Corona-update Eind Juli

Toch weer een kleine Corona-update, vrij snel na de vorige van 1 juli.

Want poeh, gaat het nou ineens weer mis in Nederland? Of valt het mee? Moeten we allemaal aan de maskers en komt het dan goed? En gaan de vaccins en medicijnen ons redden voor de winter?

In tegenstelling tot vele roeptoeters heb ik daar ook allemaal geen zekere antwoorden op, maar hier toch een set updates over de meest recente ontwikkelingen.

Iets aangepast ten opzichte van drie weken geleden:

• Het gaat hier nu minder goed, maar we weten niet heel precies waarom op de ene plek wel en op de andere niet.
• Besmettingen gebeuren binnen, en geen viroloog zal je nu in een bar, restaurant of sportschool aantreffen. En mij ook niet.
• De vaccin-ontwikkeling loopt bemoedigend!
• Het vitamine D verhaal blijft logisch (KRIJG GEEN TEKORT DEZE HERFST).
• Behandeling in ziekenhuizen lijkt effectiever dan voorheen, er zijn nu ook meerdere relevante medicijnen.

Hoe zit het met de vaccins?

Het nieuws hierover is makkelijk verkeerd te begrijpen. Het gaat goed, en tegelijkertijd is nog weinig zeker. De stand van zaken:

We hebben nog geen beeld of de vaccins daadwerkelijk voorkomen dat mensen ziek worden, of zelf nog besmettelijk worden. Dit kost per definitie weken of maanden tijd - zelfs in gebieden met heel veel Corona raken de meeste mensen niet besmet. Je moet behoorlijk wat mensen vaccineren en nog flink wachten voor je een effect ziet.

Maar wat weten we dan wel? Er zijn nu duizenden mensen ingeënt. Het gaat goed met ze. En van de meeste van die mensen is (na vaccinatie) inmiddels bloed afgenomen. Vervolgens wordt dat bloed gemengd met SARS-CoV-2 virusdeeltjes, en meten we of het virus dat overleeft. Nou blijkt ons bloed sowieso al erg goed in het doodmaken van virusdeeltjes, dus dit zegt nog niet zoveel.

Daarom wordt bloed van ingeënte en genezen mensen verdund, en kijken we of het nog steeds het virus neutraliseert. Vervolgens gaat men net zo lang door met verdunnen tot ongeveer de helft van het virus het overleeft.

Dat leidt dan bijvoorbeeld tot deze complexe grafiek:

Laten we helemaal rechts beginnen - “HCS”, Human Convalescent Serum. Een dikke naam voor “bloed van mensen die Corona gehad hebben en weer beter geworden zijn”.

Ieder balletje is een ex-patiënt, en je ziet dat dat het gemiddelde van de balletjes op ‘94’ hangt. Oftewel, van een genezen patiënt kan je het bloed ongeveer 100 keer verdunnen, en dan nog doodt het het virus (voor 50%). Mooi spul.

Helemaal links zien we het omgekeerde verhaal: “Pre” - mensen die geen Corona gehad hebben en ook geen vaccin. Zelfs hun bloed blijkt 10 keer verdund nog het virus voor de helft dood te maken - dit is ons aangeboren immuunsysteem (of een meetfout). Maar dit is duidelijk niet goed genoeg, maar past wel bij het beeld dat mensen lang niet altijd besmet raken als ze in contact zijn geweest met iemand met COVID-19.

In het midden wordt de grafiek interessant - 8, 22, 39, 43: aantal dagen na inenting. De driehoekjes staan voor de tweede (‘booster’) inenting. De vijf groepen staan voor steeds grotere hoeveelheid vaccin, 1, 10, 30, 50, 60 microgram.

De donkergroene is het meest interessant - twee inentingen van 50 microgram. En daar zien we dat na 43 dagen, we het bloed van deze patiënten met een factor 333 kunnen verdunnen, en het doodt het virus nog steeds.

Interessant hieraan is dat dit een veel sterkere verdunning is dan de factor 100 bij mensen die het virus “echt” gehad hebben.

Je zou daarmee kunnen stellen dat het vaccin tot een veel sterkere immuunreactie leidt dan “the real thing”.

Maar, is het ook zo?

Het is een beetje alsof je een voetballer test door hem op steeds grotere afstand penalties te laten nemen, en vervolgens aan de hand van de resultaten probeert te voorspellen of ‘ie ook wedstrijden gaat winnen.

Het enige wat je echt zeker weet is dat als ie het doel niet goed weet te raken, het in een echte wedstrijd vermoedelijk ook niks gaat worden.

En dat is waar we nu staan met veel van de vaccins - in het lab doen ze het uitstekend (ook op andere manieren gemeten), maar de vraag is of ze wedstrijden gaan winnen. In proefdieren werken de vaccins overigens bewezen wel, wat met name goed nieuws is als je een resusaap bent.

Diverse echte experts zijn voorzichtig optimistisch, en ik zelf heb er ook wel vertrouwen in - de wereld heeft nog nooit zo’n absurde concentratie werk losgelaten op het maken van een vaccin, en op papier ziet het er goed uit, al weet je het nooit.

