Mijnbouw

De voorzitter:

Een hele goede middag, allemaal. Welkom bij de vaste commissie voor Klimaat en Groene Groei. Het is een mooie donderdagmiddag, het zonnetje schijnt, de lucht is blauw en op de agenda staat landbouw. Nee, sorry, excuseer: mijnbouw, het debat Mijnbouw. Aan de zijde van de Kamer zijn aangeschoven mevrouw Beckerman namens de SP, mevrouw Teunissen namens de Partij voor de Dieren, de heer De Groot namens de VVD en mevrouw Postma namens Nieuw Sociaal Contract. Aan de zijde van het kabinet is aangeschoven minister Hermans van Klimaat en Groene Groei. We hebben vijf minuten spreektijd per persoon en er worden in de eerste termijn vier interrupties per persoon toegestaan. Dan zou ik graag het woord willen geven aan mevrouw Beckerman namens de SP.

Mevrouw Beckerman (SP):

Voorzitter, dank u wel. Er is een hele grote opkomst op de tribune, maar toch een beperkte opkomst in de zaal. Dat is wel schrijnend, want ik denk dat dit onderwerp veel mensen diep raakt.

Laat ik beginnen met de drie nieuwe vergunningen die de minister geeft voor gaswinning in Groningen. 18.713 mensen staan nog in de wachtrij in Groningen voor schadeafhandeling, en dat nummer is niet compleet. Ruim 11.000 mensen wachten nog in een onveilig huis. De parlementaire enquête over Groningen was vernietigend. De belangen van inwoners van Groningen zijn structureel genegeerd. Er is sprake van een ongekend systeemfalen. Leveringszekerheid is gebruikt als rookgordijn door de Nederlandse Staat en de oliemaatschappijen. Geld was de belangrijkste overweging bij het boren naar gas.

Deze minister doet het weer, kiest weer voor gas boven Groningers, voor winst boven veiligheid, terwijl haar eigen toezichthouder SodM duidelijk is. Zij weigerden gaswinning zonder vergunning te gedogen bij Warffum en ze zeggen, en ik denk dat dat het cruciale punt is voor het debat van vandaag: wij zouden nu, na de parlementaire enquête, anders adviseren over nieuwe gaswinning. Maar de minister gaat door met het oude advies van SodM. De vraag aan de minister is dan ook: waarom duwt de minister door op basis van oude adviezen van Staatstoezicht op de Mijnen, waarom leert zij niet van de parlementaire enquête zoals haar eigen toezichthouder wél doet en waarom vraagt de minister niet een nieuw advies?

Voorzitter. Dan de brief die de minister hierover stuurde. De minister schrijft hierin dat de winning wordt stilgelegd na een beving in het Warffumerveld groter dan 2,5 op de schaal van Richter, dat pas na akkoord van het ministerie van Klimaat en Groene Groei de NAM de winning weer kan hervatten en dat bij een beving groter dan 3,0 in het gasveld de NAM het veld definitief sluit. Voor de mensen die dat niet weten: zo'n beving in Groningen met de slappe ondergrond en de ondiepte waarop ze plaatsvinden betekent heel veel schade, en dat in een dorp en een omgeving waar al heel veel schade is. Ziet de minister zo'n zware beving als reële mogelijkheid, als ze het zo opneemt in een brief? Anders neem je dat toch niet op? Als je dat ziet als een reële mogelijkheid, waarom zet je dan bewust door terwijl de minister weet welke vernieling en leed dit kan aanrichten? Waarom wil de minister problemen niet voorkomen, maar pas ingrijpen nadat ze zijn ontstaan? Wat hebben bewoners hieraan? Want die boodschap is een hele pijnlijke: eerst schade aan je huis en dan gaan we pas wat doen in plaats van andersom.

Voorzitter. Dan over de schadeafhandeling. Altijd als de minister of haar voorgangers voornamelijk mijnbouw toestaan, dan wordt ons bezworen dat eventuele schades heus wel netjes worden opgelost: nee, daar hoeven we niet bang voor te zijn. En dan Limburg. Het pijnlijkste voorbeeld dat dit, in onparlementaire taal, gelul is, is Limburg. De mijnbouw daar is al decennia geleden gestopt en toch wachten bewoners in beschadigde huizen nog steeds op schadeafhandeling. Hoezo "we regelen dat netjes"? Eindelijk zou er in 2024 — dat was de belofte — een goede regeling komen voor Limburg. En nu? Nu wachten we nog. Vanuit Limburg is er hard gewerkt. Zij gaven nuttige adviezen over hoe een goede regeling eruit moet zien. Maar wat doet de minister? Die schuift een heel groot deel van die adviezen terzijde. Nu komt ze met een pilot voor tien mensen. Dat lijkt vooral een vertragingstactiek, want de rest moet weer langer wachten, twee tot drie jaar misschien wel. Hoe kan dit, vragen we aan de minister. Waarom een pilot als er al zo lang ervaring is met schade in Limburg? Waarom wordt er niks gedaan met de regiospecifieke voorstellen die Limburg wil, maar kiest de minister voor een centrale regeling? Wil zij alsnog terug naar wat er in 2023 in Limburg afgesproken is? Wanneer krijg je de schade vergoed? Als het aannemelijk is? Of gaan we gedupeerden weer eindeloos opzadelen met onderzoeken en rapporten? We lezen dat er een jaarbudget komt voor schades. Wat als dat budget niet genoeg is? Moeten mensen dan opnieuw wachten?

Voorzitter. De Tweede Kamer was duidelijk: voer het bewijsvermoeden in heel Nederland in. Ook dat weigert de minister uit te voeren. Wel willen verdienen aan mijnbouw, maar niet de gedupeerden met schade eenvoudig willen helpen. Gerrit Dijkstra en Frits van der Meer schreven in het Nederlands Juristenblad en S&D een vurig pleidooi om de aangenomen motie-Beckerman/Bushoff wel uit te voeren. Mijn vragen zijn dan ook als volgt. Herkent de minister dat het draagvlak voor mijnbouw echt vernacheld wordt als je niet zorgt dat schades goed worden opgelost? Dit jaar wordt de Mijnbouwwet meermalig gewijzigd. Wil de minister direct de schaderegeling voor gedupeerden verbeteren? Voorts zijn wij van mening dat gaswinning onder de Wadden koste wat kost voorkomen dient te worden.

Dank u wel.

Mevrouw Beckerman (SP):

Dat is precies het probleem. Dat is precies het probleem! Al die tijd dat ik in Groningen in de Provinciale Staten zat, werd gaswinning gezien als iets technisch. Het leed van mensen werd jarenlang genegeerd. De toezichthouder — dat is zo uniek — leert van de parlementaire enquête. Die zegt: "Wij kijken niet langer alleen met een technische bril; wij kijken ook naar wat het doet. Wij kijken wat het doet als je continu leeft met de angst dat er een beving komt. Als je continu leeft in een kapot huis. Als je continu leeft in onveiligheid. Als de overheid continu zegt dat ze het gaat aanpakken, maar die jaar op jaar op jaar op jaar haar beloftes niet nakomt."

Gaswinning gaat niet alleen over techniek. Dit gaat over een gebied waarin mensen wonen — mensen die heel lang belazerd zijn door de overheid. Het pijnlijke is dit, en dat is mijn wedervraag aan de VVD. Waarom leert een toezichthouder wél, maar blijven partijen doorzetten op dezelfde weg? Waarom leert een toezichthouder wél van die rake conclusies van de parlementaire enquête, maar politieke partijen niet? Is winst dan toch elke keer weer belangrijker?

Mevrouw Beckerman (SP):

Het gaat niet over jij-bakken. Het probleem is dat dit jarenlang echt als een technische discussie is gezien. Dat zie ik eigenlijk ook terug in die vraag. De meetlat is elke keer de techniek. Het interessante is dat maatschappelijke gevolgen nooit werden gewogen. Dat staat misschien wel op honderden pagina's in het parlementaire-enquêterapport. Dat gaat niet over nu. SodM heeft daarover eerder gezegd dat er geen maatschappelijk toezichthouder was. Er bestaat in de Mijnbouwwet niet zoiets als een maatschappelijk toezichthouder, dus iemand die ook kijkt naar wat dit betekent voor de mensen. Er is alleen een technisch toezichthouder. Dat is juist het interessante: we leren niet van de parlementaire enquête door te kijken hoe we de maatschappelijke gevolgen kunnen meewegen. De heer De Groot weet hoe slecht het gaat met schadeafhandeling en versterking. Maar die jaren dat je als inwoner elke keer actie moest voeren, wat mensen uit Warffum nu opnieuw moeten doen, laten sporen na. Daarom is er alle reden om juist die maatschappelijke gevolgen mee te wegen voordat je toestemming geeft voor gaswinning. Ik hoop dat de VVD nu ook zegt: hé, dat is niet gebeurd, en daarom gaan wij ook als VVD onze toestemming heroverwegen.

Mevrouw Beckerman (SP):

Nu wordt ie fraai. SodM zou het raamwerk niet hebben. Nee, zij hebben een wettelijke taak en komen zelf al jarenlang tot de conclusie dat zij moeten leren, en zij hebben dus ook harde lessen geleerd. Hoewel ik vind dat we SodM niet politiek moeten kleuren, roem ik SodM omdat zij keer op keer heeft ingegrepen op momenten waarop het moeilijk was. Ik noem bijvoorbeeld de aardbeving bij Huizinge, toen hun verloven werden ingetrokken, ze gingen rekenen en ze zich helemaal het leplazarus schrokken. Ik noem ook het moment waarop SodM, na een heftig debat hier, waarbij de Kamer gaswinning in Warffum steunde en zelfs het gedogen van winnen zonder vergunning steunde, haar nek heeft uitgestoken en heeft gezegd: "Dit gaan wij niet doen. Wij gaan dit niet gedogen." Het pijnlijke is — daarvoor kijk ik toch naar de VVD — dat een toezichthouder dus zijn nek uitsteekt, maar dat de Kamer en het kabinet niet leren van de parlementaire enquête, doorgaan op dezelfde weg, en de maatschappelijke impact niet voldoende meewegen. Tenzij u zegt: ik leer er wel van. Dan hoop ik op een nieuwe stemming, en dan houden we alsnog de gaswinning bij Warffum tegen.

Mevrouw Beckerman (SP):

Ik vind dat de minister de maatschappelijke gevolgen onvoldoende heeft meegewogen. Dat is waarom we dit debat opnieuw aangaan. Dat is waarom mensen op de tribune zitten. Dat is waarom mensen zich zulke grote zorgen maken en dus ook juridische stappen gaan zetten. Ik zou juist aan de VVD willen vragen: vindt de VVD dat de minister dit voldoende heeft meegewogen? Want er is weer een besluit genomen in een dorp waar in februari nog een beving was, in een dorp waarin heel veel mensen wachten op schadeafhandeling, in een dorp waar woningen versterkt moeten worden omdat ze onveilig zijn. Daar gaan we opnieuw gas winnen, na de mooie beloftes van de parlementaire enquête, na de mooie belofte in het coalitieakkoord: geen Gronings gas meer. Weeg niet alleen de gaswinning, maar ook het gevolg van een overheid die belofte op belofte breekt. Dus nee, ik vind niet dat de minister dat maatschappelijke effect voldoende heeft meegewogen. Ik hoop dat de VVD die conclusie deelt en we deze gaswinning gaan heroverwegen.

Mevrouw Beckerman (SP):

De parlementaire enquête heeft voor mij extreem veel waarde omdat die na een jarenlange strijd de erkenning gaf dat we niet gek waren, dat we niet voor niks jarenlang die acties hebben gevoerd, dat we niet voor niks keer op keer naar de Raad van State gingen om acties te organiseren. De waarde daarvan wordt ook erkend bij SodM. Zij zeggen: "Je mag niet alleen maar kijken naar die technische kant. Je moet ook kijken naar de menselijke kant." Ook die veiligheid moet je zwaar laten wegen. Wij hebben dat voordat we gingen stemmen over de gaswinning bij Warffum ook keer op keer beargumenteerd. Toch werd ermee ingestemd. Toch heeft de minister ermee ingestemd. Ik hoop dat ook de fractie van NSC nu denkt: hé wacht eens even, als zelfs een toezichthouder haar nek uitsteekt en zegt dat ze leren van zo'n rapport en van een parlementaire enquête, en dat ze niet meer enkel gaan kijken naar die technische veiligheid, maar ook naar de maatschappelijke gevolgen, dan zou het heel pijnlijk zijn als wij dat als Kamer niet zouden doen. Ik hoop dat de fractie van NSC dat ook erkent.

Mevrouw Teunissen (PvdD):

Voorzitter. Het kabinet wil meer en sneller gas winnen onder de Waddenzee, in Groningen en in de Noordzee. Dat is ongelofelijk schadelijk midden in een klimaatcatastrofe. Meer gas in Nederland betekent misschien wel minder import, maar niet minder gas. In de VS zal nu zelfs meer gas worden gewonnen door Trump. Meer gas in Nederland betekent dus wereldwijd meer uitstoot. Dat gaat ook nog eens samen met de vergiftiging van onze bodem als we doen wat de VVD wil, namelijk naar schaliegas boren. We zitten vast in een groeisysteem van meer en meer. Dat is het fundamentele onderliggende probleem. Sommige mensen lijken hier te verkondigen dat we voor de energietransitie nog wel even flink wat fossiele infrastructuur kunnen aanleggen, omdat dat noodzakelijk zou zijn. Nou, die ruimte en tijd hebben we niet meer. Ook na de energietransitie kunnen we niet nog oneindig energie gebruiken, zoals sommige mensen hier pretenderen, want daarvoor zijn ruimte en grondstoffen nodig. Als ons productie- en consumptieniveau nog verder stijgt, kan de aarde dat gewoonweg niet aan. Bovendien kunnen we in Nederland helemaal niet genoeg gas winnen om de huidige economie te laten draaien. Ik wil dus dat er zeer grondig wordt onderzocht door de minister, voordat er überhaupt een sectorakkoord voor gaswinning in de Noordzee komt, of de nieuwe boringen niet regelrecht in strijd zijn met de klimaatverplichtingen van Nederland én of gaswinning in Nederland daadwerkelijk leidt tot minder lng, wat hier steeds gepretendeerd wordt. Kan de minister dit onderzoek toezeggen?

Voorzitter. Meer gas is geen oplossing. De enige manier om de klimaatcatastrofe tegen te gaan, om natuurvernietiging snel genoeg af te remmen, is door heel veel energie te besparen en door de productie en consumptie te beperken. Zo kan onze toekomst bloeien: snoeien om te bloeien dus. De minister heeft op 26 maart besloten dat de NAM tot 2032 mag doorgaan met gaswinning in Groningen. Daarmee schoffeert ze Groningen, gaat ze regelrecht in tegen de aanbeveling van de parlementaire enquêtecommissie in het rapport Groningers boven gas, legt ze de bezwaren van de bewoners naast zich neer en draagt ze ook nog eens bij aan verdere klimaatopwarming. De bewoners gaan gelukkig tegen dit besluit in beroep, maar ik roep de minister op om daar niet op te wachten. Trek die vergunning in en draai het besluit terug! Al die mooie klimaatpraatjes en praatjes over het herstel van Groningen zijn namelijk gebakken lucht als dit besluit wordt doorgezet.

Bovendien zorgt de extra uitstoot door gaswinning er niet alleen voor dat er ontzettend veel schade wordt aangericht aan de mensen in Groningen, maar ook aan de planeet. Ik wil de minister dus oproepen om een nieuw advies te vragen aan het Staatstoezicht op de Mijnen over de winning in Groningen. Het is onbegrijpelijk. Van provincie en omwonenden tot Tweede Kamer: iedereen vraagt om een nieuw advies. Dus waarom komt de minister niet met die vraag richting het Staatstoezicht op de Mijnen? De minister kiest weer voor geld boven veiligheid. Ik wil dus van haar weten: hoe is dit besluit nou verenigbaar met de conclusies die de parlementaire enquêtecommissie in het rapport Groningers boven gas heeft getrokken?

Voorzitter. Dan de Waddenzee. Daar win je geen gas. Daar hebben namelijk andere belangen voorrang, namelijk die van de natuur en die van zeedieren. De minister laat in de brief gewoon weten onze motie, die met een grote meerderheid is aangenomen en waarin wij verzoeken om alle juridische mogelijkheden aan te grijpen om de gaswinning niet door te zetten, niet uit te gaan voeren. Kan de minister in vredesnaam uitleggen waarom zij die motie niet uitvoert? Waarom concludeert zij dat er geen significante negatieve effecten voor de natuur optreden? Het onafhankelijk juridisch advies aan de Tweede Kamer is namelijk: het kan niet. Ook het advies van de landsadvocaat aan het kabinet is: het kan niet. Waar baseert de minister dan haar oordeel op? Er moet echt een deugdelijke onderbouwing komen.

Mevrouw Teunissen (PvdD):

Ik zal mijn best doen om deze vraag heel serieus te beantwoorden. De Partij voor de Dieren heeft altijd gezegd dat we in eerste instantie veel energie moeten besparen. Dat heb ik net ook heel uitgebreid betoogd. Dat is namelijk het beste voor de planeet. We hebben gewoonweg veel te veel productie en consumptie in Nederland. Daarvoor hebben we bijvoorbeeld ook een motie ingediend — die aangenomen is — waarin de minister wordt verzocht om met een industrievisie te komen waarin duidelijk wordt welke industrie de industrie van de toekomst is en welke industrie we niet meer nodig hebben. Er moet ook een energiebesparingsplan komen. Daar hebben we de minister ook om gevraagd. Dat is er nog steeds niet. Daar vragen we, ook samen met andere partijen, al vier jaar om. Als je die energie bespaart, dan heb je ook minder windmolens nodig. Dan heb je minder schade aan de natuur. Als je dan toch windmolens nodig hebt — die heb je nodig, want de klimaatgevolgen zijn nog veel schadelijker als we niks doen — dan moet je zorgen dat die windmolens goed worden neergezet. Je hoeft daar trouwens niet zo veel voor te doen. Dan ontstaan er tussen die windmolens allerlei kraamkamers voor vissen. Het kan dus ook heel veel goeds doen voor de biodiversiteit. Daarmee bagatelliseer ik de negatieve effecten niet. Ik zeg dat we eerst energie moeten besparen. Dan hebben we minder windmolens nodig. Maar als er helemaal geen windmolens worden neergezet, dan zijn de gevolgen van de klimaatverandering nog veel erger.

