Preview document (🔗 origineel)

---

Inleiding

De vaste commissie voor Klimaat en Groene Groei heeft ‘betaalbaarheid van de energierekening en handelingsperspectief voor huishoudens’ tijdens de strategische procedurevergadering van 18 december 2024 als thema geselecteerd voor de kennisagenda met de leden Postma, Kröger en Kops als voorbereidingsgroep. De heer Kops heeft zich teruggetrokken waardoor de voorbereidingsgroep nu uit de leden Postma en Kröger bestaat. Zij doen in deze notitie een voorstel voor de in te zetten kennisinstrumenten.

Dit voorstel richt zich in de eerste plaats op de kennis ter voorbereiding op het commissiedebat op 23 april over de betaalbaarheid van de energierekening en het commissiedebat op 14 mei over nettarieven. Nadien kan de commissie besluiten of verdere verdieping gewenst is.

Beslispunten: Instemmen met het voorstel van de voorbereidingsgroep om ter verdieping van het kennisthema ‘betaalbaarheid energierekening en handelingsperspectief huishoudens’ de volgende kennisinstrumenten in te zetten: Infographic met cijfers over de energiekosten; Analyse van publicaties en literatuur om beleidsinterventies in beeld te brengen; Wetenschappelijke reflectie op het IBO-rapport.

Hoe houden we de energierekening voor huishoudens betaalbaar?

Energie is een basisbehoefte en zou voor iedereen betaalbaar moeten zijn. Hoge energiekosten zetten de betaalbaarheid voor huishoudens onder druk. TNO schat in dat 6,6 tot 7,6% van de huishoudens in 2025 energiearmoede zal ervaren als de overheid geen maatregelen treft (Energiearmoede scenario’s bij stijgende energieprijzen). Nu de energieprijzen en netkosten stijgen, rijst de vraag hoe we de energierekening voor huishoudens betaalbaar houden. Deze vraag valt uiteen in de volgende deelvragen.

• Waar betalen huishoudens voor? Om te weten hoe de energierekening effectief kan worden verlaagd, is het nodig inzicht te hebben in hoe de kosten zijn opgebouwd. In hoofdzaak bestaat de energierekening van huishoudens voor zowel elektriciteit als gas uit verbruikskosten, vaste leveringskosten, netbeheerkosten en belastingen. Voor elektriciteit kunnen er nog vergoedingen en kosten voor het terugleveren van elektriciteit uit eigen opwek bij komen. De beïnvloedingsmogelijkheden van de overheid verschillen per onderdeel. De energiekosten kunnen sterk per leverancier verschillen. Transparantie van de energierekening is een aandachtspunt.

• Welke beleidsinterventies helpen om de kosten voor huishoudens op korte termijn te verlagen en handelingsperspectief te bieden? De overheid kan energiebesparing en verduurzaming stimuleren en hulp bieden in de vorm van financiële steun. Zo stelt het kabinet in 2025 en 2026 een energiefonds open voor kwetsbare huishoudens die moeite hebben om de energierekening te betalen. Er zijn diverse andere interventies mogelijk. In het afgelopen jaar is een aantal publicaties verschenen waarin opties worden geschetst, zoals:

  • Hoe blijft de gasrekening betaalbaar?, policy paper van CE Delft. Een kabinetsreactie is 11 maart jl. naar de Kamer gestuurd.

  • De energierekening in 2023 en 2035 vergeleken, studie van Berenschot in opdracht van Essent.

  • Beleidsverkenning energiearmoede en de energietransitie, recent onderzoek van TNO in opdracht van het ministerie van Klimaat en Groene Groei.

• Hoe houden we energie ook op de langere termijn betaalbaar voor huishoudens? Deze vraag houdt verband met de investeringen die nodig zijn in het toekomstige energiesysteem. Deze zullen doorwerken in de energierekening van huishoudens. Het rapport Schakelen naar de toekomst, interdepartementaal beleidsonderzoek naar de bekostiging van de elektriciteitsinfrastructuur (IBO) brengt in kaart wat de investeringsopgave is en schetst opties voor hoe de kosten zijn te dempen en anders zijn te verdelen.

