Preview document (🔗 origineel)

---

Tweede Kamer der Staten-Generaal	2
Vergaderjaar 2025-2026

27 625 Waterbeleid

Nr. 721 BRIEF VAN DE MINISTER VAN INFRASTRUCTUUR EN WATERSTAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 30 oktober 2025

Na de Watersnoodramp in 1953 nam de overheid maatregelen om Nederland beter te beschermen tegen overstromingen. Van die maatregelen plukken we vandaag nog steeds de vruchten. De laatste jaren zien we echter een steeds groter wordende noodzaak om ons land niet alleen goed te beschermen tegen water vanuit zee en rivieren, maar ook tegen wateroverlast door regen.

Door klimaatverandering neemt de kans op extreem veel neerslag toe (zie de KNMI’23¹ klimaatscenario’s en Deltascenario’s²). Op de kortere termijn gaat dit bijvoorbeeld om het ’s zomers vaker optreden van hoosbuien, en in de winter om toename van periodes met langdurige regenval. Op langere termijn zorgt de zeespiegelstijging er daarnaast voor dat water minder makkelijk naar zee kan worden afgevoerd.

Wateroverlast kan leiden tot schade aan de (vitale) infrastructuur, cultureel erfgoed, het landschap, de gebouwde omgeving, de natuur en landbouwgebieden. Extreme regen kan ook grote impact op de (mentale) gezondheid hebben. In Limburg hebben we in 2021 kunnen zien dat de gevolgen van grootschalige extreme regen groot zijn. Ook elders in Nederland en in Europa is de laatste jaren zichtbaar geworden dat veel neerslag in korte tijd tot forse schade kan leiden, denk bijvoorbeeld aan de overstromingen rond Valencia in oktober 2024 (zie toelichting en aanvullende voorbeelden in bijlage 1).

1. Aanleiding

Met bovenstaande in gedachten is het verstandig om meer maatregelen te treffen die de risico’s van extreme regen beteugelen. Enerzijds door bij de ruimtelijke inrichting van ons land meer rekening te houden met de beperkingen die water en bodem geven en de mogelijkheid dat wateroverlast op kan treden. In de Ontwerp-Nota Ruimte³ is daarom ook opgenomen dat bij het plannen en ontwikkelen van de fysieke leefomgeving systematisch rekening wordt gehouden met de huidige en toekomstige effecten van klimaatverandering. De maatregelen worden daarbij integraal gewogen in relatie tot de andere ruimtelijke opgaven.

En anderzijds door daar waar effecten zich voordoen, goed voorbereid te zijn om ontwrichting te beperken en waar mogelijk adequate maatregelen te treffen. Via deze brief wordt de Kamer geïnformeerd over dit laatste punt, dat opgenomen wordt in de te ontwikkelen Nationale Aanpak Wateroverlast.

We spreken van wateroverlast als er door hoosbuien⁴ of langdurige regen te veel water samenkomt op een plek waar dit niet gewenst is. Bijvoorbeeld als wegen tijdelijk onbegaanbaar worden of water vanaf de straat gebouwen binnendringt, maar ook als een overstroming ontstaat door het buiten de oevers treden of overlopen van beken of sloten (zie ook bijlage 2). Dit kan leiden tot ernstige wateroverlast en schade⁵ zoals in Limburg in 2021 of in Enschede in 2024.

De gevolgen van extreme regen uiten zich in verschillende soorten wateroverlast:

• Wateroverlast die optreedt als door extreme regen over een langere duur het regionale watersysteem overbelast raakt. De wateroverlast in Noord-Holland en Friesland in 2023 zijn hier voorbeelden van.

• Een andere vorm van wateroverlast kan optreden door plaatselijke extreme regen. Hierbij is er kortdurend zeer zware regen op een kleinere plek, dit kan vooral in stedelijk gebied zorgen voor snel optredende wateroverlast, waarbij vaak ook het rioolsysteem overstroomt. De wateroverlast in Enschede in 2024 is hiervan een voorbeeld, waar bewoners van 66 woningen niet terug kunnen, omdat het te ongezond is.

• Tot slot is er wateroverlast als extreme regen tegelijk over een groot gebied valt en hierdoor verschillende watersystemen vol kunnen lopen en interactie met elkaar kunnen krijgen. De overstromingen in Limburg en buurlanden in 2021 zijn hier een voorbeeld van.

2. Welke nieuwe inzichten zijn er in de kwetsbaarheid van Nederland voor grootschalige extreme neerslag?

Tot nu toe was er in Nederland weinig zicht op de kwetsbaarheid voor grootschalige extreme neerslag. Naar aanleiding van de overstromingen in Limburg in 2021 is onderzocht welke stappen nodig zijn om beter inzicht te krijgen. Eén van de afspraken uit de hieruit voortkomende Beleidstafel Wateroverlast en Hoogwater⁶ is om bovenregionale stresstesten uit te voeren.

Deze bovenregionale stresstesten moeten inzicht geven in het effect, met name op de vitale infrastructuur, van een neerslaggebeurtenis van 200 mm regen die in 48 uur in een groot gebied valt. Deze neerslaghoeveelheid is qua orde van grootte vergelijkbaar met die van de extreme gebeurtenis in Limburg, Duitsland en de Ardennen in 2021. Door overal dezelfde neerslag als input te gebruiken zijn resultaten vergelijkbaar en te combineren.

Bij grootschalige extreme neerslag gaat het om regen die zo extreem is dat wateroverlast die ontstaat niet valt binnen de normen voor watersystemen; die normen worden opgesteld door bijvoorbeeld een provincie, gemeente of waterschap. In dat geval spreken we van een «bovennormatieve» bui⁷, waarvan we de gevolgen redelijkerwijs niet kunnen voorkomen door preventieve maatregelen in het watersysteem of in de ruimtelijke ordening. De provincies voeren deze stresstesten uit in samenwerking met de waterschappen, het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW), Rijkswaterstaat, de veiligheidsregio’s, de gemeenten en de netwerkbeheerders. IenW is in dit traject verantwoordelijk voor de benodigde kaders voor uitvoering van de stresstesten, het faciliteren van landelijke afstemming tussen regio’s en het opstellen van een landelijk beeld met overzicht van de kwetsbare locaties in Nederland. De bovenregionale stresstesten zijn een aanvulling op de lokale stresstesten die in het kader van het Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie worden uitgevoerd (zie ook bijlage 3).

De eerste stap in dit proces is nu afgerond: het opstellen van waterbeelden per regio en een landelijke overzichtskaart (zie figuur 2). Dit wordt toegelicht in het rapport «Landelijk waterbeeld bij grootschalige extreme regen»⁸, dat als bijlage bij deze brief is gevoegd. Het landelijk beeld is opgesteld door te kijken naar de meest in het oog springende resultaten van de 13 regio’s⁹. Het beeld geeft daardoor nu alleen de meest kenmerkende karakteristieken weer en bevat geen detailinformatie en weerspiegelt ook niet alle mogelijke scenario’s.

Deze waterbeelden hebben een signalerende functie: ze geven een algemeen beeld van de kwetsbaarheid van een gebied als er heel veel regen tegelijk valt. Het beeld geeft informatie over bijvoorbeeld waar het water langdurig of juist diep komt te staan. Hoewel de kans hierop klein is, geeft dit wel belangrijke inzichten voor onder meer de vitale sectoren. Deze gaan op basis van de waterbeelden mogelijke gevolgen in beeld brengen. Er wordt nog geen duiding van de gevolgen gegeven. De criteria op basis waarvan elementen op de kaart gezet zijn, staan beschreven in het bij deze brief gevoegde rapport over het landelijke beeld.