Preview document (🔗 origineel)

---

		VERSLAG  VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG

Vastgesteld, .. xxxx 2022

Binnen de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken hebben de onderstaande
fracties de behoefte vragen en opmerkingen voor te leggen aan de
minister van Buitenlandse Zaken over de Geannoteerde agenda voor de Raad
Buitenlandse Zaken van 20 november 205 (Kamerstuk 21501-02, nr. 3267) en
het Verslag Raad Buitenlandse Zaken van 20 oktober 2025 (Kamerstuk
21501-02, nr. 3265).

 

De op 11 november 2025 aan de minister toegezonden vragen en opmerkingen
zijn met de door de minister bij brief van … toegezonden antwoorden
hieronder afgedrukt. 

De voorzitter van de commissie,

Klaver

De adjunct-griffier van de commissie,

A.B. Coco Martin

Inhoudsopgave

											

I	Vragen en opmerkingen vanuit de fracties					

Vragen en opmerkingen van de leden van de GroenLinks-PvdA-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de VVD-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de D66-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de BBB-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de ChristenUnie-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de PvdD-fractie

II	Antwoord / Reactie van de minister

III	Volledige agenda

I	Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

Vragen en opmerkingen van de leden van de GroenLinks-PvdA-fractie

De leden van de GroenLinks-PvdA-fractie hebben kennisgenomen van de
geannoteerde agenda van de Raad Buitenlandse Zaken (RBZ) van 20 november
2025. Zij hebben hierbij nog enkele vragen en opmerkingen.

Soedan

De leden van de GroenLinks-PvdA fractie volgen met grote zorgen de
ontwikkelingen rondom de stad El Fasher in Soedan. Bovengenoemde leden
vernemen graag welke concrete acties de Raad Buitenlandse Zaken op 20
oktober heeft overwogen, en welke acties het kabinet met urgentie
bepleit. Aangezien de situatie sinds 20 oktober 2025 in rap tempo is
verslechterd, vragen deze leden ook of het kabinet voor meer stringente
maatregelen zal pleiten bij deze vergadering om grootschalige
schendingen van het oorlogsrecht te bestrijden. Zo ja, welke additionele
acties overweegt het kabinet te bepleiten? Zo nee, waarom acht het
kabinet de huidige situatie in El Fasher niet dringend genoeg om tot
additionele acties over te gaan?

De leden van de GroenLinks-PvdA-fractie vragen of het kabinet bereid is
om net als de Verenigde Staten (VS) bij de Verenigde Naties (VN) de
Verenigde Arabische Emiraten (VAE) op te roepen om vluchtgegevens,
vrachtlijsten en eindgebruikerscertificaten, gerelateerd aan verkeer
tussen de VAE enerzijds en Soedan en Tsjaad anderzijds, openbaar te
maken. Is het kabinet bereid om transparantie van alle EU-lidstaten te
eisen omtrent de uitvoer en doorvoer van militair materieel naar de VAE?
Op welke manier heeft het kabinet de volledige medewerking van de VAE
geëist in de uitvoering van VN Veiligheidsraadresolutie 1591? Wat is de
positie van het kabinet ten aanzien van de onderhandelingen tussen de EU
en de VAE over een nieuw handelsakkoord? Welke implicaties heeft de rol
van de VAE in het conflict in Soedan in deze onderhandelingen?

Verder vragen de leden van de Groen-Links-PvdA-fractie of het kabinet de
mogelijkheid ziet om te pleiten voor het gezamenlijk optrekken van de EU
en de Afrikaanse Unie (AU) bij het ondernemen van humanitaire actie. Wat
kan er al worden besproken aan de zijlijnen van de Zevende EU-AU top op
24 en 25 november 2025? Is het kabinet bereid een dergelijke
samenwerking aan te gaan op voet van gelijkwaardigheid, zonder
proportionele wederkerigheid van de AU te verwachten, conform de
Afrikastrategie van het ministerie van Buitenlandse Zaken en in lijn met
de adviezen van het Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV)-rapport
over Nederland en Europa’s toekomstige relatie met het mondiale
Zuiden?

De oorlog in Oekraïne

Ook volgen de leden van de GroenLinks-PvdA-fractie nauwgezet de
ontwikkelingen rondom de Russische agressieoorlog in Oekraïne. Over de
onderwerpen aan de orde bij de aankomende RBZ hebben deze leden een
aantal vragen. Ten eerste, welke rol kan Nederland met zijn expertises
spelen in het adresseren van de urgente noden in de Oekraïense
energie-infrastructuur? 

De leden van de Groen-Links-PvdA-fractie lezen dat de geannoteerde
agenda spreekt over een spoedig twintigste sanctiepakket. Graag vernemen
deze leden wat voor additionele sancties het kabinet voor ogen ziet.
Verder vragen deze leden het kabinet op welk termijn het twintigste
sanctiepakket zou kunnen worden aangenomen en geïmplementeerd.