Mevrouw Teunissen (PvdD):

Het antwoord is: nee, dat is niet hetzelfde. Bij beide vormen van winning ontstaat even schade aan de zeebodem. Maar het winnen van gas is een proces waarbij de bodem continu wordt uitgeput. Dan zijn er veel meer schadelijke effecten. Wat de VVD nu voorstelt, namelijk het doorbreken van het taboe op schaliegas, is het allerschadelijkste wat je kunt doen, want daardoor raakt ons drinkwater vervuild. Verder is nog niet helemaal zeker wat de economische en ecologische effecten daarvan zijn en we krijgen daardoor wéér verzakkingen. We voeren hier nu de discussie over de ellende die door deze verzakkingen wordt veroorzaakt. Als we het nu ook nog eens over schaliegas gaan hebben, dan is echt het end zoek. Dus: ja, gaswinning is vele malen schadelijker dan windmolens.

Mevrouw Teunissen (PvdD):

Voorzitter, hoeveel tijd heb ik nog?

Mevrouw Teunissen (PvdD):

Kijk! Dat is heel mooi. Dan wil ik die laatste 43 seconden besteden aan Limburg, want Limburgers hebben te maken met verzakkingen en met overstroming doordat de grond instort en is verzwakt door mijnbouw. De minister vindt dat zij nog wel een jaar kan wachten met schadevergoeding, terwijl vorig jaar al een regeling was beloofd. De minister zegt nu nog te zoeken naar een rechtsvorm. De Limburgers maken zich grote zorgen over dit uitstel. Hoe is het mogelijk dat de minister niet aanstuurt op een omkering van de bewijslast? Na jarenlang leuren hebben we dat wel voor Groningen gedaan. Decennialang heeft Nederland geprofiteerd van de mijnbouw in Limburg. De Staat heeft heel veel inkomsten uit die mijnbouw gehad, maar nu lukt het niet eens om het minimale voor die mensen te regelen. Het is een schande. Is de minister bereid om een omkering van de bewijslast regelen? Waarom moet dit zo lang duren?

Dank u wel, voorzitter.

Mevrouw Kröger (GroenLinks-PvdA):

De fractie van GroenLinks-PvdA. Het is nog geen partij.

Voorzitter. Een commissiedebat Mijnbouw gaat altijd over het fossiele verleden en over de groene toekomst.

Ik begin met het verste verleden: Limburg. Ik dank de kwartiermakers voor hun adviezen. Helaas zijn die gevolgd door niet één, maar twee teleurstellende brieven van de minister. Weer meer vertraging. Mensen wachten al 50 jaar. Dit is echt heel moeilijk uit te leggen. In oktober 2023 zette het toenmalige kabinet zijn handtekening onder de afspraak over een algemene mijnbouwschaderegeling. In 2024 zou nog een loket worden geopend voor alle schades: licht, regulier en zwaar. Maar nu, in de lente van 2025, is het nog steeds niet geregeld. Dit jaar komt er wel een loket, maar alleen voor lichte schades. Mensen met zware schades moeten volgens de minister wachten totdat een zbo is opgericht, iets wat jaren kan duren. En dat terwijl de afspraak was dat juist deze mensen als eerste geholpen zouden worden. Wil de minister hen echt nog jaren laten bungelen? Of moeten zij zich wenden tot de bestaande Stichting Calamiteitenfonds Mijnwaterschade? In dat geval ontstaan twee loketten, wat tot chaos en meer frustratie leidt, zeker als mensen niet kunnen inschatten of zij een lichte of zware schade hebben. Wat als de genoemde 1 miljoen vanaf 2030 niet volstaat om én een organisatie te runnen én schade af te handelen? Wordt de schadeafhandeling dan uitgesteld of moet er wat de minister betreft dan geld bij?

Voorzitter. Dan van het verre fossiele verleden naar de mijnbouw van de toekomst: geothermie. De winning van aardwarmte stagneert. Hoe staat het met het aanjaagteam en welke stappen zet de minister om de doelstellingen voor 2030 wél te halen? Als geothermie bijdraagt aan het verzachten van netcongestie, kan dat dan ook meegewogen worden bij de herziening van het prioriteringskader? Wanneer kunnen we het voorstel tot wijziging van de Mijnbouwwet verwachten, met daarin een betere borging inzake de impact op grondwaterwinning? Kunnen we een kaart krijgen met daarop de potentiële geothermieprojecten en grondwaterwinningsgebieden, zodat de schaal van het probleem duidelijk wordt?

Voorzitter. Terwijl de uitrol van groen onder dit kabinet stagneert, heeft het kabinet wel allerlei fossiele plannen. De vraag naar gas en de gaswinning worden weer aangejaagd. In Friesland hebben mensen grote zorgen over schade. Alle kleine gasvelden samen maken dat "gasveld Friesland" nu de grootste winningslocatie van Nederland is. De mensen in Warffum, en wij met hen, zijn verbijsterd over het feit dat er een vergunning is verleend, ondanks de belofte "geen Gronings gas meer", ondanks al het verzet van gemeenten, provincie en bewonersgroepen en ondanks de uitspraak van Staatstoezicht op de Mijnen dat het met de kennis van nu een ander advies zou hebben gegeven. Waarom kiest de minister voor deze ramkoers?

De Noordzee. Al drie jaar wordt er gewerkt aan een versnellingsplan, en nu is er een vertraagd sectorakkoord. Kennelijk wil niemand investeren, en dus moeten nu investeringsrisico's weggenomen worden. Om welke bedragen gaat dit en bij wie komen die risico's dan wel te liggen?

Ten slotte, voorzitter, de Waddenzee. Ons meest kwetsbare en unieke natuurgebied is nu de inzet van een keiharde onderhandeling met Shell en Exxon. Pijnlijker dan dit wordt de fossiele lock-in niet. Hoe staat het nu met de onderhandelingen over Ternaard? Kan de minister ons garanderen dat er een uitkomst is vóór de UNESCO-vergadering van 6 tot 16 juli? De dramatische impact van de gaswinning op de Wadden wordt steeds duidelijker. De bodem bij Ameland is nu al bijna een halve meter gedaald. Zelfs als de winning stopt, gaat die bodemdaling nog decennia door. De duinvalleien vernatten en verzilten en er is een sterke afname van de populatie steltlopers. Nestplekken van de kleine mantelmeeuw, de eidereend en de visdief — een vogel op de rode lijst — overstromen. Er is decennia aan gepeerreviewd wetenschappelijk onderzoek verzameld, waaronder talloze deelonderzoeken en eindeloze datasets. Dat is wetenschap, maar die wordt nu afgedaan met een consultantsrapport van vijf kantjes waarin aantoonbaar fout wordt geciteerd en alle wetenschap aan de kant wordt gezet.

Voorzitter. Ik wil deze minister echt vragen om de staan voor wetenschappelijk onderzoek en om dat wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van gaswinning op de Wadden serieus te betrekken bij alle verdere besluitvorming. Kan zij toezeggen het voortschrijdend inzicht in schade aan de natuur door mijnbouw te gebruiken voor een herbeoordeling van bestaande gaswinning en zeker ook van een uitbreiding van de zoutwinning onder de Waddenzee? We moeten staan voor de wetenschap. We moeten de wetenschap hooghouden, zeker in dit populistische afbraaktijdperk.

Hoeveel tijd heb ik nog, voorzitter?

Mevrouw Kröger (GroenLinks-PvdA):

In die 5 seconden spreek ik nogmaals de hoop uit dat deze mijnbouwdebatten steeds meer gaan over de grijze krimp en dat groene groei betekent dat we inzetten op de mijnbouw van de toekomst, en niet op het verder aanjagen van fossiele winning.

Dank u wel, voorzitter.

De heer Peter de Groot (VVD):

Dank u wel, voorzitter. De VVD is van mening dat in Nederland mijnbouw en in het bijzonder gaswinning en een versnelling van de winning van gas op de Noordzee hard nodig zijn om ervoor te zorgen dat we onafhankelijker worden van onvrije regimes — zeker gezien de huidige geopolitieke situatie — én onafhankelijker worden op het gebied van de eigen energievoorziening tijdens de transitie naar duurzame energie.

We werken aan betaalbaarheid van de energierekening en we hebben voldoende voorraad. Dat doen we op een manier die zo schoon mogelijk is. We kunnen ervan wegkijken, maar gas winnen in eigen land is schoner dan lng uit Amerika importeren. Door de nieuwe regering in Amerika, de regering-Trump, ontstaan hierbij op dit moment ook allerlei onzekerheden. Een eigen productie heeft als bijvangst inkomsten voor de staatskas.

De VVD kijkt daarom reikhalzend uit naar het sectorakkoord voor de versnelling van gaswinning op de Noordzee. Dat akkoord vordert, zo begrepen wij, maar er zijn wel specifieke uitdagingen die in de afgelopen decennia niet zijn voorgekomen. De toekomstige winputten zijn kleiner en dat brengt risico's voor exploitatie met zich mee. Ik heb daar nog wel een aantal vragen over aan de minister. Is het zo dat het moelijker wordt om een sectorakkoord te sluiten omdat er specifieke uitdagingen zijn die nog nooit eerder zijn voorgekomen? Kan de minister aangeven of dit met name te maken heeft met de dure infrastructuur die moet worden afgeschreven over een opbrengst die lager is doordat de velden kleiner zijn, of met het gegeven dat het risico groot is dat er een mislukte exploitatie is of dat boringen mislukken? Hoe wordt de achtervang op het gebied van de generieke infrastructuur die door de sector gezamenlijk wordt gebruikt, zoals buisleidingen naar land, gegarandeerd? Ik wil graag van de minister weten of het afdekken van risico's, bijvoorbeeld door middel van een risicoregeling of op een andere manier, vordert en welke uitdagingen er nog op tafel liggen om een definitief akkoord te kunnen sluiten.

Voorzitter. Gaswinning op land. De minister heeft besloten om de winning in het kleine veld van Warffum te verlengen tot 2032. De VVD vindt dat belangrijk nieuws. We snappen zeker de zorgen die in Groningen leven. Daarom is het positief te noemen dat de minister op basis van die maatschappelijke verantwoordelijkheid, van die weging, met de NAM heeft afgesproken om de winning eerder stil te leggen, namelijk bij een beving van 2,5 in plaats van 3 op schaal van Richter. Gisteravond konden we nog bij EenVandaag van hoogleraar Smeulders horen dat kleine velden echt een andere materie zijn dan het grote Groningenveld, waar het in de Kamer ook heel vaak over gegaan is. De heer Smeulders noemde dat het Saudi-Arabiëveld van Nederland; en dat is echt wat anders dan de kleine velden. Kleine velden geven een kleinere kans op aardbevingen, als ook kleinere aardbevingen. Het SodM heeft daar eerder een advies over gegeven. De VVD ziet niet dat sindsdien grote technische veranderingen hebben plaatsgevonden. Daar ging het interruptiedebatje net ook al over. Daarmee is er eigenlijk ook geen grondslag voor een hernieuwd advies. Partijen die zich nu wel over uitspreken — het willen hebben van een hernieuwd advies — lopen daarmee natuurlijk ook vooruit op de uitkomst van het hernieuwd advies en geven mensen hoop op een andere uitkomst. Dat wakkert onrust aan. Wat de VVD betreft is dat dus onverstandig.

Voorzitter. Het laatste punt gaat over het schadeherstel in Limburg. In oktober 2024 heb ik al gevraagd naar de stand van zaken bij de schadeafhandeling in Limburg. Het vormgeven van de definitieve organisatie zal nog twee tot drie jaar duren, zo lezen we nu. Het is goed dat het kabinet daar met de tijdelijke organisatie eigenlijk niet op wacht. Er komt namelijk een digitaal loket omdat het fysieke loket pas in januari 2026 open kan. Dat duurt wel erg lang. Dat komt natuurlijk omdat het tussen 2020 en 2024 niet is gelukt om tot een passende oplossing te komen met de voormalige mijnbouwbedrijven of om een regeling op te zetten. Desalniettemin vraagt de VVD zich af of er echt geen alternatieven zijn waardoor dit sneller kan. Kijk bijvoorbeeld naar het neerleggen van de uitvoering bij de provincie. Mensen met een zware mijnbouwschade moeten nu nog minstens twee jaar wachten voordat zij aan de beurt zijn. Daarnaast leidt de komst van twee loketten, zowel een fysiek als een digitaal loket, wellicht ook tot verwarring in de provincie. Hoe wordt ervoor gezorgd dat voor bewoners duidelijk is bij welk loket zij uiteindelijk terechtkunnen? Graag hoor ik van de minister hoe zij daarnaar kijkt.

Tot zover, voorzitter.

De heer Peter de Groot (VVD):

Dat is eigenlijk mijn vraag aan de minister. Ik heb vernomen dat er meer risico's zijn doordat de velden kleiner zijn. Ik denk dat het daarom wat langer duurt voordat het sectorakkoord wordt gesloten. Mijn vraag aan de minister is juist wat er extra nodig is. Ik opteer hier niet voor een subsidie. Deze discussies gaan natuurlijk altijd over risico's en risicoafdekkingen. Ik ben gewoon benieuwd hoe het daarmee staat. Ik ben benieuwd of de minister een inkijkje kan geven: wanneer kunnen die laatste slagen worden gemaakt? En liggen deze technische uitdagingen ook echt op tafel? Klopt dat? Want dat heeft natuurlijk wel impact op het totale sectorakkoord. Je sluit zo'n akkoord omdat je de productie weer snel wilt laten stijgen, want die productie daalt nu een beetje. De VVD wil dus kijken wat daar verder voor nodig is. Vandaar dus de vraag aan de minister.

De heer Peter de Groot (VVD):

Ik zou mijn geld in ieder geval niet alleen maar willen zetten op import van gas uit Amerika. Dat is misschien niet het antwoord dat mevrouw Postma wil horen, en dat is ook niet waar mevrouw Postma naar vroeg — dat erken ik zeker, wellicht ten overvloede. Het serieuze antwoord is dat de VVD zich zorgen maakt over de afname van de gasproductie op de Noordzee. Dat moeten we keren. Wij zullen zeker kijken wat ervoor nodig is om dat te organiseren.

De heer Peter de Groot (VVD):

Als ik het goed heb gevolgd, heeft mijn collega Erkens in het debat over gas of het debat over leveringszekerheid gevraagd om te onderzoeken wat vandaag de stand van zaken is op het gebied van het winnen van schaliegas. Ik snap dat ik mij daar zo met een jantje-van-leiden van af probeer te maken, maar ik heb dat debat niet zelf gedaan. Dat is dus maar iets wat ik hierbij moet zeggen. Kijk, de VVD ziet gewoon dat de gaswinning op de Noordzee afneemt, dat we moeite hebben met het op orde hebben van onze gasvoorraden en dat het moeite kost om ervoor te zorgen dat voldoende gas uit het buitenland hierheen komt. Vanuit dat perspectief is kijken naar wat wel mogelijk is de inzet van de VVD geweest. Dat is op dit moment nog niet anders.

De heer Peter de Groot (VVD):

Het is heel simpel: wij willen graag dat onderzoek. Dat is het standpunt van de VVD. Het laatste onderzoek dateert van 2015. We leven in 2025. De minister zegt "ik ga dat niet doen", maar de fractie van de VVD ziet de noodzaak om dat te onderzoeken. Dat is een eigenstandig standpunt van de fractie; dat is een fractiestandpunt. Wij zouden graag willen weten op welke wijze schaliegas in Nederland wel degelijk veilig kan worden gewonnen.

De heer Peter de Groot (VVD):

Het is heel goed om te horen dat mevrouw Postma van NSC een expert is op het gebied van schaliegas, maar de techniek heeft de afgelopen tien jaar niet stilgestaan. Ik zal niet zeggen dat het een schone techniek is, maar schaliegas importeren uit Amerika is ook niet schoon. Het is dus een beetje hypocriet om hier te zeggen dat je het in eigen land niet wil winnen, terwijl je het wel koopt in Amerika. En dat doen we op dit moment ontzettend veel. De VVD wil zien hoe het kan. Daarover gaat het onderzoek. Wij willen de nieuwste stand der techniek zien en daarna maken we weer de balans op.

De heer Peter de Groot (VVD):

Die woorden zijn van Trump, niet van de minister van de VVD. Mevrouw Kröger kan een hele interruptie zo uitweiden, maar die schepen met schaliegas varen wel hierheen, want wij willen Nederland verzekeren van een betaalbare energierekening en van voldoende gas en wij willen onafhankelijk zijn van regimes zoals in Rusland. Dus, ja, op dit moment is dat de praktijk. De VVD blijft kijken en voorstellen doen, zoals winnen op de Noordzee, om daar minder afhankelijk van te zijn. Vanuit dat gedachtegoed komt ook de vraag op of we niet nog eens goed moeten kijken naar schaliegas en daar onderzoek naar moeten doen: kan dat schoner, en wat is de stand der techniek op dit moment? Daar kun je het mee eens zijn of niet, maar dat is wat de VVD-fractie zegt. En wat de heer Trump zegt, is van hem.

Mevrouw Postma (NSC):

Dank u, voorzitter. Ik wil beginnen met het punt dat bij het stellen van prioriteiten elke keer onderaan lijkt te staan: de afhandeling van de mijnbouwschade. Zo voelt het althans voor veel Limburgers. Deze afhandeling speelt al heel lang. Daar refereerden anderen ook aan. Er zijn beloftes gedaan aan de oostelijke en westelijke mijnstreek die nooit zijn nagekomen. Den Haag hoort dichtbij te zijn en als dichtbij te voelen voor iedereen.