De bovenstaande grafiek komt van een Duits/Amerikaans modern mRNA vaccin wat, als het werkt, de deur opent naar nog veel meer vaccins, waaronder tegen diverse soorten kanker (!).

Help, ik heb gelezen dat de afweer tegen COVID-19 supersnel verdwijnt

Hoewel sommige media goed bezig zijn blijft het toch een “click-gedreven business”. Soms halen wetenschappelijke artikelen op een hele verkeerde manier het nieuws, waaronder deze. Het is na iedere besmetting zo dat het aantal antilichamen in het bloed eerst stijgt en daarna begint te dalen. Als dat niet zo was zouden we na verloop van tijd geheel bestaan uit antistoffen.

Ik verwijs u graag naar professor Florian Krammer die het hier uitstekend uitlegt.

In het kort, er is geen enkele aanleiding om te denken dat je (snel) herbesmet kan worden met COVID-19, en het dalen van de hoeveelheid antistoffen is volstrekt normaal. Afsluitend blijkt overigens dat mensen die 17 jaar geleden met SARS-CoV-1 besmet zijn nu nog steeds beschermd zijn tegen SARS-CoV-2.

De cijfers

Even over de huidige cijfers. Het aantal positieve tests per dag is een stuk hoger dan voorheen. Als je het regionaal bekijkt, per veiligheidsregio, dan zie je dat dit vrij geconcentreerd is in de randstad. Maar, zo begon het eerder dit jaar ook (maar dan in Brabant).

Op het geweldige Coronodashboard van de rijksoverheid is dit goed te volgen. Klik op regionale cijfers en kies bijvoorbeeld Zeeland en dan “Meer uitleg en data”:

Hier zien we dat Zeeland een piek had, maar die heeft voorlopig nog niet doorgezet.

Rotterdam Rijnmond vertoont na een eerdere stijging een beetje hetzelfde beeld:

In het overgrote deel van het land zijn de grafieken plat.

Hier is het spannend wat er gaat gebeuren de komende dagen.

Dus zitten we in een tweede golf? Of zijn het regionale uitbraken die nog best in te dammen zijn?

Iedereen die deze vraag nu al durft te beantwoorden (positief of negatief) loopt op de zaken vooruit.

“Het komt door de jongeren in cafés”

Ja, weet je, dat denk ik soms ook. Tegelijk is er een 3000 jaar oude traditie om de jeugd de schuld te geven van alles. De GGD’en vragen iedereen die positief getest is naar waar ‘ie het opgelopen denkt te hebben, met speciale vraag naar horeca. Ondanks dat vermoedt slechts 4% dat ze daar besmet zijn geraakt. 57% zegt ‘in de thuissituatie’, 20% ‘overige familie’, 11% op kantoor/werk. Dat is 88% samen.

Dit is overigens van de mensen die een vermoeden hebben - in 58% van de gevallen kan geen plek gevonden worden.

Dus ik zou ook graag met 1 duidelijk antwoord komen hoe de stijging nou komt, maar wees altijd erg sceptisch over te voor de hand liggende antwoorden. “Het komt door feestende jongeren” legt bijvoorbeeld niet uit waarom het in Rotterdam wel stijgt en in Groningen en Friesland niet. En daar lusten ze toch ook een neut heb ik gehoord.

Geruststellende verhalen waar we niets mee kunnen

Slecht nieuws is nooit leuk, en je kan proberen de stijging nu weg te praten:

• Het treft nu vooral jongeren, en die worden er niet echt ziek van
• Het komt doordat zoveel meer mensen zich laten testen
• Het aantal ziekenhuisopnames stijgt nog niet
• Er overlijden minder en minder mensen aan COVID-19

In de US heeft men al deze excuses ook gebruikt. Zo begon het in Florida ook en daar is het nu gierend uit de hand gelopen. Ik vermoed dat Nederlandse media en deskundologen de komende weken al deze argumenten ook hier gaan laten horen - maar we hebben er niks aan.

Die jongeren worden inderdaad niet zo ziek, maar ze besmetten uiteindelijk wel hun ouders, grootouders en collega’s. En zo verder. Vervolgens gebeurt er weken lang nog niks met de ziekenhuiscijfers want het duurt even voor je daar ziek genoeg voor bent. En vervolgens duurt het nog een tijd voor de sterftecijfers omhoog gaan.

Kortom, je kunt jezelf nog zes weken ofzo uitleggen dat het wel meevalt, terwijl er dan een ramp op gang aan het komen is. Alleen als de stijging in het aantal positieve tests stopt kunnen we een beetje ontspannen.

Zolang het aantal besmettingen oploopt is er reden tot hele grote zorg, tenzij we echt goeie medicijnen en behandelingen ontwikkelen. En dat brengt me op:

Medicijnen en behandelingen

Eerder deze maand noemde ik al het resultaat uit de grote Engelse RECOVERY trial, het oude en bekende medicijn dexametasone blijkt de sterfte onder de ziekste patiënten met 30% te verlagen.

