het ouderpanel maakt zich zorgen over veel zaken, zoals vertragingen, stroperigheid en het systeemdenken. Wij delen die zorgen. D66 heeft maar één doel voor ogen: recht doen aan de getroffen gezinnen. We spreken vandaag inmiddels op basis van de dertiende voortgangsrapportage. In de stukken wordt gesproken over "het vierde kwartaal van 2022", maar het is toch echt de dertiende voortgangsrapportage. Ik baseer me vooral op de gesprekken die ik voer met verschillende gezinnen, oudercollectieven, gemeenten, maar ook met schuldhulpverleners en met de ambtenaren bij het ministerie.

Voorzitter. Ik ben ervan overtuigd dat de hersteloperatie alleen succesvol kan zijn als ouders en kinderen zich gehoord en gezien voelen in hun behoefte om een nieuwe start te kunnen maken. Wij als Kamerleden dragen daaraan bij door zorgen serieus te nemen, door de voortgang van het herstel scherp te volgen en door telkens weer de vraag te stellen of het anders kan, of het anders zou moeten, hoe we kunnen verbeteren en versnellen, en hoe we de belangen van ouders en kinderen beter kunnen beschermen. Daarom richt ik me vandaag op een aantal onderwerpen: de kindregeling, de ondersteuning van ouders die naar het buitenland zijn gevlucht, en de pilots met de vaststellingsovereenkomsten.

Voorzitter. Eindelijk krijgen de kinderen van gedupeerden het steuntje in de rug waar ze al lang op zitten te wachten. Ze moeten de mogelijkheid krijgen om de regie over hun eigen leven weer op te pakken. Maar voor sommigen is dat steuntje niet genoeg. Afgelopen december is er een motie aangenomen om samen met gemeenten een beter schuldhulpverleningsaanbod te ontwikkelen voor jongeren en jongvolwassenen die te maken hebben met problematische schulden. De staatssecretaris geeft aan dat het in sommige gemeenten al geregeld is en dat zij op andere plekken nog in gesprek is. Maar wanneer is het voor alle kinderen geregeld? Het is de schuld van de overheid dat deze kinderen niet zorgeloos hebben kunnen opgroeien. Daarvoor moet de staatssecretaris echt aan de slag. Het ouderpanel vraagt ook extra aandacht voor huisvesting en opleiding. Is de brede ondersteuning vanuit de gemeente hiervoor ingericht? Of is er meer nodig?

Voorzitter. Dan de ouders in het buitenland. Zij worden nog steeds minder goed geholpen dan ouders in Nederland. De heer Azarkan heeft daar heel vaak aandacht voor gevraagd. Als je in Nederland opeens €30.000 krijgt, word je normaal gesproken gekort op je bijstandsuitkering, maar dat hebben we nu geregeld. Maar dat werkt precies hetzelfde in België, Duitsland en alle andere landen waar gedupeerde gezinnen wonen. Kan de staatssecretaris hier niet op z'n minst met België afspraken over maken, om die Catshuisregeling niet door te laten werken in hun bijstandsuitkering? Over de deurwaarders zegt de staatssecretaris: die kan ik in het buitenland niet tegenhouden. Maar hoe gaat de staatssecretaris er dan voor zorgen dat ouders in het buitenland toch beter beschermd worden? Kunnen zij bijvoorbeeld voorrang krijgen bij banken in Nederland, bij het loket?

Voorzitter. Dan de proef met de vaststellingsovereenkomsten, ook wel de vso's genoemd. De huidige vso-proef is met vijftien deelnemers te klein om daadwerkelijke conclusies te trekken, en loopt vast. Toch zien partijen, zoals de Nederlandse orde van advocaten, veel potentie. De Commissie Werkelijke Schade gaf gisteren echter aan dat het, kort gezegd, nu al piept en kraakt, terwijl de grote caseload nog op gang moet komen. Met een vso zou aanvullende werkelijke schade vastgesteld kunnen worden zonder de procedure van de CWS, met alle bewijslast die daarbij komt kijken. Ik vind het goed dat de staatssecretaris de proef uit wil breiden — ze gaat naar 50 deelnemers — maar toch vind ik het wat weinig om straks echt een goed beeld te hebben. Daarom vraag ik de staatssecretaris: kunnen we niet beter aansluiten bij de aanbevelingen van de Nederlandse orde van advocaten en opschalen naar 100 deelnemers, waaruit vervolgens een matrix zal komen met de schadeposten? Aan de hand van deze evaluatie kan vervolgens het proces definitief ingericht worden, maar dan met ouders.

Dank u wel, voorzitter.

Mevrouw Kat (D66):

Iedere dag dat een ouder en een kind niet verder kunnen komen met een toekomstperspectief is een dag te veel. Daarom willen we ook inzetten op verbeteren en versnellen. 2030 is geen versnelling en ook geen verbetering. Met de huidige maatregelen, die ik lees in de voortgangsrapportage, wordt er gekeken naar 2027.

Mevrouw Kat (D66):

Dat is voor mij natuurlijk ook onwenselijk en onacceptabel; dat heb ik net aangegeven. Daarom vind ik dat we echt serieus moeten gaan kijken naar de aanbevelingen van de Nederlandse orde van advocaten. Die hebben aangegeven dat je echt kan zorgen voor verbetering en versnelling als je de voorstellen die zij doen goed implementeert. Dan kunnen de ouders dus eerder en sneller geholpen worden. Dat is wel een traject dat ik serieus onderzocht wil hebben.

Mevrouw Kat (D66):

Nou, dat gaat om een aantal kleinere aanbevelingen die de NOvA heeft aangegeven, zoals afspraken maken om beter dossiers te verstrekken, maar de grote systeemverandering die de NOvA voorstelt, doet de UHT op dit moment niet. Dat zijn dingen die ik net dus heb voorgesteld. Wat dat betreft, vind ik dat wel een gekozen route.

Mevrouw Kat (D66):

De Kinderombudsman en de Nationale ombudsman hebben vorige week in het gesprek met ons als Kamer aangegeven dat zij de aanbevelingen van de NOvA ondersteunen; dit zijn dus geen sprookjes. Zij willen dat die aanbevelingen serieus worden onderzocht en bekeken, om dat proces te verbeteren en versnellen.

Mevrouw Kat (D66):

Ik heb de nieuwe voorzitter gisteren ook gehoord. Dat was een ontluisterend gesprek. Zij zei: met de taken die wij toebedeeld gekregen hebben, kan ik op dit moment mijn werkzaamheden gewoon niet uitvoeren.

Mevrouw Kat (D66):

Maar zij heeft ook aangegeven dat zij graag met de staatssecretaris in gesprek wil. Zij zegt: zorg ervoor dat mijn opdracht heel helder is; kijk naar mijn instellingsbesluit en naar wat de CWS nodig heeft om die ouders en kinderen sneller te helpen. Dus zorg ervoor dat die opdracht helder is. De voorzitter zei: geef me ook de ruimte en de tijd om het vervolgens waar te maken. Dus ik zou hier met u naar willen kijken, want ik weet dat u zelf ook voorstellen heeft gedaan over de Commissie Werkelijke Schade.

Mevrouw Kat (D66):

De heer Azarkan. Op dit moment is er geen sprake van een goed functionerend CWS, dus ik ben het er compleet mee eens dat het anders moet.

Mevrouw Kat (D66):

Ik zeg richting de heer Azarkan dat het ook anders moet richting CWS. Ik denk dat het verstandig is dat we kijken naar het kader, dat we kijken naar die ondersteuning, dat we kijken naar eigenlijk transparante uitspraken, en eigenlijk naar een compleet andere manier van werken. Dat moeten we hier in de Kamer met elkaar gaan uitspreken. En we hebben met z'n allen voor die moties gestemd waar u het eerder over had.

Mevrouw Kat (D66):

Ik wil graag de aanbeveling van de NOvA onderzocht hebben. Dat is misschien eigenlijk toch wel een soort compleet nieuwe systeemverandering. Waar gaat dat vervolgens dan naartoe? Wij gaan dan werken met de Commissie Werkelijke Schade, én de mediation, én de pilot van de vso, dus alles in één. Aan de voorkant heb je dan een soort slow lane, een middle lane en een fast lane. Mensen met een beperkte schade moeten dan dus uiteindelijk snel geholpen worden. En vervolgens, als dat niet uitkomt, komen ze uiteindelijk bij de Commissie Werkelijke Schade, die dan wel een andere functieomschrijving heeft. Dat is het voorstel van de NOvA. Dat is ook het voorstel van de Kinderombudsman én van de Nationale ombudsman. Dat wil ik wel onderzocht hebben, om te kijken of we de beschikbare capaciteit die we nu met elkaar hebben, daarvoor kunnen gaan inzetten. Dat zou een verbetering én een versnelling zijn van de huidige procedure.

Mevrouw Kat (D66):

Ik hoorde geen vraag, voorzitter.

Mevrouw Kat (D66):

Ja, dat vind ik. Ik vind ook dat we op dít moment zelfs die vergewisplicht marginaal kunnen uitvoeren. En vervolgens moeten we in de wet verankeren dat die wordt afgeschaft.

Mevrouw Kat (D66):

Ik deel de mening. Want één: dat is ook in de wet verankerd. En twee: ik denk dat dit een heel goede zet is, in navolging van wat de heer Vijlbrief doet. Ik denk dat het heel goed is als we daarin met elkaar niet meer strijden richting de ouders.

Mevrouw Paul (VVD):

Dank, voorzitter. Dank aan de ouders en alle betrokkenen die de moeite hebben genomen om hiernaartoe te komen. Ik realiseer me dat het voor u moeilijk en pijnlijk is, keer op keer al deze debatten.

Ondanks alle inspanningen en goede bedoelingen stagneert de hersteloperatie enorm. Regelingen zijn te complex, termijnen worden niet gehaald en zaken worden te veel gejuridiseerd. Kortheidshalve sluit ik me graag aan bij de vorige spreker, die de staatssecretaris vroeg in te gaan op de verbetervoorstellen die zijn gedaan door de Nederlandse orde van advocaten en door de Kinderombudsman, gericht op verbetering en versnelling van de hersteloperatie. Aanvullend wil de VVD graag dat de staatssecretaris een aantal heel praktische knelpunten aanpakt. Doorbreek de bureaucratie door bevoegdheden lager in de organisatie neer te leggen en werk aan behoud van mensen bij UHT door goed werkgeverschap. Ik vroeg hier tijdens ons debat in september vorig jaar ook al aandacht voor en vraag dat opnieuw. Bied eerder een vast contract aan. Op dit moment heeft slechts 24% van de mensen een vast contract, las ik in de voortgangsrapportage. Dat zorgt ervoor dat de uitstroom nog steeds heel hoog is. Zorg voor goede begeleiding van nieuwe medewerkers en een mandaat om oplossingsgericht aan de slag te kunnen gaan. Dit zal de uitstroom tegengaan en goede mensen binden aan de organisatie.

Voorzitter. Nog een praktisch punt. Mede door het verouderde en complexe IT-landschap binnen de Belastingdienst kost het weken om een persoonlijk dossier samen te stellen. Van oud-UHT-medewerkers begrijp ik dat slimme technische ingrepen niet altijd worden omarmd. Waarom precies weet ik niet. Ik snap dat zaken als dataveiligheid en AVG een rol spelen, maar ook hier zeg ik: grijp elke kans op versnelling aan, ook technische slimmigheden. Is de staatssecretaris bereid dit te onderzoeken en hierover terugkoppeling te geven aan de Kamer? Ik hoop het van harte, want alleen opschaling van fte's, voor zover überhaupt mogelijk in deze lastige arbeidsmarkt, gaat niet leiden tot de zo gewenste doorbraak.

Voorzitter. Dan een hartenkreet, ook namens veel ouders die ik spreek. Laten we de lopende pilots met een vaststellingsovereenkomst en mediation alsjeblieft ruimhartig en voortvarend benaderen. Niet te veel mitsen en maren, maar bij positief resultaat doorpakken en breed uitrollen.

Tot slot een punt dat ik wel lastig vind om aan te zwengelen omdat het vaak gaat om mensen die in de problemen zitten, maar die aantoonbaar niet KOT-gedupeerd zijn. Het is belangrijk dat zij sneller worden afgewezen én waar nodig adequaat worden doorverwezen. Zo kunnen tijd, aandacht en middelen worden vrijgespeeld voor de ouders en kinderen die al veel te lang wachten tot hun recht wordt gedaan — ouders en kinderen die gewoon door willen met hun leven.

Tot zover, voorzitter.

Mevrouw Paul (VVD):

Wij accepteren niet dat het tot 2030 gaat doorlopen, op geen enkele wijze. Ik heb me kortheidshalve aangesloten bij de woorden van onder anderen mevrouw Kat, maar ik heb gevraagd naar een aantal heel steekhoudende voorstellen van met name de orde van advocaten, maar ook de Kinderombudsman, die volgens mij daadwerkelijk tot versnelling kunnen leiden. Ik wil dat de staatssecretaris die onderzoekt, serieus neemt en, als ze blijken te werken, die gewoon in de praktijk brengt.

Mevrouw Paul (VVD):

Eigenlijk heel simpel en praktisch: ik was daar zelf niet bij. Ik ben er nu wel. Deze staatssecretaris was daar toen ook niet bij. Nou goed, ze zat in de fractie en heeft indertijd waarschijnlijk voor die motie gestemd. Het enige wat ik kan zeggen, is: "Ik sta hier nu. Ik doe een appel op deze staatssecretaris." Ik heb net gezegd dat het voor mij op geen enkele manier acceptabel is dat dit tot 2030 duurt. Dat betekent dat we er alles aan moeten doen. Ik wil dat de staatssecretaris aan de slag gaat met al die voorstellen die worden gedaan door mensen die weten waar het over gaat en die alle pijnlijke verhalen kennen.

Mevrouw Paul (VVD):

In die geest heb ik ook een voorstel gedaan. Dat gaat over het veel lager leggen van het mandaat in de organisatie. Ik snap dat je processen, regels, richtlijnen, protocollen en noem maar op nodig hebt als je een grote operatie runt. Maar op het moment dat die ervoor zorgen dat de boel vastloopt en dat mensen niet of onvoldoende geholpen worden, gaat het mis. Dat is dus eigenlijk mijn appel. Als je dat op een goede manier zou doen, kom je helemaal niet tot het voorstel van de heer Van der Lee over een arbiter of wat dan ook.

Mevrouw Paul (VVD):

Dat zou kunnen.

Mevrouw Paul (VVD):

Ik zou daar in alle redelijkheid nog naar willen kijken. Maar alles wat helpt om te versnellen, moeten we aangrijpen. Als daar aanpassingen in de wet voor nodig zijn, moeten we dat mogelijk maken. Volgens mij is meneer Van der Lee niet meer geïnteresseerd in mijn antwoord, maar dat maakt niet uit.

Mevrouw Paul (VVD):

Heel goed, multitasken.

De heer Omtzigt (Lid Omtzigt):

Dank u wel. Ik spreek vandaag mede namens Groep Van Haga en BBB.

Voorzitter. Wat een drama! Graag had ik de minister-president hier gezien, maar de minister-president appt net naar een van de toeslagenouders dat hij niet is uitgenodigd. Nou heeft de minister-president er geen enkele moeite mee om zichzelf uit te nodigen voor elk televisieprogramma. Hij neemt zelf iets op, loopt naar de camera en doet van alles. Minister-president, als u dit ziet: stuur een appje naar de Kamervoorzitter. Wij leggen het debat rustig even een halfuur plat. Ga u verantwoorden! U bent hier afgetreden, minister-president; u bent afgetreden op dit schandaal en u weigert naar de Kamer te komen omdat u niet uitgenodigd bent, omdat de hele oppositie u wilde, maar vier partijen niet.

Voorzitter. Het gaat vandaag niet over de hersteloperatie; het gaat over de rot in de rechtsstaat. Drie jaar na het aftreden van staatssecretaris Snel beschikken de ouders nog niet over hun dossiers. Het kan in een rechtsstaat niet zo zijn dat je onterecht beschuldigd wordt, alles kwijtraakt, onder het bestaansminimum geduwd wordt en vervolgens niet mag weten waarom. De regering heeft toegegeven dat er jarenlang dertien wetten zijn overtreden, maar de vragen wie dat wist en wie er wat aan gedaan heeft, worden consequent niet beantwoord. Inmiddels wordt de veertiende wet overtreden, want ouders hebben op basis van artikel 8:42 van de Algemene wet bestuursrecht recht op de stukken. Maar er is een ouderdossier, er is een CWS-dossier, er is een bezwaardossier, er is een samenvatting van het dossier: er zijn wel tien verschillende dossiers. Onder de wet is er maar één dossier. Mogen de ouders dat dossier inzien, niet zwartgelakt, niet witgelakt, maar gewoon wat er staat? Bij de procedure van de Raad van State heeft de Staat zich op het standpunt gesteld dat hij geen inzage hoeft te geven in de stukken waaruit blijkt waarom iemand op een fraudelijst stond, terwijl 96% van die mensen niet terecht op die fraudelijst stond. Wil de staatssecretaris daarmee kappen? De overheid heeft tot taak de rechtsstaat en de rechtsbescherming te bewaken, maar rechtsbescherming zonder dossiers is kafkaësk; dat heb je in Rusland. Gedupeerden moeten procederen tegen de landsadvocaat. Die heeft alle informatie. Die krijgt honderden euro's per uur. De gedupeerden merken dat hun rechtsbescherming hun ook nu nog steeds wordt ontnomen.

Er bereiken mij signalen dat er steeds meer sprake is van een strikte en juridische uitvoering van de hersteloperatie. Dat is te wijten aan het feit dat er bij herstel en regulier nog steeds medewerkers werkzaam zijn die voorheen de oude werkwijze jarenlang verdedigd hebben. De regering heeft gekozen voor compensatie in plaats van schadeloosstelling, maar daar blijkt in de praktijk niets van terecht te komen. De strikte uitvoering is een reden te meer om het principe van equality of arms echt in te vullen. Gedupeerden moeten nu een schadebedrag noemen zonder dat zij toegang hebben tot de experts. In een democratische rechtsstaat hebben de betrokkenen het recht om te weten waarom de Belastingdienst en de regering op de hoogte waren van de wetten die zijn overtreden en waarom zij aangemerkt zijn als fraudeur. In een rechtszaak heb je recht op de stukken.

Voorzitter. Ik heb een aantal vragen. Deze vragen heb ik al drie keer schriftelijk gesteld aan de premier en aan de staatssecretaris, maar ik krijg de antwoorden niet. Wanneer wist de top van de Belastingdienst van elk van de dertien wetten afzonderlijk dat ze structureel overtreden werden? Dat is de brief van 13 maart 2021. Welke maatregelen hebben ze toen genomen? Wanneer zijn de bewindspersonen op de hoogte gebracht en welke maatregelen namen zij? Bent u het met mij en met D66 eens dat de betrokkenen recht hebben op alle op de zaak betrekking hebbende stukken? Wilt u de landsadvocaten zeggen te stoppen met procederen, net zoals staatssecretaris Vijlbrief met betrekking tot de Groningers gedaan heeft? Bent u het met mij eens dat gedupeerden vanuit het oogpunt van rechtsbescherming recht hebben op gefinancierde bijstand door een schade-expert, vooral als de schade hoog is? Kunt u mij bevestigen dat medewerkers van de Belastingdienst die voorheen de oude werkwijze jarenlang hebben verdedigd, niet bij de hersteloperatie betrokken zijn? En wilt u daar anders op ingrijpen, zoals eerder toegezegd is door de regering?

Voorzitter. Bij het aftreden van het kabinet werd gezegd: wij gaan de wetten aanpassen, er komen hardheidsclausules en ook bij de invordering komen er hardheidsclausules. Ik heb die wetten nog niet gezien bij de belastingen en de sociale zekerheid. Wanneer komen die, staatssecretaris? Wanneer gaat u ervoor zorgen dat dit in de toekomst niet wéér gebeurt?

Voorzitter. Ten aanzien van de Commissie Werkelijke Schade zou ik graag willen weten welke adviezen en welke druk zij van de regering gehad heeft om de schadeloosstelling naar beneden te krijgen. Is er de afgelopen tweeënhalf jaar vanuit de regering of vanuit de top van de Belastingdienst hoe dan ook geïntervenieerd bij de Commissie Werkelijke Schade?

De heer Omtzigt (Lid Omtzigt):

Dat was verschrikkelijk. Gistermorgen hadden we een gesprek met de Commissie Werkelijke Schade en de laatste vraag die ik aan de voorzitter stelde, was: kunt u uw werk doen? Een helderder antwoord heb ik nog nooit gehad: "nee". Tweeënhalf jaar later worden er tien zaken per maand gedaan en is er een wachtlijst van 1.000. Op deze manier duurt het tien jaar. Als er nog meer mensen naartoe gaan, duurt het 40 of 50 jaar voordat het gedaan is. Dat advies is vernietigend. Ik wil weten waarom het niet uitgevoerd wordt en waarom er weer externe consultants van PwC, Deloitte of in dit geval ABDTOPConsult ingehuurd worden. Want er zijn mensen die wél rijk worden van de toeslagenoperatie, namelijk al die consultants, die met tientallen tegelijk worden ingehuurd. De BAK was helder: de BAK zei dat je niet moet kijken naar rechtmatigheid maar naar rechtvaardigheid als uitgangspunt. Mijn vraag aan de staatssecretaris zou zijn: wilt u dat advies van de BAK overnemen, zodat zij in ieder geval mag kijken naar rechtvaardigheden? En ik wil weten welke druk op de Commissie Werkelijke Schade is gezet.

De heer Omtzigt (Lid Omtzigt):

Voorzitter, tot slot. Ik vrees dat wij hier op koers liggen richting een parlementaire ondervraging of een parlementaire enquête over de hersteloperatie. Dat zeg ik met zeer veel spijt.