NSC is blij dat de kwartiermakers met een aantal adviezen zijn gekomen. De minister geeft in haar brief aan, welke zij gaat implementeren, maar heeft zij alle adviezen overgenomen en, zo nee, welke ontbreken dan in die brief? In januari 2026 wordt een tijdelijk loket geopend en over twee of drie jaar het definitieve. Hoeveel schademeldingen kunnen daar worden gedaan? Er wordt gesproken over tien pilotprojecten, maar wanneer is de rest dan aan de beurt? Dit duurt echt al heel erg lang. Ziet de minister nog kans om de zaak te versnellen?

Dan de herziening van de Mijnbouwwet. Uw VVD-partijgenoot lanceerde in het vorige debat het onzalig makende plan om in Nederland schaliegas te gaan winnen. We hadden het er net al over. NRC is daartegen. In uw brief geeft u aan geen CO₂-opslag of het winnen van schaliegas op land toe te staan en dat door middel van de herziening van de Mijnbouwwet te verankeren. Is de minister dat nog steeds voornemens, of gaat zij mee met het plan van de VVD?

Voorzitter. NSC is blij met het nee-tenzijprincipe. Kan de minister nader toelichten hoe invulling wordt gegeven aan de herziening van de Mijnbouwwet? Geldt dit bijvoorbeeld ook bij het verlengen van een vergunning? Kennen alle vergunningen die worden afgegeven een maximumtermijn, en vindt verlenging alleen plaats met hantering van een nee-tenzijprincipe?

Voorzitter. Dan de verdeling van de baten en lusten. Er is nog geen plan waaruit blijkt hoe de baten goed verdeeld kunnen worden, terwijl dat wel nodig is. In het vorige debat is toegezegd dat speciale aandacht zou moeten worden besteed aan het meeprofiteren van omwonenden. Tot mijn spijt zie ik dat onvoldoende terug in het rapport Rechtvaardige batenverdeling van de mijnbouw. Op pagina 20 staat: "Ook is iedereen het erover eens, dat de baten niet aan individuele huishoudens moeten worden toegekend." Daar zijn wij het niet mee eens. Waarom zouden die niet direct toe kunnen vloeien naar inwoners, zodat zij het kunnen uitgeven op een manier die bij hen past, zoals aan het verduurzamen van hun huis of aan heel iets anders? Waarom moet het per se aan de centrale overheid of aan een buurthuis worden gegeven? Dat zijn immers taken die bij de gemeente horen. Laat mensen ook direct zelf profiteren. Kan de minister de optie meenemen dat het direct aan huishoudens wordt uitgekeerd?

In de huidige Mijnbouwwet is opgenomen dat platforms altijd verwijderd dienen te worden. Platforms blijken onder water echter een prachtige versterking van biodiversiteit te geven, met mooie riffen vol anemonen, mosselen en misschien zelfs oesters, die als kraamkamers fungeren voor onderzeeleven. Kan de minister in de herziening van de Mijnbouwwet opnemen dat boorplatforms net als pijpleidingen kunnen blijven staan als dit voor de ecologie beter is?

Voorzitter. Dan Warffum. We zien dat de minister de vergunning heeft verleend voor Warffum. In haar brief geeft ze aan extra waarborgen ingesteld te hebben. Kan de minister dit nader toelichten? Wat gebeurt er precies bij een beving van 2,5 of 3,0 op de schaal van Richter? Geldt dit ook voor bevingen met een hypocentrum in het gasveld van Warffum of in het Groningenveld? En waarom is er gekozen voor die 2,5 en die 3,0? SodM kwam in december met het oordeel dat er toch niet moet worden gedoogd. In de brief lezen we dat er enkele gesprekken gevoerd zijn, maar ik ga ervan uit dat daar een grote analyse onder ligt. Mogen wij als Kamer de analyse ontvangen die hierbij als grondslag is gebruikt? Wie zijn er bijvoorbeeld gehoord? Waarop is het oordeel gebaseerd dat er niet goed geluisterd is? En, belangrijk, welke factoren zijn hierin meegenomen en wat is er niet gehoord?

Voorzitter. Dan Ternaard. De vorige keer is mijn motie om …

Mevrouw Postma (NSC):

Dat nee-tenzijprincipe kan op verschillende manieren uitgelegd worden. Daar ging mijn vraag ook over. Ik vind het nog niet duidelijk geëxpliceerd. Hoe zit dit principe in de wet? Volgens mij kan je dat nee-tenzijprincipe volgens de Mijnbouwwet alleen maar hanteren op nieuwe vergunningen, als je de wet niet verandert. Dus hoe graag ik het ook zou willen, ik zie nog niet hoe het zou kunnen passen voor een bestaande vergunning, die onder de oude Mijnbouwwet valt. Maar dat is vast niet wat mevrouw Beckerman bedoelt, mevrouw Beckerman kennende.

Mevrouw Postma (NSC):

Ik vind het enorm belangrijk dat we alle adviezen die er zijn serieus beoordelen. In een interruptie van mij op mevrouw Beckerman hadden we het er zonet al over dat SodM adviseert op de technische veiligheid. TNO AGE wordt ook vaak gevraagd. Daar komt een rapport van en daar is een analyse uit gekomen. We hebben het daar de vorige keer in het debat ook over gehad. Toen heb ik ook gezegd dat de technische veiligheid — zo noem ik het even, zodat we het niet gaan verwarren — bij Ternaard niet op orde was. Dat gaf SodM toen aan. Toen hebben wij die motie ingediend waarin staat: als de technische veiligheid niet op orde is, moet je het gewoon niet doen. Ik ben nog even zoekend naar het volgende. SodM is een nieuwe rol aan het ingaan; dat staat ook in het jaarverslag. Daarin zegt SodM ook: we krijgen het steeds meer tussen de vingers. Dat is de letterlijke tekst uit het jaarverslag. Ik ben even zoekend hoe hieraan vorm wordt gegeven. Advies geven op het gebied van de veiligheid van omwonenden en hoe die ervaren wordt, lijkt mij namelijk veel moeilijker en complexer dan een technisch advies geven. Het is ook van een hele andere onderzoeksorde. U gaf terecht aan dat SodM bij de beving van Huizinge direct alle verloven heeft ingetrokken en is gaan rekenen. Dat is ook de kracht die zij hadden. Ze waren toen geschrokken. Dat waren ook uw woorden. Toen hebben zij conclusies kunnen trekken, en dat ging toen over de technische veiligheid. Daar zie ik die expertise. Ik ben nog even zoekend, vandaar dat ik aan de minister gevraagd heb of wij die analyse eens kunnen inzien die SodM heeft gemaakt en waarop SodM de uitspraak heeft gebaseerd die we vlak voor de kerst ontvingen. Kunnen wij daar eens naar kijken? Daar wil ik namelijk graag een antwoord op hebben.

Mevrouw Postma (NSC):

Ja, dank, voorzitter.

Mevrouw Postma (NSC):

O, sorry, ik doe het weer! Sorry, geachte voorzitter. In het advies dat in 2012 is gegeven, was een van de constateringen dat er een maximum zat op de bevingen maar niet op de frequentie van de bevingen. Dat was eigenlijk het voornaamste probleem. Dat was op dat moment niet inzichtelijk en daar werd ook niet naar geluisterd. Het duurde heel lang voordat dat letterlijk en figuurlijk in Den Haag gehoord werd. Dat is een technisch advies op een technische expertise, waarvan wij allemaal zeggen: had dat inderdaad gezien. De vraag die ik aan de minister stel, is of ik alsjeblieft de analyse van SodM mag zien die onder de uitspraak ligt die vlak voor de kerst is gedaan, want dan kan ik zelf kijken wat daarin gezegd is en hoe dat stand is gekomen. Dat geeft mij juist het extra onderzoek dat ik nodig heb. Daarmee geef ik volgens mij juist aan dat ik daarnaar wil kijken en luisteren om te zien wat we daarmee kunnen.

Mevrouw Postma (NSC):

Dat zou ik juist te onnauwkeurig vinden. Juist maatwerk is hierin belangrijk. Als je alles over één kam scheert en zegt dat we alles moeten pakken, dan beoordeel je het volgens mij niet goed. Het is onze rol om die adviezen goed te bestuderen. Dat heb ik toen ook gedaan. Ik zit iets minder lang in het mijnbouwdebat dan jullie, maar met Ternaard ben ik dat gaan doen. Ik heb de adviezen doorgenomen, van TNO-AGE maar ook van SodM, en ben tot een bepaalde conclusie gekomen. Het kon daar niet veilig, dus dan moet je het niet doen. Het advies over Warffum in 2022 was anders. Daar kon het wel veilig. Daar hadden we dat debat ook over begin december. Toen kwam vlak voor de kerst dat veranderde advies van SodM, over een ander thema. Maar dat advies heb ik zelf nooit kunnen inzien. Het advies over Ternaard van SodM wel; dat is toen naar de Kamer gestuurd, dus dat hebben we kunnen doornemen. Ik vind het juist heel zorgvuldig dat we elke keer die adviezen lezen, bestuderen en bekijken. Het politieke besluit ligt hier, in de Kamer. Dat ligt niet bij een ander orgaan; dat moet ook niet zo zijn. Daarom vind ik het juist zo belangrijk om daar goed naar te kijken en om maatwerk te leveren voor elke vergunning die er is.

Mevrouw Postma (NSC):

Dit zijn heel veel vragen ineen, dus ik ga mijn best doen om ze even uit elkaar te pellen en te beantwoorden. Ten eerste over een adviesvraag. Volgens mij mag de SodM volgens de Mijnbouwwet zelf een advies geven, als de SodM vindt dat dat moet. Zij mogen volgens mij gevraagd en ongevraagd advies leveren. Dat is één. Het feit dat wij er niet om vragen of wel om vragen, hoort niet tot ongerustheid te leiden, als de SodM er anders over denkt.

Dan het andere punt. Zoals ik de oude Mijnbouwwet lees — daarom is het misschien ook goed dat er een herziening komt — is de expertise van de SodM met name ontwikkeld op het gebied van de technische veiligheid. Dat doen ze ontzettend goed. Daar zou ik echt niets aan af willen doen. Zij geven aan: we zijn een andere transitie aan het doorgaan, richting sociale veiligheid. Ik noem het even "sociale veiligheid", maar dat is misschien het verkeerde woord. Het gaat om het meenemen van wat er in de omgeving gebeurt. Het gaat erom of een goed geluisterd wordt naar de angsten of bezwaren die er misschien zijn. Zij geven in hun jaarverslag letterlijk aan: we beginnen het iets meer in de vingers te krijgen. Maar ze zijn er nog helemaal niet; dat is wat ze ook zelf zeggen. Daarom is het heel belangrijk om met elkaar te gaan kijken naar die adviezen. Ik vind echt dat het onze taak als Kamerleden is om gewoon alle rapporten en onderzoeken die gedaan worden, te lezen, keer op keer. Die moeten we niet klakkeloos overdoen, in geen enkel geval. Dat is, vind ik, een fout die wij als politiek weleens maken. Ik bedoel dat wij klakkeloos dingen overnemen zonder zelf onderzoek te doen. Ik vind het altijd heel erg belangrijk om alle rapporten goed te lezen. Dat is de reden waarom ik deze analyse graag zou willen. Ik heb die nog niet gezien, maar u misschien wel.

Mevrouw Postma (NSC):

Ik hoor mevrouw Teunissen zeggen: de SodM is het enige instituut dat dit kan. Dat is al niet waar. Volgens mij is het KEM zich daarvoor aan het ontwikkelen. Maar belangrijker nog, dit is ook iets waar de decentrale overheid naar moet kijken, waar wij als politiek naar moeten kijken. Het is ook onze rol om draagvlak te verkrijgen en te horen wat er leeft. Dat is bij uitstek de rol van een raadslid, een wethouder, een Statenlid of een Kamerlid. Dat is hetgeen wij moeten doen. Ik vind niet dat wij die verantwoordelijkheid af kunnen schuiven op een ander instituut. Dat is ónze rol.

Mevrouw Postma (NSC):

Dank, voorzitter. Ik was bij de Wadden.

Mevrouw Postma (NSC):

Het wordt gezellig!

Mevrouw Postma (NSC):

Waar ik aan refereer, is de brief uit december, van vlak voor de kerst. Daarin geeft de SodM aan dat die niet akkoord gaat met het gedogen van Warffum. Daarin geven zij enkele argumentatie. Mijn vraag aan de minister is: mag ik alsjeblieft een onderliggende analyse daarvan zien? Ik ben namelijk benieuwd hoe zij daartoe zijn gekomen. Dat heeft er ook mee te maken dat er een eerder advies lag, dat we in het debat van december hebben besproken. Dat ging erover dat het technisch juist wel veilig kon. De uitspraak waar mevrouw Kröger nu volgens mij op doelt, namelijk of ik het anders zou doen, was volgens mij van februari. Daar doelde ik op met mijn uitspraak dat de SodM gevraagd en ongevraagd advies mag geven omdat dat zo in de wet staat. Als zij dat willen, waarom doen ze het dan niet?

Mevrouw Postma (NSC):

Ik wil eerst echt heel graag die rapporten, die analyse, van december hebben. Het is voor mij heel belangrijk om die door te nemen.

Mevrouw Postma (NSC):

Sorry, maar dit is mijn tussenstap. Ik heb die nodig om daar een oordeel over te kunnen vellen; misschien moet ik het zo zeggen. Is het dan helder? Nee, ook niet?

Mevrouw Postma (NSC):

Dit is meer een oordeel met het vingertje erbij. Ik heb gezegd wat ik heb gezegd. Ik begrijp dat mevrouw Kröger het niet eens is met mijn antwoord en een ander antwoord had gewild, maar dit is mijn antwoord.

Mevrouw Postma (NSC):

Voorzitter. Even checken: had ik de vraag over Ternaard al gesteld? Ik kijk even of ze op hebben gelet! Ik heb niet opgeschreven waar ik was gebleven. Ik stel 'm nog maar een keer. Ik wil het even hebben over Ternaard. De vorige keer is mijn motie over geen vergunning afgeven voor boren onder het wad bij Ternaard, met een ruime meerderheid aangenomen. Ik wil graag weten hoe het staat met de uitvoering daarvan. Kan de minister daar een update van geven?

Als we toch bij de Wadden zijn, wil ik het hebben over de zoutwinning op de Waddenzee. Frisia is voornemens om extra zout te winnen. De zeespiegelstijging lijkt voor station Harlingen groter dan de gemiddelde landelijke trend. De minister adviseert het bedrijf om nader onderzoek te doen, zodat hierin rekening gehouden kan worden met de nieuwe gebruiksruimte. Maar waarom kan het bedrijf zelf het onderzoek doen? Een slager moet zijn eigen vlees niet keuren. Is de minister het met NSC eens dat dit een onafhankelijk onderzoek moet zijn? Graag een reactie.

Tot slot het sectorakkoord. Zijn de ambities van de minister hetzelfde gebleven als we het hebben over winning op land en zee? Of heeft de geopolitieke situatie daarin verandering gebracht en wil ze meer gaan winnen? Wordt dit meegenomen in de gesprekken? Hoe staat de minister hierin? Graag een reactie.

Kan de minister voor land ook kijken naar het exploiteren van gebieden die niet alleen in Noord-Nederland liggen? Kan de minister ook kijken naar gebieden als Zuid-Holland, Noord-Holland, Brabant en andere plekken waar we kleine velden hebben, zodat ook hier een evenwicht in komt?

Volgens mij ben ik door mijn tijd, voorzitter. Dank u wel.

De heer Vermeer (BBB):

Dank u wel, voorzitter. Het belang van mijnbouw wordt vandaag de dag steeds duidelijker. Nederland en de Europese Unie moeten alles op alles zetten om op het gebied van grondstoffen onafhankelijk te worden. Afgelopen week heeft de Europese Commissie een lijst van 47 strategische projecten gepresenteerd waarmee we onze afhankelijkheid van zeldzame grondstoffen gaan verminderen. Van de 47 projecten zijn er 25 voor winning, 24 voor verwerking en 10 voor recycling.

Er wordt fors geïnvesteerd in de economie van dertien lidstaten, waar Nederland niet onder valt. BBB ziet dit als een enorme gemiste kans. Het gaat hierbij om grote investeringen in waardevolle ketens, sectoren en banen, wat ook voor onze economie waardevol kan zijn. Natuurlijk kun je hier geen mijnen openen voor platina of kobalt, maar in 2023 heeft de TU Delft bijvoorbeeld wel lithium in Nederland gevonden. Dat is een cruciale grondstof, die de EU ook als zodanig heeft bestempeld. Maar los van het delven van grondstoffen kan hier absoluut geïnvesteerd worden in andere delen van de ketens, zoals recycling. Mijn vraag aan de minister is: waarom is Nederland niet een van de dertien landen waarin geïnvesteerd wordt? Wat was de inzet van de minister in deze discussie aangaande dit plan? Welke rol was hierin bedacht voor Nederland? Is er draagvlak, bijvoorbeeld vanuit de provincie Limburg, waar lithium gevonden is?

BBB ziet graag dat we investeren in een goede en gelijkwaardige relatie met andere landen waar we mee bevriend zijn, zoals Suriname. Is er een mogelijkheid om de banden daarmee aan te halen en te kijken hoe wij het winnen van grondstof in dat land kunnen combineren met het ondersteunen van de ontwikkeling op andere gebieden in dat land, uiteraard met respect voor de bevolking en de omgeving?