De leden van de Groen-Links-PvdA-fractie vragen het kabinet wat de
gevolgen zijn voor de militaire steun aan Oekraïne wanneer de nieuwe
regering van Tsjechië het munitie-initiatief zou staken. Kan Nederland
in dat scenario samen met gelijkgestemde landen de rol van Tsjechië
overnemen?

De leden van de Groen-Links-PvdA-fractie ontvangen tevens graag een
update over de staat van het aanpakken van de Russische schaduwvloot,
wat de verschillende handelingsopties zijn die op tafel liggen, en hoe
het kabinet denkt dat een eventuele bijdrage van Nederland aan de
uitvoering van deze handelingsopties eruit zou zien.

De leden van de Groen-Links-PvdA-fractie lezen in de kabinetsreactie op
het schriftelijk overleg voor de Raad Buitenlandse Zaken van 20 oktober
2025 dat het kabinet geen aantoonbaar verband ziet tussen de
aanzienlijke verhoging van handelsvolumes tussen Nederland en Kirgizië
en mogelijke sanctie-omzeiling. Echter, het kabinet sprak dit verband
niet op dergelijke manier tegen in het antwoord op schriftelijke vragen
van de leden Piri en Van der Lee van 19 september jl. Tevens schrijft
het ministerie van Buitenlandse Zaken in de beslisnota bij de antwoorden
op bovengenoemde Kamervragen: ‘De toegenomen handelsvolumes naar
Kirgizië zijn zeker zorgwekkend en een deel van die toename kan zeer
waarschijnlijk worden toegeschreven aan omzeiling’. Zodoende vragen
deze leden het kabinet nogmaals of het kabinet een aantoonbaar verband
ziet tussen de toegenomen handelsvolumes tussen Nederland en Kirgizië
en sanctie-omzeiling. Ook vragen deze leden of Nederland actie heeft
ondernomen om de handel met Kirgizië onder de loep te nemen om
sanctie-omzeiling op te sporen en tegen te gaan.

Vragen en opmerkingen van de leden van de VVD-fractie

Oekraïne

De leden van de VVD-fractie spreken hun steun uit voor het standpunt van
het kabinet om Oekraïne politiek, militair en moreel te blijven steunen
in haar strijd tegen de Russische agressieoorlog. Daarnaast verwelkomen
deze leden het recent aangenomen negentiende sanctiepakket en hopen zij
dat de Europese Unie vaart maakt met het twintigste sanctiepakket. In
dat kader vragen deze leden in hoeverre de minister steun ziet om voor
het twintigste sanctiepakket meer omvattende maatregelen te nemen tegen
de Russische schaduwvloot. Welke mogelijkheden ziet de minister
daarnaast voor het verder sanctioneren van de Russische olie- en
gassector? 

Daarnaast zijn de leden van de VVD-fractie benieuwd of de minister
draagvlak binnen de Raad ziet voor het verstrekken van meer offensieve
wapens aan Oekraïne. Het Verenigd Koninkrijk heeft recent aangekondigd
meer Storm Shadow raketten te sturen naar Oekraïne. Kan de minister
zich met Europese partners, met name met Duitsland en Frankrijk,
inzetten om meer Europese offensieve wapens naar Oekraïne te sturen?
Tegelijkertijd zijn deze leden bezorgd over de nieuwe euro-sceptische
Tsjechische regering. Welke gevolgen heeft het mogelijk terugtrekken van
de Tsjechische regering uit het munitie-initiatief voor de militaire
steun aan Oekraïne? Hoe kan het wegvallen van de Tsjechen opgevangen
worden door andere deelnemende partners?

Israël

De leden van de VVD-fractie ondersteunen het standpunt van het kabinet
dat het fragiele bestand tussen Israël en Hamas moet worden omgezet
naar een duurzame oplossing voor vrede. De minister is recent in Israël
op werkbezoek geweest waarbij is gesproken over Nederlandse inzet in het
ondersteunen van humanitaire hulp aan de Gazaanse bevolking. In welke
mate ziet de minister dat andere Europese landen ook bijdragen aan dit
soort programma’s? Wordt de Nederlandse inzet gecoördineerd met
Europese partners om effectief een Europese inzet te creëren? Wat is de
stand van zaken binnen de Raad in het verder sanctioneren van Hamas? In
welke vorm kan de Europese Unie het beste bijdragen aan het Trump-plan
voor duurzame vrede in de regio?

De leden van de VVD-fractie hebben daarnaast kennisgenomen van het
bezoek van de minister aan de Westelijke Jordaanoever. Op welke manier
gaat de minister zich in Europese verband inzetten om gewelddadige
kolonisten verder te sanctioneren? Deelt de minister de mening van de
leden van de VVD-fractie dat het geweld op de Westelijke Jordaanoever
een duurzame vrede in de weg zit?