Mevrouw Inge van Dijk (CDA):

Dank je wel, voorzitter. Je komt thuis van je werk, het was een lange dag en je bent in je hoofd alweer bezig met de boodschappen en de kinderen. Je doet de deur open en je pakt de post van de mat. Er ligt een brief van de belasting: of je even een fors bedrag wilt terugbetalen. Je hart schiet naar je keel, want wat is dit? Je denkt: wat heb ik fout gedaan? Het antwoord kennen we: je hebt niks fout gedaan. De overheid heeft grote fouten gemaakt die levens vernield hebben en die dat tot op de dag van vandaag doen. Veel ouders weten nog steeds niet waarom zij zijn uitgepikt. Veroordeeld zijn zonder te weten waarom: probeer je dat eens voor te stellen. Hoe gaat de staatssecretaris ervoor zorgen dat ouders ondanks alle onmogelijkheden toch een antwoord krijgen op deze vraag?

Voorzitter. Het herstel duurt veel te lang. Hoelang denk je dat een mens deze aanhoudende onzekerheid vol kan houden? Vorige week kreeg ik van een ouder een advies doorgestuurd van een ggz-instelling. Deze ouder heeft zo veel stress van de situatie rond de toeslagenaffaire dat de stressstoornis chronisch dreigt te worden. PTSS. En omdat er weinig tot niets verandert aan de situatie rond de toeslagenaffaire — dat staat letterlijk in die brief — wordt de ouder geadviseerd om zichzelf uit de traumatiserende situatie halen en om in dit geval terug te gaan naar haar familie in het buitenland. Ook de NOvA geeft aan dat gedupeerden ten einde raad zijn en zich opnieuw geslachtofferd voelen. Is dit wat we met elkaar bedoelen met "whatever it takes om ouders herstel te bieden"?

Voorzitter. De staatssecretaris wijst veel mogelijkheden om te versnellen van de hand, omdat die het proces zouden vertragen. Aan de pogingen om te versnellen die zij wel voorstelt, zitten allerlei mitsen en maren. Dat maakt het moeilijk te geloven dat de afhandeling voor 2030 gaat plaatsvinden. Daarbovenop komen alle verhalen uit de praktijk, bijvoorbeeld over bezwaren die tweeënhalf jaar op de plank blijven liggen of over ouders die hun dossier eindelijk ontvangen, maar waarin er van de 350 pagina's 55 niet van hen zijn. Het vso-traject wordt gefrustreerd door het juridiseren en kent een grote rol voor de landsadvocaat. Het is een opeenstapeling van frustratie, meer vragen en bezwaren en dus simpelweg meer werk.

Voorzitter. Toch een aantal voorstellen, waarop ik graag een reactie krijg. Het eerste voorstel. Er blijven signalen komen van ouders, maar zeker ook van professionals, die zeggen: het kan wel anders. Stel dat een aantal mensen met een concreet verbetervoorstel zich bij de staatssecretaris melden. Stel dat zij haar uitdagen en stellen te kunnen laten zien dat zij met het basisdossier en met toegang tot de systemen wél een voorstel voor ouders binnen één dag op tafel kunnen krijgen: gaat de staatssecretaris deze uitdaging, deze right to challenge vanuit de praktijk op een vastgelopen proces, dan aan?

En dan de Commissie Werkelijke Schade, vanaf het begin een bottleneck. Als we deze organisatie geen ruimte geven, zal zij dat ook blijven. Hoe kun je als CWS onafhankelijk zijn als UHT regie blijft voeren? Hoe kun je verbeteren als je niet betrokken wordt bij verbetervoorstellen? Als dit niet verandert, kan de nieuwe voorzitter net zo goed nu naar huis gaan, want dan trekt ze met haar frisse blik en scherpe eerste observaties aan een dood paard. Daarom een dringend verzoek: geef haar de ruimte.

Het CDA wil ook dat het proces zo ingericht wordt dat ouders nog maar één keer of liefst zo min mogelijk hun verhaal hoeven te doen, het liefst zo vroeg mogelijk in het proces, eventueel met de inzet van mediation. Zo hadden vele onterechte afwijzingen kunnen worden voorkomen en weten we helemaal aan het begin van een traject al wat ouders nodig hebben. Dan kun je ook gerichter gaan herstellen en meer maatwerk bieden.

Dan over terugkeer van ouders uit het buitenland. Terugkeer voor ouders uit het buitenland is moeilijk, omdat ouders zich vaak niet kunnen inschrijven bij een woningcorporatie. Wij willen dat ouders in het buitenland zich in ieder geval kunnen inschrijven bij ten minste één woningcorporatie in een voorkeursgemeente.

Dan nog een voorstel met betrekking tot de kinderen. Sommigen zijn inmiddels volwassen en lopen tegen allerlei problemen aan, zoals schulden, leerachterstanden en ga zo maar door. Het CDA wil dat er toch nog eens goed gekeken wordt naar het voorgestelde herstel voor kinderen. Sluit dit wel voldoende aan bij een situatie van nog jaren en jaren onzekerheid?

Tot slot. De hersteloperatie toeslagen moet blijvend de hoogste prioriteit krijgen, ook in de ministerraad. De staatssecretaris gaf in haar reactie op mijn schriftelijke vragen aan dat de ministeriële commissie toeslagenherstel nog af en toe bij elkaar komt. Dat moet wat ons betreft structureel gebeuren. Die urgentie moet ook de ministerraad blijven voelen. Dat is wel het minste wat we de ouders verschuldigd zijn.

Dank je wel, voorzitter.

Mevrouw Inge van Dijk (CDA):

Ik vind het gewoon heel jammer dat zo'n verzoek echt op het allerlaatste moment komt. Als we dat eerder hadden gedaan met elkaar, was het ook waarschijnlijk geweest dat hij hier was. Op het laatste moment was hij waarschijnlijk toch niet gekomen, want dan waren er allerlei redenen geweest waarom hij er toch niet had kunnen zijn.

Mevrouw Inge van Dijk (CDA):

Ik had serieus oprecht de behoefte om dit debat vandaag met de staatssecretaris te voeren. Het gaat over het vastgelopen proces, waar zij inhoudelijk over gaat. Het irriteert me dat het in de ministerraad niet hoog op de agenda staat. Vandaar dat ik die vragen toen heb gesteld en dat ik nu weer een oproep doe om het structureel op de agenda te zetten. Als we het er niet zo vaak over hebben, heb ik een beetje het gevoel dat het misschien naar de achtergrond verdwijnt en we ons ook maar minder verantwoordelijk hoeven voelen. Vooral dat punt irriteert me. Of de premier hier nou wel of niet staat: prima. Ik wil gewoon dat het veel vaker besproken wordt in de ministerraad. Ik wil dat iedereen zich weer verantwoordelijk gaat voelen. Ik mis dat gevoel gewoon.

Mevrouw Inge van Dijk (CDA):

Waarom hebben we toen tegengestemd? Dat vind ik een goede vraag. Maar na wat we gisteren hebben gehoord en na de laatste voortgangsrapportage die we hebben gezien, krijg ik steeds meer het gevoel: gaan we het op deze manier wel oplossen en zijn de interventies van de Kamer wel voldoende?

Mevrouw Inge van Dijk (CDA):

Ik vind het een nachtmerrie. Ik vind het echt een nachtmerrie. Toen ik het getal "2030" hoorde, keerde mijn maag om. Dat mag u gerust weten. Ik dacht: is dit de manier waarop wij vinden dat we herstel moeten bieden? Ik vind het echt een nachtmerrie. Ik heb ook niet de gouden bullet. Dat frustreert me ontzettend, want ik zou hier heel graag een voorstel willen neerleggen waarvan de hele Kamer kan zeggen: als we dit gaan doen, hebben we het gevoel dat het goedkomt. Maar ik heb dat niet. Ik word daar megagefrustreerd van en ik vind het echt verschrikkelijk dat ik dat hier moet vertellen, maar ik heb het niet.

Mevrouw Inge van Dijk (CDA):

Deze staatssecretaris zit er een jaar. Ik zie dat ze stapjes heeft gezet. Maar ik denk dat ze de druk echt moet gaan opvoeren en dat ze nog veel meer eigenaarschap op het proces moet laten zien. Dit vraagt echt om leiderschap. Als we dat nu niet laten zien richting de uitvoeringsorganisaties, gaat het gewoon niet gebeuren. En natuurlijk zitten er managers en consultants; er zit van alles. Maar er zit ook gewoon een kabinet, en dat moet leiderschap tonen en zeggen: we willen dit echt anders.

Mevrouw Inge van Dijk (CDA):

Ik denk dat het gesprek met de Commissie Werkelijke Schade gisteren wederom heeft aangetoond hoe hard het nodig is om wel ook op die manier te gaan denken.

Mevrouw Inge van Dijk (CDA):

U weet dat u mij nou een vraag stelt waarover ik gewoon ook eventjes intern moet gaan overleggen. Als u vraagt of ik intrinsiek vind dat we hem moeten uitnodigen, dan zegt mijn hart op dit moment ja.

De heer Van der Lee (GroenLinks):

Voorzitter …

De voorzitter:

Ik heb u de gelegenheid gegeven om dit lied tot ons te richten. Ik wil niet zeggen "waarvoor dank" want het is wel een verstoring van de orde. Ik wil u nu echt vragen om stilte in acht te nemen, maar ik heb u wel de gelegenheid gegeven om even te doen wat u blijkbaar met elkaar had voorbereid. En ik kijk ook even naar de collega's; volgens mij vinden de collega's het ook niet erg dat ik dat heb gedaan. Maar we gaan nu wel weer over tot de orde van de dag. Het woord is aan de heer Van der Lee van GroenLinks.

De heer Van der Lee (GroenLinks):

Dank, voorzitter. Het is natuurlijk waar, het duurt te lang. Mijn voorgangers hebben dit ook al aangegeven en hebben ook specifieke gevallen benoemd van het leed dat de Staat heeft aangericht in te veel gezinnen, ruim 25.000, en misschien worden het er nog wel meer. Ik zat met anderen in de commissie die dit heeft onderzocht. De titel Ongekend onrecht was heel erg gepast, maar we spreken nu over "gekend onrecht", en dat onrecht duurt nog voort omdat het te lang duurt. Zoals ik net al in interrupties aangaf, zie ik toch dat er gekozen is voor een aanpak, weliswaar vast weer met de beste intenties, maar een aanpak waar we toch in vastlopen. En natuurlijk kun je kijken naar verbeteringen binnen die aanpak en dat zie ik ook, dat gebeurt ook en er is iets van versnelling mogelijk, maar het is niet genoeg. Dus moet je nadenken over een andere aanpak. Ik denk dat het om meerdere redenen heel verstandig is om te doen. Omdat het de duur van het leed kan verkorten. Omdat het een kostenbesparing gaat opleveren in de uitvoering. Omdat het ervoor zorgt dat zodra je centraal stelt wat mensen nodig hebben om verder te kunnen, je ook af kunt stappen van rechtmatigheidsdenken, in de zin van "iedereen moet ongeveer het gelijke krijgen" of "we moeten een objectieve berekening maken want er is een causale relatie vastgesteld en daar hoort een x-bedrag bij, gebaseerd op het aansprakelijkheidsrecht". Als we op die manier blijven denken en hangen, ga je hele complexe procedures bouwen. Daarin lopen we nu vast. Ik denk dat de staatssecretaris er goed aan doet om parallel aan de verbeteringen binnen wat er nu loopt — ik pleit er echt niet voor om nu dingen stil te zitten — toch te werken aan een wettelijk kader dat hiervoor ruimte biedt. Dan kunnen we bijvoorbeeld kiezen voor een route met de Ombudsman, waarbij je eerder in het traject vormen van mediation toepast, zodat je heel veel zaken snel kunt oplossen. Als het ingewikkelder en complexer wordt, denk ik dat je een vorm van arbitrage moet hebben. Dat kan de Commissie Werkelijke Schade zijn, maar die moet dan ook daadwerkelijk autonoom zijn. Het moet ook op een manier van werken waarbij alle mensen die daarin een verantwoordelijkheid of een deskundigheid hebben in één zitting gehoord worden. En dan moet er ook een besluit vallen. Het moet sneller en effectiever. Maar dat vereist wel een aanpassing in het wettelijk kader.

Kijk bijvoorbeeld naar die vergewisplicht. Ik snap eerlijk gezegd niet waarom die er is. Die staat in de wet, dus die moet worden ingevuld, maar ik roep de staatssecretaris op om ervoor te zorgen dat die zo marginaal mogelijk wordt ingevuld. Maar ik roep haar dus ook op tot een voorbereiding van wetswijzigingen waarmee bijvoorbeeld ook die vergewisplicht verdwijnt, omdat er in plaats daarvan dan een arbiter is met een onafhankelijke positie. Daarmee kom je los van alleen maar eendimensionaal denken, ook in bestuursrechtelijke zin. Ik denk dat we dat soort onorthodoxe stappen nodig hebben.

Kijk, ik voel mij bezwaard om parallellen te trekken, omdat ik formeel nog steeds voorzitter ben van de parlementaire enquêtecommissie aardgaswinning Groningen, zolang ik me niet verantwoord heb namens de commissie, dus die parallellen ga ik niet trekken. Maar deze problematiek vereist onorthodoxe maatregelen, want anders modderen we met elkaar voort. Dan maakt het mij niet uit of het alleen de staatssecretaris is of het hele kabinet, als er maar gewerkt wordt aan een structureel andere aanpak. Dat is het pleidooi dat ik vandaag vooral wil houden.

De verbeteringen die binnen het kader worden bepleit, lijken me op zich verstandige stappen. Tegelijkertijd zie ik ook dat een aantal dingen nog niet in een pilot zijn teruggekomen, bijvoorbeeld een vorm van mediation in een vroeg stadium. Dat is nog niet gebeurd. Dat hoorden wij gister in de technische briefing. Ik snap dat eigenlijk niet. Waarom is dat nog niet onderzocht? De Ombudsman heeft daar namelijk ook al vaker op gehamerd.

Tot slot. Ik wil toch ook zeggen dat ik zie dat er hard wordt gewerkt. Ik zie ook dat er druk staat op mensen. Ik zie ook dat er media-aandacht voor is. Ik ben ook benieuwd of de staatssecretaris nog ingaat op de angstcultuur en de onvrede. Tegelijkertijd zeg ik daarbij dat ik ook benaderd ben door mensen uit de organisatie zelf, die zeggen dat ze zich daar niet in herkennen. Het is dus kritiek van mensen die met een reden zijn vertrokken of hebben moeten vertrekken. Maar ik vind dat we bij het werk dat verzet wordt ook moeten erkennen dat er stappen zijn gezet. De mogelijkheid dat de moeilijke gevallen nog heel erg lang zouden kunnen gaan duren, vereist een structuurwijziging. Die moet door deze staatssecretaris worden toegezegd in dit debat. Ik hoop dat ze daartoe bereid is.

Dank u wel.

De heer Stoffer (SGP):

Voorzitter. Toen we hier ongeveer vier jaar geleden de eerste debatten voerden over de toeslagenaffaire, hadden volgens mij weinigen in de gaten dat het zo'n groot en langslepend proces zou worden. Zeker voor de gedupeerde ouders, kinderen en gezinnen is het een veel te lange en emotionele weg. Hoe dan ook moeten we volgens mij goed voor ogen houden dat hun belang steeds voorop moet staan. De overheid moet het onrecht dat hen is aangedaan zo goed en snel mogelijk herstellen.

Aan de andere kant is het ook een enorm proces voor de mensen die dit allemaal uitvoeren. Voor de SGP is het dan ook telkens een worsteling tussen enerzijds spoed en snelle hulp voor gedupeerden en anderzijds de kwaliteit en het besef dat niet alles snel en tegelijk kan. Mijn vraag aan de staatssecretaris is hoe zij dit ziet. Heeft ze ook niet het gevoel dat het proces te stroperig wordt?

Voorzitter. Ik wil twee punten benoemen die volgens de SGP het proces kunnen versnellen. Allereerst dreigt het herstelproces steeds meer een juridisch moeras te worden. Juist het juridische gedeelte zorgt voor vertraging. Vooropgesteld, ouders moeten hun recht moeten halen. Maar het aantal bezwaren stijgt en de instroom is groter dan de uitstroom. Daarmee worden beslistermijnen overschreden. Ligt daar niet het grootste knelpunt in de hersteloperatie, zo is mijn vraag aan de staatssecretaris. De Nationale ombudsman heeft gepleit voor de bevordering van informele geschillenbeslechting. Hiermee worden formele procedures voorkomen en krijgen ouders sneller duidelijkheid. Zo worden gedupeerden echt meegenomen in het proces zonder allerlei bureaucratische omwegen. Mijn vraag is of de staatssecretaris hierop wil reageren en wat ze daarvan vindt. Ik weet dat er een pilot loopt met vaststellingsovereenkomsten. Ook dat zou een route kunnen zijn om ouders sneller te helpen. Mijn vraag daarover is waarom hier niet meer tijd en energie in wordt gestoken. Zou dit niet een goede weg kunnen zijn? Ook de Nederlandse orde van advocaten ziet dat het proces te veel gejuridiseerd wordt. Ook zij doet veel aanbevelingen om het proces te versnellen. Mijn vraag aan de staatssecretaris is of ze die aanbevelingen wil overnemen.

Een tweede probleem zit in de verschillende instanties en regelingen. Ouders kunnen daardoor meerdere keren in hetzelfde proces terechtkomen en dat ook doorlopen, wat het niet alleen vertraagt maar wat ook gewoon onduidelijkheid schept. Mijn vraag is of daar niet veel meer stroomlijning in nodig is. Ook kan het informeel maken van het proces hier wellicht veel goed doen. Kan bijvoorbeeld de Commissie Werkelijke Schade niet worden ontlast als de hersteloperatie meer gestroomlijnd wordt?

Voorzitter. Diverse gemeenten hebben steunpunten ingericht. Daardoor komt de overheid echt dicht bij de burger en kunnen problemen ook integraal worden opgepakt. Mijn vraag is wat de ervaringen daarmee zijn. Kan daar ook steviger op worden ingezet?

Voorzitter. Stond de toeslagenaffaire maar op zichzelf. Maar dat staat ze helaas niet. Het stikstofbeleid, het Groningendossier, het visserijbeleid: het zijn allemaal trieste voorbeelden van een overheid die te weinig rekening houdt met de menselijke maat. Het is een overheid die wel verwachtingen schept, maar die niet kan waarmaken; een overheid die te veel vanuit wantrouwen regeert en het vanuit Den Haag wel even denkt te regelen. Het is een teken van de kloof tussen de overheid en de burger. Voor die gewone man of vrouw en kinderen op Urk, in Zeeland, in de Achterhoek, op de Veluwe en ga zo maar door, is de overheid letterlijk en figuurlijk veel te ver weg. Dat geeft een knauw aan het vertrouwen in de overheid. Dat trekt ook diepe, hele diepe sporen in gezinnen en in onze samenleving.

Bij het debat over het rapport Ongekend onrecht hebben we gezegd dat wat meer vertrouwen, gepaste bescheidenheid en kritische zelfreflectie in combinatie met elkaar veel goed kunnen doen. Dat geldt nog steeds. Als de overheid naast de burger gaat staan, zich niet verliest in bureaucratie en ruimte biedt aan de samenleving, alleen dan kan dat vertrouwen weer worden hersteld. Dat geldt voor de afhandeling van de toeslagenaffaire, maar ook voor de andere problemen die ik zojuist heb geschetst. Ik roep de staatssecretaris en het kabinet dan ook op: doe dat alsjeblieft; maak het minder bureaucratisch, maak het meer dicht bij de burger.

Dank u wel.

De heer Grinwis (ChristenUnie):

"Was het mijn schuld dat ik schulden had, te veel om terug te betalen? In schaamte gehuld, overladen met de last, gehuild de zwartste tranen."

Voorzitter. Dit zijn de eerste regels van het gedicht van Regina, die vorige week contact opnam met onze fractie. Zij is een alleenstaande moeder van drie kinderen. Ze moest in 2009 bijna €30.000 aan kinderopvangtoeslag terugbetalen. Er werd beslag gelegd op haar loon. Haar huurtoeslag, zorgtoeslag, kindgebonden budget; het werd allemaal ingehouden. Ze dreigde met haar kinderen uit huis te worden gezet. Het gas werd afgesloten. Met geleende waterkokers maakte ze het water warm om haar kinderen toch nog in bad te kunnen doen, totdat een paar weken later ook de elektriciteit werd afgesloten. Ze zei: gelukkig had ik mijn geloof, anders had ik het niet gered. Ze had altijd het gevoel dat het wel haar eigen schuld moest zijn. Na acht jaar, in 2017, had ze de schuld helemaal afbetaald. Financieel gezien waren de grootste problemen voorbij, maar altijd bleef er dat knagende gevoel: het was mijn eigen schuld. Toen het vorige kabinet aftrad, begon het besef te dagen: misschien lag het toch niet aan mij en was het niet mijn schuld. Maar al snel kwam de ontgoocheling: de uitkomst van de lichte toets was negatief. Er kwam geen schuldbekentenis van de overheid en ook geen compensatie. De ib, de integrale beoordeling, zou dat moeten rechtzetten, maar inmiddels wacht ze daar alweer langer dan twee jaar op.