Afrondend wil ik het nog hebben over de afhandeling van de mijnbouwschade in Limburg. Het is goed om in de beantwoording van mijn vragen te lezen dat de minister zich maximaal gaat inspannen om ervoor te zorgen dat de schadeafhandeling nog eind dit jaar wordt opengesteld. Ik lees dat in de verdere beantwoording van de vragen ook terug, maar tegelijkertijd zie ik niet een echte toezegging, en dat vind ik jammer. Ik heb nogal wat vragen. Kunt u toezeggen dat u alle Limburgers met mijnbouwschade in hun woning die aannemelijk verband houdt met de voormalige mijnbouw, een volledige schadevergoeding zal geven? Waarom negeert u in het beleid de keuze van de stuurgroep I3ML, oftewel het Instituut voor Mens, Milieu en Mijnbouw Limburg? Waarom negeert u de keuze van de stuurgroep, een herbevestiging van het beleid in de Kamerbrief van Vijlbrief, om schade boven €10.000 via een aannemer te laten herstellen? Hoe rechtvaardigt de minister dat er sinds de Kamerbrief van oktober 2023 nog geen aannemers zijn gecontracteerd en dat dit pas over twee à drie jaar in een definitieve structuur kan worden geregeld, terwijl gedupeerden hierdoor langer op schadeherstel moeten wachten? En is de minister bereid het adviesrecht dat de regio Zuid-Limburg en de provincie Limburg vragen, zowel in de tijdelijke als in de definitieve structuur, volledig te omarmen en hier een duidelijke toezegging over te doen?

Dan als laatste, voorzitter. Waarom wordt mijnbouwschade bij woningcorporaties in Groningen wel erkend en in Limburg expliciet uitgesloten, terwijl volgens de laatste informatie beide provincies in Nederland liggen? Bent u bereid dit gelijk te trekken en ook corporaties in Limburg in aanmerking te laten komen voor een bijdrage?

Dat was het, voorzitter.

De heer Vermeer (BBB):

Voorzitter, ik zal proberen zo duidelijk mogelijk te antwoorden. Als het toch niet duidelijk genoeg is, kunt u misschien coulant zijn, omdat dit een belangrijke vraag is, en me een extra poging laten wagen. Maar ik hoop het in één keer goed te kunnen doen.

BBB is zowel in Groningen als in Nederland tegen gaswinning in Groningen. Dat hebben we altijd gezegd. We hebben in het hoofdlijnenakkoord echter afgesproken dat wij het verbod op gaswinning in Groningen beperken tot het Groningenveld. Dat impliceert dat wij door het akkoord dat wij afgesproken hebben, impliciet akkoord gegaan zijn met winning in andere gasvelden, waar volgens het SodM wel op een veilige manier gas gewonnen zou kunnen worden. Zolang wij in deze coalitie zitten, stemmen we volgens het akkoord dat wij afgesloten hebben, en dat zitten wij nog steeds. Als er op dit moment een stemming over komt, dan zullen wij dus conform onze afspraken in het hoofdlijnenakkoord stemmen. Ook al zullen we dat niet met grote vreugde doen, integendeel.

De heer Vermeer (BBB):

Dat zal ik in overweging moeten nemen. We moeten dan ook goed bekijken hoe zich dat verhoudt tot afspraken die al gemaakt zijn met de NAM et cetera, om te zien of dat überhaupt zinvol is en hoe zich dat juridisch tot elkaar verhoudt. Ik zou het wel in overweging willen nemen. Dan het verhaal van mevrouw Teunissen over de bni-afspraken in het hoofdlijnenakkoord en dat die vaag zijn. Dat is misschien voor bepaalde partijen vaag, maar het staat precies vermeld in de tabel bij het hoofdlijnenakkoord. Er staat in het hoofdlijnenakkoord zelf dat, als er een verschil is tussen de tekst en de tabel, de tabel leidend is. In de tabel staat een vast bedrag, zonder indexatie. Wat mij betreft is het dus helemaal niet ingewikkeld en wordt het vaag gemaakt. Ik snap dat u daar graag in meegaat omdat u er een ander idee over heeft, maar dit is hoe we het met elkaar hebben afgesproken.

De voorzitter:

Een hele goede middag, allemaal. Welkom terug bij het commissiedebat van de vaste commissie voor Klimaat en Groene Groei over de mijnbouw. We hebben zojuist de eerste termijn van de Kamer gehad. We gaan nu door naar de beantwoording van de zijde van het kabinet. Ik zou weer vier interrupties per persoon willen voorstellen. Ik zou willen voorstellen om de interrupties nog even te bewaren tot na de afronding van een blokje. Er zijn in totaal vijf blokjes: Warffum, Limburg, Mijnbouwwet, Noordzee en overig. Als het goed is, heeft u die inmiddels allemaal kunnen opschrijven. Ik stel voor dat ik meteen het woord geef aan de minister, mevrouw Hermans, voor haar eerste termijn.

Minister Hermans:

Voorzitter, dank u wel. Ik begin, zoals de volgorde van de blokjes zegt, met alle vragen die gesteld zijn over Warffum. Laat ik beginnen te zeggen, ook tegen de mensen uit Warffum op de publieke tribune, dat het kabinet dit besluit niet lichtzinnig genomen heeft. Daarom ben ik in de zomer en in december in Warffum geweest, om in gesprek te gaan met een aantal inwoners uit Warffum. Die gesprekken waren indrukwekkend en intens. Ik begrijp ook heel goed de teleurstelling en boosheid bij de inwoners van Warffum, omdat het kabinet een besluit heeft genomen dat zij, begrijpelijkerwijs vanuit hun positie en standpunt, heel graag anders hadden gezien. Zoals ik al zei: het besluit is niet lichtzinnig genomen. We hebben de vergunningsverlengingsaanvraag heel zorgvuldig bekeken. Daarvoor hebben we de adviezen van TNO, SodM, de Mijnraad en de regio goed bestudeerd. Op basis van de adviseurs van TNO, SodM en de Mijnraad concludeert het kabinet dat de winning technisch veilig — die woorden gebruikte mevrouw Postma — kan plaatsvinden. Dat is de reden dat ik dat besluit in december heb genomen. Daarna is natuurlijk de periode geweest dat zienswijzen konden worden ingediend. Die zijn bestudeerd door het ministerie. Die zienswijzen en de zorgen die ik in het laatste gesprek heb gehoord dat ik in december had over het bredere begrip "veiligheid" — ik heb het dan niet alleen over de technische veiligheid maar ook over de maatschappelijke en sociale veiligheid — zijn voor mij reden geweest om het gesprek met de NAM aan te gaan. Ik heb met de NAM de afspraak kunnen maken dat zij hun risicobeheersplan aanpassen. Dat is gebeurd. Nadat dat gebeurd is, is eind maart het definitieve besluit gepubliceerd. Dat neemt niet weg dat ik nog steeds begrijp dat dat tot zorgen en onrust leidt. Maar het kabinet neemt dit soort besluiten alleen als wij op basis van adviezen het oordeel hebben dat het veilig en verantwoord kan. Op basis van het oordeel, van de zienswijzen en van het gesprek daarna met de NAM over de aangepaste voorwaarden is het kabinet die mening toegedaan. Daarom hebben wij dit besluit genomen.

Voorzitter. Mevrouw Beckerman vroeg in het kader van het besluit hoe de lessen van de enquête zijn toegepast bij het nemen van dit besluit. Ik heb daar net al een paar dingen over gezegd, maar laat ik het expliciet maken. De parlementaire enquête heeft ons ongelofelijk duidelijk gemaakt dat het belang van veiligheid voorop moet staan en dat de zorgen van omwonenden serieus moeten worden genomen. Het is precies die combinatie, die les, dat inzicht, die conclusie, uit de parlementaire enquête die heeft geleid tot het proces dat ik zojuist schetste: het wegen van de adviezen, het voeren van gesprekken in de regio, het beoordelen van de zienswijzen, en op basis daarvan het gesprek met de NAM voeren. Ik denk dat dat in de kern de vertaling is van wat mij betreft de belangrijkste les uit het enquêterapport om met dit soort aanvragen om te gaan.

Voorzitter. Mevrouw Beckerman vroeg mij ook of ik een nieuw advies aan SodM ga vragen. Het korte antwoord daarop is nee. Het kabinet heeft de aanvraag van de NAM om langer gas te mogen winnen uit het gasveld Warffum — ik herhaal het nogmaals — heel zorgvuldig bekeken. Onder meer TNO, SodM en de Mijnraad zijn om advies gevraagd. Zij geven aan dat de winning technisch veilig kan plaatsvinden. Om die reden heb ik geen nieuw advies gevraagd, maar heb ik mij ook niet doof getoond voor de reacties in de omgeving. Vandaar mijn gesprek met de NAM en de aanpassing van het risicobeheersplan.

Voorzitter. Mevrouw Beckerman vroeg mij ook: waarom grijpt de minister pas in als er een beving heeft plaatsgevonden? Deze vraag interpreteer ik even in het verlengde van wat mevrouw Beckerman zei over het aanpassen van het risicobeheersplan, namelijk dat winning wordt stilgelegd mocht er zich een beving voordoen met een magnitude van 2,5. Op basis van de adviezen heeft het kabinet besloten om de vergunning te verlenen. Op basis van die adviezen zegt het kabinet: het kan veilig en verantwoord. De NAM heeft in het risicobeheersplan wel iets willen opnemen om het moment van ingrijpen — ik hoop natuurlijk dat dit nooit nodig is en dat het zich nooit gaat voordoen — op een lager niveau te zetten, namelijk op een beving met een magnitude van 2,5. De kans op een beving op deze schaal is klein maar kan niet worden uitgesloten; daar moet ik natuurlijk ook eerlijk over zijn. In Warffum is eerder een beving geweest met een magnitude van 1,1 ... Hoor ik buiten de microfoon dat die hoger was? Oké, excuses. Mocht zich een beving van deze omvang voordoen dan moet de winning worden stilgelegd met de voorwaarde die nu gesteld is. Winning kan dan pas weer doorgang vinden nadat erover gesproken is en het ministerie er opnieuw toestemming voor heeft gegeven. Bij een beving van 3,0 op de schaal van Richter wordt de winning definitief stilgelegd.

Dan vroeg mevrouw Postma mij of ik de onderliggende documentatie met de Kamer kan delen over het besluit van de SodM om niet te gedogen zolang er geen definitief besluit was. Ik heb in het debat in december ook gezegd dat het besluit om al dan niet over te gaan tot gedogen aan SodM is. Ik ga daar niet over. Ik zal SodM vragen of de brief met dat besluit openbaar gemaakt kan worden die ze daarover aan de NAM heeft gestuurd. Ik heb die zelf ook niet. Ik heb de Kamer in december alleen erover geïnformeerd dat SodM dit besluit genomen had.

Dan vroeg mevrouw Postma: stel dat er zich een beving voordoet van meer dan 2,5 op de schaal van Richter, welke stappen worden er dan gezet? Bij een beving van meer dan 2,5 legt de NAM de productie van het veld stil. Dan vindt er overleg plaats met toezichthouder SodM over het eventuele schadebeeld en productiemaatregelen die je mogelijk zou kunnen nemen. Er wordt dan ook gecommuniceerd met de omgeving. De NAM mag, zoals ik net ook zei, de productie pas hervatten na toestemming van de minister van Klimaat en Groene Groei, in dit geval de bevoegde minister. Bij een beving van meer dan 3,0 —ik herhaal het — moet de productie van het veld definitief en direct stoppen.

Mevrouw Postma vroeg: gebeurt er hetzelfde als de beving onder het Groningenveld ligt, of moet die echt onder het Warffumveld plaatsvinden? Het aangepaste risicobeheersplan van de NAM, dat hoort bij dit besluit, ziet toe op het gasveld Warffum en treedt in werking als er een beving onder dat gasveld heeft plaatsgevonden. Het KNMI toetst waar de beving heeft plaatsgevonden. In Warffum is uitgebreide monitoring aanwezig, waardoor goed in te schatten is of de beving veroorzaakt is door het Warffumveld of niet.

Dan vroeg mevrouw Postma mij nog of ik ook kijk naar het exploiteren van gasvelden buiten Noord-Nederland, bijvoorbeeld in Zuid-Holland, Noord-Holland en Brabant. Op dit moment wordt er gas gewonnen in meerdere delen van Nederland, zoals in Noord- en Zuid-Holland en in Noord-Brabant. Dat is nu dus ook gaande. Ik streef er nog steeds naar, zoals ik in eerdere debatten ook al heb gezegd, om voor de zomer afspraken met sectorpartijen te maken over een verantwoorde afbouw van de gaswinning op land en de voorwaarden waaronder die gaswinning nog kan plaatsvinden in de periode van de transitie waarin we nog gas nodig hebben. Die afspraken gaan onder meer over het inzichtelijk maken van waar wel en geen gas meer gewonnen kan worden in heel Nederland, dus niet alleen in Noord-Nederland. Ik heb aan EBN gevraagd om dat inzichtelijk te maken. Zij zijn daar mee bezig. Ik vertrouw er dus ook op dat we in die analyse, en daarmee ook in de afspraken met de sectorpartijen, alle velden meenemen en zo een totaalbeeld kunnen schetsen.

Minister Hermans:

Maar dit waren wel alle vragen over Warffum, voorzitter. Ik kom nu nog bij twee vragen over Ternaard. Als het helpt, kan ik die zo meteen doen.

Minister Hermans:

De vraag is of ik vind dat ik de zorgen serieus genoeg heb genomen. In mijn inleiding zei ik ook dat ik begrijp dat het besluit van het kabinet, waaronder mijn handtekening staat, tot teleurstelling en ook boosheid leidt en heeft geleid. Ik heb dat zelf ook ervaren in het gesprek dat ik in december in Warffum gevoerd heb. Maar zowel dat gesprek als het gesprek in de zomer ... Nee, laat ik er nog één ding aan toevoegen. Ik snap dat het gevoel bestaat dat ik die zorgen bij het nemen van dit besluit op die manier niet gehoord heb, omdat ik niet het besluit heb genomen dat de mensen in Warffum graag gewild hadden. Dat neemt niet weg dat de gesprekken die ik gevoerd heb in de zomer en in december mij wel aan het denken hebben gezet. Sterker nog, de terugweg van het gesprek in de zomer was voor mij het moment dat ik dacht: we moeten afspraken gaan maken met sectorpartijen die bezig zijn met de gaswinning op land om te bekijken hoe we het in de komende jaren afbouwen, op welke plekken en onder welke voorwaarden we het nog gaan doen, tot wanneer, hoe we omgaan met de verdeling van lusten en lasten. Ik ben van mening dat ik op die manier die zorgen wel degelijk serieus neem. Ik begrijp dat dit niet direct zo ervaren wordt bij dit besluit, maar bij alle stappen die we nu zetten gebeurt dat wel. Het sectorakkoord is er daar een van. Ook het Programma Duurzaam Gebruik Diepe Ondergrond hoort daarbij, evenals de herziening van de Mijnbouwwet. Dat zijn allemaal trajecten naast elkaar die meer ruimte moeten geven om juist ook de zorgen waaraan mevrouw Beckerman refereert meer een plek te kunnen geven.

Minister Hermans:

Ik zei dat ik mij kan voorstellen dat de mensen in Warffum de manier waarop ik dit besluit heb genomen, niet ervaren alsof ik de zorgen en wat ik heb gehoord in Warffum serieus heb genomen. De inwoners van Warffum hadden namelijk heel graag een ander besluit gehoord, en dat begríjp ik ook! Heb ik er helemaal niks mee gedaan? Nee, dat vind ik niet. Ik schetste net mijn overweging om afspraken met de sectorpartijen over gaswinning op land te maken. Maar om bij het definitieve besluit het gesprek aan te gaan met de NAM om in dat risicobeheersplan die getallen naar beneden bij te stellen, is mijns inziens echt een stap om aan die zorgen tegemoet te komen. Kan ik daarmee het gevoel helemaal wegnemen? Nee, want het besluit om het niet te doen, wat de mensen in Warffum graag hadden gewild, is niet het besluit dat door dit kabinet genomen is.

Minister Hermans:

Heel feitelijk: ook TNO en de Mijnraad staan als adviseurs in de wet genoemd. Maar dat doet niks af aan de vraag die mevrouw Beckerman mij stelde. Daarvoor vind ik het belangrijk om te vermelden over het citaat van SodM van 6 december 2022 waar mevrouw Beckerman aan refereert, de dag waarop het ontwerpbesluit naar buiten kwam, dat er ook nog iets anders stond. Daar stond: "SodM heeft al in 2022 geadviseerd dat de winning uit het Warffumer gasveld in Groningen veilig kan doorgaan. De risico's zijn vergelijkbaar met die van andere kleine gasvelden in Nederland." Iets verderop is de quote van een directeur van SodM opgenomen. Daarin wordt inderdaad verwezen naar de enquêtecommissie en wordt de opmerking gemaakt dat deze directeur zich goed kon voorstellen dat Warffumers ook graag in dit veld de winning gestopt hadden gezien, maar dat het advies van voor die tijd stamt. Dit heeft iets te maken met de technische veiligheid, waar we het al even over hadden, en ook dat andere aspect van veiligheid: van sociale veiligheid, van maatschappelijke veiligheid. Ik kan me heel goed voorstellen en ik kan goed begrijpen dat we daar meer mee willen doen in de toekomst, omdat dit direct raakt aan het draagvlak voor gaswinning, maar überhaupt voor activiteiten in de ondergrond. Dat is ook de reden dat we aan de herziening van de Mijnbouwwet werken en aan dat programma dat ik net noemde, en ik de afspraken met de sectorpartijen wil maken. Juist omdat de herziening nog lang op zich laat wachten, wil ik met die afspraken met sectorpartijen, al vooruitlopend op de herziening, op die manier kunnen gaan werken.

