Preview document (🔗 origineel)

---

Aanleiding

Op de procedurevergadering van 23 januari 2024 heeft de commissie besloten om de minister voor Klimaat en Energie te vragen om een basisrapportage en een halfjaarlijkse voortgangsrapportage over de aanpak netcongestie langs de lijnen van de Regeling Grote Projecten. U vroeg mij daarbij om hier een uitgewerkt voorstel voor te maken. Met deze notitie voldoe ik aan deze vraag. De notitie geeft allereerst een toelichting op de aanpak van netcongestie door de minister voor Klimaat en Energie en op de informatievoorziening hierover tot nu toe. Daarna ga ik in op de informatievoorziening zoals deze wordt omschreven in de Regeling Grote Projecten. Op basis hiervan doe ik een voorstel voor een brief aan de minister voor Klimaat en Energie met daarin de vraag om een halfjaarlijkse voortgangsrapportage en doe ik een voorstel voor een daaraan gekoppeld commissiedebat.

Beslispunten Stemt u in met het versturen van een brief (zie bijlage) waarin u de minister voor Klimaat en Energie verzoekt om een basisrapportage en een halfjaarlijkse voortgangsrapportage over netcongestie Stem u ermee in om aansluitend aan deze rapportage halfjaarlijks een debat over netcongestie in te plannen?

Toelichting

Aanpak Netcongestie

In een groot deel van Nederland is het elektriciteitsnet vol doordat de vraag naar en het aanbod van elektriciteit sneller groeien dan de uitbreiding van het elektriciteitsnet. Netbeheerders, overheden en marktpartijen werken sinds 20 december 2022 samen in het Landelijk Actieprogramma Netcongestie (LAN) om deze netcongestie aan te pakken. Het LAN is een bundeling van een groot aantal acties rondom netuitbreidingen en beter benutten van het net. Stakeholders hebben hun medewerking toegezegd aan de uitvoering van de acties maar hebben zich niet vastgelegd op de uitkomsten van alle acties, omdat soms eerst bepaalde processen dienen te worden doorlopen zoals bijvoorbeeld een wetgevingstraject of de uitvoering van een onderzoek. Het actieprogramma voorziet niet in financiële middelen, maar een deel van de acties wordt gefinancierd uit het Klimaatfonds. Het LAN kent drie actielijnen of sporen. In onderstaande figuur wordt den deze benoemd en wordt aangegeven welke partijen actiehouder (trekker) zijn en wie er nog meer bij betrokken is.

Informatievoorziening over aanpak netcongestie

Op 22 juni 2023 stuurde de minister voor Klimaart en Energie een brief over de actuele ontwikkeling rondom netcongestie en de voortgang van acties in het LAN. Daarbij wordt niet één op één aangesloten op de indeling en acties uit het LAN. Wel is er een bijlage opgenomen met de voorgang op een scala aan acties. Ook wordt er hier en daar iets over de financiën vermeld. Zo wordt 700 miljoen uit het klimaatfonds geïnvesteerd in flexibiliteit en investeerden de netbeheerder volgens de beslisnota in 2022 circa 7 miljard. Qua doelbereik wordt vermeld dat er 5600 bedrijven op een wachtlijst staan die een (grotere) aansluiting op het elektriciteitsnet willen. Op 18 oktober 2023 stuurde de minister wederom een brief naar de Kamer met daarin aanvullende maatregelen. Inmiddels is sprake van 4 sporen: 1. Sneller bouwen; 2. Betere benutting van het elektriciteitsnet, 3. Flexibel gebruik van het net; en 4. Slim laden en slim verduurzamen van woningen. Er wordt niet aangegeven in hoeverre de wachtlijst is af- of toegenomen. Op 22 januari 2024 stuurde de minister de Actieagenda netcongestie laagspanningsnetten naar de Kamer. Dit is de invulling van een toezegging aan de Kamer om de laagspanningsnetten als extra spoor aan het LAN toe te voegen. Daarmee lijkt er nu sprake van vijf actiesporen voor de aanpak van netcongestie. Tenslotte publiceerde Netbeheer Nederland op 1 november 2023 de Nationale Uitvoeringsagenda Regionale Infrastructuur en Tennet het Ontwerpinvesteringsplan Net op land 2024-2033. Hieruit blijkt dat de regionale netbeheerders circa 8 miljard per jaar denken te gaan investeren en Tennet tussen de 2 en 4 miljard per jaar. Daarnaast wordt vooral gerapporteerd over het centrale energiesysteem. Daarbij blijven de acties die worden ondernomen voor de inrichting van een decentraal energiesysteem enigszins onderbelicht.