Voorzitter. Regina is niet alleen. Zij staat voor een hele grote groep ouders. Dit is precies waar ik bijna twee jaar geleden ook al aandacht voor heb gevraagd. Het gaat om ouders die ten onrechte niet door de eerste toets komen. Ik vroeg toen: moeten we mensen die zijn afgewezen voor de eerste toets en zich aanmelden voor de integrale beoordeling geen voorrang geven? De vorige staatssecretaris vond het uitgangspunt "wie het eerst komt, het eerst maalt" belangrijker. Het zou bovendien maar om een kleine groep onterechte afwijzingen gaan, aldus de ambtsvoorganger van deze staatssecretaris. Niets is echter minder waar. In de voortgangsrapportage lezen we nu hoe groot de problemen daadwerkelijk zijn. Alleen in 2022 al waren er 1.500 ouders die na de integrale beoordeling wél slachtoffer bleken te zijn, terwijl dat niet uit de lichte toets kwam. In 2022 waren er in die eerste toets 3.500 afwijzingen. Ik vind het schokkend hoe groot die groep is. Deze mensen hebben dus geen €30.000 ontvangen, geen schuldkwijtschelding en geen concreet uitzicht op genoegdoening, op het rechtzetten van ongekend onrecht. Ze hebben helemaal niets. Het enige wat ze kunnen doen, is wachten, wachten tot ze eindelijk eens aan de beurt zijn voor die integrale beoordeling, die dus jaren op zich kan laten wachten. Ik wil echt vragen om voorrang voor deze ouders. Laten we wel wezen, van first in, first out is sinds afgelopen zomer door alle procedures bij de rechter toch al geen sprake meer. Is de staatssecretaris het daarom met mij eens dat deze mensen, die nul op het rekest kregen in de eerste toets, nu met spoed een integrale beoordeling dienen te krijgen?

Voorzitter. Velen verzuchten dat de hersteloperatie helemaal is vastgelopen. Ik verzucht dat met hen mee. Hoe kan het toch dat het niet lukt om de gedupeerde ouders nu snel recht te doen? Als je de managers niet meetelt, heeft de UHT, de herstelorganisatie, 1.500 medewerkers. Er zijn nu 20.000 integrale beoordelingen afgerond. Zeg dat er nog 30.000 moeten plaatsvinden. Mensen zeggen tegen mij: dat zijn twintig casussen per medewerker. Je zou toch zeggen dat dat prima binnen een jaar af te wikkelen moet zijn? Kan de staatssecretaris nou eens uitleggen waarom het blijkbaar toch niet lukt om in één jaar twintig casussen per medewerker af te ronden?

Voorzitter. De directeur van de CWS was gisteren helder in deze Kamer: de CWS kan op deze manier haar werk niet doen. Wat vindt de staatssecretaris van deze vaststelling? Er werden door haar wat eenvoudige ingrepen voorgesteld, zoals de CWS rechtstreeks onder de secretaris-generaal plaatsen. Ze opperde ook complexere ingrepen. Gisterenavond kwam de BAK daar nog eens overheen. Ik ben zeer benieuwd naar de reactie en de acties van de staatssecretaris.

Hiernaast heeft de CWS, de Commissie Werkelijke Schade, twee jaar geleden, twee jaar na onze motie, twee beoordelingskaders gepubliceerd met bandbreedtes voor schadevergoedingen. Wat mij betreft zou er nog veel meer duidelijkheid moeten komen over de beslissingscriteria. Daarbij zou de Commissie Werkelijke Schade de uitspraken geanonimiseerd moeten publiceren. Volgens mij helpt dat ouders en hun advocaten bij de beslissing om al dan niet naar de CWS te stappen. Dat voorkomt teleurstellingen bij de ouders en onnodig werk voor de commissie. Hoe kijkt de staatssecretaris hiertegen aan? Aangenomen moties van de heer Azarkan en mijzelf liggen nu alweer twee jaar te verstoffen. Daarom is mijn oproep aan de regering: regeer.

Tot slot, voorzitter. Ik doe nogmaals de oproep om de groep die niet door de eerste toets kwam niet in de kou te laten staan. De mevrouw over wie ik aan het begin van mijn speech sprak, dichtte verder: "God, het weegt zo zwaar, die last van schuld. Hoe kan ik ooit zonder zijn?" Ik gun haar en al die andere ouders, hier op de tribune en thuis, financiële genoegdoening en rust over die schuldvraag zó. Daarom is het mijn oproep aan de staatssecretaris om spoedig recht te doen aan juist deze ouders.

Dank u wel.

De heer De Graaf (PVV):

Dank u wel, voorzitter. Door de woordvoerders van de vorige fracties zijn al veel vragen gesteld. Ik sluit me, zoals te doen gebruikelijk is, vooral in deze commissie voor Financiën en fiscale zaken, aan bij veel van de vragen aangaande de mensen die lijden onder dit flagrante en langdurige falen van de overheid. Het kan zijn dat ik in sommige gevallen in herhaling treed, omdat een aantal collega's al vragen hebben gesteld die ik ook stel, of punten hebben benoemd die ik ook zal aanroeren.

Voorzitter. Als ik als eenmalige vervanger van mijn goede vriend Edgar Mulder in dit langslepende debat een eerste vaststelling kan doen, dan is het wel dat ook in dit drama de zinloosheid en desoriëntatie van de slachtoffers hoogtij vieren. Het woord "nachtmerrie" is gevallen. "Kafka" is ook gevallen. Het is kafkaiaans, tot op de laatste letter. Maar helaas, het boek is nog steeds niet aan zijn laatste bladzijde toe. Ook de laatste voortgangsrapportage en het nieuws dat om die rapportage heen zijn weg vindt, bijvoorbeeld via Nieuwsuur, de Ombudsman, het ouderpanel en de VNG, getuigen van een extreme mate van gerichtheid naar binnen van deze overheid. Bureaucratie en technocratie zijn de leidende patronen bij de dader van dit alles. Het is wat mij betreft een dader zonder menselijk gezicht. Wie is de dader van dit alles? Hoe kan het zo zijn dat vanaf het begin van het ontstaan van dit menselijke drama aan de slachtofferkant, en het empathieloze drama aan de daderkant, bijna niemand van overheidswege of in de Belastingdienst zijn of haar menselijke gezicht heeft laten zien? Ook deze rapportage draagt dit drama wederom in zich. Deze rapportage toont aan dat het herstel van alleen al de financiële ellende voor de slachtoffers, als dat herstel al mogelijk is, in zichzelf alweer is uitgedraaid op een drama met zeven deuren. Kijk maar naar de informele schulden voor een notariële akte als je €250 van je broer leent, of naar niet-kwantificeerbare schade door ondernemers. Dan heb ik het nog niet eens gehad over het emotionele herstel. Dat is schier onbereikbaar.

De meeste partijen hebben de voorbeelden al gegeven, dus die ga ik niet allemaal herhalen. Ze zijn duidelijk. De hersteloperatie geeft aan dat er van het initiële drama niets geleerd is, of in ieder geval heel weinig. Daarom vraag ik me af wie ooit zijn of haar menselijke, empathische gezicht heeft laten zien. Wie heeft ooit het besef gehad en getoond dat iedereen met de voetjes aan elkaar gebonden is en dat de afgescheidenheid die we als mensen ervaren, slechts een illusie is? Waarom is er niet geluisterd naar de functionarissen die wel intern bij de Belastingdienst aan de bel hebben getrokken? Waarom is die angstcultuur daar? Door wie wordt die angstcultuur aangejaagd? Door wie wordt die uitgevoerd? Want je moet toch weten — een normaal functionerend mens weet dat — dat wat je overdag op je werk uitvoert, betrekking kan hebben op en gevolgen kan hebben voor je eigen zus, buurman, beste vriendin, eigen kinderen of, in het moeilijkst voor te stellen geval, voor de buren om de hoek? Mijn schreeuw in deze affaire luidt: waar is die menselijkheid gebleven? Ik heb het niet eens over de medemenselijkheid. Nee, waar is de principale menselijkheid gebleven?

Als ik even doorfilosofeer, kan ik maar een paar conclusies trekken uit het drama dat de toeslagenaffaire is, maar ook in bredere zin. Waar de overheid groeit, wordt de mens kleiner. Daar waar een overheid verder wil groeien, komt de mens in het gedrang. En als de overheid alle facetten van het leven van mensen wil controleren en beheersen, wordt de mens vermalen. President Reagan zei het al: "Het ergste wat je kan overkomen, is dat er iemand op je stoep staat, aanbelt en zegt: hallo, ik ben van de overheid en ik kom u helpen." Ik denk dat veel ouders van de toeslagenaffaire dit hebben ervaren.

Dit drama, dit grote en wijdverbreide multitrauma, is het voorbeeld van een overheid die over de schreef is gegaan in bemoeizucht, maar ook in een attitude waarin de mens de vijand is van de overheid, net zolang tot hij of zij voor die overheid buigt, kruipt of barst. In een normaal functionerend land is de overheid dienend aan de burger. Ik spreek die zin nogmaals uit: in een normaal functionerend land is de overheid dienend aan de burger, aan haar inwoners. Dat is iets wat volslagen logisch zou moeten zijn voor een publiekrechtelijke rechtspersoon als de Belastingdienst. "Publiekrechtelijk", de taal zegt het al. Het is de Belastingdíénst, dus die moet ook dienend zijn; het zit in de naam ingesloten. Voor de meeste functionarissen van of namens de overheid, van ambtenaren tot politieagenten, van belastingcontroleurs tot landsadvocaten, van docenten tot handhavers en van ministers tot Defensiepersoneel, geldt dat je zelf ook gewoon die gewone burger bent als je aan het eind van je dienst of je middag je kostuum uitdoet, je stropdas afdoet, je werkkamer achterlaat of thuis je dienstauto verlaat. Degenen die aan dit trauma hebben meegewerkt zonder zich iets af te vragen en orders hebben opgevolgd en uitgevoerd zonder verder na te denken over de eventuele consequenties daarvan, hebben niet alleen hun naasten schade gedaan maar ook zichzelf. Noem het een verdomd slecht karma dat zij over zichzelf hebben afgeroepen.

Ik rond af, voorzitter. De voortgangsrapportage geeft een overzicht van een afgeleid probleem van het originele probleem. Hetzelfde drama en ook de trauma's herhalen. Die ontstaan opnieuw. Het is net als een bloemkool; als je goed kijkt, zie je weer een bloemkool en weer een bloemkool. Het zijn fractals. Ik ben echt bijna klaar, voorzitter. Deze voortgangsrapportage laat zien dat er geen of weinig lessen zijn getrokken. Mij bekruipt eerder het gevoel dat dit trauma, dat is uitgerold over vele honderdduizenden inwoners en ook over volgende generaties, meer een casestudy aan het worden is voor een overheid die burgers, die zij zou moeten dienen, ten principale wantrouwt.

Dat was het van mijn kant, voorzitter.

De heer Nijboer (PvdA):

Dank u wel, voorzitter. Wat koop je voor de excuses van de minister-president Rutte? "Helemaal niets", is het trieste antwoord dat richting Groningers gegeven moet worden en het is ook het diep trieste antwoord dat richting toeslagenouders gegeven moet worden. De minister-president schittert door afwezigheid, dus mijn eerste vraag is aan de staatssecretaris. Op welke manieren heeft de minister-president zich na zijn excuses ervoor ingezet dat toeslagenouders recht is gedaan? Het CDA zei dat het eigenlijk te weinig in de ministerraad is besproken, maar ik wil gewoon precies van deze staatssecretaris weten wat de minister-president eigenlijk doet nadat hij excuses heeft aangeboden, met ouders heeft gesproken en daartegen met betraande ogen heeft staan zeggen dat het hem zo spijt en dat het zo erg is? Wat heeft hij zelf bijgedragen om de afgelopen jaren recht te doen aan de ouders? Dit speelt namelijk ook al weer jaren en langer dan deze staatssecretaris staatssecretaris is.

Voorzitter. Het is een grote janboel. Het is een dikke zooi, in de eerste plaats voor de ouders en dat is het in de tweede plaats ook voor de ouders, maar ook de medewerkers trekken het natuurlijk niet meer. Die lopen ook bij bosjes weg. Dat begrijp ik wel als je ergens aan begint maar vervolgens helemaal vastloopt als je probeert een bijdrage te leveren aan de oplossing voor het probleem. De heer Van der Lee wilde de parallel niet trekken met Groningen en dat snap ik wel vanuit zijn functie, maar álles is gejuridificeerd. Álles zit in processen. Álles komt neer op rechtmatigheid. Álles moet bewezen worden. Álles moet verantwoord worden. Álles wordt als het nodig is ook nog met advocaten aan de kant van de overheid bijgestaan. Dat is geen leven.

Voorzitter. We hebben hier de Nationale ombudsman twee weken geleden in de Kamer gehad. Die vroeg zelf belet. Ik heb het eerlijk gezegd nog niet eerder meegemaakt in de Kamer dat de ombudsman zei: "Ik wil zelf komen om het verhaal te vertellen. Dit gaat niet goed zo. Dit kan zo niet langer. Neem je verantwoordelijkheid als Kamer en trek de staatssecretaris aan haar jas." Ik vraag de staatssecretaris om op al die punten die de Ombudsman in de bijeenkomst met de Kamer heeft gedeeld, in te gaan in haar beantwoording. Er werd gesproken van een juridische benadering, geen menselijke benadering; de collega's hebben het ook allemaal genoemd. De staatssecretaris heeft ongetwijfeld het gesprek gevolgd of laten volgen. Het gaat om al de punten die de Ombudsman heeft in gebracht in ons gesprek, die beter moeten en die nu niet goed gaan. De Ombudsman zegt ook: alle beleidsvoornemens die de staatssecretaris heeft, leiden niet tot een oplossing voor de ouders.

Voorzitter. Gisteren was het gesprek met de Commissie Werkelijke Schade. Daar kon ikzelf helaas niet bij zijn, maar ik heb wel meegekregen wat daarbij is gezegd. Dat gaat ook helemaal niet goed. De staatssecretaris geeft aan in brieven wat er allemaal niet kan, maar niet wat er nou wél gaat gebeuren. En 2030 ... De einddatum van de versterking in Groningen is 2028, maar die schuift op. 2030 is echt volstrekt onacceptabel als einddatum om recht te doen aan deze ouders vanwege het onrecht dat overheid hen heeft aangedaan. Dat is echt volstrekt onacceptabel. Ik vraag de staatssecretaris die woorden ook over te nemen en vervolgens te zeggen wanneer er dan wel recht wordt gedaan. Want ik zeg het met de ouders mee: het duurt veel te lang; dit is echt onacceptabel.

Dank u wel.

De heer Van Houwelingen (FVD):

Geachte voorzitter. Het is alweer twee jaar geleden dat het kabinet is gevallen als gevolg van Ongekend onrecht. Er verscheen toen een uitgebreid rapport over de toeslagenaffaire. In de daaraan voorafgaande jaren zijn gezinnen hun kinderen kwijtgeraakt. Hun huizen zijn soms zelfs verkocht en hun baan hebben ze soms zelfs verloren. Waarom? Omdat ze gedupeerden zijn geworden van de toeslagenaffaire. Burgers die door een foutje of zelfs door iets buiten hun schuld om in de problemen kwamen, niet zelden omdat ze vanwege een kleinigheidje — er was een paar euro niet betaald of een bepaald formulier niet ingevuld — of door een opeenstapeling van boetes in de financiële problemen zijn geraakt, met als afschuwelijk gevolg dat hun soms zelfs hun kinderen zijn ontnomen. Levens zijn verwoest en de overheid gaat nog steeds door met het invoeren van onzinnige regels op allerlei terreinen. De trein dendert maar voort, en laat een spoor van vernieling achter zich.

"Het koudste van alle monsters", zo omschreef Nietzsche ooit de Staat. En voor de gedupeerden in de toeslagenaffaire was de Staat een waar monster, en zeker ook een koud monster. De Staat gedroeg zich als een groot, machtig en vooral onverschillig apparaat, dat op onmenselijke wijze slechts de procedures volgde, want procedures zijn heilig in dit land. De Staat volgde procedures ook al betekende het volgen van die procedures het aanrichten van ongekend onrecht, en het vertrappelen en vermorzelen van individuen en hele gezinnen.

Niemand was opgewassen tegen dit monster, zolang het maar netjes de procedures volgde. Zelfs rechters, die door ouders wanhopig werden aangeklampt, durfden het monster niet aan te pakken. Rechters deden zelf geen onderzoek en kwamen niet tot een inhoudelijk oordeel. Ze toetsten slechts procedureel. Daar heb je dat woord "procedure" weer. Immers, de rechter behoort niet op de stoel van de wetgever te gaan zitten. Daar is Forum voor Democratie het overigens in principe wel mee eens. Maar daardoor stond ook de rechter machteloos, want de Staat, als het koudste monster, is niet van de wijs te brengen en volgt altijd netjes en zorgvuldig de procedures.

Vanaf 2004 kon dit monster zo tekeergaan tegen de ouders en kinderen die gedupeerd zijn in het kader van wat pas dertien jaar later, in 2017 — het duurt inderdaad veel en veel te lang — de toeslagenaffaire is gaan heten. Pas nadat het ongekend onrecht een nationaal schandaal werd, en pas na inzet van het zwaarste stuk geschut dat we hier in het parlement hebben, de parlementaire enquête, is het gelukt dit monster terug in zijn hol te jagen, vooralsnog. Want dat monster zit daar nog steeds, bovendien groter, sterker en gevaarlijker dan ooit. Immers, elk jaar groeien de instituties van onze Staat verder en verder in omvang. Elk jaar neemt de regeldruk toe. Elk jaar groeit de belastingdruk, dat wil zeggen de totale opbrengst van belastingen en sociale premies uitgedrukt als percentage van het bruto binnenlands product. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek was bijvoorbeeld de belastingdruk in 2021 in ons land maar liefst meer dan 40%, en daarmee bovendien 4 procentpunt gestegen ten opzichte van tien jaar eerder. Dat is een stijging die ook nog eens sneller is dan het Europees gemiddelde. Kortom, het monster van de Staat blijft jaar in, jaar uit, verder groeien.

Voorzitter. Willen we als Kamer voorkomen dat we over een paar jaar weer moeten gaan praten over een hersteloperatie, zoals nu in dit debat, dan zullen we het monster moeten temmen. Want zolang dit monster van de Staat bestaat, zal het nu en dan toeslaan; dat is onvermijdelijk. Forum voor Democratie wil daarom een kleine Staat, een simpele Staat. Dat betekent een lage belastingdruk, weinig regels en generieke regelingen zoals de AOW, in plaats van allerlei op maat gemaakte, ingewikkelde voorzieningen en toeslagen, die een recept zijn voor misbruik, onrecht en ellende. Want alleen zo krijgen we dit kafkaiaanse, koude monster van Frankenstein, dat de Nederlandse Staat inmiddels is geworden, eronder. En alleen zo kunnen we toekomstig ongekend onrecht voorkomen.

Dank u, voorzitter.

De voorzitter:

Aan de orde is het vervolg van het debat over de planning van de Belastingdienst inzake de afhandeling van de toeslagenaffaire. We zijn bij de eerste termijn van het kabinet. Het woord is aan de staatssecretaris van Financiën.

Staatssecretaris De Vries:

Dank u wel, voorzitter. Ik denk dat heel veel mensen in deze zaal, zeker de mensen die meekijken op de publieke tribune, dit weer een moeilijk debat vinden. Er zijn heel veel voorbeelden genoemd van hoe mensen de vernieling in geholpen zijn door de overheid. Het is natuurlijk vreselijk om dit elke keer weer te horen. Ik zie ook heel veel betrokkenheid in deze Tweede Kamer om oplossingen aan te dragen en te kijken hoe we dit kunnen versnellen. Het zijn ook zaken die ik heel vaak terughoor bij de ouders. Ik denk dat mevrouw Leijten het goed aangaf: ze hebben maar één leven. In dat leven is zo veel gebeurd richting de kinderen, richting de gezinnen, richting de ouders. Ik ben er ook eerlijk in: die tijd kunnen we niet terugdraaien. Dat vind ik spijtig, maar dat is wel de werkelijkheid. We kunnen proberen om mensen weer te laten kijken naar de toekomst, maar dat is ook een taai proces. Daar hebben we vandaag weer een aantal voorbeelden van gezien. Dat is ook wat ik gezegd heb toen ik aantrad. Ik denk dat het eigenlijk wel symbolisch was dat het liedje "Het duurt te lang" gezongen werd. Dat raakt je ook weer omdat je weet dat het inderdaad te lang duurt. Liedjes komen vaker voor. Bij een individueel oudergesprek heb ik ook al eens What about us van P!NK gehoord. Dat liedje gaf die ouders steun in de hele moeilijke periode waarin zij zaten en waarin heel veel ouders nog zitten.

Toen ik begon aan deze taaie klus, zoals ik zonet zei, heb ik me voorgenomen om wel eerlijk, realistisch en duidelijk te zijn. Ik zal heel nadrukkelijk aangeven wanneer ik denk dat dingen wel kunnen en ik zal ook aangeven wanneer dingen niet kunnen of misschien nog niet kunnen. Daarbij houd ik altijd voor ogen wat het betekent voor de ouders. Welke gevolgen heeft het voor de ouders? Dat is mijn centrale criterium.

Dat stelt je soms voor dilemma's, soms duivelse dilemma's. Ik hoor hier heel veel voorstellen om te kijken hoe we het sneller en beter kunnen doen voor de ouders. Ik begrijp die oproep heel goed. Ik moet zeggen dat ik altijd bereid ben om te kijken hoe zaken beter en sneller kunnen, maar ik ga geen dingen beloven die we niet waar kunnen maken of die uiteindelijk het risico in zich hebben dat het hele traject vertraagt. Voor mij is er wel een duidelijk kader van wat ik belangrijk vind en waarbinnen ik een aantal van die versnellingen wil bekijken. Ik heb er daar ook al een aantal van in de voortgangsrapportage aangegeven. Binnen die kaders ben ik natuurlijk ook bereid om te kijken naar andere verbeteringen en versnellingen. Ik denk dat dit een boodschap is die misschien moeilijk is, maar ik ga ook niet alles overboord gooien en alles helemaal anders doen en vanaf nul af aan weer beginnen. Ik heb namelijk de overtuiging dat dit uiteindelijk voor vertraging zal zorgen en dat dit de ouders langer onduidelijkheid zal geven.