Minister Hermans:

We herzien de Mijnbouwwet omdat we zien dat de diepe ondergrond, niet alleen in het verleden, maar ook nog in de toekomst, een hele belangrijke rol speelt in hoe we energie opwekken en opslaan, maar ook omdat we zien dat het perspectief op het gebruik van de diepe ondergrond, maar ook het draagvlak voor activiteiten in die ondergrond, niet meer vanzelfsprekend zijn, zeker niet als het op gaswinning aankomt. Daarom wilde het vorige kabinet en wil ook dit kabinet de herziening doorzetten, zodat we meer regie en duidelijkheid kunnen geven vanuit de overheid, we aanvullende voorwaarden kunnen stellen aan het gebruik van de ondergrond op het gebied van veiligheid en financiën en we ook ruimte kunnen geven aan nieuwe ontwikkelingen die de energietransitie mogelijk maken. Mevrouw Kröger stelde een aantal vragen over geothermie; daar zal ik zo meteen nog op ingaan. Dat is waarom we de Mijnbouwwet herzien. Dat is een lang traject. Mevrouw Kröger vroeg mij naar de planning. Daar zal ik zo preciezer op ingaan. Maar ik vind het belangrijk om al in aanloop daarnaartoe op een andere manier afspraken te kunnen maken met sectorpartijen. Dat is de reden waarom ik dat sectorakkoord wil gaan sluiten, waarin je dus vooruitlopend op de herziening van de Mijnbouwwet al afspraken kunt maken met elkaar over een andere manier van werken.

Minister Hermans:

De afspraken met de sectorpartijen moeten nog gemaakt worden. Daarover lopen nu de gesprekken. Die zijn er juist op gericht om over wat we graag in de Mijnbouwwet willen vastleggen, maar wat dus nog even duurt, al afspraken te kunnen maken. Die gaan over de voorwaarden waaronder de gaswinning op land nog kan plaatsvinden in de transitieperiode waar we nu in zitten, dus in de afbouwperiode van het gebruik van gas. Maar we hebben het gas nog wel even nodig. Die afspraken gaan dus over waar je het doet, over de termijn waarop dat nog op kan, over de voorwaarden waaronder dat kan plaatsvinden en over de lusten-lastenverdeling, waar we het al vaker over gehad hebben. Die zaken moet in die afspraken een plek krijgen. Op die manier moeten we gehoor geven aan dat gevoelen van sociale veiligheid.

Minister Hermans:

Hier lopen twee dingen door elkaar. Ik ben met sectorpartijen in gesprek om een sectorakkoord gaswinning op land te sluiten, waarin we die afspraken maken, zoals ik dat net gezegd heb. Naar aanleiding van de zienswijze, op basis van de zorgen die ik gehoord heb in het gesprek, ben ik in gesprek gegaan met de NAM om te kijken of we voor dit specifieke besluit in het risicobeheersplan iets konden opnemen om deels aan de zorgen tegemoet te komen. Daar is de aanpassing in het risicobeheersplan van de NAM uit gekomen, waarin zij nu hebben opgenomen dat zij niet bij een aardbeving van 3 op de schaal van Richter, maar bij een van 2,5 op de schaal van Richter de productie stilleggen en in overleg gaan.

Minister Hermans:

We kunnen van mening verschillen of er nog gaswinning nodig is en hoe je adviezen weegt, maar ik vind het wel belangrijk dat we in dit debat de feiten helder en scherp houden. De aardbeving waar mevrouw Teunissen en ik, en ik meen ook mevrouw Beckerman, eerder naar verwezen, waardoor ik net even haperde in mijn inbreng, was een aardbeving van 2,2 op de schaal van Richter. Maar die kwam uit het Groningenveld. Dat maakt de aardbeving niet minder ernstig en niet minder heftig en impactvol voor de mensen die daar wonen. Daar wil ik helemaal niets aan afdoen. Maar het gaat mij om de feiten hier in het debat. Die zijn belangrijk, ook voor het politieke debat dat wij voeren en de afweging die wij maken. Wij kunnen aan het einde van het debat een andere afweging maken — dat doen wij ook — maar dan wel op basis van de goede feiten. Dit was geen beving van 2,2 uit het Warffumerveld. Ik heb gehoor gegeven aan de zorgen van de inwoners van Warffum door met de NAM in gesprek te gaan en door in dat risicobeheersplan de hoogte van de aardbeving naar beneden bij te stellen, dus naar 2,5 op de schaal van Richter. De inschatting is dat de kans klein is dat zo'n aardbeving plaatsvindt. Ik hoop ook echt oprecht dat die niet plaatsvindt; laat daar geen spoor van twijfel over bestaan. Dus bij een beving van 2,5 op de schaal van Richter komt de winning stil te leggen en vindt direct overleg plaats. Daarnaast worden er gesprekken gevoerd met de sectorpartijen, juist omdat ik vind dat er voor toekomstige winningsbesluiten in heel Nederland, maar zeker ook voor de kleine velden in Groningen, hele duidelijke afspraken moeten worden gemaakt over de voorwaarden waaronder we dat doen en wat het afbouwpad is.

Minister Hermans:

Ik heb net geschetst hoe ik dat belang heb meegewogen, hoe dat op dit moment geregeld is in de wet, hoe ik dat straks wil aanpassen en waarom ik op weg daarnaartoe daarover afspraken met de sector wil maken. Ik hecht eraan om nog één ding toe te voegen. In de gesprekken met de NAM heb ik afgesproken om in het risicobeheersplan de 2,5 op de schaal van Richter op te nemen. In het kader van de gesprekken die we met de sectorpartijen nu voeren om tot dat sectorakkoord te komen heb ik aan het SodM gevraagd of het een beleidsadvies kan maken of in het risicobeheersplan die profielen kunnen worden bijgesteld, of die anders kunnen worden gemaakt. Dat staat ook in mijn brief van vorige week. Daarover heb ik met de NAM afgesproken dat als uit dat advies komt dat zij op een lager getal uitkomen dan 2,5, we dat ook aanpassen in het risicobeheersplan van Warffum.

Minister Hermans:

Ik heb anders gekeken naar Warffum. Ik heb de ervaringen uit de gesprekken en de input uit de zienswijzen gebruikt. Ik ben met de NAM in gesprek gegaan. Ik vind het echt cruciaal dat we hier oppassen hoe de woorden van SodM worden neergezet. Ja, SodM heeft een opmerking gemaakt dat hun advies van voor de parlementaire enquêtecommissie stamde. Zij hebben gezegd dat zij zich kunnen voorstellen dat de Warffumers ook graag de gaswinning in dit veld gestopt hadden gezien. Maar in datzelfde artikel zegt SodM ook dat zij geadviseerd hebben dat de winning veilig kan doorgaan en dat de risico's vergelijkbaar zijn. Laten we nou niet die twee dingen met elkaar vermengen. Ja, zij hebben iets gezegd over de tijd waarin het advies gegeven is, dat er in de tijd na de enquêtecommissie natuurlijk ook gevoelens bij de inwoners van Warffum zijn. Maar het is niet zo dat het daarmee onveilig is en het is ook niet zo dat ik dit besluit lichtzinnig genomen heb, dat ik niet naar die adviezen gekeken heb van drie adviseurs en dat ik niet in het gesprek met de NAM een aanpassing in het risicobeheersprofiel heb voorgesteld.

Minister Hermans:

Voorzitter. Dan was er nog een vraag van mevrouw Kröger over het verlenen van vergunningen in Friesland en Warffum, maar meer in algemene zin. Daarvoor geldt — dat is niet anders dan wat ik net schetste over Warffum — dat elke aanvraag per geval zorgvuldig wordt beoordeeld door de adviezen van de drie adviseurs en van de medeoverheden te bestuderen. Alleen als het veilig en verantwoord kan, wordt de vergunning verleend. Die vergunning kan ik ook niet zomaar weigeren. Dat hele debat hebben wij ook in december met elkaar gevoerd, mede naar aanleiding van Ternaard. Ik ken de zorgen van de inwoners van Friesland. Ik weet niet of mevrouw Kröger expliciet naar de Mijnbouwtafel in Friesland verwees, maar daar komen die zorgen en vragen ook ter sprake. In het kader van het sectorakkoord, waar ik het net al over had, wordt ook met de decentrale overheden gesproken, waaronder Friesland. Al die input zal meegenomen worden in het maken van de afspraken.

Voorzitter. Dan vroegen mevrouw Postma en mevrouw Kröger nog naar de stand van zaken bij de uitvoering van de motie-Postma ten aanzien van Ternaard. Zoals ik in december heb aangekondigd, proberen we in goed overleg met de aandeelhouders van NAM, Shell en Exxon, tot een oplossing te komen voor Ternaard, waarbij mijn inzet is dat de NAM afziet van gaswinning. De gesprekken lopen en zijn constructief, maar de vertrekpunten liggen natuurlijk wel uit elkaar. Die gesprekken zijn dus nog niet afgerond. Ik kan ook niet nu de garantie geven hoe dat afloopt. Maar zodra daar iets over te melden is, laat ik de Kamer dat uiteraard weten.

Voorzitter. Dat was wat er gevraagd was over Warffum en dus een heel klein beetje Ternaard. Dan kom ik nu bij Limburg. Mevrouw Kröger kijkt mij vragend aan. Misschien ben ik een vraag van haar vergeten. Ik kom zo nog bij de Mijnbouwwet en de vragen die daarover gesteld zijn, onder anderen door mevrouw Kröger.

Voorzitter. Dan Limburg. Eigenlijk iedereen die mij daar vragen over stelde, zei het in soortgelijke woorden: waarom duurt het zo lang? Ik ben het ermee eens dat dit te lang duurt. Het duurt al lang en het duurt te lang. Al een paar jaar geleden is toegezegd dat er een schadeafhandeling voor Limburg zou worden opgezet. In 2024 is geprobeerd om de gehele schadeafhandeling onder te brengen bij een bestaande organisatie. Dat is helaas niet gelukt. Op basis van het advies van de kwartiermakers zijn we nu de hele schadeafhandeling aan het inrichten. Mij is echt alles eraan gelegen dat die dit jaar van start gaat. Het digitale loket start aan het einde van het jaar, in december, en in januari volgt het fysieke loket. Om zo snel als mogelijk aan de slag te kunnen gaan — dat zeg ik ook in de richting de heer De Groot — wordt nu eerst een tijdelijke organisatie opgezet, zodat er een organisatie is die kan gaan uitvoeren. We hebben echt gekeken waar je nog verder kan versnellen, ook in de procedure. Ik geloof dat het mevrouw Postma was die zei dat er één deel van het advies van de kwartiermakers is dat de minister niet heeft overgenomen. Dat klopt. Dat is het advies om in september te starten met de schadeafhandeling. Hoewel mijn collega's en ik, maar ook de RVO, die de tijdelijke organisatie gaat invullen, niks liever zouden willen, moeten we ook eerlijk zijn en geen verwachtingen wekken die we niet waar kunnen maken. Het is echt een complex proces om zo'n schadeafhandeling op een goede manier op te zetten, waarbij we kunnen waarmaken wat we beloven. Dat heeft gewoon langer tijd nodig. Vandaar ook dat het digitale loket in december opengaat en we niet op het advies van de kwartiermakers hebben kunnen ingaan om dat al in september te doen.

Mevrouw Beckerman vroeg naar de pilot met de tien gezinnen in Limburg: waarom moet je nou een pilot doen, terwijl er eigenlijk al zo veel ervaring is? Die pilot is juist bedoeld om vertraging te voorkomen. Er wordt nu een schaderegeling gemaakt waarin ook het begrip "voldoende aannemelijk", dat mevrouw Beckerman noemde, is uitgewerkt. We willen juist met deze mensen, met deze gezinnen, met hun specifieke schadegevallen, kijken hoe die regeling werkt. Werkt die goed en waar moeten we die eventueel nog aanpassen of aanscherpen? Het is dus geen vertragingstactiek, om de woorden van mevrouw Beckerman te gebruiken, maar juist een manier om te zorgen dat we tot een regeling komen die goed werkt. We zetten dus een tijdelijke organisatie op. In de tussentijd ben ik met de minister van BZK in gesprek over de vraag of de definitieve organisatie een zbo kan worden. Dat moet ik met de minister van BZK doen, want zij is voor dat deel verantwoordelijk. Daarover hoop ik in de zomer een besluit te kunnen nemen.

Mevrouw Beckerman vroeg mij waarom ik niks doe met de regiospecifieke voorstellen uit Limburg, maar kies voor een centrale regeling. Ik ben heel intensief in overleg met de regio en ik gebruik ook de voorstellen uit de regio. Het was wel een nadrukkelijk verzoek vanuit de provincie en de betrokken gemeenten om het centraal te regelen, dus met een zbo en een schaderegeling waar we samen aan werken. Binnen de Commissie Mijnbouwschade komt een Limburg Kamer, zodat er ook echt een eigen plek is voor deze schadegevallen. De voorzitter van die Limburg Kamer is benoemd en daarbij is de regio ook betrokken. We zoeken nu nog twee technische commissieleden. Dat dus over de regiospecifieke voorstellen.

Mevrouw Beckerman vroeg mij: krijgen mensen schade vergoed als het aannemelijk is, of moeten de mensen opnieuw wachten? Ik zei net al dat mensen helaas nog even moeten wachten tot dat digitale loket opengaat aan het eind van dit jaar. Dan wordt de schade onderzocht door de Limburg Kamer van de Commissie Mijnbouwschade. Die Limburg Kamer gebruikt het criterium "voldoende aannemelijk" en niet causaliteit, dus mensen hoeven niet zelf iets aan te tonen.

Mevrouw Teunissen vroeg waarom ik in Limburg ook niet kies voor de omkering van de bewijslast, zoals die in Groningen geldt. In Limburg is de situatie zo dat bewoners in veel gevallen geen recht meer hebben op vergoeding van hun schade, of dat het heel lastig is om het te verhalen op de rechtsopvolgers. Het kabinet wil dat particuliere huiseigenaren niet met mijnbouwschade blijven zitten. Daarom hebben we die coulanceregeling gemaakt. De Limburg Kamer van de commissie zal advies uitbrengen over de aard en de oorzaak van de schade en over de bijbehorende herstelkosten. Daarmee neemt de commissie de bewijslast van bewoners dus over. Zoals ik net ook tegen mevrouw Beckerman zei, geldt daarbij dus die voldoende aannemelijkheid in plaats van een causaal verband.

Voorzitter. De heer De Groot zei: er komen nu twee loketten; dat leidt tot verwarring. Ik las dat ook in de media. Die verwarring wil ik heel graag wegnemen, want er komt één loket. Er is wel een digitaal en een fysiek loket, maar die vormen één loket. Dat digitale loket gaat in december open en het fysieke loket heel snel daarna, begin januari. Dan kun je je dus of via internet of fysiek bij het loket aanmelden. Om die verwarring weg te nemen: er komen dus niet twee loketten.

Voorzitter. Mevrouw Kröger vroeg ook naar die twee loketten. Ik hoop dat ik die verwarring hiermee heb weggenomen.

Mevrouw Kröger refereerde ook nog even aan die tijdelijke organisatie. Die stellen we dus in om die schadeafhandeling zo snel mogelijk te kunnen starten, want het oprichten van een zbo is een langer traject, omdat dat ook in de wet moet worden geregeld.

Mensen met grote schades — daar vroeg mevrouw Kröger ook naar — kunnen zich tot het einde van het jaar melden bij de Stichting Calamiteitenfonds. Eind 2025, als de regeling operationeel is, is de taak van de stichting klaar. Dan kunnen mensen met schade, of dat nou grote of kleine schade is, zich melden bij IML.

Mevrouw Kröger vroeg naar de financiering en ze vroeg wat er gebeurt als die genoemde 1 miljoen niet volstaat. Dat budget van 1 miljoen geldt vanaf 2030. In de jaren daarvoor, dus vanaf nu, is er meer budget beschikbaar, namelijk 19,7 miljoen. Wij zullen dat de komende jaren monitoren en evalueren en als er aanpassing nodig is, ook van die reeks van 1 miljoen vanaf 2030, waar mevrouw Kröger naar verwees, zullen we daarnaar kijken.

Voorzitter. Ik heb al antwoord gegeven op de vraag van de heer De Groot of er nou geen alternatieven zijn waardoor de regeling sneller open kan, omwille van die complexiteit en zorgvuldigheid en omdat we geen valse verwachtingen willen wekken. De heer De Groot vroeg mij ook: betekent het nou dat mensen met zware mijnbouwschade nog twee jaar moeten wachten voordat ze aan de beurt zijn? Het is zo dat de tijdelijke organisatie de kleine schadegevallen gaat afhandelen. De verwachting is ook dat dat het grootste deel van de schadegevallen is. Maar, zeg ik daar direct bij, voor de grote schadegevallen gaat er begin 2026 een proefproject — zo noem ik het maar even — van start. Daar zal de zwaardere casuïstiek behandeld worden. Die gevallen zullen afgehandeld worden en als dat goed werkt, wil ik het project voortzetten, totdat we het echt goed hebben ingeregeld. Ik kom zo nog op de vraag van de heer Vermeer waarom er nog geen aannemers zijn gecontracteerd.

Mevrouw Postma vroeg: hoeveel schademeldingen kunnen terecht bij de loketten? Het is op dit moment nog onduidelijk hoeveel schadegevallen er precies zijn in Limburg. Dat maakt het organiseren van de afhandeling complex. Dat geldt ook voor de vraag hoeveel er terechtkunnen bij de loketten. We gaan de schadeafhandeling in delen openstellen. Dat gaat in delen van ongeveer 1.250 adressen. De gedachte is dat er zo'n zeven groepen van 1.250 adressen per jaar kunnen worden opengesteld. In de afgelopen jaren hebben zich natuurlijk al mensen gemeld bij de gemeenten. Ik heb met de regio afgesproken dat zij, net als de tien deelnemers aan het pilotproject, voorrang krijgen bij de schadeafhandeling.

Dan vroeg de heer Vermeer of ik kan toezeggen dat alle Limburgers met schade aan hun woning die aannemelijk verband houdt met de voormalige mijnbouw, een volledige schadevergoeding kunnen krijgen. Ik herhaal nog maar eens dat het uitgangspunt van het kabinet is dat geen enkele particuliere huiseigenaar in Zuid-Limburg met mijnbouwschade blijft zitten. Voor de jaren '25 tot en met '29 is daarvoor 19,7 miljoen beschikbaar en in de jaren daarna structureel 1 miljoen. Het is aan de Commissie Mijnbouwschade om mij te adviseren over de aannemelijkheid van de schade en het schadebedrag. Uitgangspunt blijft dat we willen helpen en ontzorgen. Daarom zullen we dit ook heel goed monitoren en evalueren.

