Overkoepelende toelichting SEA-thema:

Veiligheid is door de jaren heen een steeds breder gedefinieerd begrip geworden. Voorheen werd veiligheid (internationaal) vooral vanuit een militair perspectief bezien en waren conflicten conventioneel van aard. Maar als gevolg van nieuwe (hybride) dreigingen en ontwikkelingen zijn nieuwe thema’s inmiddels onderdeel geworden van het veiligheidsbeleid, zoals cyberveiligheid, economische veiligheid en kunstmatige intelligentie. Waar voorheen vooral statelijke actoren een rol speelden in het buitenlandse veiligheidsbeleid, gaat er nu ook dreiging uit van niet-statelijke actoren (bijvoorbeeld terrorisme en internationale criminaliteit).

Veel van deze grensoverschrijdende dreigingen, die Nederland ook kunnen raken, zijn erg omvangrijk en complex. Dit vraagt om een geïntegreerde aanpak en samenwerking in internationaal verband. De activiteiten waarmee resultaten op dit vlak worden nagestreefd, kunnen onderscheiden worden naar drie typen: diplomatieke inzet in internationaal verband, financiering van beleidsondersteunende programma’s en projecten, en bijdragen aan militaire missies.

Budgettaire grondslag

(laatste

evaluatiejaar)

Periodieke rapportage over periode 2015

t/m 2022

1. Breng in de geplande Buitenland en Veiligheidsvisie (BVV) en andere strategieën de oorzaak-gevolg keten tussen activiteiten en einddoelstellingen beter in kaart

2. Blijf realistische doelstellingen formuleren die binnen de invloedsfeer van Nederland liggen en zorg voor realistische rapportages over de voortgang.

Onderhanden: zoals beschreven in de beleidsreactie is er op het gebied van missies en andere inzet tegenwoordig meer aandacht voor het dichten van de kloof tussen de Nederlandse beleidsambities en de invloedssfeer. Er worden door BZ en Defensie concrete acties ondernomen om doelstellingen zo realistisch mogelijk te formuleren, zoals het opstellen van een schrijfwijzer die bijdraagt aan heldere formulering van doelstellingen in artikel 100 brieven. En er wordt gewerkt aan betere en onafhankelijke monitoring van missies. Tevens wordt in het kader van de geplande BVV in het veiligheidsbeleid uitgegaan van een dosis realisme in de beleidsambities op het veiligheidsvlak en de beperkingen van de Nederlandse invloedssfeer. De beleidsambitie is het beschermen van de Nederlandse belangen, zoals territoriale veiligheid en het bevorderen van een internationale orde waarin we onze waarden op het vlak van internationaal recht, democratie, mensenrechten en accountability (vastgelegd in internationale afspraken)weerspiegeld zien. Rekening houden met de eigen beperkte invloedssfeer betekent dat Nederland altijd werkt aan bovenstaande in gezamenlijkheid met anderen. De Nederlandse inzet is het versterken van de NAVO, EU en het vormen van nieuwe bilaterale en multilaterale coalities in en buiten VN-verband, om gezamenlijke belangen beter te beschermen. Samen met partners ontwikkelt Nederland nieuwe instrumenten, standaarden en normen voor een zo sterk mogelijke positie in de veranderende wereldorde.

Deze inzet geldt onverminderd, met de kanttekening dat de ontwikkelingen op het wereldtoneel een voorheen ongeziene en onvoorspelbare vlucht hebben genomen en nog blijven nemen. Het realisme van gisteren is volstrekt anders dan dat van vandaag – laat staan van morgen. Dit neemt niet weg dat de aanbeveling richtinggevend blijft, al helemaal waar het rapportages betreft.

3. Directies en departementen moeten gezamenlijk constant aandacht blijven besteden aan de coherentie van beleid en de wijze waarop daar organisatorisch zo effectief mogelijk sturing aan wordt gegeven.

4. In de relatie met andere departementen is het van belang dat BZ duidelijk uitdraagt wat de meerwaarde van BZ is en daarbij aansluiting zoekt bij de belangen van andere departementen.

Onderhanden: de in de beleidsreactie geformuleerde inzet is onverminderd sturend in beleidsvorming en -uitvoering:

het Ministerie van Buitenlandse Zaken is zich bewust van de eigen rol in de interdepartementale samenwerking op veiligheid en stabiliteit en zal dat waar nodig uitdragen. BZ is verantwoordelijk voor het versterken van ons veiligheidsfundament in internationaal verband, waaronder door internationaal optreden in coalities, en voor het voorkomen van onveiligheid middels internationale afspraken, normen en verdragen. BZ werkt nauw samen met Defensie, onder meer aan collectieve verdediging. Ook draagt BZ samen met Defensie bij aan het bevorderen van de internationale rechtsorde via missies en operaties, en aanpalende stabilisatie en inzet in de veiligheidssector vanuit BHO. Vanuit het veiligheidsbelang worden OH-middelen ingezet in drie prioriteitsregio’s op basis van integrale landensturing. Samen met J&V (incl. NCTV) zorgt BZ voor het bestrijden van terrorisme en grensoverschrijdende criminaliteit. Interdepartementaal wordt samengewerkt aan het verhogen van nationale weerbaarheid tegen (nieuwe) dreigingen. BZ is bovendien verantwoordelijk voor de aansturing van het postennet.