Staatssecretaris De Vries:

Ik kan nog een heleboel zaken vertellen, voorzitter, maar ik denk dat het belangrijk is dat we het debat met de Kamer aangaan.

Staatssecretaris De Vries:

Ik heb ook de antwoorden en zal straks nog even de kopjes noemen.

Staatssecretaris De Vries:

Ik wil beginnen met versnellen en verbeteren plus de uitvoeringsorganisatie hersteloperatie. Dan de routes na integrale behandeling vso, de vaststellingsovereenkomst, en mediation. Dan de Commissie Werkelijke Schade, waar heel veel vragen over gesteld zijn. Dan de dossiers. Dan de nieuwe regelingen. Dan ouders in het buitenland en gemeenten, waar een aantal fracties wat over heeft gezegd. En tot slot het altijd bekende kopje overig.

Staatssecretaris De Vries:

Wij hebben een aantal zaken uitgetest in de praktijk. Die heb ik ook opgenomen in de voortgangsrapportage. Ik ben natuurlijk in gesprek met de uitvoeringsorganisatie. Volgens mij is bij de technische briefing ook aangegeven dat de organisatie behoefte heeft aan een bepaalde mate van rust en duidelijkheid over wat ze moeten gaan doen om tempo te kunnen gaan maken en daar focus in aan te brengen. Ik denk dat dat ingewikkeld is, maar het is voor mij wel balanceren om te zoeken wat de uitvoering aankan en wat we weggooien als we een heel nieuw systeem zouden ontwikkelen. Ik weet dat mevrouw Leijten al eerder het voorstel heeft gedaan om het in één dag te doen. Dat is ook uitgetest; dat is al eerder gecommuniceerd met de Tweede Kamer. Ik ben best bereid om te kijken wat we bijvoorbeeld bij de vaststellingsovereenkomsten kunnen doen. Ik weet niet of dat in één dag kan of misschien in een week als alle zaken helder en duidelijk zijn uitgezocht, waarna je begint en kijkt of je een vaststellingsovereenkomst kan afsluiten. Maar ik heb me toen ik aan deze klus begon voorgenomen dat ik geen dingen ga doen waarbij ik hele grote risico's loop op vertraging.

Staatssecretaris De Vries:

Ik weet dat in de media inderdaad 2030 is genoemd. Ik heb een aantal prognoses gegeven. Ik heb niet gezegd: 2030. Ik denk dat iedereen het zo snel mogelijk wil doen en wil dat we kijken waar we de stappen kunnen versnellen en waar we het beter kunnen doen voor de ouders. Ik vind het belangrijk om ook wel naar de uitvoeringsorganisatie te luisteren. Ik merk dat het piept en kraakt op het moment. De druk op de organisatie is gigantisch. Ik weet dat de druk op de ouders ook gigantisch is; dat besef ik terdege. Maar die balans moet ik wel de hele tijd zoeken, om te zorgen dat ik wel voortgang kan houden en dat ze tempo kunnen gaan maken. Ik vind dat ook een belangrijk element waar ik rekening mee moet houden.

Staatssecretaris De Vries:

Ik vind dat echt nogal een bewering. We hebben ernaar gekeken om het in één dag te doen. Daar hebben we naar gekeken. Ik vind het de voorstellen die er nu liggen tekortdoen. De organisatie steekt er echt z'n nek voor uit om te kijken of we die integrale beoordelingen kunnen versnellen, of we bij bezwaar kunnen versnellen en of we bij de dossiers kunnen versnellen. Het klopt gewoon niet dat er niks gebeurt. We zijn het misschien niet eens. U heeft destijds ook niet voor de wet gestemd. De wet is wel het kader waarbinnen ik kijk hoe ik deze operatie op een goede manier voortgang kan laten houden en hoe ik ervoor kan zorgen dat de organisatie de uitvoering kan doen. Het gaat dan echt niet helpen om te zeggen: ik breng het maar over naar iets anders. Dat geeft geen focus. Dan gaat er echt heel veel tijd en energie op aan een organisatorische aanpassing.

Staatssecretaris De Vries:

Ik denk dat wij de afgelopen periode in de organisatie heel nadrukkelijk hebben gekeken waar we kunnen versnellen. De integrale beoordeling bijvoorbeeld is in het afgelopen halfjaar ook in de praktijk getoetst. Daar is naar gekeken en daar is een prognose op gebaseerd. Is dat een garantie? Is dat een belofte? Nee, die ga ik niet geven, want dat heb ik me ook voorgenomen: dat ga ik niet doen. Is dat een prognose op basis van de ervaringen die we tot nu toe hebben opgedaan? Ja, dat is een prognose die haalbaar lijkt op basis van de pilots die wij gedaan hebben. Geef ik daarmee de garantie dat het precies zo gaat lopen? Nee, want mevrouw Leijten weet ook dat wij soms te maken hebben met arbeidsmarktkrapte. Ze mag van mij vragen dat ik op elk moment dat ik denk dat ik ga afwijken van de planning, direct een terugkoppeling geef en dat ik de Kamer daar direct over informeer. Zij mag van mij vragen dat ik uw Kamer informeer als ik denk dat er problemen ontstaan bij de randvoorwaarden en de aannames die we hebben gezien. Want mensen kunnen zich nog steeds aanmelden; we verwachten nu dat het uiteindelijk 63.000 aanmeldingen zullen zijn. Dan mag zij ook van mij vragen dat ik nog verder kijk, want ik heb ook nog een aantal andere onorthodoxe maatregelen benoemd in de brief aan de Kamer bij de voortgangsrapportage. Dan gaan we ook weer naar dat soort zaken kijken.

Staatssecretaris De Vries:

Wij kunnen nu helemaal beredeneren waarom dat in het verleden inderdaad niet gedaan is. Ik kan dan zeggen: het werd belangrijk gevonden dat er een vierogenprincipe was. We hebben gekeken naar de herijking. Daar ben ik net zo teleurgesteld over als dat u dat bent geweest. Ik vond het frustrerend dat we daar niet gewoon een hele goede oplossing — "de gouden oplossing" werd die genoemd — voor konden vinden. Dat heeft mij ertoe aangezet om te zeggen: jongens, ik vind het niet acceptabel dat we de integrale beoordeling straks pas in 2027 af hebben. We hebben met de organisatie gekeken hoe we dat traject dan kunnen versnellen. Hoe kunnen we dat in de praktijk ook waarmaken? De organisatie heeft er de nek voor uitgestoken om daar een prognose bij te geven. Dat vindt ze eng. Ik weet dat ze dat eng vindt. Daar zal ze ook nog in moeten veranderen. Die organisatie is in een periode opgebouwd dat ze in een razend tempo van 0 naar 1.500 mensen ging. Men moest echt van acquit bezig met het uitvoeren van de maatregelen. Dat vraagt ook dat die organisatie nu wel enige rust krijgt om de zaken die ik met haar heb afgesproken, te gaan doen en dat we haar ook de ruimte geven om dat tempo te gaan maken.

Staatssecretaris De Vries:

Ja, ik achtte dat inderdaad haalbaar, maar daar zeg ik wel een aantal dingen bij. Wij hebben nu ingeschat dat wij tot het eind van dit jaar, wanneer de laatste aanmeldingen binnen kunnen komen, op 63.000 mensen zitten. Als dat er 68.000 of misschien wel 70.000 blijken te zijn, dan kan ik toch niet van die organisatie vragen dat ze het met hetzelfde aantal mensen in dezelfde periode gaan afhandelen? Het is toch niet realistisch om dat te vragen? Dan vind ik het ook niet meer dan redelijk dat ik bij de Kamer terug mag komen en dat ik zeg: ik zie nu deze ontwikkeling en ik zie deze aantallen. We hebben in het afgelopen kwartaal nog 13% uitbreiding aan mensen gekregen en daar ben ik blij mee. Ik ben blij dat mensen bij ons willen komen werken om deze klus mee te helpen oplossen. Maar op het moment dat ik niemand meer kan krijgen, zal ik echt bij u terugkomen om met u in discussie te gaan over wat we dan gaan doen. U mag van mij verwachten dat ik dan met voorstellen kom, net zoals ik met voorstellen ben gekomen …

Staatssecretaris De Vries:

… om nu een aantal stappen te zetten als het gaat om het versnellen en verbeteren, als het gaat om de integrale beoordeling, als het gaat om de dossiers en als het gaat om bezwaar. Maar ik heb daar ook echt mensen voor nodig. Ik heb mensen nodig die dat kunnen doen en die trek ik niet zomaar eventjes de organisatie weer in. Die trek ik niet zomaar van de straat. Dat moeten mensen zijn die dit werk gewoon op een goede manier kunnen doen, die goed kunnen communiceren met de ouders.

Staatssecretaris De Vries:

Ik begrijp de emoties van de ouders op de tribune ook goed. Ik heb heel veel gesprekken met individuele ouders, maar ook met groepen ouders, en ik krijg daarin verhalen te horen die echt door merg en been gaan. Dat is voor mij alleen maar een motivatie om deze klus op een zo goed mogelijke manier te klaren en om zo snel mogelijk duidelijkheid aan de ouders te geven. Maar het is wel een weerbarstig proces. Het is maatwerk dat we aan de ouders moeten leveren: elke situatie van die ouders is anders en ik wil daar recht aan doen.

Dan ga ik naar het beantwoorden van de gestelde vragen. Allereerst over versnellen en verbeteren. De VVD en de heer Van der Lee zeggen: het kan niet tot 2030 duren. Ik denk dat iedereen het daarover eens is en dat we het allemaal zo snel mogelijk willen. Ga ik dan een einddatum noemen? Nee, dat ga ik nu nog niet doen. Ik wil eerst goed overleg voeren met de Commissie Werkelijke Schade, want dat is wel een belangrijke stap in het hele proces, omdat voor een hele grote groep ouders het proces zonder die stap niet afgerond is. Ik wil gewoon in goed overleg met die Commissie Werkelijke Schade kijken of we daar een planning en prognose voor kunnen afgeven.

Ik heb in de voorstellen die ik gedaan heb, ook gezegd dat ik ondertussen nadrukkelijk kijk naar andere routes na de integrale beoordeling. Dat gaat over de vaststellingsovereenkomsten. Ik kom zo nog terug op een aantal voorstellen die gedaan zijn. Maar dat betekent bijvoorbeeld ook dat we bij de 2.500 trajecten voor mediation die we gaan doen, ook willen gaan kijken onder welke voorwaarden we na afloop of in het kader van die mediation kleine schades mee kunnen nemen in een vaststellingsovereenkomst, zodat mensen daarvoor niet meer naar de Commissie Werkelijk Schade hoeven te gaan.

Staatssecretaris De Vries:

Hoe verleidelijk het ook is om die einddatum te noemen, ik ga die nu niet noemen. Ik wil het echt zo snel mogelijk oplossen. Laat dat helder zijn. Alle mensen bij UHT willen dit zo snel mogelijk oplossen. Alle partijen die betrokken zijn bij deze hersteloperatie willen dit zo snel mogelijk oplossen. Maar als ik nu een datum ga noemen met betrekking tot de Commissie Werkelijke Schade … U heeft zelf gisteren met de Commissie Werkelijke Schade gesproken. Er moeten echt nog forse dingen gebeuren. Dat ben ik helemaal met u eens. Dat heb ik het afgelopen halfjaar ook aan u meegegeven. Een aantal zaken moeten duidelijker: de rollen, de taken, de verantwoordelijkheden en het opschalen. De bejegening van de ouders is ook heel belangrijk in het hele traject. Dat zijn dingen waar ik met de nieuwe voorzitter over wil spreken. Wat is er nodig? Welke prognose, welke planning kunnen we daarvoor afgeven? Ik kan nu zomaar iets noemen en allerlei beloftes doen, maar dat ga ik niet doen. Ik heb me voorgenomen om dat niet te doen.

Staatssecretaris De Vries:

Ik vind het ontzettend spijtig dat er nu ouders weggaan, maar goed.

Kijk, de heer Nijboer geeft aan dat wij niks willen veranderen, maar ik wil best dingen veranderen. In de voortgangsrapportage en in de brief die daarbij zit, heb ik ook aangegeven welke dingen ik wil veranderen. We hebben bijvoorbeeld gezegd: laten we er nou eens van uitgaan dat we begin 2025 met de integrale beoordeling klaar zouden moeten zijn. Wat moeten wij dan, terugrekenend, doen om dat voor elkaar te krijgen? Zo is die exercitie opgezet. Daarmee heeft de organisatie proefgedraaid en daar heeft ze nu een prognose voor afgegeven. Natuurlijk wil ik zo'n exercitie ook graag met de Commissie Werkelijke Schade doen, maar de nieuwe voorzitter zit er net, sinds 1 januari, en ik vind dat ik die de kans moet geven om een aantal zaken te kunnen neerzetten en even goed in de organisatie te kunnen bekijken wat daar exact voor nodig is. Die ruimte wil ik de Commissie Werkelijke Schade gewoon geven. Dat laat onverlet dat we in plaats van de Commissie Werkelijke Schade nog andere routes kunnen realiseren voor ouders. De vaststellingsovereenkomst is daar een belangrijke van, maar ook mediation en daar kleine schades in meenemen.

Staatssecretaris De Vries:

Volgens mij waren wij toen al heel druk bezig om te bekijken hoe we de integrale beoordeling zouden kunnen versnellen. Daar hebben we nu ook een prognose voor afgegeven. Ik weet niet waarop bijvoorbeeld de prognose van de heer Heijkoop is gebaseerd. Wij hebben gezegd dat we een aantal verbeteringen bij de Commissie Werkelijke Schade willen. Dat is medio vorig jaar in gang gezet. We hebben naar aanbevelingen gekeken en hebben gezorgd dat er een nieuwe voorzitter kwam, die ik ook echt de ruimte wil geven om te bekijken hoeveel tijd er nodig is. Ik wil een succes maken van die hele regieroute voor de vaststellingsovereenkomst. Ik kan nu dus niet zeggen wat exact de einddatum gaat worden, want ik moet dat ook kunnen waarmaken. Daarvoor moet ik echt nog een aantal dingen doen, als het gaat om de Commissie Werkelijke Schade gezamenlijk met de nieuwe voorzitter, maar ook als het gaat om de regieroute voor de vaststellingsovereenkomst. Ik ben bereid om die te gaan opschalen, maar het moet ook doenbaar zijn en een goede vorm hebben, zodat de ouders tevreden zijn, dat op een gelijkwaardige manier gebeurt en ze ook niet slechter af zijn dan wanneer ze het bij wijze van spreken via de route van de Commissie Werkelijke Schade zouden doen.

Staatssecretaris De Vries:

Ik denk dat iedereen zijn stinkende best doet om dit zo snel mogelijk te doen. Ik wil ook sneller dan 2030. Ik wil sneller. Ik wil het liefst 2027. Dat is wat ik het liefst wil. Maar ik ga ook geen knollen voor citroenen verkopen. Het moet ook wel waargemaakt worden, want anders hebben de ouders daar ook helemaal niks aan. Dan moet ik nu ook even het CWS, de Commissie Werkelijke Schade, de ruimte geven. We gaan dan ook in goed overleg. Er zijn namelijk ook aantal zaken waarover zij gezegd heeft: de basisvoorzieningen zijn nog niet op orde. Daarover gaan we heel graag met ze in gesprek om te bekijken of we dan een prognose kunnen afgeven. Maar ik ga dat hier op dit moment écht niet doen.

Voorzitter. Toen ik hier begon, heb ik mezelf het volgende voorgenomen. Ik wil een realistisch en haalbaar verhaal neerzetten. Ik wil ook duidelijk zijn als dingen misschien niet kunnen en als dingen misschien langer kunnen duren, hoe verschrikkelijk ik dat ook vind. Ook ik hoor namelijk die verhalen, meneer Omtzigt. Ook ik hoor die verhalen van de ouders, van de kinderen en de gezinnen over wat er allemaal gebeurd is en wat er nog steeds speelt. Dat raakt mij diep. Dat raakt mij echt diep. Dat motiveert mij om dit zo snel mogelijk te doen. Maar daarbij helpt het niet als ik nu maar even snel een datum ga noemen, terwijl ik weet dat er knelpunten zijn bij de Commissie Werkelijke Schade, dat ik die regieroute van de vaststellingsovereenkomsten nog goed moet inregelen en die organisatie nog goed heel moet houden om gewoon het proces te doorlopen. Dat zijn de uitdagingen waar ik voor sta. Dat levert dilemma's op. Dat levert echt dilemma's op. Dat levert ook keuzes op. En dat levert soms ook hele lastige keuzes op. Maar ik ben wel gevraagd om die keuzes dan te maken en die maak ik ook. Ik zal daarover ook duidelijk communiceren.

Staatssecretaris De Vries:

Ik wil best overgaan op de Commissie Werkelijke Schade. Ik heb andere onderdelen nog niet gedaan maar laat ik dit dan maar direct oppakken.

Staatssecretaris De Vries:

Ik vind het ingewikkeld om hier over een commissie te spreken die hier niet present is, maar ik wil er wel een aantal dingen over zeggen. Nee, meneer Azarkan, ik ga er een aantal dingen over zeggen.

Medio vorig jaar hebben wij natuurlijk al geconstateerd dat het daar niet goed liep. U bent daar als Kamer ook over geïnformeerd. We hebben ABDTOPConsult daar ook naar laten kijken: welke zaken moeten worden aangepast? Daar zijn een aantal aanbevelingen over gekomen. Daar heb ik ook over gerapporteerd. Dat was kort na het zomerreces, meen ik. Dat had betrekking op het verbeteren van de rollen en verantwoordelijkheden. Daar moet je dan het instellingsbesluit voor gaan aanpassen. Ik denk dat we een belangrijke opdracht van de CWS vragen: zorg dat het op voorhand duidelijker is. Daar zijn een aantal behandelkaders voor gekomen. Daar hebben een aantal van uw leden nog weer vragen over gesteld. Dat betekent ook dat we moeten gaan opschalen. Het waren bijna allemaal parttimefuncties, dus we hebben er ook voor gekozen om daar meer ruimte voor te geven. Er is destijds een interim-voorzitter gekomen. Die heeft na een maand de opdracht teruggegeven. Ik ben op zoek gegaan naar een nieuwe voorzitter. Dat is mevrouw Hoitink geworden. We zijn er nu over in gesprek hoe we het instellingsbesluit zo gaan aanpassen dat die rollen, taken en verantwoordelijkheden duidelijker zijn.

Gisteren is ook aangegeven dat er nog een aantal randvoorwaarden ingevuld moeten worden. Daar gaan we graag over in gesprek met de Commissie Werkelijke Schade, om te kijken hoe we die op een goede manier kunnen invullen, zodat zij de klus waarvoor ze staan op een goede manier kunnen klaren. Dat is een immense klus. Dat besef ik terdege. We hebben ze ook gevraagd hoe we de communicatie richting en de bejegening van de ouders kunnen verbeteren. Ik wil ze ook de tijd geven om dat op een goede manier te doen. Dat kwam namelijk ook uit een van de aanbevelingen: hoe kan je dat verbeteren? Dat zijn allemaal zaken die we gezamenlijk met de Commissie Werkelijke Schade willen gaan doen. Ik heb ook aangegeven dat ik daar in een volgende voortgangsrapportage op terugkom. We moeten die voorzitter even de ruimte geven. We gaan daar goede afspraken mee maken.

Is dat wat mij betreft genoeg? Nee. Ik heb niet voor niks gezegd dat ik de regieroute van de vaststellingsovereenkomst een hele belangrijke vind om, naast dit traject van de Commissie Werkelijke Schade, in dat traject na de integrale beoordeling ook een versnelling aan te kunnen brengen.

Ben ik daar al helemaal mee klaar? Nee, daar ben ik nog niet helemaal mee klaar. Ik moet dat namelijk op een goede manier invullen. We hebben geleerd van die vijftien casussen die we in de pilot hebben gedaan. Dat moet echt anders, want op deze manier kunnen we in ieder geval niet opschalen. We merken ook dat het een heel lang traject is. Daar moeten we echt goed naar gaan kijken. Dat gaan we doen met het vervolg op deze pilot. Ik wil daar een succes van maken, want in mijn beleving is dat een goede oplossing voor een hele grote groep ouders. Zij weten de Commissie Werkelijke Schade niet te vinden, maar vinden dit een belangrijke manier.

Zeggen we dan dat dit de enige manier is? Nee, want ik denk niet dat een vaststellingsovereenkomst ... Je tekent een overeenkomst en dan is het ook klaar. Dan heb je afgesproken: dit is het. Dan kun je ook niet meer in beroep of bezwaar. Er zijn ook ouders die dat misschien liever niet doen. Zij willen misschien juist wel de route via de Commissie Werkelijke Schade volgen. Ik denk dus dat we die ook zeker moeten behouden, maar ik wil wel graag dat er iets meer keuze komt voor de ouders.

Staatssecretaris De Vries:

Ik heb volgens mij een aantal heel concrete dingen aangegeven, ook dat wij medio vorig jaar al hebben geconstateerd dat het gewoon onvoldoende liep. Daar is ook actie op ondernomen. Daar kun je nog van alles van vinden, bijvoorbeeld dat het allemaal niet snel genoeg gaat, maar ik heb ook wel een voorzitter nodig die dan de veranderingen en de aanbevelingen implementeert. Daar moeten echt nog zaken gebeuren. Heb ik dan gezegd: nee, ik ga stilzitten bij de Commissie Werkelijke Schade? Nee. Ik heb ondertussen ook gekeken welke andere routes we nog kunnen doen. Is dat ideaal? Nee. Ik weet dat de ouders zitten te wachten. Ik wéét het. Ik probeer echt mijn stinkende beste te doen met de organisatie om te kijken hoe we op alle elementen versnelling kunnen aanbrengen, maar het vraagt veel van die organisatie om dat ook mee te maken en te kunnen uitvoeren. Als je in twee tot drie jaar opbouwt van 0 tot 1.500 mensen, vraagt dat echt heel veel van een organisatie. Die heeft behoefte aan duidelijke kaders en ook aan een zekere mate van rust. Ik weet dat ik de druk die er is niet volledig kan wegnemen. Dat is ook waar de organisatie mee moet werken. Maar ik vind ook dat ik dan de ruimte moet geven om de voorstellen die nu voorliggen, op een goede manier te doen.