Soedan

De leden van de VVD-fractie maken zich ernstig zorgen over de situatie
in Soedan en hebben hier al eens eerder aandacht voor gevraagd. Welke
mogelijkheden ziet de minister om in Europees verband humanitaire steun
te verlenen aan met name de zwaarst getroffenen? Vaak zijn juist deze
mensen moeilijk bereikbaar voor humanitaire hulp. Hoe is de minister van
plan zich in Europees verband in te zetten om het recente geweld in
El-Fasher, dat door berichtgeving is gekwalificeerd als massamoorden, te
veroordelen? Ziet de minister de mogelijkheid om in Europees verband de
landen die de Rapid Support Forces (RSF)-rebellen militair steunen aan
te spreken om hun steun te staken naar aanleiding van de massamoorden in
El-Fasher? Hoe kan de Europese Unie landen onder druk zetten die de
strijdende partijen militair blijven ondersteunen? Welke mogelijkheden
ziet de minister om tijdens de aanstaande EU-AU conferentie zich in te
zetten om Afrikaanse partners op te roepen om meer politieke middelen in
te zetten voor een staakt-het-vuren in Soedan? 

 

EU-AU conferentie 

De leden van de VVD-fractie verwelkomen de inzet van het kabinet bij de
EU-AU Top als het gaat om het bevorderen van een effectievere
migratiesamenwerking. Hoe is de minister van plan zich in te zetten om
op Europees niveau migratiedeals aan te jagen met Afrikaanse partners?
Welke rol ziet hij weggelegd voor Nederland in het aanjagen van meer
effectievere samenwerking met Sahel-landen nu zij Europa steeds meer de
rug toe keren? Deze leden maken zich zorgen om het feit dat China en
Rusland steeds meer voet aan de grond krijgen in de Sahel. Op welke
wijze moet Europa volgens de minister haar inzet wijzigen om ervoor te
zorgen dat we niet ingehaald worden door China en Rusland? Met name op
het gebied van kritieke grondstoffen blijven Afrikaanse partnerschappen
van groot belang. Welke inzet zal het kabinet hebben tijdens de EU-AU
Top om meer samenwerking te bewerkstelligen op het gebied van kritieke
grondstoffen?

Vragen en opmerkingen van de leden van de D66-fractie

Russische agressie tegen Oekraïne

De leden van de D66-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van
de oproep van Hoge Vertegenwoordiger Kallas om de Russische schaduwvloot
aan te pakken. Deze leden constateren dat Nederland op dit moment nog
niet actief optreedt tegen de Russische schaduwvloot, ondanks het feit
dat alle andere kuststaten dat wel al doen. In het verslag staat dat het
kabinet ‘actief zal onderzoeken op welke manieren Nederland intensief
kan blijven bijdragen aan de initiatieven op schaduwvloot’. Deze leden
vragen de minister wanneer dit onderzoek verwacht wordt en welke
concrete stappen er op korte termijn worden gezet om bij te dragen aan
de Europese aanpak van de schaduwvloot, conform de motie-Paternotte c.s.
(Kamerstuk 21501-20, nr. 2311).

De leden van de D66-fractie hebben kennisgenomen van het negentiende
sanctiepakket, waarin onder meer een verbod op de import van Russisch
vloeibaar gas (LNG) vanaf 2027 is opgenomen. Deze leden vragen de
minister hoe wordt gewaarborgd dat Russisch gas niet via derde landen
alsnog op de Europese markt terechtkomt, bijvoorbeeld door
her-etikettering of menging met andere gasstromen.

De leden van de D66-fractie maken zich grote zorgen over de
anti-Oekraïnecampagne vanuit Hongarije, die inmiddels ook lijkt over te
waaien naar Slowakije en Tsjechië. Met name de veranderende houding van
Tsjechië ten aanzien van de oorlog in Oekraïne baart deze leden
zorgen.

De leden van de D66-fractie vragen de minister hoe de EU en Nederland
reageren op deze ontwikkeling en wat wordt gedaan om de eenheid binnen
de EU ten aanzien van Oekraïne en de daarbij horende materiele en
financiële steun te behouden. 

Midden-Oosten

De leden van de D66-fractie lezen in het verslag van de Raad Algemene
Zaken en Raad Buitenlandse Zaken (Kamerstuk 21 501-02, nr. 3265)  dat
het kabinet naar aanleiding van de motie-Van Campen/ Boswijk (Kamerstuk
21 501-02, nr. 3196) en de motie-Paternotte (Kamerstuk 21 501-02, nr.
3236) werkt aan handelspolitieke maatregelen ten aanzien van goederen
afkomstig uit de illegale nederzettingen. Deze leden danken de minister
daarvoor, maar vragen of de minister kan schetsen welke concrete
maatregelen genomen worden, of Nederlandse bedrijven hier al van op te
hoogte zijn en worden ondersteund in het afbouwen van hun economische
activiteiten.

De leden van de D66-fractie zijn positief over het voornemen van het
kabinet om, zowel bilateraal als via de EU en andere multilaterale
kanalen, bij te dragen aan de uitvoering van het vredesplan voor Gaza.
Deze leden onderstrepen het belang van het succes van dit plan voor de
stabiliteit in de regio en voor het verbeteren van de humanitaire
situatie in Gaza. Tegelijkertijd vinden deze leden dat blijvende vrede
alleen mogelijk is wanneer wordt gewerkt aan een duurzame
tweestatenoplossing, waarin Israëli’s en Palestijnen in veiligheid en
waardigheid naast elkaar kunnen leven.