Voorzitter. Dan de vraag van de heer Vermeer over het herstellen via een aannemer van een schade boven €10.000. Negeer ik het advies van de stuurgroep van I3ML, vraagt hij. Ik ben van mening dat ik de keuze van de stuurgroep niet negeer. Het komt alleen later in de tijd. Ik wil die schadeafhandeling echt zo snel mogelijk starten; daarom dat digitale loket eind dit jaar. Die tijdelijke organisatie zal zich gaan richten op de kleine schades. Nogmaals, dat is naar verwachting ook de grootste groep. Het organiseren van herstel door een aannemer is moeilijker. De inrichting ervan kost meer tijd. Ik wil dat goed en zorgvuldig doen. Maar ik start dus wel dat proefproject volgend jaar. Op die manier kan ook al wel volgend jaar met het herstel van die schades begonnen worden.

Dan de vraag van de heer Vermeer hoe ik nou rechtvaardig dat er sinds 2023 nog geen aannemers zijn gecontracteerd. Daar zit wat ik net schetste achter, net als het feit dat de organisatie van de schadeafhandeling te lang heeft geduurd. Er wordt nu keihard gewerkt aan de inrichting van die tijdelijke organisatie. Om de reden die ik noemde hebben wij de keuze gemaakt om te starten met kleine schades in groepen van 1.250 adressen en tegelijkertijd al wel te beginnen met een proefproject met een tiental grote schades.

Dan vroeg de heer Vermeer mij naar het adviesrecht waar de regio Zuid-Limburg om vraagt. Kan ik dat toezeggen? Ik kan zeggen dat ik met de regio hierover in gesprek ben. Ik vind de inbreng van de regio bij het organiseren van de schadeafhandeling en ook bij het vormgeven van de regeling heel belangrijk. Hun inbreng neem ik juist om die reden dan ook heel graag mee bij de tijdelijke organisatie en ook bij de definitieve organisatie straks. Ik heb de regio in een gesprek met de gedeputeerde en de wethouder al toegezegd dat zij bij de aanstelling van de leden van de Limburg Kamer van de Commissie Mijnbouwschade actief betrokken worden. Wat de definitieve organisatie betreft, wij zullen goed moeten bespreken wat precies de status is van een advies. Dat geldt overigens zowel voor een advies van de regio als voor een advies van het kabinet.

Voorzitter. Tot slot is er over Limburg een vraag van de heer Vermeer: waarom wordt mijnbouwschade bij woningcorporaties in Groningen wel erkend en in Limburg uitgesloten? In Groningen heeft de Staat de rol van het mijnbouwbedrijf overgenomen, vanwege de ernst en omvang van de schades. In Limburg heeft het kabinet besloten om de claims van de particulieren huiseigenaren op de rechtsopvolgers over te nemen. Het kabinet geeft vervolgens een tegemoetkoming voor de schade. Huiseigenaren worden ontzorgd en kunnen hun huizen herstellen. Het kabinet zal die claims dan bundelen en proberen te verhalen op de rechtsopvolgers van de voormalige mijnbouwbedrijven. Woningcorporaties zijn bedrijven en die worden in het besluit van het kabinet geacht die claim zelf richting de rechtsopvolgers in te dienen.

Minister Hermans:

Ik snap het. Het feit dat we het vanuit Den Haag centraal organiseren, is natuurlijk nog wel iets anders dan waar het fysieke loket daadwerkelijk terechtkomt. Dat wij het vanuit Den Haag organiseren, in eerste instantie tijdelijk via de RVO en later via een zbo, is de bedoeling, is wat anders dan waar het fysieke loket terechtkomt. Dat gebeurt vanzelfsprekend in de regio. Dat moet een plek zijn dicht in de buurt bij de mensen voor wie we deze regeling opzetten.

Minister Hermans:

Er zijn heel veel vormen de revue gepasseerd. Maar dit was ook een expliciete wens vanuit de regio, dat die tijdelijke organisatie, naar onze intentie uitmondend in een zbo, ook echt door het Rijk zou worden opgepakt. Maar nogmaals, de plek waar het fysieke loket komt is ook direct in de regio. De verwachting is nu dat het in Heerlen komt en op 2 januari daar opengaat. Het digitale loket kan natuurlijk vanuit elke plek in Nederland bezocht worden.

Minister Hermans:

Die gesprekken zijn eigenlijk doorlopend gaande. Ik was zelf in maart in Limburg en heb toen met de gedeputeerde en de wethouder gesproken die eerder bij mij in Den Haag langs zijn geweest. Ik weet nu even niet uit mijn hoofd wanneer precies, maar er volgt in de komende periode natuurlijk ook weer een gesprek waarbij ikzelf aansluit. Mijn colllega's hebben heel regelmatig contact. Ik zit even te denken wat een goed moment is om weer een update te sturen. Ik denk zo rond mei, in elk geval voor het volgende commissiedebat. Als er een echt noemenswaardige stap, een mijlpaal, bereikt is, zullen we u daar uiteraard ook over informeren.

Minister Hermans:

Ik wil voor iedereen die met schade te maken heeft, of die nou groot of klein is, zo snel mogelijk zekerheid, en dat er nu echt wat gaat gebeuren. We zijn het namelijk echt met elkaar eens dat dit al veel te lang duurt. Of iets groot of klein is, ik wil niet dat je daar zelf over na moet denken als je schade hebt. Je kan je schade gewoon melden op het moment dat het digitale loket opengaat. In de beoordeling door de commissie van wat voor soort schade er sprake is, zal een onderscheid gemaakt worden tussen groot en klein. Om snel van start te kunnen gaan is de keuze gemaakt om te starten met de kleinere schades in de fases, de delen die ik al tegen mevrouw Postma noemde. En we starten met dat proefproject van tien zware gevallen. Het is mijn inzet dat als dat goed loopt en we dat met die zwaardere schadegevallen goed georganiseerd en uitgevoerd krijgen, we daarmee doorgaan. Daar hoef je dus niet mee te wachten tot de definitieve organisatie er is.

Ik wil bij niemand valse verwachtingen wekken. In gesprekken met RVO, maar ook juist op basis van de ervaringen in Groningen is voor deze opzet en aanpak gekozen. Dat dat betekent dat je misschien toch weer wat langer moet wachten dan je zou willen … Nogmaals, dat is niet iets waar ik bewust op stuur, maar ik vind wel dat ik keuzes moet maken in de vormgeving en de inrichting van die tijdelijke organisatie, in hoe we daar mensen helpen en hoe we die zo snel mogelijk willen helpen, die we ook waar kunnen maken. Dat is de achterliggende reden van hoe we dit georganiseerd hebben.

Minister Hermans:

Ja, voorzitter, dan de Mijnbouwwet. Ik begin met een vraag van mevrouw Beckerman. Zij vraagt of ik het beeld herken dat het draagvlak voor mijnbouwactiviteiten wegvloeit als de schade niet opgelost wordt. Ik ben hartgrondig met mevrouw Beckerman eens dat het essentieel is dat die mijnbouwschade vergoed wordt, omdat dat randvoorwaardelijk is voor het draagvlak. Maar wat mij betreft is dat nog belangrijker omdat ik het niet eerlijk vind als mensen met mijnbouwschade blijven zitten. Dat is dan ook de reden dat we, naast het IMG, de landelijke Commissie Mijnbouwschade hebben ingesteld, die mensen ontzorgt bij mijnbouwschade.

Voorzitter. Dan vroeg mevrouw Kröger wanneer de herziene Mijnbouwwet, waarin de grondwaterwinning beter geborgd is, naar de Kamer komt. De herziening van de Mijnbouwwet is een uitvoerig en groot proces. Die totale herziening zal dus pas in het begin van volgend jaar, in het eerste kwartaal van 2026, voor internetconsultatie klaar zijn. Maar er is een tijdje geleden een amendement aangenomen van de heer Erkens en de heer Grinwis, zeg ik tegen mevrouw Kröger. Daar heeft even correspondentie over plaatsgevonden, namelijk over de vraag of dat nou op de strikte manier of de iets minder strikte manier geïnterpreteerd moet worden. Het bleek dat dat op de strikte manier geïnterpreteerd moest worden. Dat wordt meegenomen in een veegwet waarin we al een aantal kleinere aanpassingen — ik noem het maar even zo — in de Mijnbouwwet vormgeven. Die komt dit jaar. Nu gaat mevrouw Kröger mij vragen wanneer die precies komt; daar ga ik zo antwoord op geven.

Voorzitter. Dan vroeg mevrouw Beckerman naar de uitbreiding van het wettelijk bewijsvermoeden en of ik dat wil regelen via de herziening van de Mijnbouwwet. Vorige week, zeg ik uit mijn hoofd, heb ik de Tweede Kamer een brief gestuurd over uw motie die u samen met de heer Bushoff heeft ingediend over de uitbreiding van het wettelijke bewijsvermoeden en de voorlichting van de Raad van State daarover. Mijn voorganger, de staatssecretaris, heeft advies gevraagd aan de Raad van State over of dit juridisch houdbaar is en of dit een begaanbaar pad is. Als ik de toelichting van de Raad van State lees, dan zie ik dat de Raad van State daar twijfels over heeft. Ik vind dat ik dat advies moet volgen, omdat ik met het invoeren van het wettelijk bewijsvermoeden in heel Nederland niet doe wat mevrouw Beckerman en de heer Bushoff volgens mij beogen, namelijk de positie van de gedupeerden versterken. Sterker nog, die maak ik onzekerder, omdat de kans dat operators en mijnbouwbedrijven een schadegeval aanvechten en dat ook winnen, heel aannemelijk is. Ik vind dan dat je eigenlijk meer onzekerheid dan duidelijkheid of zekerheid creëert. Vandaar dat we dit advies hebben overgenomen en dat we dat wettelijk bewijsvermoeden niet verder breder implementeren. Dat neemt niet weg dat het kabinet eigenlijk de belangrijkste overweging in de motie, namelijk het versterken van de positie van gedupeerden, onderschrijft en ook bezig is om de positie van schademelders via andere wegen te versterken. Een voorbeeld daarvan is dat we het takenpakket van de commissie uitbreiden naar alle mijnbouwsectoren.

Dan vroeg mevrouw Postma mij wat ik versta onder het nee-tenzijprincipe. De gedachte daarachter is dat je aan de voorkant veel meer duidelijkheid gaat bieden over welke activiteiten er nodig zijn om in onze energiebehoefte te kunnen voorzien, waar die kunnen plaatsvinden en welke voorwaarden je daarbij van toepassing moet verklaren ten aanzien van veilig, financieel en maatschappelijk verantwoord gebruik. Daarom werken we ook aan het programma Duurzaam Gebruik Diepe Ondergrond en aan de herziening van de Mijnbouwwet. Zo is het nee-tenzijprincipe bedoeld, namelijk dat het ons echt dwingt om heel precies per activiteit die afweging te kunnen maken en over die voorwaarden na te kunnen denken.

Voorzitter. Dan vroeg mevrouw Postma mij of ik nog steeds voornemens ben om schaliegas niet toe te staan en om dit te verankeren in de Mijnbouwwet. De winning van schaliegas op land is uitgesloten op basis van dat onderzoek uit 2015, waar ook naar verwezen werd. Ik heb onlangs in mijn brief van eind januari bevestigd dat ik datgene wat nu in de Structuurvisie Ondergrond is vastgelegd, wettelijk zal verankeren. Dat is dus nog steeds de inzet van dit kabinet.

Mevrouw Postma vroeg mij of ik in de herziene Mijnbouwwet kan opnemen dat boorplatforms kunnen blijven staan als dat beter is voor de ecologie. Dat kan ik op dit moment niet toezeggen. In het internationale verdrag OSPAR is namelijk afgesproken welke gevallen platforms eventueel zouden kunnen blijven bestaan. De platforms die op het Nederlandse deel van de Noordzee staan, voldoen niet aan die voorwaarden. Er is dus eerst een wijziging van dat verdrag nodig om die platforms te kunnen laten staan als dat beter is voor de ecologie. Daarna kunnen we dat overnemen in de Mijnbouwwet.

Voorzitter. Dan vroeg mevrouw Teunissen mij of ik vergunningen kan intrekken. Dat kan ik niet zomaar. Ik heb me te houden aan de Mijnbouwwet en die kent ook gronden voor het intrekken van vergunningen. In de hele herziening van de Mijnbouwwet gaan we ook kijken hoe we meer regie krijgen en onder welke voorwaarden we welke activiteiten doen in de diepe ondergrond. Daarbij kijken we ook hoe het zit met de weigeringsgronden en de intrekkingsgronden. Maar ik kan het dus niet zomaar doen; ik heb mij wel te houden aan het geldende wettelijke kader.

Voorzitter. Dan de vraag van mevrouw Postma over het generieke herverdeelmodel in het kader van de eerlijke verdeling van lusten en lasten. Mevrouw Postma vroeg mij waarom het niet direct zou kunnen terugvloeien naar inwoners. Dan zou je dus eigenlijk een fonds vormgeven waar inwoners zelf over kunnen beslissen, als ik uw woorden goed heb begrepen. Die variant van het direct verstrekken van middelen aan omwonenden is niet meegenomen in het onderzoek waar mevrouw Postma ook naar verwees, het onderzoek van Berenschot. De insteek was: kunnen we tot een model komen voor duurzame investeringen in de regio? De conclusies zijn helder. Maar ik zou wel willen kijken of we in de gesprekken die we nu voeren met de sectorpartijen, waarin we ook hierover afspraken willen maken, dit idee van een fonds als richting mee kunnen nemen.

Voorzitter, daarmee heb ik alle vragen beantwoord.

Minister Hermans:

Voorzitter …

Minister Hermans:

Excuus, voorzitter. Die komen echt in de herziening van de Mijnbouwwet. Als de heer Vermeer dat op prijs stelt, kan ik voor hem nog wel even nagaan wat er nog meer in de veegwet zit. Ik kan wel alvast tegen mevrouw Kröger zeggen dat de veegwet begin mei wordt ingediend. Het advies van de Raad van State zijn we nu aan het verwerken.

Minister Hermans:

Dat ben ik met mevrouw Postma eens. We willen dit doen om overlast, zorgen die er zijn, op een bepaalde manier wat te verzachten. Die investeringen moeten dan ook echt naar iets gaan wat daaraan bijdraagt. Ik zal dus die optie van dat fonds, van dat het echt direct dicht bij de mensen die het betreft terechtkomt, inbrengen in die gesprekken, als optie om met die lusten-lastenverdeling om te gaan. Nogmaals, vanuit het kabinet is echt de inzet, zetten wij alles op alles, om hier echt goede afspraken over te maken. Ik zie dit als een heel belangrijke voorwaarde of belangrijk element om draagvlak te behouden en ook te versterken voor activiteiten in de ondergrond in de toekomst.

Minister Hermans:

Mag ik dat even checken? Ik zou willen zeggen dat ik die optie ook mee wil nemen in de gesprekken, maar ik wil even checken of dat zomaar kan. Dat fonds sowieso, maar op dat direct naar huishoudens zou ik even in tweede termijn op terug willen komen als dat kan.

Minister Hermans:

Wat ik wil toezeggen, is dat wij nog een keer naar dat verdrag kijken, ook indachtig de vraag van mevrouw Postma, om te bezien of er mogelijk haakjes zijn die meer ruimte bieden. Ik wil niet op voorhand garanderen dat dat gaat lukken, maar ik wil zeker toezeggen dat ik daar nog een poging toe doe. Als we dat gedaan hebben, informeer ik daar natuurlijk de Kamer over.

Minister Hermans:

Ja, gaswinning op de Noordzee. De heer De Groot vroeg of het moeilijker wordt om zo'n sectorakkoord te sluiten, omdat er specifieke uitdagingen zijn die eerder nooit zijn voorgekomen. De huidige situatie waarin de Nederlandse gaswinning zich bevindt, kent unieke uitdagingen. We zijn meer dan 50 jaar geleden begonnen met gaswinning en we zitten inmiddels in een late fase. Dus het perspectief is daarmee nu echt anders dan toen we al die jaren geleden begonnen, want de verwachting is dat het richting 2045 op zijn eind zal lopen. Nieuwe velden zijn vaak ook kleiner en technisch of economisch moeilijker te ontwikkelen, dus dat vraagt een andere aanpak van de sector en van het Rijk. Daarop zetten we dus ook in in dat sectorakkoord gaswinning Noordzee. Dat doen we omdat het technisch potentieel van gaswinning op de Noordzee echt aanzienlijk is. In het totaal is het potentieel nog ongeveer 200 miljard kuub, waarvan 150 op de Noordzee en 50 op land.

Dan vroeg de heer De Groot nog naar de dure infrastructuur, het afschrijven daarvan, en hoe ik de achtervang door de generieke infrastructuur die in gezamenlijkheid door de sector wordt gebruikt garandeer. De gasinfrastructuur op de Noordzee, of op het Nederlandse deel van de Noordzee moet ik zeggen, is sterk geïntegreerd, waarbij gasproducenten gebruikmaken van elkaars installaties en pijpleidingen. Dat stelt ons ook in staat om het gewonnen gas op een efficiënte wijze aan land te brengen. Maar met het afnemen van productievolumes wordt het gebruik van de infrastructuur natuurlijk relatief duurder. De exploratie en vervolgens de productie van nieuwe velden kan bijdragen aan het dragen van de kosten van de infrastructuur. Partijen binnen de sector kijken samen naar verdere optimalisatie van hun eigen infrastructuur.

De heer De Groot vroeg mij naar een risicoregeling en hij vroeg wat er nog aan uitdagingen op tafel ligt om tot sluiting van het akkoord te komen. De gesprekken over het akkoord bevinden zich in een afrondende fase. Ik verwacht het echt op korte termijn aan de Kamer te kunnen sturen. In het akkoord is ook aandacht voor de mitigatie van financiële risico's. Op dat onderwerp trek ik samen met de minister van Financiën op. Er wordt onder andere gekeken naar de mogelijkheid om EBN in specifieke gevallen onder hele nadrukkelijke voorwaarden een aandeel van maximaal 85% te kunnen laten nemen in exploratieprojecten op de Noordzee. Een voorstel hiertoe is ook opgenomen in het wetsvoorstel Bestrijden energieleveringscrisis. Dat wetsvoorstel heeft net ter consultatie voorgelegen. Daarmee heb ik volgens mij de vraag van de heer De Groot beantwoord.