En ik ben verantwoordelijk voor de Commissie Werkelijke Schade. Dat ben ik. Dat ben ik. Dat is ook de reden waarom ik het afgelopen halfjaar er druk mee bezig ben geweest om te kijken hoe we die kunnen verbeteren en hoe we ook naast de Commissie Werkelijke Schade nog alternatieve routes kunnen doen. Gaat dat snel? Nee, dat gaat altijd te langzaam. Dat besef ik nadrukkelijk voor de ouders. Zij willen natuurlijk zo snel mogelijk die duidelijkheid hebben. Zij willen hier een punt achter kunnen zetten en weer naar de toekomst kunnen kijken. Helpt het dan dat ik dingen zeg die ik niet kan waarmaken? Nee, dat helpt die ouders helemaal niet.

Staatssecretaris De Vries:

Ik heb aangegeven welke acties ik het afgelopen halfjaar heb … Wat zegt u? Wat zegt u? Ja …

Staatssecretaris De Vries:

Ik denk dat ABDTOPConsult daar een aantal heldere dingen over heeft gezegd. Dat heeft te ermee te maken dat de rollen en verantwoordelijkheden niet duidelijk waren. Die moeten we duidelijk gaan maken. Daar hebben we in eerste instantie over gesproken met de tijdelijke voorzitter, maar de nieuwe voorzitter vond het belangrijk — ik vind dat ook belangrijk — dat we ook daarover een goede discussie met hen hebben, over wat ze nodig hebben. Daarnaast is gisteren nog aangegeven dat een aantal randvoorwaarden niet goed zijn ingeregeld. Daarover gaan wij ook afspraken maken met de CWS. Ik kan het niet anders zeggen dan dat ik het nu heb gezegd.

Staatssecretaris De Vries:

Ik ga mezelf herhalen: de capaciteit ís ook opgeschaald.

Staatssecretaris De Vries:

Ik ben het met u eens dat het nog niet genoeg is.

Staatssecretaris De Vries:

"Harder werken" klinkt heel mooi, maar die organisatie moet dat ook wel kunnen. Die moet die duidelijkheid hebben. Ik vind dat de voorzitter ook even de kans moet krijgen om dat voor elkaar te krijgen.

Staatssecretaris De Vries:

Ik heb in de laatste voortgangsrapportage die ik u heb toegestuurd, de dertiende, volgens mij al aangekondigd dat ik daarover bij de volgende voortgangsrapportage aan u ga rapporteren. Ik wil ook afspraken gaan maken over welke prognose er dan afgegeven kan worden bij de Commissie Werkelijke Schade. De Commissie Werkelijke Schade is de afgelopen tijd opgeschaald van 20 naar 50 medewerkers en zal blijven opschalen, in ieder geval naar 100 medewerkers. En nogmaals, ik vind het belangrijk dat we hier ook de route van de vaststellingsovereenkomst naast gaan zetten.

Staatssecretaris De Vries:

Ik heb de Commissie Werkelijke Schade aangegeven dat ik afspraken wil maken over haar prognose, over wat zij kan gaan doen en wat dat dan voor de einddatum betekent. Ik heb gezegd dat ik daarover ga rapporteren bij de volgende voortgangsrapportage. Ik zal ook echt nog wel stappen moeten zetten om de vaststellingsovereenkomsten goed op te kunnen schalen, want ik denk dat die ook een belangrijke route vormen. Die moet er ook voor zorgen dat we dit zo snel mogelijk doen. Volgens mij trekken we allemaal aan dezelfde kant van het touw om ervoor te zorgen dat dit zo snel mogelijk gebeurt, maar ik ga geen dingen toezeggen die ik uiteindelijk niet kan waarmaken. Ik moet het echt in goed overleg met de Commissie Werkelijke Schade doen.

Staatssecretaris De Vries:

Nogmaals, een ambitie kan je makkelijk noemen. Mijn ambitie is om het zo snel mogelijk te doen. Maar als ik een prognose geef, wil ik die ook waar kunnen maken. Ik denk namelijk dat niemand er anders iets aan heeft. U mag me bij de volgende voortgangsrapportage bevragen over wat de Commissie Werkelijke Schade zal gaan doen. Ik kan allemaal mooie ambities uitspreken, maar ik moet ze ook kunnen realiseren en die organisatie moet dat ook kunnen doen.

Staatssecretaris De Vries:

Ik ga met de Commissie Werkelijke Schade kijken wat ik aan … U noemt het een ambitie, maar ik noem het een prognose op basis van de afspraken die ik met haar maak en op basis van wat zij zegt dat ze kan waarmaken. Ik ga die prognose in overleg met de Commissie Werkelijke Schade terugkoppelen aan de Tweede Kamer.

Staatssecretaris De Vries:

Ik denk dat een zelfstandig bestuursorgaan meer op afstand staat. Ik zou er niet voor zijn om die stelselwijziging daar nu zo te doen. Er gaat namelijk heel veel tijd en energie zitten in het oprichten van zo'n zelfstandig bestuursorgaan. Daar heb je een wettelijk traject voor nodig. Daar moet je de organisatie op equiperen. Dat is allemaal energie die niet gestoken kan worden in het basisproces. Het is mijn ambitie om ervoor te zorgen dat het basisproces zo snel mogelijk blijft lopen.

Staatssecretaris De Vries:

Ik heb van een aantal dingen heel concreet aangegeven wat volgens ons haalbaar is, met daarbij een aantal randvoorwaarden en aannames. Ik moet echt nog met de CWS, de Commissie Werkelijke Schade, in gesprek gaan om te kijken wat het is. Iedereen kan een deadline noemen. Maar als ik een prognose afgeef of planning maak, moet ik die waar kunnen maken, vind ik. Ouders hebben er niks aan als ik hier een loze belofte maak, zo van: het wordt 2027. Ik kan dat totaal niet onderbouwen op dit moment, omdat ik nog dat gesprek voer met de Commissie Werkelijke Schade.

Staatssecretaris De Vries:

Ik heb gezegd dat ik ga rapporteren naar aanleiding van het overleg dat we nu hebben met de Commissie Werkelijke Schade. Ik ga met haar kijken wat de planning zou kunnen zijn. Nogmaals, daarnaast wil ik echt serieus kijken naar de route met de vaststellingsovereenkomsten. Het zijn dus twee routes die we tegelijkertijd behandelen.

Staatssecretaris De Vries:

Als ik nu een deadline zou noemen, zou dat schijnzekerheid zijn, want ik ben nog in gesprek met de Commissie Werkelijke Schade: welke randvoorwaarden hebben zij nodig om zaken te gaan halen?

Staatssecretaris De Vries:

Ik heb gezegd dat ik in de volgende voortgangsrapportage ga rapporteren over alle zaken die wij afspreken met de Commissie Werkelijke Schade. Ik heb aangegeven dat ik ernaar streef om daar een goede planning, prognose, bij te geven. Maar dat moet ik wel doen in overleg met de Commissie Werkelijke Schade.

Staatssecretaris De Vries:

Dat is een prognose.

Staatssecretaris De Vries:

Er is in het afgelopen halfjaar door de organisatie gekeken wat er aan versnelling gerealiseerd kan worden. Dat is in de praktijk uitgetest en daarop is deze prognose gebaseerd. Kan ik voor een ouder aangeven wanneer iedereen individueel aan de beurt komt? Nee, dat kan ik niet, want ik heb ook te maken met een aantal rechtelijke uitspraken. Ik heb te maken met een aantal urgentieverzoeken. Ik vind dat ik die ook moet inwilligen, want ik vind het belangrijk om die op te pakken. Maar ik kan dat dus niet op individueel niveau aangeven zoals mevrouw Leijten nu wil; dat heb ik ook bij eerdere planningen van de integrale beoordeling al aangegeven. Dat vind ik wel spijtig, want ik zou graag die duidelijkheid geven, maar die duidelijkheid moet dan ook wel zo zijn dat ouders niet bijvoorbeeld opeens te horen krijgen dat het niet gehaald wordt. Er zijn namelijk heel veel rechtelijke uitspraken.

Staatssecretaris De Vries:

Ik heb zonet ook al betoogd dat ik het ook belangrijk vind om dit proces op een goede manier af te ronden en dat we kijken hoe we dit kunnen versnellen of verbeteren, maar ik denk dat wij van mening verschillen over de manier waarop dat zou moeten of kunnen. Ik ben ervan overtuigd dat het vertraging oplevert als we de hele operatie omgooien en weer een hele nieuwe organisatie vragen om dit te gaan doen. Ik zit wel met de keuzes die in het verleden zijn gemaakt. Die organisatie moet dan ook de tijd en ruimte krijgen om dit te doen. Ik vind dat belangrijk. Als je dat hele systeem wil omgooien, dan moeten die organisaties weer ingeregeld worden, want die mensen moeten wel weten wat ze moeten doen en hoe ze dat op een beetje vergelijkbare manier met elkaar moeten doen. We moeten dat dan helemaal opnieuw gaan doen. Als we het op die manier gaan doen, moet alles stilgelegd worden. Ik ben ervan overtuigd dat dat vertraging oplevert. Heel eerlijk: ik ben een aantal jaren woordvoerder geweest op het dossier Groningen en ik heb toen ook gezien dat het op een aantal punten echt vertraging oplevert als je heel veel van die structurele wijzigingen achterelkaar doorvoert.

Staatssecretaris De Vries:

Laat ik beginnen met te zeggen dat ik echt niet alle voorstellen weggooi. Absoluut niet. Dat is ook niet met feiten te staven. Neem de vaststellingsovereenkomst en de mediation. Een aantal partijen heeft aangegeven dat dit belangrijke zaken zijn. Voor mij staat de uitkomst echt voorop. Maar voor die uitkomst heb ik wel een organisatie nodig. Daar heb ik een proces voor nodig. Dat kun je frustrerend vinden, maar ik heb een en ander wel nodig om uiteindelijk die uitkomst te bereiken. We hebben hier echt serieus naar gekeken. We hebben hiernaar gekeken bij de herijking. Daarbij zijn tig zaken de revue gepasseerd. We hebben gekeken naar het voorstel van de SP om het in één dag te doen.

Staatssecretaris De Vries:

Nou, dan is dat niet het voorstel van de SP. Het voorstel om het in één dag te doen, is bekeken. Daar is naar gekeken. We hebben er ook over terug gerapporteerd. Ik laat me dus ook niet aanleunen dat wij niet bereid zijn om naar zaken te kijken. Maar ik wil wel dat die uitkomst inderdaad centraal staat en dat we dat tempo nog kunnen maken. Duurt het te lang? Ja, het duurt absoluut te lang. Absoluut!

Staatssecretaris De Vries:

Ik denk dat het wel een beetje een herhaling van zetten wordt. Dat vind ik spijtig, want ik ben echt bereid om te kijken naar zaken die kunnen versnellen en verbeteren. Ik wil hier ook wel zeggen dat mevrouw Leijten de organisatie echt tekortdoet. Ik zie daar echt mensen die hun stinkende best doen, die hun kop nu hebben uitgestoken om te kijken hoe ze die integrale beoordeling kunnen versnellen. Mevrouw Leijten kan dat niks vinden, maar ik vind het goed dat ze dat hebben gedaan. Ik vind het ook goed dat er gekeken wordt naar hoe we dat bij bezwaar nog kunnen versnellen. Ik vind het goed dat we gaan kijken naar de vaststellingsovereenkomsten. En ik vind het ook belangrijk om te gaan staan voor die organisatie, want die mensen doen echt hun stinkende best en zij zijn hartstikke gemotiveerd om dit zo snel mogelijk te doen. Ik vind echt dat mevrouw Leijten daar de ambtenaren en de organisatie tekort mee doet. Daar mag iedereen van alles van vinden. Maar ik vind ook dat je moet zeggen: jongens, dit is wel de club die het moet gaan doen. Ik heb hen nodig. Ik heb mensen nodig om deze klus te klaren. En ik heb er processen voor nodig om dat goed en snel te kunnen laten verlopen. Dat kun je frustrerend vinden. Mensen moeten op een goede manier hun werk kunnen doen. Dat is waar ik voor knok en waar die organisatie ook continu voor knokt.

De voorzitter:

De laatste vraag voor mevrouw Leijten.

Staatssecretaris De Vries:

De voorstellen die in de voortgangsrapportage zijn opgenomen, komen uit de organisatie zelf. Die komen uit de uitvoering. Die zijn ook met de mensen in de uitvoering in een pilot uitgetest. Ik wil geen tegenstelling creëren tussen de ouders en de organisatie. Dat vind ik gewoon niet goed. De ouders staan voorop. De uitkomst voor de ouders staat voorop. Maar daar heb ik een organisatie voor nodig. Daar heb ik een organisatie voor nodig die in de benen blijft, die het vertrouwen krijgt dat ze dit op een goede manier kan doen en die ook de ruimte krijgt om zaken op een andere manier te doen. Op dat punt ben ik het helemaal met mevrouw Leijten eens. Daar sta ik ook altijd voor open. Wat mij betreft is dat niet het totale omgooien van het proces, want dat levert alleen maar verlies aan tijd en energie op in de organisatie.

Staatssecretaris De Vries:

Er is niemand die daar de prioriteit af haalt. Dit heeft prioriteit van het hele kabinet. Er is bijvoorbeeld ook een nauwe betrokkenheid van Sociale Zaken en de minister van Sociale Zaken. Er is ook een betrokkenheid van de minister voor Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen. Er is een betrokkenheid van de minister-president. Er is een betrokkenheid van alle mensen in dit kabinet om dit op een goede manier te doen. Ik vind het jammer dat u zegt dat alleen de mensen in de Kamer blijkbaar deze emoties bij de ouders kunnen verwoorden. Dan ben ik daar misschien niet goed genoeg in, maar ik heb echt één keer in de veertien dagen heel veel oudergesprekken. Ik spreek met heel veel oudergroepen. Dat snijdt je door je ziel heen. Maar ik moet het wel uiteindelijk vertalen in oplossingen die werken in de praktijk, zodat de organisatie dit kan doen. Dat moet ik met elkaar in balans zien te brengen. Daar ben ik druk mee bezig, samen met al die mensen in de organisatie en met alle betrokken partijen. De gemeenten, Sociale Banken Nederland en het OTB, ofwel het Ondersteuningsteam voor ouders in het Buitenland, zijn er allemaal druk mee bezig om dit op een zo goed mogelijke manier te laten verlopen.

Staatssecretaris De Vries:

Voorzitter, dit …

Staatssecretaris De Vries:

Ik denk dat de heer De Graaf van de PVV heeft kunnen lezen dat we prestatiemanagement een belangrijke rol laten vervullen. Ik wil er echt afstand van nemen dat deze mensen er voor de mensen in dit kabinet niet toe zouden doen. Ik vind het echt verwerpelijk dat dat hier gezegd wordt, want er wordt heel hard geknokt om dit voor elkaar te krijgen.

Staatssecretaris De Vries:

Ik ben het ermee eens dat mensen gemotiveerd zijn als ze weten dat het werkt. Dat heb ik de afgelopen tijd ook gezien in de organisatie, waarbij gekeken is hoe die integrale beoordeling versneld kan worden. Dat is op basis van wat de mensen in de organisatie zelf hebben aangegeven. Ik ben natuurlijk bereid — dat heb ik in het begin van mijn verhaal al aangegeven — om te kijken waar we nog meer kunnen versnellen en verbeteren. Maar ik wil er echt voor waken dat, als we de hele boel om gaan gooien, alle energie daarop gericht is, dat die mensen weer ingewerkt moeten worden en dat er weer werkinstructies moeten komen, omdat mensen het wel op een vergelijkbare manier moeten doen. Ik snap dat mensen dat vervelend vinden, maar dat is wel hoe een organisatie werkt. Men heeft mij echt gevraagd: "Jongens, zorg nou dat wij de rust krijgen om dat tempo te gaan maken. Geef ons even de tijd om dit op een goede manier te doen." Ik ben echt bereid om nog naar een aantal zaken te kijken. Als mevrouw Van Dijk daar concrete voorstellen voor heeft, dan wil ik daar ook echt met alle liefde naar kijken. Want uiteindelijk doet de uitkomst er voor mij toe.

Staatssecretaris De Vries:

Ik ben echt bereid om naar een aantal zaken te kijken. Maar we hebben echt gekeken of het mogelijk is om het bijvoorbeeld in één dag te doen. Ik ben ook bereid om er bijvoorbeeld bij de vaststellingsovereenkomst naar te kijken of we dat binnen een gelimiteerde tijd kunnen doen als alle informatie er is. Maar ik wil er wel voor waken dat wij zeggen: je moet in die ene dag de vaststellingsovereenkomst hebben en daarna heb je geen enkel recht meer, want dan heb je je gecommitteerd aan de vaststellingsovereenkomst. Ik wil er ook voor waken dat ouders daar later weer gefrustreerd over zijn. Ik wil prima kijken of we ervoor kunnen zorgen dat die vaststellingsovereenkomsten voor mensen in een hele beknopte tijd klaar kunnen liggen als alle informatie "op het kleed is", zoals we dat in Friesland zeggen. Ik wil ernaar kijken of we dat in een korte tijd kunnen doen, of dat dan een dag is, een week of twee weken. Laten we dan ook kijken hoe we dat in die regieroute mee kunnen nemen.

Staatssecretaris De Vries:

Misschien dat ik dan een raar voorstel ga doen, maar ik nodig de heer Van Houwelingen graag een keertje uit om bij de organisatie te gaan kijken wat ervoor nodig is om bepaalde stappen in dit proces te doen. Want ik vind dat het ook duidelijk moet zijn, uitgelegd moet worden, waarom dingen soms lang duren. Hoe frustrerend ik dat ook vind, dat is wel zoals het is. Als ik bijvoorbeeld kijk naar de integrale beoordeling en zie in hoeveel systemen mensen moeten kijken om te zien wat er precies gebeurd is in de afgelopen jaren en hoeveel jaren daarvoor bekeken moeten worden ... Dat gaat soms helaas, spijtig genoeg, tot 2005 terug. Ik hoop echt dat de heer Van Houwelingen de handschoen oppakt om gewoon een keer bij de organisatie te gaan kijken om te zien waarom dit proces zo verloopt en hoe hard de mensen werken om dit voor elkaar te krijgen.

Staatssecretaris De Vries:

Ik weet niet of enkele andere partijen hier heel blij zouden zijn als we de banken zouden vragen om dit te gaan doen. Ik denk dat er ook echt kennis en ervaring nodig zijn omtrent de systemen, waar je moet zoeken, hoe je moet kijken en hoe je het gesprek met de ouders moet voeren over een aantal zaken. Ik denk dat dat hele belangrijke elementen zijn. Dat kun je niet zomaar aan elke willekeurige organisatie vragen. Daar leert deze organisatie ook nog steeds in bij, want het is ook een jonge organisatie. Ik zou zeggen: komt u ook een keer langs.

Staatssecretaris De Vries:

Ik wil dan toch proberen te beginnen met het beantwoorden van de resterende vragen. De ChristenUnie heeft nog gevraagd of we niet-gedupeerden, mensen die niet gedupeerd zijn volgens de eerste toets, voorrang kunnen geven. Ik vind het ook frustrerend dat de eerste toets niet meer secuur is. Dat heeft ermee te maken dat we in die toets maar een beperkt aantal elementen bekijken om snel duidelijkheid te kunnen geven aan ouders over of ze wel of niet gedupeerd zijn. Die is niet zo secuur dat we daar geen mensen mee missen. Dat vind ik heel spijtig, want er zijn echt mensen die gigantisch in de problemen zitten. We hebben nu bij de versnellingsoperatie gezegd dat we een deel van de niet-gedupeerden in een versneld traject gaan oppakken bij de integrale beoordeling. Het zou niet mijn keuze zijn om de andere groep van gedupeerde ouders dan te laten voor wat die is, zoals de heer Grinwis vraagt. Ik vind het wel belangrijk om bij de groep die na de eerste toets als niet-gedupeerd is bestempeld — daar hebben ze in principe binnen twee tot drie maanden duidelijkheid over — te gaan kijken hoe we daar de urgente casussen uit kunnen halen. Wij zijn in gesprek met gemeenten om te kijken of zij meer urgentieverklaringen bij ons kunnen aandragen. Welke ouders zitten zo in de problemen dat ze snel duidelijkheid moeten hebben? Die gaan we dan ook naar voren halen.

Staatssecretaris De Vries:

Wat ik ingewikkeld vind aan het voorstel van de heer Grinwis … Ik wil mee gaan denken over hoe we dit op een goede manier oplossen, maar ik vind het ook wel een hele ingewikkelde boodschap als je zegt dat je andere groepen die wel gedupeerd zijn, dan langer hebt laten wachten. Ik zou dus echt willen inzetten … Dat kunnen wat mij betreft best wel redelijke aantallen zijn, met de urgentie die door gemeenten wordt aangedragen, bijvoorbeeld in de drie gesprekken die we ook gaan uitrollen. Ik denk dat het belangrijk is dat ze daar meer mogelijkheden voor krijgen, zodat we die urgente gevallen eruit gaan halen, want ik zie daar echt ook schrijnende gevallen in. Ik moet eerlijk zeggen dat er ook mensen zijn die uiteindelijk toch echt niet gedupeerd zijn. Dat vind ik ook wel een zorg, in die zin dat die mensen ook maar in een soort wachtstand zitten. Daar ben ik ook over in gesprek met mijn collega Schouten, minister Schouten, om te kijken hoe we toch eerder kunnen kijken wat we voor hen kunnen doen.