De leden van de D66-fractie vragen of het kabinet kan bevestigen dat zij
deze visie deelt en dat de inzet van Nederland binnen de EU er ook op
gericht is de tweestaten oplossing levend te houden. Tevens vragen deze
leden of het kabinet al meer kan zeggen over de erkenning van Palestina:
op welke termijn en onder welke voorwaarden acht het kabinet dit
mogelijk, mede in het licht van de lopende Europese discussies hierover?

Soedan 

De leden van de D66-fractie zijn diep geschokt door de gruwelijke
berichten over het grootschalige geweld tegen burgers in en rond El
Fasher en de verslechterende humanitaire situatie in Soedan. Deze leden
spreken hun steun uit voor de inzet van het kabinet om binnen de EU
aandacht te vragen voor deze crisis en voor de oproep tot een
wapenstilstand en onbelemmerde humanitaire toegang.

De leden van de D66-fractie maken zich echter ernstige zorgen over de
mogelijke rol van externe actoren, in het bijzonder de VAE, bij de
doorvoer van wapens naar de RSF, zoals recent naar voren kwam uit
VN-documenten.

De leden van de D66-fractie vragen  de minister toe te lichten of
Nederland, zelf ofwel via de EU, de VAE hierop heeft aangesproken of
voornemens is dat te doen.

Vragen en opmerkingen van de leden van de BBB-fractie

De leden van de BBB-fractie hebben met interesse kennisgenomen van de
geannoteerde agenda voor de Raad Buitenlandse Zaken van 20 november
2025. 

De leden van de BBB-fractie lezen dat er een militair plan is uitgewerkt
voor een multinationale troepenmacht, zoals dit enkele maanden geleden
ook besproken is in de Kamer. De coalitie van welwillende landen hebben
dit plan uitgewerkt aan de hand van vier componenten. Nederland heeft
vermeld  op een later stadium een substantiële bijdrage te willen
leveren aan de vier operatielijnen. Deze leden vragen wanneer dit
‘latere stadium’ aanbreekt. Ook vragen deze leden of er nog verdere
ontwikkelingen zijn met betrekking tot het militair plan van de
‘coalition of the willing’ en de Nederlandse bijdrage daaraan sinds
de update in de Kamerbrief van 10 september 2025 (Kamerstuk 36045, nr.
215)?

 

Ook hebben de leden van de BBB-fractie nog een vraag over het
Internationaal Monetair Fonds (IMF). Het IMF dreigt zijn steun terug te
trekken aan het herstel van Oekraïne, indien de EU geen akkoord
bereikt. De kosten voor herstel en wederopbouw van Oekraïne worden
geschat op 524 miljard dollar. Indien er wel een akkoord komt, vragen
deze leden hoeveel van de herstelkosten de EU op zich neemt en hoeveel
van deze kosten bij Nederland uitkomen. 

 

Als laatste hebben de leden van de BBB-fractie nog een aantal vragen
over de humanitaire situatie in Gaza. De EU lijkt ondanks haar intentie
om bij te dragen aan herstel van Gaza, niet in staat te zijn een
volwaardige rol te krijgen in het zogenaamde ‘Board of Peace’. De
leden van de BBB-fractie vragen of Nederland een rol voor de EU of
individuele EU-lidstaten ziet in de Board of Peace. Is er al meer bekend
over concrete manieren waarop Nederland wil bijdragen aan het laten
slagen van het vredesplan?

Vragen en opmerkingen van de leden van de ChristenUnie-fractie

De leden van de ChristenUnie-fractie hebben met interesse kennisgenomen
van de geannoteerde agenda voor de Raad Buitenlandse Zaken van 20
november 2025.

De leden van de ChristenUnie-fractie zien dat diverse hulporganisaties
geen noodhulp kunnen bieden in Gaza, doordat ze hiervoor geen
toestemming krijgen van de Israëlische regering. Welke afspraken zijn
er nu gemaakt naar aanleiding van het staakt-het-vuren? Wat is de inzet
van de minister, zowel bilateraal als in EU-verband, om deze afspraken
te handhaven? Wat kan er gedaan worden, zodat deze organisaties noodhulp
kunnen bieden aan de Palestijnen in Gaza en de Westbank? Is de minister
bereid deze inzet te vergroten? Erkent de minister tevens dat de
verplichting die de Israëlische regering aan ngo’s oplegt om
gevoelige persoonsgegevens van medewerkers te delen, in strijd is met
wetgeving zoals de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)? Zo
ja, welk advies geeft het kabinet nu aan Nederlandse ngo’s aangezien
de vereisten een inbreuk van Europese en Nederlandse wetgeving vragen?
Is de minister bereid om de oproep van de Autoriteit Persoonsgegevens
(AP) te ondersteunen door als Nederlands kabinet formeel protest aan te
tekenen tegen de registratieplicht? Zo nee, waarom niet?