5. Zoek naar manieren om het personeelsbeleid van BZ beter aan te laten sluiten bij de specialistische kennis die nodig is op verschillende deelterreinen van veiligheid en stabiliteit. Dit kan bijvoorbeeld door lopende pilots op het gebied van kennisopbouw en domeinsturing – indien succesvol – te formaliseren en uit te breiden.

Onderhanden: aan deze aanbeveling wordt opvolging gegeven door verdere ontwikkeling van domeinsturing voor het veiligheidsdomein, het creëren van carrièremogelijkheden en -paden voor specialisten (kenniscircuits), het deels openstellen van de algemene opleiding voor specialisten zodat ze organisatiekennis en vaardigheden opbouwen die nodig zijn in de bilaterale en multilaterale context, het aanbieden van trainingen en opleidingen om de specialistische kennis up to date te houden, door het aanmoedigen van detacheringen binnen het specifieke werkterrein bij een externe partij, door het actief stimuleren van uitwisseling binnen de overheid en met bondgenoten.

Strategische specialistische kennis wordt op het veiligheidsterrein in het bijzonder vormgeven door de creatie van diverse ‘kennisfuncties’ binnen de Directie Veiligheidsbeleid van BZ.

6. Geef meer aandacht aan monitoring en evaluatie om resultaatgericht werken te versterken. Het in kaart brengen van de verwachte oorzaak-gevolg keten tussen activiteiten en doelstellingen is daarvoor essentieel.

7. Geef invulling aan de in deze rapportage genoemde thema’s (NAVO, hybride dreigingen en economische veiligheid, en staatsopbouw) in de komende strategische evaluatie-agenda (SEA) en zoek daarvoor – waar relevant – samenwerking met andere betrokken ministeries.

Overkoepelende toelichting SEA-thema:

De minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp werkt aan ontwikkeling om, in ontwikkelingslanden, armoede te verminderen en weerbaarheid te vergroten. Specifiek zet de minister hierbij in op het verbeteren van landbouwproductie en voedselzekerheid (BHO artikel 2.1); het verbeteren van waterbeheer, drinkwater en sanitatie (BHO artikel 2.2); het verbeteren van toegang tot schone energie, bos- en grondstoffenbeheer (BHO artikel 2.3).

Het beleid op deze onderwerpen staat beschreven in verschillende, (sub)thema-specifieke, strategieën zoals de internationale klimaatstrategie (IKS); de gemene deler van deze strategieën is het gebruik van natuurlijke hulpbronnen en ecosystemen. Ongeacht het inhoudelijke onderwerp, werkt de minister onder dit thema steeds aan duurzame toegang tot basisvoorzieningen zoals WASH, schone energie en een voedzaam dieet enerzijds en aan duurzame productie van die basisvoorzieningen, inclusief de bescherming van (bron-)ecosystemen als stroomgebieden, bossen en landbouwgronden, anderzijds. De beleidsdoelstellingen die de minister hanteert zijn gekoppeld aan de Sustainable Development Goals (SDG's - 2, 6, 7, 13, 15) en, net als de SDG's, geformuleerd tot 2030.

Periodieke rapportage internationaal klimaatbeleid 2016-2022.

Een goed klimaat voor ontwikkeling

€ 795 mln. totale publieke klimaat-financiering

(incl. IDA, IBRD, IFC)

1. Besteed gerichte aandacht aan kwetsbare groepen en klimaatrisico’s, met analyses en M&E

Afgerond:

Het kabinet heeft verschillende aanvullende maatregelen genomen zoals:

• een door het ministerie verbeterde versie van het gehanteerde resultatenkader (met daarin ook ruimte voor randvoorwaardelijke resultaten, kwalitatieve indicatoren en een thematische specificering van klimaatresultaten);

• een verplichte meer expliciete analyse en beoordeling van programma's, vooraf en achteraf, op klimaatrelevantie en doelgroepbereik;

• de ontwikkeling van een e-training over klimaatrelevantie voor beleidsmedewerkers en versterking expertise op een aantal ambassades.

Het kabinet heeft verder gevolg gegeven aan zijn voornemen om de vraag naar explicietere klimaatrisico- en kwetsbaarheidsanalyses en verbeterde monitoring van kwetsbare groepen nog nadrukkelijker op te nemen in de kaderinstructies voor onze onderhandelingen binnen internationale financiële instellingen (IFIs).