Staatssecretaris De Vries:

Ik zie dat de hele planning inderdaad omgegooid wordt. Het lukt ons nog wel om first in, first out op een deel van de integrale beoordelingen te doen. We moeten natuurlijk uitvoering geven aan de rechterlijke uitspraken en ik wil, zelfs al gaat dat tegen de rechterlijke uitspraken in, de urgente casussen ook echt gewoon oppakken. Het restant doen we echt met first in, first out. Als ik het verhaal van de heer Grinwis goed bekijk, dan zou die groep ook als eerste aan de beurt komen bij de versnelde beoordeling die we nu bij de ib doen voor mensen die niet gedupeerd zijn, maar die dat eventueel later wel kunnen blijken te zijn.

Staatssecretaris De Vries:

We zijn nu afspraken met de gemeenten aan het maken over hoe we dat goed kunnen inregelen. Ik heb wel tegen de gemeenten gezegd dat zij dan niet iedereen als "urgent" moeten aanmerken, want dan zitten we weer in dezelfde volgorde te behandelen. Zij moeten dus goed gaan kijken welke mensen er nou echt in de knel zitten en enorm geholpen zijn met een versnelde integrale beoordeling. Ik hoop dat ik in de volgende voortgangsrapportage de uitkomsten van de afspraken met de gemeenten daarover aan u kan doorgeven.

Dan had de VVD nog een vraag over het behoud van mensen. Ik denk dat dat een heel grote uitdaging is in de krappe arbeidsmarkt, waar heel veel banen beschikbaar zijn voor mensen. Het lukt ons nog steeds om mensen aan te trekken. Ik zei al dat het in het laatste kwartaal van vorig jaar zo'n 13% was. Maar wij willen vooral kijken naar het aantrekkelijker maken van de functies, bijvoorbeeld de PZB'er die meer ruimte gaat krijgen, maar ook naar het aanbieden van meer vaste contracten. Het is natuurlijk uiteindelijk een tijdelijke organisatie, maar wij hebben gezegd dat we de organisatie alle ruimte geven om vaste contracten aan te bieden, waarbij we dan later kijken waar we die mensen kunnen herplaatsen, mocht het werk er niet meer zijn. Ik hoop dat dat natuurlijk zo snel mogelijk is.

GroenLinks vroeg naar de verontrustende berichten over de organisatiecultuur, de werkdruk en de angstcultuur. Ik vind dat zorgelijk, want ik vind het belangrijk dat mensen veilig zijn in een organisatie en dat ze zich gehoord voelen. Ik vond het goed om te horen dat de heer Van der Lee ook andere berichten krijgt, maar ik wil die signalen gewoon heel serieus nemen. Ik heb regelmatig overleg met de ambtelijke top van de UHT om te kijken hoe we dit op een goede manier kunnen doen. We hebben daar natuurlijk allemaal manieren voor, zoals vertrouwenspersonen en een Commissie integriteit Financiën waar mensen zich kunnen melden. Mensen kunnen zich ook anoniem melden. Maar we zetten daar echt op in. We hebben ook gezegd dat we het hr-management beter op orde moeten hebben — in het begin werd misschien gedacht dat het een tijdelijke organisatie is — om ervoor te zorgen dat mensen gewoon kritiek kunnen hebben. Je kunt het er ook nog over oneens zijn of het terechte kritiek of voorstellen zijn of niet, maar dan moet je wel kunnen uitleggen waarom je bepaalde dingen niet gaat doen. Dat vind ik wel belangrijk. De organisatie zet er ook vol op in om dat op een goede manier te gaan doen.

De VVD vroeg naar technische innovaties bij UHT. Ik was een beetje aan het kijken in welke richting ik dat moest zoeken. Ik kreeg het idee dat het vooral ging over de dossiers, om te kijken of we daarop nog meer maatregelen kunnen nemen. Zoals ik al zei, ben ik op zichzelf graag bereid om te kijken hoe we dat kunnen stimuleren. Ik wil wel één winstwaarschuwing geven — dat zullen velen niet leuk vinden — namelijk: als het om IT-oplossingen gaat, heb ik wel enige beperkingen. Maar ik ben graag bereid om daarnaar te kijken.

De SGP vroeg naar de informele geschillenbeslechting. Dat is ook wat de Ombudsman heeft ingebracht. Wij gaan zo'n 2.500 mediationtrajecten inkopen of inschakelen. Dat gebeurt vooral in het bezwaarproces. Ik vind dat we dat ook even op een goede manier moeten doen. Maar als dat succesvol is, vind ik ook dat we moeten kijken of we dat nog meer kunnen doen dan we nu al doen. Dus bij gebleken succes moeten we er vooral mee doorgaan, zou ik zeggen, en moeten we het meer gaan doen.

Dan ga ik naar de routes na integrale behandeling. Ik heb er al een heleboel over gezegd in de verschillende interrupties. Ik ben ingegaan op de vraag van het CDA over één dag, ook richting de vaststellingsovereenkomst. Wij zijn bereid om naar een beperkte tijd te kijken, of dat nu één dag, één week of twee weken is.

De SGP vroeg ook waarom er niet meer tijd wordt gestoken in de vaststellingsovereenkomsten. Dat wil ik zeker gaan doen, maar het moet wel een proces zijn dat goed te handelen is, naast de bestaande processen die al lopen. Maar waar het kan, ga ik het zeker verder opschalen.

Dat sluit aan bij de vraag van D66 of ik de vso kan opschalen naar 100 ouders. Ja, daar ben ik toe bereid, wel met enige terughoudendheid, want het kan niet allemaal tegelijkertijd. We kunnen niet iedereen voor een kennismakingsgesprek of een intakegesprek uitnodigen. Dus dat zal nog wel wat gefaseerd in de tijd zijn, maar ik ben graag bereid om de pilot van 50 naar 100 op te schalen.

Even kijken. De vragen van GroenLinks over opschaling van mediation en de vaststellingsovereenkomst heb ik ook gehad. Als er op dit punt nog vragen van GroenLinks zijn blijven liggen, dan hoor ik dat graag.

Een aantal woordvoerders vroeg naar de voorstellen van de NOvA, de Nederlandse Orde van Advocaten: welke mogelijkheden en onmogelijkheden ziet de staatssecretaris hierin? We hebben al gezegd dat we op mediation en de vaststellingsovereenkomst willen inzetten. Naast van de NOvA zijn dat ook voorstellen van het ouderpanel en van de Kamer geweest. De Ombudsman heeft dat ook geadviseerd. We zijn op dit moment in gesprek met de Nederlandse Orde van Advocaten over de vraag welke dossierstukken er nodig zijn om te bekijken hoe we versnelling kunnen aanbrengen in de dossiers. De NOvA stelt ook voor om schades te integreren in de integrale beoordeling. Daar hebben we natuurlijk eerder over gesproken. Dat zou wat ons betreft een enorme vertraging van de integrale beoordeling betekenen. Dat laat onverlet dat we zeker bereid zijn om te bekijken of we kleine schades kunnen meenemen bij mediation bij bezwaar in de ib-fase, en of we dat dan kunnen laten uitmonden in een vaststellingsovereenkomst.

Staatssecretaris De Vries:

Dat ben ik met u eens. Ik wil lessen leren uit pilots die we doen. Het doel is om ze op te schalen. Maar dan blijft wel staan wat ik in het begin heb gezegd over het helemaal overhoop gooien van de hele organisatie en de aanpak zoals we die hebben. Maar laten we zeker leren van de pilots die we doen en daaruit lessen trekken voor de rest van het proces.

De heer ... Nee, ik zie mevrouw Kat nog ...

Staatssecretaris De Vries:

Volgens mij heb ik antwoord gegeven. Misschien kunt u de vraag nog herformuleren, want blijkbaar is het geen antwoord op uw vraag geweest.

Staatssecretaris De Vries:

Volgens mij heb ik aangegeven dat ik natuurlijk lessen wil trekken uit de regieroute voor de vaststellingsovereenkomst. Het gaat nu om 50 zaken maar dat gaan we naar 100 opschalen, zoals ook de NOvA heeft gezegd. Maar ik wil ervoor waken dat ik daarmee de indruk wek dat dan ook het hele systeem overhoop zou gaan. Daar heb ik eerder al iets over aangegeven. Dat is een beetje mijn zoektocht. Of ik heb de vraag helemaal verkeerd begrepen; dat kan ook.

Staatssecretaris De Vries:

Ik heb volgens mij een heel betoog gehouden over het omgooien van de hele operatie. Ik wil natuurlijk lessen leren uit de verschillende pilots die we doen. Laten we eerst die pilot doen en daarna weer kijken. Maar ik blijf erbij dat de organisatie een zekere mate van zekerheid en rust moet hebben om bijvoorbeeld de integrale beoordelingen goed te kunnen doen en die te kunnen versnellen. Laten we elkaar gewoon weer spreken op het moment dat die pilots zijn geweest. Dan kijken we welke lessen we daaruit kunnen trekken. Maar ik blijf wel bij mijn eerste opmerking, die ik ook aan het begin van mijn verhaal heb gemaakt. Ik snap dat dit misschien dubbel is, maar ik ben echt oprecht bereid te bekijken waar we nog kunnen versnellen en verbeteren. Ik kijk echt naar de uitkomst en naar waar het ook echt een versnelling kan zijn. Als het geen versnelling is, dan vind ik dat ik dat ook niet moet doen.

Dan had de heer Omtzigt nog een vraag over gesubsidieerde schade-expertise. Bent u het ermee eens dat gedupeerden recht hebben op gesubsidieerde rechtsbijstand door een schade-expert? De hoeveelheid schade-experts is niet heel dik gezaaid, laat ik maar zeggen. Maar we zijn voornemens om een pool van deskundigen op te zetten, omdat we weten dat het voor sommige ouders belangrijk is dat ze de mogelijkheid krijgen dat een deskundige met hen en hun socialezekerheidsadvocaat meedenkt. Dat kunnen inderdaad ook die schade-experts zijn.

Dan kom ik bij het mapje dossiers. De heer Omtzigt en ook mevrouw Kat van D66 vroegen: wilt u stoppen met procederen tegen ouders die inzicht willen in hun dossiers? Wij willen ouders inzicht geven in hun dossiers. Ik kan natuurlijk niet heel ingewikkeld ingaan op individuele casussen en zaken die bij de rechter liggen. Ik denk dat de heer Omtzigt dat begrijpt. Maar ik hoop ook dat er begrip voor is dat op het moment dat iemand alle informatie over de kinderopvanginstelling wil hebben, dat heel ingewikkeld is door de AVG-regels die daarvoor zijn. Dan vind ik het ook wel gerechtvaardigd dat we in die incidentele gevallen daarover toch een rechterlijke uitspraak moeten hebben.

Staatssecretaris De Vries:

Kijk, wat wij eigenlijk altijd doen vanuit de Dienst Toeslagen is dat als er een heel breed verzoek om informatie komt, wij met diegene die dat vraagt in gesprek gaan om te bekijken of wij dat gespecificeerd kunnen bekijken, zodat wij gericht kunnen gaan zoeken. Het helpt de organisatie enorm om dat op die manier te doen, in plaats van in de vorm van een verzoek persoonlijk dossier. We zijn overigens ook in gesprek met de advocaten over de samenstelling van dat dossier. Daarvoor is namelijk de wachttijd — daar ben ik heel eerlijk in en dat is enorm frustrerend — op dit moment wel meer dan drie jaar. Ik wil dus echt graag dat we gericht kunnen zoeken als er een gerichte vraag is van iemand die gedupeerd is.

Staatssecretaris De Vries:

Nogmaals, ik kan niet op deze specifieke situatie die de heer Omtzigt noemt ingaan omdat dat in individuele gevallen niet kan. Ik besef heel nadrukkelijk dat we inderdaad ten aanzien van die dossiers de aantallen niet halen. Vind ik dat acceptabel? Nee, dat vind ik natuurlijk niet acceptabel want we hebben met elkaar een aantal termijnen afgesproken. Dat is ook waarom we een aantal voorstellen gaan doen, zoals u ook heeft kunnen lezen in de voortgangsrapportage als het erom gaat om vooraf het CWS-dossier en het bezwaardossier te kunnen hebben. We zetten er nu alles op in om dat voor elkaar te krijgen. We doen ons best om dat voor elkaar te krijgen maar ik begrijp wat de heer Omtzigt zegt. Ik vind het zelf ook frustrerend, maar ik kan wat dat betreft ook geen ijzer met handen breken. Ik moet dat wel op een goede manier doen. En is dat frustrerend? Ja, dat is frustrerend.

Staatssecretaris De Vries:

Maar het is wel frustrerend voor de ouders.

Staatssecretaris De Vries:

Ik begrijp het betoog van de heer Omtzigt. We hebben bijvoorbeeld ook gekeken naar de ervaring die ouders hebben met zo'n verzoek persoonlijk dossier. Helaas zit het antwoord daar vaak ook niet in. Ik begrijp heel goed waarom ouders dat willen weten. Vandaar ook dat we, als mensen een gerichte vraag hebben, daar gericht naar willen kijken in de dossiers die we moeten leveren. Dat zou bijvoorbeeld bij een hersteldossier zo kunnen zijn. Maar ik kan het ook niet mooier maken dan het is. Mijn frustratie doet er helemaal niet toe, want het is het meest frustrerend voor de ouders. Ik begrijp ook de frustratie van de heer Omtzigt. Ik vind dit namelijk ook belangrijk in het kader van de rechtsbescherming. Maar ik kan ook geen dingen toezeggen die ik niet kan waarmaken.

Staatssecretaris De Vries:

Ik denk dat ik daarbij wel iets van onderscheid wil maken tussen het type dossier. Ik heb in de voortgangsrapportage een aantal zaken aangegeven, bijvoorbeeld wanneer wij dit voor de CWS-dossiers en de bezwaardossiers kunnen gaan doen. Dat moeten we echt al met heel veel opschaling doen. De laksoftware is al een aantal keer voorbijgekomen, maar daarmee moeten we dat echt op een goede manier kunnen doen. We hebben daarbij prioriteit gegeven aan die CWS-dossiers en die bezwaardossiers. Dat is een keuze die gemaakt is. Wij denken namelijk dat daarbij de meeste urgentie speelt. Tja, dat is een keuze die gemaakt is. Die heb ik volgens mij ook al eerder met uw Kamer gecommuniceerd.

Staatssecretaris De Vries:

Maar daar wil ik wel even bij zeggen dat dat voor het verzoek persoonlijk dossier is. Dat betreft dus alle informatie die wij over één iemand hebben.

Staatssecretaris De Vries:

Volgens mij hebben we in de wet een aantal zaken afgesproken. Er is inderdaad ook een toezegging gedaan over die VPD's. Ouders kunnen daartoe een verzoek indienen. Maar ik kan het niet mooier maken, omdat ik ook geen ijzer met handen kan breken op dit moment op dit dossier. We hebben een aantal versnellingsmaatregelen aangekondigd. Wij gaan ervoor om die te gaan halen. Dat betekent inderdaad dat wij nu prioriteit geven aan de CWS-dossiers en de bezwaardossiers. Ik zie geen mogelijkheid om die andere ook binnen de gestelde termijn te kunnen gaan doen. Dat vind ik echt ontzettend spijtig, want ik besef dat ouders hier echt behoefte aan hebben. Daarbij moet ik uit ervaring wel heel eerlijk zeggen dat als men het krijgt, men vaak ook niet het antwoord op de door hun gestelde vraag krijgt.

Staatssecretaris De Vries:

Tja, als ik een glazen bol zou hebben ... Laat helder zijn: als wij die andere dossiers zo snel mogelijk kunnen leveren, dan gaan we ook kijken naar die VPD's. Maar ik kan u daar nu nog niet een deadline voor geven. Ik wil namelijk ook kijken hoe succesvol die laksoftware en het op een andere manier samenstellen van die dossiers is. De keuze is gemaakt om daar prioriteit aan te geven. Ik denk dat de heer Van der Lee doelt op een casus in de Volkskrant. Ik kan niet op individuele casussen ingaan. Wij vinden het belangrijk dat mensen inzicht in hun dossier kunnen krijgen, maar wij vragen soms ook wel waar mensen specifiek naar op zoek zijn, zodat we gericht kunnen gaan zoeken. Dat doen we om het ook voor de organisatie behapbaar te houden.

Ik zou nu eigenlijk toe zijn aan het blokje CWS, maar ik moet eerlijk zeggen dat ik daar al heel veel over gezegd heb. Er ligt nog wel een concrete vraag, onder andere van GroenLinks, over de vergewisplicht. Kan die niet verdwijnen? De vergewisplicht vloeit voort uit de Algemene wet bestuursrecht. Ik kan nu een heel verhaal houden over het zorgvuldigheidsbeginsel. Ik wil de heer Van der Lee toezeggen dat ik wil bekijken hoe we die vergewisplicht — zoals hij het volgens mij zelf noemde — marginaler kunnen laten zijn. Ik denk dat dit ook zou moeten kunnen, doordat we inmiddels ook wat meer ervaring hebben. Maar laat ik daar dan op terugkomen met informatie over hoe we dat willen gaan vormgeven.

Staatssecretaris De Vries:

Je kunt een stap in een wet schrappen. Ik zou eerst die tussenstap willen doen en willen kijken hoe we die vergewisplicht marginaler kunnen gaan invullen. Ik moet ook eerlijk zeggen dat in heel veel gevallen waarbij de UHT afwijkt van de CWS, dat toch wel in het voordeel van de ouders is. Die ruimte ga je dan ook missen. Misschien kunnen we op een ander moment gewoon nog eens wat verder praten over hoe we dit op een goede manier kunnen regelen.

De ChristenUnie vroeg naar de beoordelingskaders. De CWS heeft er nu twee gepubliceerd. Dat betreft de materiële en de immateriële schade. Ik destilleer uit de vraag van de heer Grinwis eigenlijk het volgende. Kun je op dat punt nog meer duidelijkheid geven, zodat ook de ouders meer duidelijkheid hebben, dat ze weten waar ze aan toe zijn en ook kunnen bepalen of het voor hen nut heeft om naar de CWS te gaan? Hij wil ook dat we dat in een eerder stadium kunnen gaan communiceren. Ik denk dat de CWS een goede stap heeft gezet met die twee behandelkaders, maar ik ben best bereid om met de CWS nog eens te bekijken — want ik vind dat zij dat zouden moeten doen — of we dat nog verder kunnen verrijken, preciseren en duidelijker maken. Maar dat moet ik in overleg met de Commissie Werkelijke Schade doen.

Ik heb al gesproken over de opschaling. Ik heb al gezegd dat we bij de CWS naar 100 man gaan.

De heer Omtzigt vroeg nog welke druk de regering op de CWS heeft uitgeoefend om de schade lager vast te stellen. Er is vanuit de regering geen druk uitgeoefend om de schade lager vast te stellen.

De ChristenUnie vroeg: kan de CWS niet onder de sg vallen? Ik moet eerlijk zeggen dat ik een beetje zoekende ben naar welke oplossing voor welk probleem dat is. De CWS valt nu onder de dg Herstel. Ik denk dat dit voortkomt uit datgene wat mevrouw Hoitink hier afgelopen maandag heeft aangegeven naar aanleiding van een vraag over ondersteuning vanuit hr et cetera. Het lijkt me goed dat we daar met de Commissie Werkelijke Schade het gesprek over aangaan, dat we aangeven dat we hen kunnen accommoderen met de zaken die zij nodig hebben op dat punt. Volgens mij ging het daarbij ook over hr-ondersteuning.

Staatssecretaris De Vries:

Wij gaan sowieso dat gesprek nog verder voeren. We zijn natuurlijk al in gesprek met de Commissie Werkelijke Schade over hun rol, verantwoordelijkheden en taken en over wat ze nodig hebben. Laat ik dit dan ook meenemen en kijken of dat een oplossing voor het probleem is. Ja, ik zie het toch echt als een onafhankelijk orgaan. Maar goed, we gaan daar even naar kijken, omdat dit inderdaad misschien niet een hele grote wijziging is.

Dan de nieuwe regelingen. Ik weet niet of de vraag van mevrouw Inge van Dijk van het CDA helemaal onder de nieuwe regelingen valt, maar ik heb 'm wel in dit mapje zitten. Zij vroeg of de staatssecretaris bereid is om nog eens te kijken naar het aanbod voor het herstel voor kinderen en om ervoor te zorgen dat dit ook echt aansluit bij de behoefte. Ik denk dat het belangrijk is dat we daarnaar blijven kijken. Wij hebben ook jongeren actief betrokken bij de uitwerking van het hulpaanbod, maar ik zal nogmaals richting de organisatie benadrukken dat we hier continu naar blijven kijken, ook omdat de behoefte gedurende de tijd misschien kan veranderen. Volgens mij was dat ook de oproep van mevrouw Van Dijk.

D66 vroeg naar schuldhulpverlening voor kinderen of jongeren en de kindregeling. Op basis van de motie-Kat c.s. zijn wij in overleg met het ministerie van Sociale Zaken en de gemeenten om te kijken hoe we dat kunnen vormgeven. Ik hoop u daar op korte termijn … Nou, men heeft mij aangegeven dat het in maart is, maar laat ik er maar april van maken. Uiterlijk in april ga ik de Kamer informeren over de verdere uitwerking daarvan, om te kijken hoe we jongeren daarbij beter kunnen helpen.