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen welke status de EU-Israël
afspraken kennen nu er inmiddels een staakt-het-vuren is. Is er nog
steeds sprake van een formele schending van artikel 2 van het
associatieverdrag? Zo ja, waar blijkt dat uit? Zo nee, is hiermee het
onderzoek naar het associatieverdrag formeel afgerond?

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen de minister of hij erkent
dat het gedeeltelijk inhouden van belastinginkomsten door de
Israëlische regering, bedoeld voor de Palestijnse Autoriteit, in strijd
is met de Oslo-Akkoorden en negatieve gevolgen heeft voor het
functioneren van de gezondheidszorg, onderwijs en humanitaire hulp in
Palestijnse gebieden. Is de minister bereid om zich in EU-verband er
actief voor in te zetten dat de Israëlische regering verantwoordelijk
wordt gehouden voor de verplichtingen onder de Oslo-Akkoorden en
internationale verdragen en de ingehouden belastinggelden onmiddellijk
vrijgeeft? Zo nee, waarom niet?

De leden van de ChristenUnie-fractie wijzen op de verschrikkelijke
burgeroorlog in Soedan en vinden het terecht dat er tijdens de Raad
aandacht is voor deze grootste humanitaire ramp ter wereld. In eerdere
beantwoording op Kamervragen stelde de minister dat Nederland zich
inspant voor meer internationale aandacht en diplomatieke oplossingen
voor de crisis in Soedan. De leden van de ChristenUnie-fractie vragen de
minister of hij uiteen kan zetten waaruit concreet blijkt dat Nederland
en de EU diplomatieke druk hebben gezet op staten, zoals de VAE, om
strijdende partijen onmiddellijk tot een staakt-het-vuren te bewegen.
Welke acties ziet het kabinet in de toekomst voor zich? Aan welke
gezamenlijke EU-inzet denkt het kabinet bijvoorbeeld?

De leden van de ChristenUnie-fractie lezen dat uit de Raadsconclusies
van 20 oktober 2025 blijkt dat de EU bereid is het ‘engagement met
alle partijen’ te verhogen teneinde onder meer een staakt-het-vuren te
bereiken. Waaraan moet worden gedacht bij verhoogd engagement met de
RSF?

Aanhangsel van de Handelingen 2025/2026

De leden van de ChristenUnie-fractie wijzen erop dat Nederland sterke
handelsrelaties onderhoudt met de VAE. Acht de minister het risico
aanwezig dat, gezien de omvang van de handel met de VAE, Nederlandse
bedrijven indirect bijdragen aan de financiering van het conflict in
Soedan? Zo nee, waarom niet? Deze leden vragen of de minister voornemens
is om het bedrijfsadvies van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland
(RVO) dat oproept tot investeringen in de VAE, aan te scherpen en het
risico om indirect bij te dragen aan de financiering van het conflict
onder de aandacht te brengen bij Nederlandse bedrijven. Zo nee, waarom
niet?

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen de minister uiteen te zetten
hoe de huidige inzet rondom voedselzekerheid in Soedan eruitziet. Is de
minister bereid om het budget op te schalen, gezien de recente
ontwikkelingen en toename van honger in het land?

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen, gezien Nederland
mede-initiator is van de VN fact finding mission, wanneer ze een nieuw
rapport kunnen verwachten, in relatie tot eerdere en huidige
ontwikkelingen. Is de minister bereid zich in te zetten voor een nieuw
rapport van de fact finding mission, in relatie tot eerdere en huidige
ontwikkelingen? Welke aanvullende stappen is Nederland bereid te nemen
om de effectiviteit van de fact finding mission te versterken? 

Vragen en opmerkingen van de leden van de PvdD-fractie

De leden van de PvdD-fractie hebben met interesse kennisgenomen van de
geannoteerde agenda van de Raad van Buitenlandse Zaken op 20 november
2025. Hierover hebben zij nog enkele vragen en opmerkingen. 

Dreigende genocide in Soedan

De leden van de PvdD-fractie maken zich grote zorgen over de etnische
zuivering in Soedan, waar volgens de Verenigde Naties en
mensenrechtenorganisaties sprake is van een dreigende genocide. In
Darfur worden burgers op grote schaal vermoord, verkracht en
uitgehongerd. De stad Al-Fasher is omsingeld en afgesneden van hulp,
terwijl ziekenhuizen worden aangevallen en humanitaire konvooien geen
doorgang vinden. De RSF, voortgekomen uit de Janjaweed-milities, worden
in verband gebracht met misdaden tegen de menselijkheid en etnische
zuivering. 

De leden van de PvdD-fractie benadrukken dat Nederland als partij bij
het Genocideverdrag een juridische en morele plicht heeft om actief
maatregelen te nemen om genocide te voorkomen.