• Met welke maatregelen komt de EU om energieprijzen te verlagen en welke aanbevelingen doet de Europese Commissie aan de EU-lidstaten hierover? Op 26 februari 2025 heeft de Europese Commissie (hierna: Commissie) een Actieplan voor Betaalbare Energie gepresenteerd dat tot doel heeft om de energieprijzen voor burgers en het bedrijfsleven te verminderen. Een van de acties heeft betrekking op verlaging van elektriciteitsrekeningen. De EU stelt vanaf 2026 ook in beperkte mate financiële middelen beschikbaar voor de EU-lidstaten via het Europees Sociaal Klimaatfonds, bedoeld om de impact van het ETS-2 (dit systeem richt zich op CO₂-emissies van de gebouwde omgeving, transport en andere sectoren) op te vangen. Nederland moet hiervoor vóór juli 2025 een nationaal Sociaal Klimaatplan indienen bij de Commissie.

  Voorstel voor invulling kennisthema

Met de invulling van dit kennisthema heeft de voorbereidingsgroep tot doel om inzicht te geven in de ontwikkeling van de energiekosten voor huishoudens (ook in vergelijking met andere landen) en de mogelijke interventies van de overheid om hier grip op te houden. Die kennis is nodig voor de eerstvolgende debatten op 23 april (betaalbaarheid van de energierekening) en op 14 mei (nettarieven). We maken een splitsing tussen deze debatten.

Commissiedebat over betaalbaarheid energierekening op 23 april

Ten behoeve van dit debat is op 9 april een rondetafelgesprek over de betaalbaarheid van de energierekening voor huishoudens gepland. De commissie heeft hier eerder al over besloten. Het programma van het rondetafelgesprek is vastgesteld.

Aanvullend stelt de voorbereidingsgroep voor om de volgende producten uit te werken:

• Infographic met feiten en cijfers, opgesteld door de staf. De infographic brengt in beeld hoe de energierekening van huishoudens is opgebouwd, hoe de energiekosten in Nederland de komende jaren zullen ontwikkelen, hoe deze zich verhouden tot de kosten in andere Europese landen et cetera. Tevens wordt inzichtelijk gemaakt wat de impact van beleid met een prijsverhogend effect is (zoals het ETS-2 en de bijmengverplichting groen gas).

• Analyse van relevante publicaties en literatuur, uitgevoerd door de staf. De analyse levert een overzicht op van beleidsinterventies waarmee de energiekosten voor huishoudens op korte termijn effectief zijn te verlagen. De inzet van de EU (Actieplan voor Betaalbare Energie en Sociaal Klimaatfonds) wordt in de analyse meegenomen.

Commissiedebat over nettarieven op 14 mei

Dit debat zal vooral gaan over hoe de nettarieven zich gaan ontwikkelen met de forse investeringen die nodig zijn in de elektriciteitsinfrastructuur. Dit is uitgewerkt in het eerder genoemde IBO-rapport over de bekostiging van de elektriciteitsinfrastructuur. De commissie heeft tijdens de procedurevergadering van 18 maart jl. al besloten een technische briefing over het IBO-rapport te organiseren. Aanvullend stelt de voorbereidingsgroep voor om een wetenschappelijke reflectie op de bevindingen in het IBO-rapport uit te laten voeren. De reflectie heeft betrekking op (i) de omvang van de te verwachten investeringsopgave (wat is de onderbouwing, welke aannames zijn gedaan, hoe realistisch zijn de kosten, zijn er alternatieven met minder investeringskosten) en (ii) de haalbaarheid van de in het IBO-rapport gepresenteerde voorstellen om de kosten te dempen en de kosten anders te verdelen.