D66 vroeg naar de kindregeling en brede ondersteuning en vroeg ook aandacht voor huisvesting en opleidingen. Kinderen en jongeren hebben ofwel via hun ouders recht op brede ondersteuning, ofwel via zelfstandig recht. Ook huisvesting en opleiding kunnen daaronder vallen. In samenspraak met gemeenten kunnen jongeren al worden ondersteund op die gebieden. Er kan bijvoorbeeld worden gedacht aan een levenlanglerenkrediet en aan andere zaken die al beschikbaar zijn. Maar ik geloof dat mevrouw Kat nog iets specifieks heeft.

Staatssecretaris De Vries:

Het is aan de gemeenten om in gesprek te gaan over wat ze nodig hebben en een plan van aanpak te maken. Zij kunnen de kosten via de zogenaamde SPUK, de specifieke uitkering, bij ons declareren. Maar het is wel aan de gemeenten om te bepalen wat ze nodig vinden, in overleg met de jongeren.

Dan had ik nog een vraag van de SGP over de brede ondersteuning gemeenten. Diverse gemeenten hebben steunpunten ingericht. We hebben alle gemeenten gevraagd om een aanspreekpunt voor de hersteloperatie in te richten. Soms is dat een staande organisatie, maar soms is het ook een aparte projectorganisatie. We kijken ook geregeld, in overleg met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, hoe zij die ouders weten te bereiken en koppelen daar ook over terug in de voortgangsrapportage.

D66 had nog een vraag over de ouders in het buitenland. Kan de staatssecretaris niet op z'n minst met België afspraken maken? Dat ging volgens mij over de vermogenstoetsuitzonderingen. Wij zijn op dit moment in gesprek met de Belgische overheid. Ik neem aan dat mevrouw Kat begrijpt dat ik niet kan ingrijpen in buitenlandse bevoegdheden en wetgeving. Het OTB heeft ook veel contact met de lokale belastingdiensten in andere landen en ook met de sociale diensten in België. In het algemeen lukt het goed en steeds beter voor casemanagers om individuele afspraken te maken over bijvoorbeeld betalingsregelingen, maar we zullen met de Belgische overheid en de Caribische eilanden bespreken waar nog meer maatwerk mogelijk is. Daar zullen we ook over terugkoppelen.

Ook over ouders in het buitenland gaat de vraag van D66 over deurwaarders en een noodprocedure. Volgens mij is de afdronk daarvan dat het OTB, het team dat ouders in het buitenland ondersteunt, ook regelmatig schakelt met SBN als dat nodig is, bijvoorbeeld om een spoedprocedure op te zetten. Een verzoek wordt dan met voorrang behandeld. Dat kan dus bij Sociale Banken Nederland zijn. Die mogelijkheid is er dus al wel.

Kunnen ouders in het buitenland voorrang krijgen bij SBN? Wij gaan kijken hoe de procedures van SBN meer aandacht kunnen krijgen en hoe we de buitenlandse schuldeisers beter kunnen informeren en ze tot medewerking kunnen bewegen. Maar ook daarvoor geldt dat de wet, die we hier in Nederland gemaakt hebben, natuurlijk alleen in dit land geldt. Ik denk dat OTB heel druk bezig is om te kijken hoe ze ouders in het buitenland op die manier toch ook goed kunnen helpen.

Staatssecretaris De Vries:

Ja. Het lijkt me goed om dat te doen. Ik kom daar bij de volgende voortgangsrapportage dan ook op terug.

Het CDA stelde de vraag of ouders in het buitenland zich kunnen inschrijven bij een woningcorporatie in Nederland. Woningcorporaties bepalen hun eigen beleid rondom inschrijvingen. Het OTB signaleert inderdaad dat het mensen soms niet lukt om zich vanuit het buitenland in te schrijven, bijvoorbeeld omdat er eisen worden gesteld aan regiobinding. In een aantal gevallen lukt het woningcorporaties wel om een oplossing te bieden aan ouders die willen terugkeren, bijvoorbeeld door het teruggeven van woonduur of inschrijftijd. Samen met de VNG en de corporaties proberen we de komende tijd barrières die nu worden ervaren, weg te nemen, zodat meer ouders kunnen terugkeren. Dit zou daar een onderdeel van kunnen zijn.

Staatssecretaris De Vries:

Het klinkt inderdaad simpel en ik ben het er ook mee eens dat we een poging moeten wagen om te kijken wat we kunnen gaan regelen, maar corporaties bepalen natuurlijk wel zelf hun beleid. Laat ik mevrouw Inge van Dijk toezeggen dat wij ons uiterste best zullen doen en ernaar zullen kijken of we dit kunnen regelen, maar als het niet lukt, ga ik dat ook gewoon terugkoppelen.

Staatssecretaris De Vries:

Dat gaan we navragen. Ik weet dat er bij corporaties heel veel op het bordje ligt, bijvoorbeeld wat betreft statushouders, maar ook omtrent gewone starters op de woningmarkt van gemeenten. Laten we redenen waarom het niet zou kunnen ook terugkoppelen, maar we gaan er eerst nog voor dat het wél kan.

Over right to challenge heb ik zonet al iets tegen mevrouw Inge van Dijk gezegd.

Dan was er nog een vraag van het CDA over de MCTH: die komt slechts af en toe bij elkaar en dat zou structureel moeten zijn. De discussie over de hersteloperatie vindt deels plaats in de Ministeriële Commissie Toeslagen Herstel en deels rechtstreeks in de ministerraad. Zoals u weet, worden beide voorgezeten door de minister-president. We kijken vaak ook wat de snelste route is, want ik wil bijvoorbeeld voortgangsrapportages zo snel mogelijk bij u hebben en dan is het soms handiger om het rechtstreeks via de ministerraad te doen. Maar ik begrijp uw oproep. De MCTH is overigens op 31 januari voor het laatst bij elkaar geweest.

Staatssecretaris De Vries:

Uw signaal is helder. Ik begrijp het.

De heer Omtzigt vroeg: wanneer wist de top van de Belastingdienst van de wetten die werden overtreden? Dat is een vraag die de heer Omtzigt ook gesteld heeft in de procedurevergadering van 8 februari jongstleden. Er wordt gewerkt aan de schriftelijke antwoorden. Die ontvangt u op korte termijn, hoop ik. Ik kan er nu, op deze korte termijn, even geen antwoord op geven.

Staatssecretaris De Vries:

Ik moet het echt even uitzoeken. Ik wil het ook goed doen, zo goed mogelijk.

Staatssecretaris De Vries:

Ik ga kijken wat kan. We komen erop terug. Zullen we dat zo afspreken? Dat lijkt mij handig.

Staatssecretaris De Vries:

Ja. Anders weet u mij vast weer te vinden.

Voorzitter, volgens mij heb ik daarmee de vragen en ook een heleboel interrupties beantwoord.

Staatssecretaris De Vries:

Ik heb volgens mij zonet aangegeven dat de minister-president voorzitter is van de Ministeriële Commissie Toeslagen Herstel, de MCTH, de onderraad, en natuurlijk van de ministerraad, waarin ook regelmatig hierover wordt gesproken. De minister-president spreekt regelmatig met gedupeerde ouders, bijvoorbeeld met gedupeerde ouders met uithuisgeplaatste kinderen. Hij heeft ook recent nog gesproken met het ouderpanel. Ik heb daar regelmatig contact over met hem.

Staatssecretaris De Vries:

Ik weet niet wat ik nog meer moet zeggen. Wij hebben als kabinet gezegd dat dit een team effort is. Ik spreek bijvoorbeeld regelmatig met de minister van Sociale Zaken en met de minister voor Armoedebeleid. Ik merk dan een grote betrokkenheid. Dat geldt eigenlijk voor iedereen in het kabinet. Dat geldt ook voor de heer Rutte.

Staatssecretaris De Vries:

Ik ga niet zeggen wat er wel en niet besproken wordt, want dan moet ik ook gaan zeggen wat er allemaal in de ministerraad besproken wordt. Dat is hier natuurlijk niet aan de orde. Ik denk dat wij het echt als een heel belangrijk dossier zien. Het is niet voor niks dat op twee dossiers aparte staatssecretarissen zijn benoemd. Dat toont volgens mij het belang aan om dit zo goed mogelijk te doen.

Staatssecretaris De Vries:

Het wordt een beetje een herhaling van zetten. Ik heb aangegeven dat recent de MCTH weer bij elkaar is geweest, maar het staat mij niet vrij om daaruit te citeren.

Staatssecretaris De Vries:

Ja, dat antwoord heb ik ergens, maar ik ben bang dat dat wel even een zoekplaatje wordt. Is het goed dat ik daar in de tweede termijn op terugkom? Ik moet namelijk alle mapjes even door, want ik weet niet in welk mapje dit zit. Ik ben ondertussen aan het zoeken, hoor, meneer Omtzigt.

Staatssecretaris De Vries:

Ik ben even aan het zoeken.

Staatssecretaris De Vries:

Het wordt een hele exercitie. Is het goed als ik die twee antwoorden in de tweede termijn meeneem, ook in verband met de tijd?

Staatssecretaris De Vries:

Ik neem aan dat de voorzitter daar wel de ruimte voor geeft, als ik haar dat mag voorstellen.

De heer Azarkan (DENK):

Dank, voorzitter. Het was een moeizaam debat. We kennen de staatssecretaris zoals ze zich heeft uitgedrukt. Ze begint altijd met: "daar ben ik eerlijk in", "ga ik niet doen", "we kunnen niet anders", "ik kan geen ijzer met handen breken", "ik kan geen ambitie noemen". En als je dan een vraag stelt, dan zegt ze: "ja, ik ga daar geen antwoord op geven." Voorzitter, wat zijn we hier aan het doen? Ik ga gauw naar mijn moties. Misschien dat dat nog ... Ja, in een normaal parlement leiden die er soms toe dat een secretaris die uitvoert. Daar ga ik dan maar van uit.

De heer Azarkan (DENK):

Tot slot, voorzitter.

Mevrouw Leijten (SP):

Voorzitter. "Toen ik werd aangepakt, ging het supersnel", zegt een moeder tegen mij. "Er ligt een brief op de mat: binnen een paar dagen betalen en anders bent u alles kwijt. Er volgt loonbeslag en de hele rataplan. En nu moet ik wachten op kaders. Ze hebben kaders nodig om me te beoordelen. Ik moet passen in hun hokjes. Toen ze me wisten geld af te troggelen en fraudeur te maken, kon ik nergens op rekenen. En nu opnieuw niet." Deze staatssecretaris — ik ken haar nog als Kamerlid — is straight en streng, hard waar het moest en duidelijk waar het moest. Ik zie daar helemaal niks van terug. Sterker nog, op het moment dat je kritiek hebt op de huidige vertraging na drie jaar proberen, zegt ze: je hebt geen vertrouwen in de mensen die het doen. De mensen die het doen zijn het probleem niet, beste staatssecretaris. Het ingraven in procedures, het georganiseerd wantrouwen, het niet durven uit de organisatiestructuur te stappen en écht te kiezen voor een snelle oplossing: dát is het probleem.

Voorzitter. Ik heb nog één vraag. We hebben het heel veel gehad over de Commissie Werkelijke Schade. Er moeten nog heel veel mensen heen, er zit een enorme bottleneck, maar je kan je daar melden tot het einde van dit jaar. We hebben tegelijkertijd gehoord dat als de versnelling lukt, 90% pas in 2025 klaar is met de integrale beoordeling. Kunnen die mensen zich dan niet meer melden bij de Commissie Werkelijke Schade? Wat gaat daar fout, zo vraag ik aan de staatssecretaris.

Ik heb twee moties. Ik lees ze snel voor.

Mevrouw Leijten (SP):

Voorzitter. De volgende motie is geen verrassing. Ik probeer het toch opnieuw.

Mevrouw Kat (D66):

Dank u wel, voorzitter. Ik heb een viertal moties. Omwille van de tijd ga ik daar meteen mee beginnen.

Mevrouw Kat (D66):

Vervolgens.

Mevrouw Kat (D66):

Ten slotte.

Mevrouw Kat (D66):

Nee, niet alle moties zijn ondertekend door alle coalitiepartijen. Er zijn zeker geen afspraken gemaakt voor het debat.

Mevrouw Kat (D66):

Nee, er zijn zeker geen afspraken gemaakt over het niet ondersteunen van dit soort moties. Ik kan u zeggen dat de heer Van der Lee ook een hele mooie motie heeft, net als de heer Omtzigt.

De heer Omtzigt (Lid Omtzigt):

Voorzitter. De irritatie en schaamte in deze zaal zijn vrij groot. Op een aantal mensen die alleen tegen de Staat waren na is iedereen ook weg, afgehaakt. Iedereen is afgehaakt — afgehaakt Nederland — van dit proces dat niet loopt, waarin iedereen probeert de premier buiten schot te houden, met zijn ereschuld. Een schandelijke vertoning. Hier doet een parlement zich tekort. Er is hier in de oppositie niet gewapperd met: we beginnen met moties van wantrouwen tegen die of die in de tweede termijn. Wij wilden gewoon mensen ter verantwoording kunnen roepen. Dat is de essentie van onze taak. En het kan niet. Ik wil daar een keer een evaluatie over hebben. Dat gaan we niet één keer per vier jaar doen of zo. Desnoods ga ik Voetbal Inside hier organiseren, ga ik Johan Derksen uitnodigen om daar plaats te nemen. Dan wil de premier vast naast hem zitten. Dan gaat hij een filmpje opnemen. Dat is hoever we afgezakt zijn in dit land.

Voorzitter. Ik heb twee moties.

Mevrouw Inge van Dijk (CDA):

Voorzitter. Ik heb twee moties. Met de eerste motie hoop ik dat we toch het een en ander kunnen doorbreken en dat de staatssecretaris daarmee aantoont open te staan voor initiatieven die van buitenaf komen en die zeggen dat het wél anders kan, dus dat er niet alleen vanuit de organisatie wordt gekeken.

Mevrouw Inge van Dijk (CDA):

Mijn tweede motie.

Mevrouw Inge van Dijk (CDA):

Ik heb er bewust geen beperking in gezet. Dat is natuurlijk niet voor niets. Ik hoop gewoon dat er partijen of professionals opstaan die aantonen dat het gewoon anders kan, zodat we bewijslast hebben om het proces daadwerkelijk beter in te kunnen richten. Daarom heb ik er geen beperkingen in gezet.

Mevrouw Inge van Dijk (CDA):

Op het moment dat er mensen komen — of dat nou professionals zijn of wie dan ook — die de ruimte krijgen en die kunnen aantonen dat het kan, moet daarover aan ons gerapporteerd worden. Dan zien wij als Kamer allemaal welk voorstel en welke uitdaging er hebben gelegen en wat het resultaat daarvan is. Dan is het ook aan ons om te zeggen: dit willen wij daarmee. Volgens mij is dit een maximale uitdaging en maximale transparantie.

Mevrouw Inge van Dijk (CDA):

Ik hoop dat die mensen — die zijn erbij, hè? — op het moment dat die procedure of weet ik veel welk voorstel dan ook opnieuw wordt gedaan, aantonen dat het wél kan en dat wij dat als Kamer krijgen. Dan hebben wij toch met elkaar het bewijs geleverd dat het wél kan? Dan hebben we toch weer een opstap naar een verbetering van het proces? Dat is mijn doel met de motie, juist om te voorkomen dat we iedere keer "nee" krijgen, terwijl de mensen die erbij betrokken zijn, zeggen dat het wél kan.

Mevrouw Inge van Dijk (CDA):

Ik heb volgens mij in de eerste termijn gezegd dat ik, als ik dacht de zilveren of gouden bullet te hebben, die dan hier neergelegd zou hebben. Dat hebben wij allemaal niet gedaan, omdat we het allemaal moeilijk vinden. Ik hoop oprecht — dat is geen flauwekul — dat er wel een aantal mensen opstaan die zeggen: wij kunnen dit beter. Zij melden zich bij u, bij ons, bij mevrouw Leijten, bij iedereen, dus wil ik dat zij zich bij de staatsecretaris gaan melden. Ik hoop daar via deze motie de weg voor opengezet te hebben. Want volgens mij willen wij die voorstellen zien, getest hebben en weten wat daar het resultaat van is. Is dat tegen beter weten in? Zegt u het maar. Maar ik denk wel dat dit een serieuze poging is om het te doorbreken.

Mevrouw Inge van Dijk (CDA):

Ja, laten we het inderdaad hopen.

De heer Van der Lee (GroenLinks):

Dank u wel, voorzitter. Ik zeg het niet graag, maar het is toch pijnlijk om vandaag weer te zien dat de premier wegduikt in zijn eigen kraag en dat de lammeren van de coalitie dat legitimeren. Dat zou niet moeten in deze kwestie, waardoor al meerdere bewindslieden en een voltallig kabinet zijn afgetreden. Ik hoop dat het de volgende keer anders gaat en dat hij er dan wel bij zal zijn.

Verder heb ik er in een interruptie op aangedrongen dat als de staatssecretaris vandaag geen deadline kan geven, zij dat op een ander moment goed moet maken en dan met een deadline moet komen, dus niet met een prognose. Maar collega Nijboer gaat daar een motie over indienen. Ik heb het daarom even bij twee andere moties gehouden. Die ga ik voorlezen.

De heer Van der Lee (GroenLinks):

Dan de andere motie. Die gaat over de vergewisplicht.

De heer Van der Lee (GroenLinks):

Ik zeg "een wetswijziging voor te bereiden". Dat wil niet zeggen dat die al ingevoerd moet worden, maar ik wil dat die er al ligt op het moment dat wij het nodig achten om de plicht ook in juridische zin weg te halen.

De heer Grinwis (ChristenUnie):

Voorzitter. Een moeizaam debat over een moeizame hersteloperatie. Een van de meest moeizame zaken is toch wel dat ouders die onterecht geen aanspraak konden maken op de Catshuisregeling, omdat ze niet door die eerste lichte toets waren gekomen, nog altijd in groten getale wachten op de integrale beoordeling en op recht dat hun nog gedaan moet worden. Daarom heb ik de volgende motie.

De heer De Graaf (PVV):

Dank u wel, voorzitter. In het hele verhaal vanaf het begin is er één constante die continu aan de leiding heeft gestaan, als fractievoorzitter dan wel als premier. En die is er vanavond niet. Daar is genoeg over gezegd. Ik sluit me wederom aan bij veel woorden van collega's, net als in de eerste termijn.

Toch wil ik nog een aantal dingen aanstippen. Eén gebeurtenis is een gebeurtenis. Twee gebeurtenissen in dezelfde lijn is een trend. Drie gebeurtenissen of meer in dezelfde lijn is een patroon. Wat zien we in Nederland? Een patroon van gebeurtenissen onder deze premier. Of het nou Groningen, de asielcrisis, de verzonnen stikstofcrisis of deze crisis is: iedere keer zijn het ondernemers, gewone mensen of boeren die worden vermorzeld door de raderen van deze overheid, van de Belastingdienst en van wat voor dienst dan ook. Dat is de echte crisis, die ten grondslag ligt aan wat hier ook vanavond ter sprake is gekomen. Ik heb gezegd: de afstand tussen vak-K en de tribune lijkt misschien maar 10 of 12 meter, maar is mijlen veel groter. Dat is een hele trieste constatering.

In dit patroon zien we ook dat de consultants steeds belangrijk zijn. Nu is de landsadvocaat weer belangrijk. Het geld gaat naar dat soort instituten en mensen toe. Zij zijn dit jaar net voor de achtste keer wezen skiën in Lech, terwijl de mensen op de tribune en hen die zij vertegenwoordigen echt niets meer uit te geven hebben en met een traumatisch gezin zitten. De oplossing is helaas nog ver weg.

Ik heb graag de motie van mevrouw Leijten medeondertekend. Voor de rest valt er niets meer te zeggen dan dat we deze avond triest afsluiten.

Dank u wel.

De heer Nijboer (PvdA):

Dank u wel, voorzitter. Ik wou beginnen met een waarschuwing aan de staatssecretaris, niet zoals gebruikelijk vanuit de Kamer, omdat de minister-president zegt: alle vertrouwen, het gaat helemaal goed, zet 'm op, ik sta helemaal achter je. Dan ben je gewaarschuwd voor twee. Dat zeg ik natuurlijk een beetje grappend, maar adel verplicht. Als de minister-president hier in de Kamer zijn excuses maakt richting ouders en richting Groningen, dan verplicht dat hem om ook zelf actie te ondernemen, om te zorgen dat het gruwelijke onrecht dat is aangedaan wordt hersteld en dat er recht wordt gedaan. Maar dat ontbreekt volledig. Het ontbreekt in dit debat. We gaan nog over het enquêterapport spreken: het ontbreekt daar ook. Dat kan niet. De oppositie heeft vandaag ook weer drie keer, op verschillende manieren, gevraagd om de premier erbij te halen. We kennen onze pappenheimers. Het kan volgens de procedures bijvoorbeeld ook in een andere termijn. Alles is geprobeerd, maar hij duikt gewoon. Dat deugt gewoon niet. Hij hoort hier gewoon te zijn, bij zo'n belangrijke zaak waarvoor hij zijn excuses maakte.

Voorzitter. Ik heb één motie, die gaat over de tijd. Ik heb zelf nog tijd om die in te dienen, hoor; dat komt goed. Mevrouw Leijten herinnerde mij eraan dat ik dat hoofdpunt ook inbracht toen Menno Snel nog staatssecretaris was: de Belastingdienst heeft alle tijd, maar mensenlevens gaan voort. Dat is nog steeds hetzelfde. Daarom deze motie, die als volgt luidt.

De heer Nijboer (PvdA):

Dank u wel, voorzitter.