Rol van de Verenigde Arabische Emiraten

De leden van de PvdD-fractie constateren dat de VAE de RSF voorzien van
wapens, huurlingen en financiële middelen, onder meer in ruil voor
goud. Wapens worden onder meer door Europese landen, waaronder
Nederland, en de Verenigde Staten aan de VAE geleverd. Daarmee is er een
groot risico dat deze landen indirect het wapenembargo op Soedan
schenden en indirect bijdragen aan oorlogsmisdaden en mogelijke
genocide. Deze leden vinden het onacceptabel dat Nederland en de
Europese Unie handels- en wapenrelaties onderhouden met een staat die
deze misdrijven financiert en faciliteert. 

De leden van de PvdD-fractie vragen het kabinet welke concrete
diplomatieke druk zij uitoefent op de VAE om de steun aan de RSF te
beëindigen, en of het kabinet bereid is drukmiddelen in te zetten,
zoals opschorting van handelsgesprekken en het intrekken van
wapenexportvergunningen. 

Wapenhandel en sancties

De leden van de PvdD-fractie wijzen erop dat meerdere onafhankelijke
onderzoeken aantonen dat de VAE sinds 2023 militaire goederen,
voertuigen en munitie leveren aan de RSF, ondanks bestaande
VN-resoluties en embargo’s. Volgens RTL Nieuws worden ook vanuit
Europese landen, waaronder Nederland, militaire goederen geëxporteerd
naar de VAE, terwijl onduidelijk blijft of deze leveringen worden
gebruikt in het conflict in Soedan.

De leden van de PvdD-fractie vragen of het kabinet bereid is de
wapenexportvergunningen naar de VAE te schorsen, zolang niet
onafhankelijk is vastgesteld dat deze goederen niet in Soedan eindigen.
Daarnaast vragen deze leden of Nederland binnen de EU zal pleiten voor
gerichte sancties tegen entiteiten of individuen die de RSF direct of
indirect ondersteunen, en voor een Europees verbod op de import van goud
uit de VAE zolang er een reëel risico bestaat dat dit goud afkomstig is
uit door de RSF gecontroleerde mijnen.

Vrijhandelsverdrag met de VAE

De leden van de PvdD-fractie wijzen erop dat de Europese Unie sinds
april 2025 onderhandelt over een vrijhandelsverdrag met de VAE. Deze
leden verzoeken het kabinet zich binnen de EU uit te spreken voor het
opschorten van de onderhandelingen over het vrijhandelsverdrag met de
VAE totdat hun betrokkenheid bij oorlogsmisdaden is beëindigd.

Verantwoordelijkheid en preventie

De leden van de PvdD-fractie benadrukken dat Nederland, als partij bij
het Genocideverdrag, een juridische én morele plicht heeft om actief
maatregelen te nemen om genocide in Soedan te voorkomen door bij te
dragen aan waarheidsvinding en humanitaire hulp en zich aan te sluiten
bij het verzoek van Human Rights Watch voor een speciale zitting van de
VN-Mensenrechtenraad over de situatie in Darfur? 

Khartoum-proces

De leden van de PvdD-fractie merken op dat Nederland deelneemt aan het
zogenoemde Khartoum-proces, een EU-initiatief gericht op samenwerking
over migratie en grensbeheer in de Hoorn van Afrika. Hoewel dit proces
officieel bedoeld is om irreguliere migratie te bestrijden en
mensenhandel tegen te gaan, wijzen onderzoekers en maatschappelijke
organisaties erop dat het in de praktijk heeft geleid tot samenwerking
met regimes die zich schuldig maken aan ernstige
mensenrechtenschendingen.  

De leden van de PvdD-fractie vragen of er tijdens de onderhandelingen
over het Khartoum-proces binnen de Europese Unie inzicht bestond in de
rol van de RSF, destijds opererend onder de National Intelligence and
Security Services (NISS), bij de uitvoering van grensbewaking en
anti-smokkeloperaties in Darfur. Deze leden vragen ook of de minister
kan bevestigen dat de RSF sinds de start van het Khartoum-proces in 2014
daadwerkelijk betrokken was bij grensbewaking aan de Soedanese grenzen
en of Europese middelen via officiële Soedanese kanalen in die periode
mogelijk indirect hebben bijgedragen aan de versterking van deze
militie.

De leden van de PvdD-fractie hebben zorgen dat deze samenwerking de
positie van Soedanese veiligheidstroepen, waaronder de NISS en de RSF,
heeft versterkt en daarmee heeft bijgedragen aan onderdrukking van
burgers en het terugdringen van vluchtelingen in Darfur. Deze leden
vragen het kabinet hoe is gewaarborgd dat Nederlandse deelname aan het
Khartoum-proces niet bijdraagt aan het versterken van veiligheidstroepen
die verantwoordelijk zijn voor mensenrechtenschendingen. 