Mevrouw Kröger vroeg het volgende. Er is drie jaar gewerkt aan dat versnellingsplan. Niemand wil investeren, dus nu moeten wij de investeringsrisico's wegnemen. Om welke bedragen gaat dat nou en bij wie komen die bedragen dan te liggen? Zoals gezegd, is in het akkoord aandacht voor het verlagen van financiële risico's. Ik noemde al dat we in dat wetsvoorstel kijken of EBN daar onder voorwaarden een rol in kan spelen. Dat betekent dat operators bij een succesvolle boring verplicht zijn om zich terug te kopen in het project, inclusief een extra premie die ervoor zorgt dat onder andere het risico dat EBN loopt bij een droge put — excuus voor dit jargon — collectief wordt afgedekt.

Voorzitter. Mevrouw Teunissen vroeg mij of gas winnen op de Noordzee niet in strijd is met de klimaatdoelen van het kabinet, of de gaswinning gaat leiden tot minder import van lng en of ik daar een onderzoek naar kan doen. Op dit moment gebruiken we in Nederland nog ongeveer 30 miljard kuub aardgas. Hoe meer we van die gasvraag kunnen afdekken door dat zelf te produceren, hoe minder buitenlands lng we natuurlijk hoeven te importeren. Ik ben het direct met mevrouw Teunissen eens dat dat schadelijk is. De laatste kerncijfers van EBN laten dat ook wel heel duidelijk zien. De klimaatafspraken staan overeind, dus het is mij daarmee ook een lief ding waard dat we wat we nog gebruiken dicht bij huis winnen, zodat we het niet hoeven te importeren. Maar het is ook zo dat onze vraag nog altijd wel groter is, dus we zullen ook nog wel iets van die import nodig hebben. Dat we in Nederland niet meer gaan produceren dan wat we gebruiken, was al een afspraak en die blijft gewoon staan.

Tot slot heb ik in dit blokje de vraag van mevrouw Postma of de geopolitieke situatie er iets aan veranderd heeft hoe we kijken naar de winning op land en zee. Die ambities zijn onveranderd. De geopolitieke situatie laat mijns inziens wel zien hoe belangrijk het is dat we doorgaan met de energietransitie en dat we onafhankelijk worden in onze energievoorziening. In die transitie hebben we gas nog wel een tijdje nodig. We hebben het nodig om die transitie door te kunnen maken. Daarom vind ik die versnelling en die opschaling van gaswinning op de Noordzee belangrijk.

Tot zover, voorzitter.

Minister Hermans:

Even om verwarring te voorkomen. Het is terecht dat mevrouw Kröger daarnaar vraagt. Die 150 bcm op de Noordzee is wat er technisch mogelijk is, maar 100 bcm is wat er economisch mogelijk is en wat we verwachten dat er echt maximaal gewonnen kan worden; misschien moet ik het zo zeggen. Over die 100 heeft u dus gelijk, maar ik meen mij te herinneren dat mij naar het technisch potentieel gevraagd werd. Vandaar dat ik die 150 noemde. Maar u heeft gelijk: het is 100.

Dan over die garanties. Zoals ik al zei, ga ik de Kamer op hele korte termijn informeren over de afspraken die we maken, waarin ik ook hier uitvoerig op in zal gaan. Ik wil dus eigenlijk aan mevrouw Kröger vragen of het akkoord is dat ik dat doe in die brief, of dat ik daarmee onvoldoende aandacht besteed aan een zorg die zij nu met mij wil uitdiscussiëren. Dit is echt even een verhelderende vraag.

Minister Hermans:

Wat ik in elk geval kan zeggen, is dat we geen directe financiële steun leveren, maar dat we kijken hoe we die versnelling van die gaswinning ook financieel mogelijk kunnen maken zonder die directe steun. Toch hecht ik eraan om te blijven zeggen: ja, we gaan het gebruik van fossiele brandstoffen afbouwen — dat is een afspraak die we gemaakt hebben en daar sta ik ook achter — maar om die transitie door te komen, om die transitie te kunnen maken, hebben we nog een tijdje gas nodig. Ik weet dat mevrouw Kröger dat liever niet wil, of dat ze het misschien nog wel sneller wil, maar ik vind dat ik hier ook realistisch in moet zijn. Ik moet er ook voor zorgen dat we, met zowel leveringszekerheid op het gebied van gas als op het gebied van elektriciteit, de komende jaren, ook in die transitie, de Nederlandse samenleving, mensen thuis en ondernemers, onze industrie, kunnen laten draaien.

Minister Hermans:

De afwegingen die ik maak, zijn gericht op realistisch klimaat- en energiebeleid. We hebben een aantal jaar geleden met elkaar heel veel ambities gesteld. Het is niet zo dat ik niet achter die ambities sta, integendeel. Maar ik heb ook te maken met de realiteit van vandaag de dag, namelijk de enorme geopolitieke onrust aan de rand van Europa, een overvol stroomnet waardoor bedrijven die dolgraag willen verduurzamen niet kunnen verduurzamen en de hoge elektriciteitskosten die investeringen in de weg staan. Dan kan je met je kop in het zand, stoïcijns en met oogkleppen op doorduwen en het onmogelijke van mensen of van bedrijven vragen, maar dat doe ik niet. Zonder de doelen en de redenen waarom we dit doen uit het oog te verliezen, namelijk onafhankelijk worden in onze energievoorziening en dit land schoon doorgeven, vind ik ook dat we realistisch moeten zijn. Dat is wat "ze" — om met de woorden van mevrouw Kröger te spreken — aan het doen is. Dat doe ik vol overtuiging en vol motivatie, want realistisch en ambitieus gaan prima samen.

Dan de vraag over een harde deadline. Ik wil dat in het sectorakkoord voor de Noordzee en in het sectorakkoord voor gaswinning op land duidelijk wordt waarnaar we afbouwen. In een brief is al eerder — volgens mij was dat aan het einde van het vorige kabinet — het jaartal 2045 genoemd. Daar is voor dit kabinet niks aan veranderd.

Minister Hermans:

Misschien nog even voor de duidelijkheid: we leveren dus geen directe financiële steun. Het afdekken van risico's gebeurt op de markt, op een manier waarbij de operator een premie betaalt. Zij dekken dus zelf die kosten collectief en dat gebeurt niet door de Staat. Ik zal in de brief uitgebreid toelichten hoe dat er precies uitziet en ik zal daarin ook de afspraken die daarover op dit moment worden gemaakt, uitgebreid toelichten. We gaan daar vanzelfsprekend nog het debat over voeren, maar ik zeg dit even om onduidelijkheid of verwarring weg te nemen, als die door mijn beantwoording is ontstaan.

Minister Hermans:

Het akkoord gaat echt over het Nederlandse deel van de Noordzee, maar het is natuurlijk niet zo dat er geen overleg of contact over is. Ik was toevallig vorige week of twee weken geleden in Noordrijn-Westfalen. Ik had daar een gesprek met mijn Duitse collega. Daarbij hebben we het wel over activiteit op de Noordzee in het algemeen gehad. We hebben het ook gehad over wind-op-zee-projecten en gaswinning — die liggen eigenlijk heel dicht bij elkaar — en waar we daar meer op kunnen samenwerken. Dat staat los van de afspraken die in het akkoord zijn gemaakt.

Minister Hermans:

Dat is het blokje overig. Ik begin met een paar vragen die zijn gesteld over de Waddenzee.

Ik begin met de vraag van mevrouw Teunissen. Zij vroeg waarom ik concludeer dat er geen significante negatieve effecten optreden bij mijnbouw onder de Waddenzee. Jaarlijks informeert het kabinet de Kamer over adviezen van de Auditcommissies gas- en zoutwinning over monitoringsrapportages van de NAM en Frisia op de Waddenzee. Beide adviezen zijn in december 2024 met de Kamer gedeeld. Uit die rapporten blijkt dat de NAM en Frisia de winning onder het wad veilig en verantwoord uitvoeren. De commissie doet in haar advies ook aanbevelingen om de monitoringsrapportage te verbeteren. Het Rijk is op dit moment in overleg met zowel de NAM als Frisia om dat ook te doen en die verbeteringen aan te brengen op basis van de aanbevelingen.

Dan vroeg mevrouw Kröger: staat de minister nou voor wetenschappelijk onderzoek? Als ik het mij goed herinner refereerde mevrouw Kröger ook aan eerdere debatten die we daarover gehad hebben. Laat ik daar dus nogmaals in algemene zin iets over zeggen: ik sta honderd procent voor en achter wetenschappelijk onderzoek. Ik vind het ongelofelijk belangrijk dat dat vrij en onafhankelijk kan en dat we ons daar ook op baseren. Ik betrek dat dus altijd waar dat kan, waar dat moet en waar dat aan de orde is serieus bij besluitvorming.

Dan vroeg mevrouw Kröger in het verlengde daarvan of ik kan toezeggen om voortschrijdend inzicht te gebruiken voor de herbeoordeling voor bestaande gaswinning en uitbreiding van zoutwinning onder de Waddenzee. Ook daarvoor wordt advies gevraagd aan de wettelijk adviseurs. Zij nemen alle wetenschappelijke inzichten mee in hun advies, zodat ik die ook meeneem in het besluit van het kabinet. De vergunninghouder rapporteert jaarlijks over alle effecten van de bestaande gaswinning. Dat komt dan dus weer via die auditcommissie — daar refereerde ik net aan — naar de Tweede Kamer. Ook daarin worden de meest recente wetenschappelijke inzichten meegenomen. Ik vind het, nogmaals, ongelofelijk belangrijk dat dat gebeurt.

Dan vroeg mevrouw Kröger mij of ik kan garanderen dat er voor de UNESCO-vergadering in juli een uitkomst is over Ternaard. Ik streef daarnaar. Ik hoop dat dat lukt, maar ik weet niet zeker of dat gaat lukken. Ik zal in elk geval voor die vergadering verslag uitbrengen van de stand van zaken.

Dan vroeg mevrouw Teunissen waarom ik de motie-Kostić niet uitvoer, die betrekking heeft op gaswinning op de Waddenzee. We zijn in overleg met de aandeelhouders van de NAM, Shell en Exxon met als doel om af te zien van winning bij Ternaard. Dat is dus wat ik op dit moment doe om daarvan af te kunnen zien; u kent mijn intentie. Op 1 april — dat was eergisteren — heeft de staatssecretaris van LVVN u nader geïnformeerd over de uitvoering van de motie-Kostić. Mijns inziens is de inzet van het kabinet daarmee in lijn met de moties waarmee het kabinet wordt opgeroepen om nieuwe winning onder de Waddenzee te voorkomen.

Dan vroeg mevrouw Kröger mij naar geothermie. Zij vroeg: als dat nou bijdraagt aan het verzachten van netcongestie, kan het dan ook meegewogen worden bij het prioriteringskader of bij de herziening daarvan? Op de lange termijn kan geothermie zeker een congestieverzachter worden. Op dit moment zien we dat het bij het verkrijgen van een aansluiting op het net problemen oplevert tijdens de boorfase. We zijn in gesprek met de ACM over de rol van warmtebronnen in dat prioriteringskader en hoe dat vorm kan krijgen.

Dan vroeg mevrouw Kröger of er kaarten kunnen komen met geothermie en drinkwater. Binnen het Programma Duurzaam Gebruik Diepe Ondergrond wordt gewerkt aan een ruimtelijke verkenning, waarbij kaarten worden gemaakt met de potentie van geothermie. Dat doen we samen met het ministerie van IenW, om ook inzicht te krijgen in de overlap tussen drinkwater en geothermie. Ik zal met de minister van IenW nagaan wat ik daarover aan de Kamer kan sturen en op welk moment. Er staat hier dat dat na de zomer zal zijn, maar ik vermoed dat mevrouw Kröger dat mogelijk wat eerder wil. Ik ga dus even na of we een soort tussenrapportage of zoiets kunnen sturen.

Dan het aanjaagteam geothermie. Met het aanjaagteam en ook een taskforce geothermie zijn de obstakels voor de ontwikkeling ervan in beeld gebracht. We kijken nu hoe we met die obstakels om kunnen gaan. Voor de zomer kom ik daarover met een Kamerbrief, gericht op het halen van de doelstelling om in 2030 15 petajoule aan energie uit geothermie te halen.

Dan de vraag van de heer Vermeer over de Europese Commissie en de 47 projecten in dertien landen die zijn aangewezen als strategisch project: wat had Nederland hier nou voor rol in kunnen spelen? Het is goed om te melden dat dit de eerste ronde was. Hiervoor hadden zich vier Nederlandse bedrijven aangemeld en volgens de Europese Commissie hebben die bedrijven — de projecten van die bedrijven, moet ik zeggen — nog meer ontwikkeltijd nodig. Rond de zomer start een nieuwe ronde en het kabinet moedigt Nederlandse bedrijven aan om zich hiervoor aan te melden en ondersteunt die waar mogelijk ook bij de aanmeldprocedure.

Minister Hermans:

Dat ik voor de zomer met een Kamerbrief kom over het wegnemen van de obstakels zoals geïdentificeerd door het aanjaagteam en de taskforce en hoe dat wegnemen van die obstakels moet bijdragen aan het halen van het doel in 2030. Dus een brief voor de zomer over geothermie.

De heer Vermeer vroeg nog of Suriname ons kan helpen in de grondstoffentransitie, met respect voor bewoners en omgeving. Samenwerking met grondstofrijke landen is van belang om de leveringszekerheid van kritieke grondstoffen te vergroten en ook om het aanbod daarvan te diversifiëren. Omwille van de slagkracht en kostenbesparingen en ook van de interne verwevenheid van onze industrie richten we ons in eerste instantie op partnerschappen en samenwerkingen in EU-verband. Met Suriname worden op dit moment geen bilaterale gesprekken gevoerd over grondstoffensamenwerking.

Dan werd gevraagd of er al meer bekend is over de potentie van het delven van lithium in Limburg. Dat was ook een vraag van de heer Vermeer. Op 19 december 2023 is een brief aan de Kamer gestuurd waarin stond dat lithiumwinning uit geothermiewater vooralsnog economisch niet haalbaar was. Dat was, zie ik aan de non-verbale communicatie van mevrouw Kröger, een motie van mevrouw Kröger. Energiebeheer Nederland heeft van het kabinet de taak gekregen om ontwikkelingen te blijven volgen. Mochten nieuwe ontwikkelingen daar aanleiding toe geven, zullen we opnieuw kijken naar de mogelijkheden. Maar dat is dus nu niet aan de orde.

Dan tot slot een vraag van mevrouw Postma over Frisia, over dat ik Frisia heb gevraagd nader onderzoek te doen naar de afwijking van de relatieve zeespiegelstijging van het meetstation Harlingen. Zij vroeg waarom het bedrijf zelf onderzoek doet en waarom dat niet onafhankelijk gebeurt. Het klopt dat een van mijn voorgangers in 2021 — dat was toenmalig minister Stef Blok — aan Frisia heeft gevraagd om onderzoek te doen. Daarbovenop is in het werkprogramma van Deltares dit jaar een onderzoek opgenomen om onderzoek te doen naar de afwijkingen in het meetstation of, nee, de meetresultaten bij het meetstation in Harlingen. Als dit onderzoek is afgerond, zal ik de Kamer daar natuurlijk over informeren. Dat is naar verwachting in 2026, want het staat dit jaar in hun onderzoeksprogramma. Ik vraag dus niet alleen Frisia om dat onderzoek te doen, maar ook om een onafhankelijk onderzoek door Deltares.

Voorzitter, daarmee heb ik de vragen beantwoord.

Minister Hermans:

Voor het afsluiten van die partnerschappen kijken we in eerste instantie in EU-verband en trekken we in EU-verband op. Dat wil niet zeggen dat we uitsluitend binnen de EU partnerschappen aangaan, maar in EU-verband zoeken we dus naar die partnerschappen. Aansluitend kijkt het kabinet naar wat je bilateraal kan doen. Er zijn bilaterale samenwerkingsverbanden afgesloten met Vietnam, Zuid-Korea, Canada, de provincie Quebec, en met Chili. Dus dat gebeurt ook. En het verder afsluiten, of überhaupt afsluiten van dit soort samenwerkingsverbanden met landen buiten de EU, ligt bij de minister voor BHOS. Dus als u daar echt meer over wilt weten, dan zou ik u toch willen vragen om die vragen aan die minister te stellen, of ik kan ze natuurlijk ook doorgeleiden. Maar dit is wat ik kan zeggen over de samenwerking op het gebied van grondstoffen.

Mevrouw Beckerman (SP):

Ja, voorzitter. Ik wil meteen een tweeminutendebat aanvragen.

Ik heb geluisterd naar de antwoorden en zag dat de minister één keer geraakt was, boos werd of geagiteerd reageerde, en dat was als reactie op de vraag over dat de doelen niet worden gehaald omdat er te veel winning wordt toegestaan. Toen zei zij: ik heb te maken met de realiteit van alledag. Maar die realiteit van alledag is dat er, als we in een Groningendebat zitten, onvoldoende geld is om de ongelijkheid aan te pakken, en dat die aanpak van ongelijkheid juist zit op verduurzaming van gebouwen. En de realiteit van alledag is dat als we in dit debat zitten, er weer nieuwe gaswinning wordt toegestaan. Zo zit je vast in een cirkeltje, want als we niet verduurzamen, komen we nooit meer af van die gaswinning. En ik vind het heel pijnlijk dat we met dit debat niet heel veel stappen vooruit hebben kunnen zetten. Want het pijnlijke hieraan is dat je wel publiek geld hebt om risico's voor de Shells en Exxons van deze wereld af te dekken met gaswinning, maar niet genoeg geld hebt om die ongelijkheid in Groningen aan te pakken, na alles wat daar is aangericht. Intussen zitten daar zo veel mensen te wachten en is er zo veel ongelijkheid, en zeg je doodleuk: ja, als we een nieuwe wet hebben, dan geldt "nee, tenzij"; en als we een nieuwe wet hebben, dan wegen we de sociale en maatschappelijke veiligheid mee, maar nu kan dat niet, want die nieuwe wet is er niet. Ik vind dat een uitermate pijnlijke realiteit. Dit debat maakt mij strijdbaar. Daarom zetten we door en gaan we absoluut hier met een tweeminutendebat vervolg aan geven.