Hoewel er dus regelmatig wordt gerapporteerd over netcongestie en er sprake is van een programma, ontbreekt een samenhangend overzicht van doelen, planning van alle acties, financiën en risico’s. Ook wordt er niet op een systematische wijze gerapporteerd over de voortgang op deze aspecten. Dit maakt het voor de Kamer niet makkelijk om haar controlerende taak uit te voeren.

Informatievoorziening bij Grote projecten

Hoewel de aanpak netcongestie niet voldoet aan de criteria van een (groot) project¹ zou een periodieke rapportage geïnspireerd op de eisen die in de Regeling Grote Projecten aan deze rapportages worden gesteld wel kunnen zorgen voor een meer gestructureerde en transparantie informatievoorziening aan de Kamer. Het gaat daarbij allereerst om een basisrapportage waarin de volgende aspecten aan de orde komen ( artikel 10 Regeling Grote Projecten):

1. de doelstellingen;

2. de besluitvormingsmomenten en de betrokkenheid van de Tweede Kamer daarbij;

3. de reikwijdte;

4. de planning;

5. de financiën;

6. de risico’s;

7. de wijze waarop het programma wordt beheerst en beheerd;

8. alle overige informatie waarvan redelijkerwijs kan worden verondersteld dat deze informatie noodzakelijk is voor de uitoefening van de controlerende taak van de Tweede Kamer.

Deze basisrapportage wordt opgevolgd door een halfjaarlijkse voorgangsrapportage waarin over de voortgang op deze aspecten wordt gerapporteerd.

Voorstel basisrapportage en halfjaarlijkse rapportage aanpak netcongestie

In de bijlage vindt u een voorstel voor een verzoek aan de minister tot het opstellen van een basisrapportage en een halfjaarlijkse voorgangsrapportage over de aanpak netcongestie langs de lijnen van de Regeling Grote Projecten. Hierin wordt de minister verzocht om een basisrapportage in juni en vervolgens ieder half jaar in juni en december een voortgangsrapportage.

Halfjaarlijks commissiedebat

In de procedurevergadering werd gesuggereerd om aan deze halfjaarlijkse voorgangsrapportage ook een commissiedebat te koppelen. Ik ondersteun dat idee van harte.

Bijlage: Concept brief informatieafspraken Aanpak Netcongestie

Aan de minister voor Klimaat en Energie

Den Haag, ** februari 2024

Betreft: informatievoorziening vanuit het ministerie van Economische Zaken en Klimaat over de aanpak Netcongestie

Geachte heer Jetten,

Namens de vaste commissie voor Economische Zaken en Klimaat leg ik u het volgende aan u voor.

In een groot deel van Nederland is het elektriciteitsnet vol doordat de vraag naar en het aanbod van elektriciteit sneller groeien dan de uitbreiding van het elektriciteitsnet. Netbeheerders, overheden en marktpartijen werken in diverse programma’s samen om deze netcongestie aan te pakken.

Informatievoorziening over netcontgestie

De Kamer vindt het belangrijk om zicht te houden op de voortgang van alle activiteiten gericht op het oplossen van de problemen op het stroomnet. De Kamer ontvangt van het kabinet regelmatig informatie over netcongestie en de acties om de knelpunten op te lossen. Deze informatie betreft onder andere het Landelijk Actieprogramma Netcongestie (LAN) en aanvullende activiteiten. Daarbij verstrekken ook de netbeheerders informatie over hun investeringsplannen op hun eigen websites. De informatie die de Kamer krijgt aangereikt is echter versnipperd en vooral gericht op het aankondigen van nieuwe aanvullende acties. Ook verschaft de informatie vanuit het ministerie weinig informatie over de investeringen die met name de netbeheerders doen. Deze informatie wordt wel door de netbeheerders zelf gepubliceerd.² Tot slot wordt vooral gerapporteerd over de acties die volgen uit het LAN, waarbij de focus hoofdzakelijk ligt bij het centrale energiesysteem. De Kamer zou daarnaast graag meer informatie ontvangen over hetgeen wordt ondernomen voor de inrichting van een decentraal energiesysteem.

Voor het uitoefenen van de controlerende taak van de Kamer is goede, transparante voortgangsinformatie cruciaal. Door de hierboven beschreven versnippering heeft de Kamer echter geen samenhangend overzicht van doelen, planning, financiën en risico’s van de aanpak van de netcongestie. Ook wordt er niet op een systematische wijze gerapporteerd over de voortgang op deze aspecten. Daarom verzoekt de commissie u een halfjaarlijkse voortgangsrapportage over de aanpak van netcongestie langs de lijnen van de Regeling Grote Projecten aan de Kamer te doen toekomen.