Trump-deal Gaza

De leden van de PvdD-fractie hebben kennisgenomen van het voorgestelde
Gaza-plan dat door president Trump en premier Netanyahu is gepresenteerd
als ‘vredesakkoord’. Deze leden constateren dat het plan niet
spreekt van Palestijnse zeggenschap over hun eigen toekomst en de
fundamentele rechten van het Palestijnse volk negeert. Gaza zou volgens
dit plan worden bestuurd door een overgangsraad van internationale
toezichthouders, onder voortdurende Israëlische controle over grenzen,
lucht, zee en bufferzones. Deze aanpak creëert ruimte voor een
herhaling van het oude patroon: Israël kan tijdelijk militair
terugschalen, internationale druk afwenden, en daarna opnieuw optreden
zonder structurele verandering.

De leden van de PvdD-fractie merken op dat dit geen vredesproces is,
maar een neokoloniaal dictaat dat de bestaande overheersing bestendigt.
Het plan bevat geen waarborgen voor zelfbeschikking, verantwoording voor
de gepleegde oorlogsmisdaden zoals genocide of daadwerkelijke
beëindiging van de bezetting. Deze leden wijzen erop dat dit in strijd
is met het internationaal recht en met het Palestijnse recht op
soevereiniteit. 

De leden van de PvdD-fractie vragen welke mogelijkheden het kabinet ziet
om druk op Israël uit te oefenen voor een rechtvaardige vrede, in
plaats van steun uit te spreken voor een akkoord dat bezetting
structureel voortzet. 

Medeplichtigheid Nederland en genocide in Gaza

De leden van de PvdD-fractie constateren met diepe zorg dat de situatie
in Gaza verder is verslechterd. Israël heeft het staakt-het-vuren
meerdere malen verbroken met bombardementen op dichtbevolkte woonwijken,
waarbij volgens recente berichten meer dan negentig burgers zijn gedood.
Tegelijkertijd weigert Israël noodhulp van internationale
hulporganisaties toe te laten vanwege hun vermeende ‘anti-Israëlische
standpunten’.  Hierdoor wordt Palestijnse burgers, onder wie duizenden
kinderen, bewust de toegang tot voedsel, medische zorg en humanitaire
hulp ontzegd.

De leden van de PvdD-fractie wijzen erop dat VN-rapporteur Francesca
Albanese heeft vastgesteld dat ook Nederland en andere EU-lidstaten
medeverantwoordelijk zijn voor de voortzetting van deze misdaden, onder
meer door wapenhandel, militaire samenwerking en diplomatieke
bescherming van Israël. Nederland blijft bovendien indirect steun
verlenen via het EU-associatieverdrag dat Israël handelsvoordelen
biedt.

De leden van de PvdD-fractie vinden dat het kabinet zich actief moet
distantiëren van dit beleid en zich moet terugtrekken uit het
EU-associatieverdrag, zolang Israël zich schuldig maakt aan
oorlogsmisdaden en ernstige schendingen van het humanitair oorlogsrecht.
Deze leden vragen de minister of hij daartoe bereid is en welke stappen
het kabinet onderneemt om te voorkomen dat Nederlandse goederen,
technologie of diplomatieke steun bijdragen aan deze misdrijven. Deze
leden vragen of het kabinet bereid is een volledig wapen- en
handelsverbod met Israël in te stellen.

Illegale nederzettingen en systematische ontneming van Palestijns
grondgebied

De leden van de PvdD-fractie maken zich ernstig zorgen over de
voortdurende uitbreiding van Israëlische nederzettingen op de
Westelijke Jordaanoever en in Oost-Jeruzalem. Deze nederzettingen zijn
volgens internationaal recht illegaal en leiden tot systematische
verdrijving, landonteigening en geweld tegen Palestijnse burgers.
Palestijnse dorpen leven dagelijks in angst dat Israëlische bulldozers
hun huizen zullen slopen om plaats te maken voor nieuwe nederzettingen.

De leden van de PvdD-fractie vinden het onaanvaardbaar dat de Europese
Unie en Nederland blijven handelen met Israël onder het
EU-associatieverdrag, dat in de praktijk economische voordelen biedt aan
een staat die structureel het internationaal recht schendt en genocide
heeft gepleegd. Deze leden pleiten daarom voor de beëindiging van dit
associatieverdrag en voor gerichte sancties tegen bedrijven die
betrokken zijn bij de uitbreiding of exploitatie van nederzettingen.

De leden van de PvdD-fractie zien dat de minister werkt aan een
nationaal verbod op handel met illegale nederzettingen. Uit onderzoek
van onder meer Human Rights Watch blijkt echter dat Israëlische
regelgeving en praktijk nauwelijks onderscheid maken tussen bedrijven
die actief zijn binnen Israël en die opereren in de nederzettingen op
de Westelijke Jordaanoever. Omdat Israëlische bedrijven zowel binnen
Israël als in de bezette gebieden actief zijn, heeft een uitsluitend
gerichte boycot op handel met illegale nederzettingen in de praktijk
weinig effect. Deze leden vragen of het kabinet bereid is om in deze
context over te gaan tot een volledig handelsverbod met Israël,
uitgezonderd humanitaire goederen.