Dank u wel.

Mevrouw Teunissen (PvdD):

Voorzitter. In relatie tot Groningen sprak de minister over bredere veiligheid. Nou, gas winnen is niet veilig voor de wereld; het maakt de wereld alleen maar gevaarlijker. Gisteren was er een natuurbrand in mijn achtertuin, het Westduinpark, het duingebied hier. Je ziet het, klimaatverandering is om ons heen, en die bredere veiligheid betekent: stop met gaswinnen. Helaas is dat in het debat niet verder gekomen nu. Ik vind het wel heel erg hoopvol dat er twee collega's zijn van NSC en BBB die overwegen om in ieder geval meer informatie van het Staatstoezicht op de Mijnen te verkrijgen. Ik zou graag nog van de minister twee antwoorden willen op twee vragen. Het onderzoek naar de gaswinning in Nederland, leidt dat echt tot minder import van lng? Kan de minister dat onderzoek toezeggen? En de minister zei in een antwoord dat de motie-Kostić is uitgevoerd. Die motie vroeg om de mogelijkheden te onderzoeken om die vergunning in te trekken. Maar het antwoord zegt alleen maar: ik heb het gewogen, en het kan niet. Ik vraag dus om de onderbouwing daarbij, waarom dat dan niet kan.

Dank u wel.

Mevrouw Kröger (GroenLinks-PvdA):

Ja, voorzitter. Dit is echt een diep, diep teleurstellend debat. Ik vind een minister die doodleuk zegt "ik sta voor realistisch en ambitieus beleid, maar het moet ook realistisch zijn" ... Minder dan 5% kans dat je je doelen haalt, het ene fossiele besluit na het andere nemen, dat is noch realistisch noch ambitieus; dat is gewoon fossiel beleid. En we hebben het er al zo vaak over gehad: deze mijnbouwdebatten zouden steeds meer moeten draaien om het afhandelen van de schade van een fossiel verleden en het vol inzetten op een groene toekomst. Geothermie, de echt groene toekomst, valt stil. Waar is het beleid? Waar wordt het geregeld? Het is er niet. Ik vind het een diepe teleurstelling naar de natuur. Ik heb vragen gesteld over de wetenschap. Ik krijg het antwoord dat de minister altijd voor de wetenschap is. Dit gaat erom dat er ongelooflijk goed gepeerreviewd wetenschappelijk onderzoek ligt over de impact van gaswinning op de ecologie op Ameland, en de NAM laat een vijfpagina-consultancyrapportje schrijven en het is van tafel. Die wetenschapper heeft tienduizenden monsters genomen om te laten aantonen wat er gebeurt op die Wadden, en het is weg en deze minister kijkt er niet naar. Dus nogmaals de indringende oproep: alsjeblieft, voor die Wadden, kijk naar wat daar echt aan de hand is en betrek dat meest recente wetenschappelijke onderzoek bij alle besluiten die nu nog genomen worden. En ik denk dat het debat over de fossiele afbouw pas net is begonnen, en zo gaan we ook naar dat sectorakkoord kijken.

De heer Peter de Groot (VVD):

Dank, voorzitter. Het realisme van de minister bevalt me wel. Ik ben blij om te horen dat het Noordzeesectorakkoord erbij is, want daar vragen we al lang om. We hebben vandaag wat inkleuring gekregen, en we zien dat graag snel tegemoet. Ik denk dat het goed is dat de minister in de discussie over Warffum het onderscheid heeft gemaakt in waar die bevingen nou vandaan komen, vanuit het gesloten Groningenveld, en wat het risico voor Warffum is. Ik denk dat het goed is dat de minister dat feitelijk nog eens even hier in het debat benoemd heeft.

Ik heb een nieuwe vraag, die gaat over de batendeling. Ik heb de brief van de minister gelezen. De VVD is altijd voorstander geweest van kijken naar hoe we dat model van batendeling voor de omgeving, dus hoe de omgeving kan meedelen als er mijnbouwactiviteiten zijn, landelijk kunnen vormgeven. Nou, we hebben gelezen dat dat moeilijk te regelen is. We hebben het voorbeeld uit Schoonebeek. Mijn enige vraag aan de minister is: hoe kunnen we wel borgen dat er toch een voldoende of substantieel deel van die baten uiteindelijk ook in die omgeving, door gesprekken met elkaar, terecht gaat komen? Want als we dat al niet eens kunnen borgen, dan weten we dus niet of die baten uiteindelijk in die regio komen, en de mensen die daar wonen ook mee gaan delen op het moment dat daar mijnbouwactiviteiten zijn.

Dank u wel, voorzitter.

Mevrouw Postma (NSC):

Dank, voorzitter. We hebben het over veel onderwerpen gehad. Ik ben mijn verhaal begonnen met de situatie in Limburg. Ik heb de antwoorden van de minister gehoord. Ik zou er bij de minister op willen blijven aandringen om vaart te blijven maken om die afwikkeling zo goed mogelijk te doen, en zo snel mogelijk. Ik begrijp wel uit haar antwoorden dat ze de kwaliteit van de afwikkeling goed wil hebben, zodat mensen juist goed geholpen zijn. Voor de rest hebben wij het gehad over de herziening van de Mijnbouwwet. Ik ben heel erg blij dat is bevestigd dat schaliegas op land uitgezonderd wordt, dus dat dat gewoon niet meer mogelijk is als de mijnbouw er is. We hebben het gehad over de batenverdeling. Daar heb ik nog wat vragen over, en daar zal ik ook een motie over indienen om te kijken hoe we ervoor kunnen zorgen dat dat echt bij de omwonenden terechtkomt. We hebben het gehad over de boorplatformen en de mooie biodiversiteit die zij kunnen leveren. Ook daarbij wil ik met een motie nog even verder kijken of we toch niet een mooi haakje in die wet kunnen neerzetten. We hebben het gehad over Warffum, waarbij de minister aangeeft dat ze gaat vragen of de brief openbaar gemaakt kan worden die SodM aan de NAM heeft gestuurd. Daar zal ik naar gaan kijken. Ik hoorde van mijn collega's dat zij aangeven dat NSC openstaat voor een nieuwe adviesaanvraag. Daarbij wil ik toch even aangeven dat het debat hier voor mij wel duidelijk maakte dat technische en sociale veiligheid veel door elkaar worden gehaald. Dat vind ik verontrustend, want juist die technische veiligheid, die expertise van SodM, waardeer ik zozeer. En die moet goed blijven, dus ik ga, nogmaals, naar dat advies kijken, maar het is niet gezegd dat dat betekent dat wij meegaan met die nieuwe adviesaanvraag. En tot slot hebben we het gehad over het sectorakkoord. De minister gaat daar nog een goede toelichting op geven in haar brief.

Dat was het, voorzitter.

Mevrouw Postma (NSC):

Ik vind brede veiligheid iets heel anders dan technische veiligheid. We hebben het er met elkaar over gehad waartoe SodM de ruimte heeft in de Mijnbouwwet; vandaar dat ik echt naar dat advies wil kijken. Hoe is dat nou onderbouwd en hoe doen ze die analyse, en past het ook bij die organisatie om dat te doen? We hebben hier een interruptiedebat gehad waarin we eigenlijk met elkaar constateerden dat de geëigende organisatie om ervoor te zorgen dat het geluid van omwonenden wordt meegenomen, de politiek is. Dat zijn de raadsleden, die daar lokaal wonen. Het zijn ook de leden van Provinciale Staten en de leden van de Tweede Kamer. Je moet oppassen dat je niet de verkeerde dingen bij een instituut belegt, dus dingen die eigenlijk politiek moeten zijn. Daar wil ik echt nog even heel goed naar kijken.

Mevrouw Postma (NSC):

Volgens mij zijn we het debat aan het herhalen, hoor, maar dat doe ik met alle liefde. Ik zei daarnet al dat het erom gaat dat je de geluiden uit de omgeving en de angsten die er leven, die bij elk project anders zijn, moet opvangen. Daarin hebben wij als politici een taak. Er zijn ook andere organisaties die daarover adviezen kunnen geven. Mijn vraag is of dit bij SodM past, gezien hun historie in het technische domein. Dat is een hele andere vorm van expertise. Ik heb daarom aan de minister gevraagd of ik mag zien wat SodM aan de NAM heeft geadviseerd, zodat ik ook kan kijken hoe het die analyse heeft opgebouwd. Met wie hebben ze gesproken? Hebben ze iedereen gesproken? Hebben ze hoor en wederhoor gedaan bij verschillende partijen? Zijn alle geluiden meegenomen? Dat is voor mij echt ontzettend belangrijk om te zien of dit advies daarbij kan horen. Maar nogmaals, die technische veiligheid hebben ze in het verleden altijd erg goed gedaan. Daarin zit echt hun kracht. Ik vind een advies over de sociale veiligheid gewoon een ander soort advies. Ik vind het dus ook belangrijk in de rol die wij hebben dat wij goed kijken of dit de geëigende verdeling is.

Mevrouw Postma (NSC):

We zijn echt het debat aan het herhalen, voorzitter. Er ligt een advies uit 2022 van SodM over de technische veiligheid. Daar hebben we allemaal naar gekeken. We hebben de hele discussie gehad over de bevingen, waarin de minister sprak over een beving van 1,1. Dat klopt; dat was die in het Warffumerveld. Kleine gasvelden hebben per definitie vaak kleinere bevingen en minder grote risico's. Het Groningenveld daarentegen heeft helaas nog nabevingen. Dat zijn die bevingen van 2,2, maar dat werd hier al door elkaar gehaald. Ik snap dat het voor een omwonende eigenlijk helemaal niet uitmaakt waar die beving vandaan komt. Het is een beving, punt, en het huis of de omwonende zelf heeft daar last van. Dat snap ik. Juist dat geluid moet dichtbij komen. Ik geloof er heel erg in dat juist raadsleden daarin de kracht zijn. Zij vangen dat dichtbij op. Daar moet je gaan kijken wat de geluiden zijn en wat er leeft. Dat is belangrijk.

De heer Vermeer (BBB):

Dank u wel, voorzitter. Ik bedank de minister en haar team voor de antwoorden die we gekregen hebben. Ik vind zelf het antwoord nog wat onbevredigend op mijn vraag over de mijnbouwschade in Limburg en de volledige schadevergoeding. Ik hoor namelijk eigenlijk toch een budgettaire beperking, terwijl het volgens mij de bedoeling is dat de schade hersteld wordt. Als dat niet kan binnen het huidige budget, zou ik graag willen horen wat er dan gebeurt, dus wat dan de stappen zijn. Dat is het eerste punt.

Dan mijn tweede punt. Ik snap dat lithium in Limburg in 2023 niet rendabel te winnen was. Dat heb ik ook gelezen. Maar het was ook niet rendabel om in Nederland mondkapjes te maken, en toch hadden we ze op een gegeven moment wel nodig en moesten we daar noodmaatregelen voor treffen. Volgens mij gaat het dus bij strategische onafhankelijkheid niet alleen om de actuele prijs van een product. Dan hoeven wij hier namelijk waarschijnlijk helemaal niets meer te produceren behalve voedsel. Dat kunnen wij een stuk voordeliger dan een hoop andere landen en dat moeten dan we helemaal niet gaan weggooien, want dat is dan het laatste wat we overhouden.

Daar wou ik het bij houden.

De voorzitter:

Welkom terug, allemaal. Ik heropen dit commissiedebat. Aan het woord is de minister van Klimaat en Groene Groei voor haar tweede termijn.

Minister Hermans:

Voorzitter, dank. Mevrouw Teunissen vraagt of ik de onderbouwing uit de brief van de staatssecretaris van LVVN van eerder deze week, kan delen met de Kamer. Althans, zo heb ik haar vraag beluisterd. Ik ga zelf niet over die natuurvergunning. Dat is echt een bevoegdheid van de staatssecretaris. Die nadere beschouwing is ook onder zijn bevoegdheid gedaan. Maar ik zal hem deze vraag stellen en dan de Kamer laten weten of die nadere onderbouwing gedeeld kan worden.

Voorzitter. Mevrouw Teunissen vroeg mij ook of de Nederlandse gaswinning op de Noordzee tot minder lng-import leidt en of ik daar onderzoek naar wil doen. Ik denk dat een onderzoek op dit moment niet zinvol is, omdat het een vrij complex geheel is. Het is van heel veel factoren afhankelijk hoe je import er uiteindelijk uitziet. Het is logisch dat je minder hoeft te importeren als we in Nederland meer gas gaan winnen in de Noordzee, maar het is geen garantie. Als Noorwegen minder gas aan ons gaat leveren, zit je al in een andere situatie. Als alle omstandigheden gelijk blijven, dan kun je daarvan uitgaan, maar het is van zo veel factoren afhankelijk dat ik dat niet kan garanderen. Ik herhaal: wij zijn sinds een aantal jaar een netto-importeur van gas. Ook bij een hogere gaswinning en lagere gasvraag blijft Nederland importeur. Dat blijkt ook uit dat jaarverslag waar ik eerder in het debat naar verwees. We gaan dus niet meer produceren dan we verbruiken. Dus worden we minder afhankelijk van lng als we meer produceren in eigen land. Die vooropstelling en verwachting zitten daarachter.

Minister Hermans:

Omdat dat wel degelijk het doel is. Als je zelf meer eigen gas wint op eigen bodem, dan ben je minder afhankelijk en heb je het in eigen hand. Lng uit de VS is niet alleen viezer — je stoot meer CO₂ uit om het te importeren — maar het is ook nog eens duur. Dus als we daar minder van kunnen importeren omdat we hier meer winnen, dan is dat me om heel veel redenen een lief ding waard. Dat is de reden waarom we meer gas willen winnen in onze eigen Noordzee. Dan is het dichtbij. Het lijkt ook heel logisch en het is ook de verwachting dat je dan minder importeert. Dat stoot minder CO₂ uit en is goedkoper.

Minister Hermans:

Dat we anders over iets denken, hoeft niet direct te leiden tot de bewering dat er geen onderbouwing is. Ik vind dit echt een vervelende manier van argumenten uitwisselen.

Voorzitter. Mevrouw Kröger vroeg of ik het wetenschappelijk onderzoek van Ameland erbij wil betrekken. Dat gebeurt. De auditcommissie neemt alle rapporten mee, zowel van de wetenschap als van de NAM. Zij geven alles afwegende een advies. Ik baseer mij dus niet alleen op het rapport van de NAM, maar op al die inzichten die ook in die auditcommissie terecht zijn gekomen.

Minister Hermans:

In dat sectorakkoord, waarover die gesprekken plaatsvinden, gaat het ook over het afbouwpad naar een jaartal toe. En het is nu, op dit moment, al zo dat wij geen vergunningen afgeven die langer doorlopen dan 2045.

Voorzitter. Dan de heer De Groot: hoe kunnen we nou borgen dat een substantieel deel van de baten bij de regio terechtkomt? Dat is dus echt onderdeel van het gesprek dat ik met de sectorpartijen wil voeren. We hebben net dat onderzoek gehad dat laat zien dat een generiek model niet kan. Dat vind ik jammer, en daar leg ik me ook niet bij neer. Of laat ik het zo zeggen: dat mag er niet toe leiden dat we hier niet een andere constructie voor vinden. In Schoonebeek — de heer De Groot verwees daar zelf ook naar — hebben we natuurlijk in gesprekken met de omgeving afspraken kunnen maken. Dat is zeker ook een voorbeeld waar we hopelijk randvoorwaarden en succesfactoren uit kunnen destilleren die we breder kunnen gaan inzetten.

Mevrouw Postma vroeg mij nog of ik in die gesprekken over de verdeling van lusten en lasten, dat batenmodel, ook wil kijken of geld niet alleen naar het fonds maar ook direct naar omwonenden zou kunnen. Ik kan toezeggen dat ik in die gesprekken, waarin ik ook die richting van het fonds zal inbrengen, zal bespreken hoe de bewoners zo veel mogelijk direct profijt kunnen hebben van de batendeling.

Dan de heer Vermeer over het budget voor de schadeafhandeling in Limburg: wat als het niet voldoende is? De regeling, de werking van de regeling en dus ook de kosten worden periodiek geëvalueerd. Daarin neem ik ook mee of er voldoende middelen zijn en blijven. En als de evaluatie daartoe aanleiding geeft of er onvoldoende middelen zijn, zal ik dat natuurlijk bespreken in het kabinet, en ik zal de Kamer überhaupt van de evaluaties maar ook van dit specifieke punt op de hoogte brengen.

Dan over de lithiumwinning nog een vraag van de heer Vermeer. Ik refereerde al aan de brief uit 2023 naar aanleiding van de motie van mevrouw Kröger. Ook volgens de laatste, huidige, inzichten lijkt het weinig kansrijk om dit te doen. Ook in de toekomst niet overigens. Dit vraagstuk van strategische onafhankelijkheid voor grondstoffen zit bij mijn collega-minister Beljaarts. Wat ik zal doen, is hem erop attenderen dat wij dit debat hebben gehad en dat, als hij hierover ontwikkelingen heeft, die met de Kamer gedeeld worden.

Minister Hermans:

Ik zal die vraag stellen en ik vraag de staatssecretaris om dat dan zo snel mogelijk te laten weten, ja.

Minister Hermans:

Voorzitter, ik ga daar gelijk achteraan.