Inrichting van de rapportages

In lijn met de Regeling Grote Projecten wordt u allereerst verzocht om een basisrapportage aan de Kamer te doen toen toekomen die de volgende elementen bevat.

Doelstellingen

• Beoogde maatschappelijke resultaten zoals (niet uitputtend) de lengte van de wachtlijst, aantal gerealiseerde aansluitingen, flexibelere benutting van het net en de beoogde voortgang van slim gebruik.

• De keuzes en prioritering die worden gemaakt bij het verzwaren van het net

• Beoogde fysieke resultaten van de investeringen zoals (niet uitputtend) transformatoren, stations, leidingen, batterijen en kabels.

• Beoogde resultaten van het decentraliseren van het energiesysteem, inclusief de voortgang met het stimuleren van energiehubs en energiecoöperaties en eventuele knelpunten.

• Noodzakelijke voorwaarden die gerealiseerd moeten worden zoals bijvoorbeeld (niet uitputtend) verleende vergunningen, uitgewerkte plannen voor de CES-clusters.

• Alle overige relevante beoogde resultaten van de aanpak netcongestie

• Vertaling van de einddoelen naar tussendoelen op een tijdspad om vast te kunnen stellen of de voortgang op schema verloopt.

Reikwijdte

• Een overzicht van de actoren die betrekken zijn bij de aanpak netcongestie, inclusief de actoren voor de realisatie een decentraal energiesysteem.

• Een overzicht van de activiteiten die deze actoren uitvoeren in het kader van de aanpak netcongestie.

• Een afbakening in de tijd van het LAN en alle aanvullingen daarop.

Planning en besluitvorming

• Planning voor de periode 2024-2030. Waarin ook opgenomen:

  • De belangrijke besluitvormingsmomenten en de rol van de Kamer daarbij

  • De halfjaarlijkse voortgangsrapportages

Financiën

• een overzicht van de geplande investeringen en uitgaven per jaar in de periode 2024-2030 door:

  • het rijk

  • de regionale en landelijke netbeheerders

  • overige actoren betrokken bij het LAN

Governance

• Op welke manier is de governance van het LAN ingericht (overlegstructuur, verantwoordelijkheden, etc)

Risico’s en risicobeheersing

• Welke risico’s worden gesignaleerd en welke risicobeheermatregelen worden getroffen?

De commissie verzoekt u ter voorbereiding op de basisrapportage in samenwerking met de relevante stakeholders en kennisinstitututen (bijvoorbeeld TNO) in beeld te brengen welke indicatoren/cijfers beschikbaar of te ontwikkelen zijn voor het goed volgen van realisatie van de doelstellingen.

Specifiek met betrekking tot de maatschappelijke impact verzoekt de commissie u om te onderzoeken welke mogelijkheden u heeft om systematisch burgers en bedrijven te consulteren m.b.t. de impact die problemen op het stroomnet voor hen hebben en of hierin verbetering optreed als gevolg van de aanpak netcongestie. In de ogen van de commissie heeft het direct consulteren van de (potentiele) gebruikers van het stroomnet een belangrijke toegevoegde waarde. Denkbaar is bijvoorbeeld dat burgers en bedrijven ontmoedigd raken en zo noodzakelijke investeringen niet doen of uitstellen hierdoor. Dergelijke signalen zijn belangrijk, maar kunnen niet direct uit administratieve systemen worden opgehaald.

De commissie ontvangt deze basisrapportage graag in juni. Hierna verzoekt de commissie u om de Kamer ieder half jaar over de voortgang op alle hierboven beschreven aspecten te informeren via een voorgangsrapportage ‘Aanpak Netcongestie’. De commissie stelt voor deze ieder jaar in juni en december naar de Kamer te sturen, te beginnen met december 2024. Met deze periodieke rapportages verwacht de commissie beter geïnformeerd het gesprek met u te kunnen voeren en daarmee bij te kunnen dragen aan het doeltreffend en doelmatig aanpakken van de problemen op het stroomnet.

Hoogachtend,

D. Nava

Griffier van de vaste commissie voor Economische Zaken en Klimaat

---

1. Zo voldoet het LAN en de aanvullende maatregelen niet aan het criterium dat het gaat om een in de tijd duidelijk begrensde activiteit en is het ook niet zo dat het Rijk (grotendeels) alleen de verantwoordelijkheid draagt.↩︎

2. Zie de Nationale Uitvoeringsagenda Regionale Infrastructuur en het Ontwerpinvesteringsplan Net op land 2024-2033↩︎