II	Antwoord/ Reactie van de minister

III	Volledige agenda

xxxxxx

xxxxxx

 Aanhangsel van de Handelingen 2025/26, nr. 20

 Rijksoverheid, 19 september 2025, Antwoorden op Kamervragen over
omzeiling van sancties tegen Rusland via Centraal-Aziatische landen

 Aanhangsel van de Handelingen II 2024/25, nr. 2984. 

 NU.nl, 11 november 2025,  HYPERLINK
"https://www.nu.nl/buitenland/6374424/experts-vrezen-voor-genocide-in-so
edan-hoe-kan-de-wereld-toekijken.html" Experts vrezen voor genocide in
Soedan: 'Hoe kan de wereld toekijken?' | Buitenland | NU.nl 

 The Guardian, 3 november 2025,  HYPERLINK
"https://www.theguardian.com/commentisfree/2025/nov/03/blood-spilled-sud
an-el-fasher-space-rsf-uae-darfur?" Blood spilled in Sudan can be seen
from space. Nobody can feign ignorance about what’s going on | Nesrine
Malik | The Guardian 

 The Wall Street Journal, 28 oktober 2025,  HYPERLINK
"https://www.wsj.com/world/how-u-a-e-arms-bolstered-a-sudanese-militia-a
ccused-of-genocide-781b9803"
https://www.wsj.com/world/how-u-a-e-arms-bolstered-a-sudanese-militia-ac
cused-of-genocide-781b9803 

 Chatham House,  HYPERLINK
"https://www.chathamhouse.org/2025/03/gold-and-war-sudan" Gold and the
war in Sudan | Chatham House – International Affairs Think Tank 

 RTL, 1 november 2025,  HYPERLINK
"https://www.rtl.nl/nieuws/buitenland/artikel/5536021/de-rol-van-de-regi
o-de-oorlog-van-soedan-verenigde-arabische"
https://www.rtl.nl/nieuws/buitenland/artikel/5536021/de-rol-van-de-regio
-de-oorlog-van-soedan-verenigde-arabische  

 European Commission,  HYPERLINK
"https://policy.trade.ec.europa.eu/eu-trade-relationships-country-and-re
gion/countries-and-regions/gulf-region/eu-united-arab-emirates-agreement
_en" \h EU-United Arab Emirates 

 Human Rights Watch, 3 november 2025,  HYPERLINK
"https://www.hrw.org/news/2025/11/03/sudan-joint-appeal-for-a-un-hrc-spe
cial-session-on-the-situation-in-and-around-el"
https://www.hrw.org/news/2025/11/03/sudan-joint-appeal-for-a-un-hrc-spec
ial-session-on-the-situation-in-and-around-el 

 Clingendael,  HYPERLINK
"https://www.clingendael.org/pub/2018/multilateral-damage/3-effects-of-e
u-policies-in-sudan/"
https://www.clingendael.org/pub/2018/multilateral-damage/3-effects-of-eu
-policies-in-sudan/  

 De Groene Amsterdammer, 18 december 2024,  HYPERLINK
"https://www.groene.nl/artikel/ik-ben-daar-geplant-ik-hoor-daar-te-zijn"
‘Ik ben daar geplant, ik hoor daar te zijn’ – De Groene
Amsterdammer 

 NRC, 10 november 2025,  HYPERLINK
"https://www.nrc.nl/nieuws/2025/11/10/israel-weigert-hulp-van-ngos-in-ga
za-om-anti-israelische-standpunten-a4912024" Israël weigert hulp van
ngo’s in Gaza om ‘anti-Israëlische’ standpunten - NRC 

 OHCHR, 20 oktober 2025,  HYPERLINK
"https://www.ohchr.org/en/documents/country-reports/a80492-gaza-genocide
-collective-crime-report-special-rapporteur-situation" A/80/492: "Gaza
Genocide: a collective crime" – Report of the Special Rapporteur on
the situation of human rights in the Palestinian territories occupied
since 1967. - Advance unedited version | OHCHR 

 Reuters, 22 oktober 2025,  HYPERLINK
"https://www.reuters.com/world/middle-east/israels-parliament-gives-init
ial-nod-occupied-west-bank-annexation-2025-10-22/"
https://www.reuters.com/world/middle-east/israels-parliament-gives-initi
al-nod-occupied-west-bank-annexation-2025-10-22/  

 The Times of Isreal, 9 november 2025,  HYPERLINK
"https://www.timesofisrael.com/tenders-for-record-number-of-west-bank-se
ttlement-housing-units-published-in-2025/"
https://www.timesofisrael.com/tenders-for-record-number-of-west-bank-set
tlement-housing-units-published-in-2025/  

 Human Rights Watch, 12 september 2027,  HYPERLINK
"https://www.hrw.org/news/2017/09/13/israeli-law-and-banking-west-bank-s
ettlements"
https://www.hrw.org/news/2017/09/13/israeli-law-and-banking-west-bank-se
ttlements