De heer Van Houwelingen (FVD):

Dank u, voorzitter. Het duurt lang, te lang. De ouders op de publieke tribune zeiden dat al. De frustratie is overal voelbaar, op de publieke tribune maar ook in deze zaal. Iedereen is op zich, denk ik en hoop ik, wel van goede wil, maar het is blijkbaar niet op te lossen. Dat was ook het punt van mijn eerste termijn. We zien dat vaker, niet alleen nu in de toeslagenaffaire, maar ook rond de affaire in Groningen. We hebben blijkbaar zo'n ingewikkeld systeem en zo'n monster gebouwd dat het bijna niet meer mogelijk is om te bewegen. We hebben onze handelingsvrijheid verloren. Misschien moeten we ook de hand eens in eigen boezem steken, want als Kamer nemen we heel veel regels aan. We laten de Staat maar groeien, ook met specifieke regelgeving. Daardoor komt alles vast te zitten. Desalniettemin lijkt het me onvoorstelbaar — die frustratie voelen we ook allemaal — dat het maar liefst jaren zal duren om die hersteloperatie uit te voeren. Dat zou toch veel korter moeten kunnen en dus veel minder tijd moeten kunnen kosten. Daarvoor is het heel belangrijk, zoals de heer Nijboer net al zei, om je jezelf een deadline te stellen. Zo gaat dat namelijk ook in het bedrijfsleven. Je stelt jezelf een deadline. Dat hebben we overal in onze maatschappij. Als asielprocedures niet op tijd worden uitgevoerd, kan een asielzoeker ook op basis van een deadline een vergoeding krijgen op een gegeven moment. Dus waarom is de staatssecretaris niet in staat om voor zichzelf een deadline te stellen? Ik had daar een motie over voorbereid maar toevallig heeft de heer Nijboer eigenlijk al diezelfde motie ingediend. Dus ik ga die niet indienen, wat u genoegen zal doen, voorzitter, maar ik steun de motie van de heer Nijboer van harte.

De voorzitter:

Aan de orde is de tweede termijn van de kant van het kabinet. Het woord is aan de staatssecretaris.

Staatssecretaris De Vries:

Dank u wel, voorzitter. Ik wil beginnen met drie vragen. Er waren nog twee vragen van de heer Omtzigt blijven liggen en eentje van mevrouw Leijten.

De heer Omtzigt vroeg: kunt u verzekeren dat medewerkers die betrokken waren bij de affaire niet betrokken zijn bij de hersteloperatie? In de basis houden wij dat niet bij, maar we hebben eerder al toegezegd dat voormalig medewerkers van de CAF-teams van Belastingdienst Toeslagen nog altijd geen rol in de beoordeling van de individuele dossiers spelen.

Dan de vraag van de heer Omtzigt over de hardheidsclausules. Ik moet op één deel nog even terugkomen, want dat konden we zo snel niet achterhalen. Maar in principe heeft de minister van BZK, Binnenlandse Zaken, uw Kamer middels een brief van 11 juli 2022 geïnformeerd over de acties die het kabinet neemt om de menselijke maat in wetten en regels op te nemen. Die brief gaat onder meer ook in op hardheidsclausules en op andere manieren om de menselijke maat te bevorderen. U vroeg specifiek naar de invordering. Daar wil ik nog even schriftelijk op terugkomen, als dat goed is.

Staatssecretaris De Vries:

Ik heb me hier niet op kunnen voorbereiden en we kunnen dat op deze korte termijn eventjes niet zien. We hebben natuurlijk recent de invorderingsstrategieën van de Belastingdienst en Toeslagen naar de Kamer gestuurd. Maar ik wil hier graag even schriftelijk op terugkomen, want ik kan het zo niet beantwoorden. Dan ga ik gokken, maar dat vind ik ook geen goede zaak.

Staatssecretaris De Vries:

Zullen we zeggen: binnen veertien dagen?

Staatssecretaris De Vries:

Ik moet even kijken wat de heer Omtzigt dan vraagt. Is dat dan alleen voor het ministerie van Financiën, of breder? Want de minister van BZK heeft u al een brief gestuurd. Ik wil wel kijken wat ik nog extra aan de heer Omtzigt kan geven, maar zullen we dan in elk geval kijken naar wat we bij de invorderingen doen? Zullen we dat afspreken?

Staatssecretaris De Vries:

Dat begrijp ik. Ik ga kijken wat ik binnen die veertien dagen kan doen. Mocht ik het binnen veertien dagen niet volledig kunnen doen, dan kom ik daar zo snel mogelijk schriftelijk op terug. Ik moet even kijken wat wij kunnen doen binnen die veertien dagen, maar ik ga mijn best doen, meneer Omtzigt.

Mevrouw Leijten had nog de vraag: kunnen ouders zich nog melden bij de CWS als de ib, de integrale beoordeling, tot 2025 duurt? Ja, de toegang tot de Commissie Werkelijke Schade is mogelijk tot zes maanden nadat de integrale beoordeling onherroepelijk is. Ik weet dat er iets op de website heeft gestaan waarbij het anders was, maar dat was geen correcte informatie. Dit is de correcte informatie. Ik weet niet of het al aangepast is op de website, maar ik heb gevraagd om het aan te passen op de website.

Dan de moties. De eerste motie, die op stuk nr. 1176, is een spreekt-uitmotie. Daar hoef ik geen oordeel over te geven, maar ik moet wel zeggen dat ik dit onwenselijk zou vinden. Maar goed, het is uiteindelijk aan uw Kamer.

De motie op stuk nr. 1177 van de heer Azarkan en een aantal andere Kamerleden verzoekt de regering om naar analogie van de regeling voor rechtsbijstand ook een voorziening te treffen waarmee gedupeerde ouders schade-experts kunnen inhuren. Ik sta op zich positief tegenover de motie. O, de heer Azarkan is er niet.

Staatssecretaris De Vries:

Ik heb al aangegeven dat wij hier in principe positief naar kijken, maar ik zou willen vragen om de motie aan te houden. Ik moet namelijk ook nog even kijken naar de financiële aspecten daarvan. Ik moet kijken of het in te passen is in de bestaande budgetten.

Staatssecretaris De Vries:

Dan is het altijd: ontraden. Dat vind ik heel vervelend, want op zich sta ik hier positief tegenover. Ik heb ook al iets gezegd over de pool van schade-experts, maar we kijken eerst even wat de heer Azarkan doet.

Staatssecretaris De Vries:

Wij doen alle zaken en actualisaties rondom budgetten natuurlijk altijd bij de Voorjaarsnota. Ik weet niet wat er eerder kan. Ik weet niet of dat mogelijk is. Maar ja — ik durf het bijna niet te zeggen! — daar hebben we ook onze procedures voor afgesproken.

De motie op stuk nr. 1178 is ook van de heer Azarkan. Er is ook een motie van mevrouw Kat. Die zal ik oordeel Kamer geven. Ik wil deze ook wel oordeel Kamer geven, maar ik heb wel problemen met de tweede overweging. In de motie staat eerst een constatering en staan vervolgens twee overwegingen. Als ik de motie zo mag interpreteren dat wij voldoende middelen voor de CWS beschikbaar stellen, qua personeel, budget, faciliteiten en dat soort zaken, dan kan ik de motie oordeel Kamer geven. Als het doel van de motie is dat de CWS een zbo wordt, dan moet ik de motie ontraden.

Staatssecretaris De Vries:

Maar er staat wel heel uitdrukkelijk iets over de governance. Wij hebben al gezegd dat we het instellingsbesluit gaan actualiseren. Als ik de motie zo mag lezen dat dat niet de bedoeling is, dan kan de motie oordeel Kamer krijgen.

Staatssecretaris De Vries:

De motie op stuk nr. 1179 is een spreekt-uitmotie.

De motie op stuk nr. 1180 verzoekt de regering noch in en rond de hersteloperatie van toeslagen, noch in zaken die eraan gelieerd zijn de landsadvocaat nog langer in te zetten en daar waar er zaken lopen, die stil te laten leggen. Deze motie moet ik ontraden. Als wij voor de rechter gedaagd worden, zijn wij namelijk verplicht om een procesvertegenwoordiging in te zetten. Ik moet die motie dus ontraden.

Staatssecretaris De Vries:

Nee, de bedoeling is niet dat de landsadvocaat binnenloopt, maar wij hebben in een aantal gevallen ook niet de expertise in huis als er bijvoorbeeld rechtszaken zijn. Dan schakelen wij de landsadvocaat in. Als het gaat over de vaststellingsovereenkomsten: daar willen wij echt wel kijken naar een ander type invulling. Als dat het probleem is, dan ben ik best bereid om iets te doen. Wij gaan ook rapporteren welke voorwaarden we daaraan verbinden en hoe we dat gaan opzetten en anders gaan doen. Het signaal over de gróte rol van de landsadvocaat is in elk geval wel overgekomen. Dus als dat de conclusie is … Maar zoals de motie nu luidt, moet ik haar echt ontraden.

Staatssecretaris De Vries:

Ik durf niet te zeggen of die raamovereenkomst er is, maar hier staat ook: waar er zaken lopen, die stil te laten leggen. Dat lijkt me ook niet gewenst, want dat kunnen meerdere zaken zijn waarvan ik ook niet kan overzien of het überhaupt haalbaar is. De motie blijft wat mij betreft dus ontraden.

Staatssecretaris De Vries:

Dat ga ik gewoon niet op voorhand zeggen. Dat ga ik niet doen, dus wat mij betreft blijft de motie ontraden.

Staatssecretaris De Vries:

Ik begrijp overigens ook echt dat het niet de insteek is van de hersteloperatie om te juridiseren en rechtszaken te voeren, maar er zullen in incidentele gevallen echt nog weleens zaken voorkomen.

Staatssecretaris De Vries:

Onder verwijzing naar het debat zou ik de motie op stuk nr. 1181 willen ontraden.

Staatssecretaris De Vries:

Ik kom zo nog op de motie van mevrouw Inge van Dijk. Daarbij ga ik ook verwijzen naar wat ik in het debat heb gezegd. Maar ik heb ook in het debat gezegd dat ik bereid ben om te kijken waar we kunnen versnellen en kunnen verbeteren. Ik heb daarbij gezegd: op hele grote stelselwijzigingen moet de organisatie zich helemaal omschakelen, wat dan ten koste gaat van de snelheid. Dat zou ik als voorwaarde willen meegeven bij de motie van mevrouw Inge van Dijk. En dit is al een hele specifieke invulling.

Staatssecretaris De Vries:

Volgens mij heb ik in het debat nadrukkelijk aangegeven waartoe wij wel bereid zijn en waar wij ook stappen gaan zetten om aanpassingen te doen. Dit vraagt echt om het totaal opsplitsen van de organisatie. Dat wil ik de organisatie in dit geval niet aandoen, met als uiteindelijk doel dat het om de uitkomst voor de ouders gaat. Ik denk dat dit hier niet aan bijdraagt.

De motie-Kat c.s. op stuk nr. 1182 verzoekt het kabinet de pilot met vaststellingsovereenkomsten uit te breiden naar ten minste 100 casussen. Ik heb aangegeven dat ik daartoe bereid ben, maar wel met de opmerking dat we even moeten plannen hoe we dat gaan doen. Maar ik ben positief: oordeel Kamer.

Dan de motie op stuk nr. 1183, die vraagt om een spoedprocedure te ontwikkelen voor ouders in het buitenland die zich in een urgente financiële situatie bevinden. Ik heb aangegeven dat het OTB, het Ondersteuningsteam Buitenland, natuurlijk al heel veel contacten heeft om hier oplossingen voor te vinden. Maar het lijkt me goed om te kijken of we daar een vaste procedure voor kunnen ontwikkelen. Ik begrijp dat dat de oproep is in de motie-Kat c.s. op stuk nr. 1183, dus die geef ik oordeel Kamer.

De motie op stuk nr. 1184 gaat over CWS. Daar heb ik het net al over gehad. Deze motie krijgt wat mij betreft oordeel Kamer.

De motie op stuk nr. 1185 gaat over de gedupeerden in het buitenland en vraagt om ernaar te kijken wat we met België en de Caribische delen van het Koninkrijk — ik versta daar dan maar even het Caribische deel van Nederland en de BES-eilanden onder — kunnen doen voor die schrijnende gevallen. Ik heb daar in het debat ook al iets over gezegd. Met die kanttekening kan deze motie oordeel Kamer krijgen.

De motie-Omtzigt op stuk nr. 1186 verzoekt de regering om uiterlijk per 1 januari 2024 de wettelijke termijnen te eerbiedigen. Volgens mij heb ik daar in het debat het nodige over gezegd. Deze motie zal ik moeten ontraden.

Dan de motie op stuk nr. 1187 van …

Staatssecretaris De Vries:

Ik ben uitgebreid ingegaan op wat de mogelijkheden en de onmogelijkheden zijn. Wat betreft de dossiers hebben we bijvoorbeeld gezegd dat we gaan kijken hoe we die versnelling kunnen gaan maken bij de CWS-dossiers en de bezwaardossiers. Op een aantal andere punten hebben we aangegeven waar we versnelling willen, maar ik kan dat niet voor alle wettelijke termijnen doen. Ik heb u dat ook al in de voortgangsrapportage aangegeven. Ik vind dat spijtig, want het uitgangspunt is natuurlijk dat je je aan de wet houdt, maar ik moet ook kijken naar wat er mogelijk is. Het is niet anders.

Staatssecretaris De Vries:

De intentie is natuurlijk om de wet gewoon uit te voeren, maar ik heb u ook aangegeven dat we tegen een aantal knelpunten aanlopen, waardoor wij die deadlines niet kunnen halen. Dat heeft met de grote aantallen te maken en met het feit dat we op een aantal punten moeten gaan opschalen. In het debat heb ik daarover al aangegeven dat ik het frustrerend vind. Wij doen ons best om die wettelijke termijnen wél te halen. Maar wat u nu aangeeft als deadline is gewoon niet te doen voor ons.

Staatssecretaris De Vries:

Ik heb al aangegeven dat ik niet zeg dat we dat niet hoeven te doen. Wij doen ons uiterste best om de termijnen te halen. In een aantal gevallen gaat dat niet, lukt ons dat helaas nog niet. Dan kan ik deze motie dus geen oordeel Kamer geven, want dan zeg ik iets wat ik niet kan waarmaken.

Staatssecretaris De Vries:

In de motie op stuk nr. 1187 van de heer Omtzigt staan een aantal zaken in het dictum, onder andere "de door de betrokkenen gevraagde informatie per omgaande aan de betrokkenen te verstrekken". Dan zou iedereen alle gegevens te allen tijde op kunnen vragen. Daarom moet ik de motie ontraden. Wij zijn gaarne bereid om informatie te geven. Wij gaan ook altijd in gesprek met degene die daarom vraagt, om te kijken wat we kunnen leveren, zodat gericht gezocht kan worden. Maar in deze vorm moet ik de motie ontraden.

Staatssecretaris De Vries:

Het voorstel is breder. Ik heb uitgelegd dat wij graag de informatie willen leveren, maar dat wij dat wel gericht moeten doen. Als het heel ongericht is, kunnen het hele brede verzoeken zijn. Dat is de lijn die we volgen. We gaan graag met mensen in gesprek om te kijken hoe we dat gericht kunnen leveren.

Staatssecretaris De Vries:

Wij hebben prioriteit gegeven — dat heb ik ook al in het debat aangegeven — aan de bezwaardossiers en de CWS-dossiers. Ik bedoel dat die aan de voorkant verstrekt zouden kunnen worden. Dat is echt al een hele opgave voor de organisatie. We kijken ook naar de hersteldossiers. We kijken met advocaten hoe we die op een goede manier kunnen vullen. Wat betreft de VPD's: als de heer Omtzigt ons vraagt om binnen de termijn alle informatie die wij hebben over iemand, te verstrekken … Dat is voor de organisatie niet doenbaar.

Staatssecretaris De Vries:

Ik heb de vorige keer meegewerkt door een lijstje op te lezen waarvan al eerder aangegeven was dat organisaties zich niet aan de wet houden. Daar heeft de heer Omtzigt een heel mooi filmpje van gemaakt, dus ik was niet van plan om daar nu nog een keer een bijdrage aan te leveren.

Staatssecretaris De Vries:

Dat kan ik op dit moment even niet beoordelen. Ik denk dat dit bij de heer Van Rij een aantal keren aan de orde is geweest. Klopt dat? Daar kan ik dan nu niet zonder enig overleg op reageren. De motie gaat ook nog over iets anders, voorzitter, dus ...

Staatssecretaris De Vries:

Maar wat moet ik dan afstemmen als deze discussie al eerder is gevoerd en er een antwoord is gegeven? Ik verwacht dat dan hetzelfde antwoord komt, maar ik wil het nog wel een keer checken als de exacte vragen nog een keertje gesteld worden.

Staatssecretaris De Vries:

Dan kan ik dat gewoon checken bij mijn collega.

Staatssecretaris De Vries:

Ik ga dat overleggen met mijn collega Van Rij. Dat lijkt mij de kortste klap.

Staatssecretaris De Vries:

Ja.

Staatssecretaris De Vries:

Dan de motie-Inge van Dijk c.s. op stuk nr. 1188, waarin de regering wordt verzocht zich continu uit te laten dagen en zulke professionals de ruimte te bieden om kansrijke voorstellen uit te proberen en over succesvolle voorstellen te rapporteren aan de Kamer. Ik heb er twee dingen over gezegd aan het begin van mijn betoog. Enerzijds ben ik graag bereid om te kijken waar we kunnen versnellen en kunnen verbeteren, zodat de uitkomst voor de ouders beter is en er sneller kan zijn. Ik vind wel dat het niet van invloed mag zijn op bijvoorbeeld de planning van integrale beoordelingen en de prognoses die we daarvoor hebben afgegeven. Het uitproberen zou dat gevolg wel kunnen hebben. Als ik de motie mag lezen in het licht van mijn eerste opmerking, namelijk dat ik ruimte wil bieden om te kijken waar we kunnen versnellen en verbeteren, dan kan ik haar oordeel Kamer geven. Maar als het echt de bedoeling is om de hele organisatie overhoop te halen, wat gevolgen heeft voor de planning van bijvoorbeeld de integrale beoordelingen, dan kan ik de motie geen oordeel Kamer geven.

Staatssecretaris De Vries:

Ik denk dat we het dan niet hebben over één dag vertraging in de planning. Als het substantiële vertraging oplevert, vind ik het ook wel een probleem om dat uit te leggen over de planning. Als ik er de interpretatie aan mag geven die ik er net aan gaf, is het oordeel Kamer, en anders niet.

Staatssecretaris De Vries:

Ik heb al aangegeven dat ik echt bereid ben om naar zaken te kijken, maar ik wil er ook echt voor waken dat de basisprocessen daar niet fundamenteel last van gaan krijgen. We hebben nu een prognose gegeven. De organisatie is daarop ingericht. Ik begrijp best dat er soms misschien ideeën kunnen zijn om het anders te doen, maar als dat een hele grote, substantiële verandering is die tot vertraging leidt, vind ik echt dat ik me moet houden bij het verhaal dat ik in eerste termijn heb gehouden.

Staatssecretaris De Vries:

Ik vind het jammer dat het zo op de spits gedreven wordt, omdat ik echt bereid ben om naar een aantal zaken gewoon serieus te kijken. Alle zaken die wij nu voorgesteld hebben, zijn ook zaken die uit suggesties van ouders, professionals, PZB'ers et cetera naar voren gekomen zijn. Daar ben ik altijd toe bereid. Ik vind het niet goed om op dat punt de tegenstelling te zoeken met elkaar.

Staatssecretaris De Vries:

Volgens mij is het verschil van inzicht niet zo heel groot. Het is belangrijk dat we de uitkomst voor de ouders centraal stellen. Die wil ik gewoon niet in gevaar brengen. Dat ga ik per onderdeel bekijken.

Staatssecretaris De Vries:

De motie op stuk nr. 1189 verzoekt de regering het herstelproces zo in te richten dat ouders zo vroeg mogelijk in het proces één keer gedetailleerd hun verhaal doen. Ik wil kijken wat daar mogelijk is, maar denk wel dat het belangrijk is dat dit bij de ib gebeurt. Als ik de motie zo mag interpreteren, dan kan deze oordeel Kamer krijgen.

Staatssecretaris De Vries:

De motie op stuk nr. 1190 van de heer Van der Lee verzoekt het kabinet te onderzoeken hoe het proactief inzetten van mediation in verschillende fases van de hersteloperatie tot een betekenisvolle versnelling kan leiden. Die kan wat mij betreft oordeel Kamer krijgen.

De motie op stuk nr. 1191 verzoekt het kabinet te regelen dat de vergewisplicht zo marginaal mogelijk ingevuld wordt. Dat heb ik al toegezegd. Ook wordt het kabinet verzocht om een wetswijziging voor te bereiden om deze plicht geheel af te schaffen, maar dat is in feite de opmaat naar een zbo. Daar heb ik iets van aangegeven. In die zin moet ik deze motie ontraden.

Dan de motie-Grinwis c.s. op stuk nr. 1192. Ik heb hier in het debat al het nodige over gezegd. Ik ga deze motie oordeel Kamer geven, maar wel met inachtneming van de discussie in het debat.

Staatssecretaris De Vries:

Dat is wel wat ik doorgekregen heb van de ambtelijke ondersteuning.

Staatssecretaris De Vries:

Ik lees het uiteindelijk op, dus ik ben het daar dan mee eens. Ik blijf wel bij het oordeel ontraden. De voorbereiding van de uitvoering zal ook van de wetgevende capaciteit natuurlijk weer de nodige aandacht vragen. We zijn nu nog druk bezig met het aanvullende wetsvoorstel voor ex-partners en overleden gedupeerden.

Staatssecretaris De Vries:

Mag ik u dan vragen om de motie aan te houden? Dan ga ik daar nog even over in overleg. Daar kom ik even schriftelijk op terug.

Staatssecretaris De Vries:

De motie op stuk nr. 1192 had ik al onder verwijzing naar het debat oordeel Kamer gegeven.

Dan de motie op stuk nr. 1193. Ik ben daar uitgebreid op ingegaan in mijn termijn. Onder verwijzing naar de discussie de we daar uitgebreid over hebben gehad, wil ik deze motie ontraden.