2. Ontwikkel geïntegreerde langetermijnstrategieën op water en voedsel

Onderhanden: de IOB benoemde het belang van geïntegreerde langetermijnstrategieën op het gebied van water en voedselzekerheid. Het kabinet deelt dit belang. Water en Voedselzekerheid zijn in de beleidsbrief Ontwikkelingshulp (Kamerstuk 36180 nr. 133) ook aangemerkt als centrale thema's in het ontwikkelingshulpbeleid van het kabinet (naast gezondheid). In stabiele partnerlanden intensiveert het kabinet de beleidsinzet op voedselzekerheid en water; voor conflictlanden intensiveert het kabinet een regionale aanpak. Win-win is hierbij het streven. Voor Nederland staan de belangen economie en handel, veiligheid en stabiliteit, en migratie centraal. Voor partnerlanden gaat het om eigen belangen, onder meer op het gebied van voedselzekerheid en water management, die zij met Nederlandse steun kunnen realiseren.

IOB gaf aan dat bij watermanagement er goede voorbeelden zijn voor een langetermijnstrategie en hoe klimaat hierin verweven is. Voor voedselzekerheid is de inzet van het kabinet om aan te sluiten bij national foodsystem pathways, die landen ontwikkelen in het kader van de VN Food Systems Summit van 2022, om voedselsystemen toekomstbestendig te maken. Omgaan met klimaatverandering is hier expliciet onderdeel van. Nederland ondersteunt het tot stand komen van deze plannen en zal, waar mogelijk, de Nederlandse inzet op voedselzekerheid hiermee in lijn brengen.

3. Richt je op achtergestelde groepen en op een rechtvaardige transitie.

Afgerond: het kabinet neemt nota van de IOB-conclusie dat Nederland zich moet blijven richten op toegang tot hernieuwbare energie voor arme en achtergestelde groepen in lage inkomenslanden en regio’s. In lijn met de beleidsbrief Ontwikkelingshulp (Kamerstuk 36180, nr. 133) wordt de inzet op kleinschalige hernieuwbare energie vanuit het budget voor klimaat vanaf 2025 verminderd, ook financieel. De huidige inzet via fondsen en programma’s zal in de komende jaren aflopen. Het in 2022 verhoogde doel om tenminste 100 miljoen mensen te bereiken met toegang tot hernieuwbare energie tot in de periode 2015-2030 is daarmee niet langer haalbaar. Het kabinet verwacht het oorspronkelijke doel van 50 miljoen bereikte mensen wel te halen.

In de brief van 20 februari 2025 (Kamerstuk 31793, nr. 279) met de reactie op verzoek over het effect van de bezuinigingen op de Internationale Klimaatstrategie is aangegeven dat in het licht van de bezuinigingen het kabinet niet voornemens is aanvullende middelen vrij te maken voor het schade- en verliesfonds.

Onderhanden: in het bestuur van en de dialoog met financiële instellingen, fondsen en programma’s en uitvoerende organisaties wordt ingezet op allocatie van klimaatfinanciering aan de landen en groepen die het armst en het meest kwetsbaar voor klimaatverandering zijn.

4. Maak zoveel mogelijk private investeringen mogelijk en focus op additionaliteit

5. Verbeter de coherentie van het beleid: met ambitieuzer binnenlands beleid en verduurzaming van de consumptie.

Onderhanden:

Het kabinet omarmt de IOB aanbeveling om producenten en productielanden te ondersteunen om ontbossing te voorkomen en diplomatie in te zetten om ook niet-EU consumptielanden te bewegen tot het verduurzamen van waardeketens. Binnen deze aanpak heeft het kabinet bijvoorbeeld ingezet op de totstandkoming van de EU ontbossingsverordening (EUDR). In lijn met de aanbevelingen van IOB wordt tevens ingezet op flankerend beleid, om te voorkomen dat kleine producenten worden uitgesloten uit toeleveringsketens. Ook is het terugbrengen van de Nederlandse land-, water- en klimaatvoetafdruk onderdeel van het actieplan beleidscoherentie voor ontwikkeling. In de brief van 20 februari 2025 (Kamerstuk 31793, nr. 279) wordt verwezen naar de Klimaatnota waarin het kabinet heeft aangegeven dat het zijn bijdrage levert aan de klimaat- en energiedoelstellingen van de Europese Unie conform de Europese wetgeving en naar de diplomatieke inzet voor een gelijk speelveld om andere landen te bewegen naar het ambitieniveau van de Europese klimaatwet waar Nederland ook aan moet voldoen.

Begrotings-

artikel(en)

Budgettaire grondslag

(laatste

evaluatiejaar)

Coherentie van het Nederlandse beleid en de effecten op voedselzekerheid, water en klimaat in ontwikkelings-landen, 2016-2023.

Synergie in ontwikkeling

Periodieke rapportage over periode 2016

t/m 2023

Voedselzekerheid €388,41 mln

Water €201,68 mln

Klimaat €307,06 mln

totaal €897 mln

1. Ondersteun nationale langetermijn-strategiëen van partnerlanden

2. Zet beleidsdialoog voort en ondersteun de institutionele capaciteit van partnerlanden

3. Maak langetermijn afspraken voor programma’s

4. Werk vanuit een geïntegreerde systeembenadering aan een gedifferentieerde aanpak

5. Vergroot de rol van ambassades

6. Verschuif de nadruk bij monitoring en evaluatie van project- naar programmaniveau

7. Ontwikkel coherent beleid dat productie, consumptie en milieudoelstellingen met elkaar verbindt