Een Nederlands onderzoek heeft iets vergelijkbaars geprobeerd en claimde een reductie in sterfte van 65% onder zeer zieke patiënten. Ik heb dit onderzoek goed gelezen en ik weet het niet helemaal zeker - men vergelijkt resultaten uit april met die behaald in maart. Maar, zelfs als de verbetering door andere dingen kwam (zoals algemeen verbeterd inzicht) is het goed nieuws. Overigens schrijft nu.nl recent echt uitstekende items over Corona.

In mijn eerdere Corona-updates schreef ik dat ik hoopte (en vermoedde) dat COVID-19 ook dingen mogelijk zou maken die anders nooit geprobeerd zouden worden, en dat we zo een hoop kunnen leren. Een spin-off van de Engelse Southhampton University heeft nu een “inhaler” gemaakt voor interferon-β (“SNG001”).

We weten al lang dat dit eiwit een zeer belangrijke rol speelt bij de verdediging tegen virussen en de beheersing van ons immuunsysteem. Er waren al veel eerdere experimenten (pillen, injecties) mee geweest die soms wel en soms niet hielpen.

In dit nieuwe onderzoek lijkt behandeling via de inhaler maar liefst 79% van patiënten te beschermen tegen een verslechtering van hun conditie. Dus waar de eerdere twee genoemde medicijnen goed lijken te helpen bij zeer zieke patiënten, zou het zo kunnen zijn dat “SNG001” goed helpt voorkomen dat je zeer ziek wordt. Het is een relatief klein onderzoek, maar het geclaimde resultaat is wel indrukwekkend, en men is direct doorgegaan met een grotere test. Ik ben voorzichtig optimistisch - ook omdat dit medicijn vermoedelijk nuttig kan zijn bij zware griep (want vergeet niet, we kunnen ook nog een keer een grieppandemie krijgen).

Afsluitend een wat bijzondere. Ik schreef eerder over een Japans medicijn (’Camostat Mesylate’) wat een eiwit (TMPRSS2) blokkeert waar het Coronavirus afhankelijk van lijkt te zijn. De test van dit medicijn schiet niet erg op, en achteraf gezien is het vermoedelijk ook zo dat het niet heel goed is in het blokkeren van dit TMPRSS2 eiwit in de longen (daar waar het boeit).

Maar, er blijkt een ander medicijn te zijn wat TMPRSS2 wel heel goed blokkeert, en dat is waar dit een beetje raar wordt. Eerst de conclusies uit een zo op het oog goed paper uit Iran:

Het medicijn is gegeven aan mensen met (vermoedelijk) COVID-19 en een longontsteking. Er waren 78 patiënten (in een ziekenhuis), willekeurig opgedeeld in twee groepen, waar de ene helft “broomhexine” kreeg, en de andere niet. Beide groepen kregen ook het befaamde hydroxychloroquine, wat toen de standaardbehandeling was.

De uitkomsten zijn Stevig - 0 versus 5 doden, 2 versus 11 naar de intensive care, 1 versus 9 aan de beademing. Ik bedoel, geef mij ook broomhexine!

Er zijn wat kleine kanttekeningen. 78 patiënten is toch een beetje weinig. Je had deze uitkomst liever gezien met, zeg, 1000 patiënten. Verder weten we nog niet of dit resultaat nou komt door “broomhexine” alleen of broomhexine en het Trump-medicijn hydroxychloroquine samen.

Maar, ik zei eerder dat dit een wat raar resultaat is. Broomhexine is.. “Bisolvon”, te vinden in iedere supermarkt in Europa. Zelfs de gebruikte dosis (8 milligram) is hetzelfde als wat hier in het schap ligt.

Nou zou je denken, hoe kan dit nu, maar de mogelijke werking van dit medicijn stond al in 2017 op de radar. In april van dit jaar werd geopperd dat het misschien zou kunnen helpen tegen COVID-19.

Diverse andere groepen (1, 2, 3) hebben nu ook trials lopen dus met wat geluk weten we spoedig meer.

Een boel mensen hebben me gevraagd, moet ik nu Bisolvon gaan slikken alvast? Ik kan alleen maar zeggen dat dit ene onderzoek puur heeft gekeken naar “broomhexine + hydroxychloroquine bij mensen in een ziekenhuis met een longontsteking”. Meer weten we echt niet. Misschien is het wel schadelijk als je het vooraf neemt - gekkere dingen zijn gebeurd. Maar mocht je nog een doos of fles in huis hebben, ik zou die niet weggooien.

En de maskers?

Het is in de VS inmiddels een hele strijd - als je geen masker draagt ben je volgens velen de duivel. Ik wil alleen zeggen dat de totale focus op maskers echt iedere discussie over andere maatregelen doet verstommen. Ik zie wel wat krachtige indirecte effecten - hele gezinnen gaan nu gezellig boodschappen doen met z’n allen. Verplichte mondkapjes maken heel duidelijk dat er risico’s aan dit soort tripjes zitten. Misschien blijft de rest van de familie voortaan wel thuis - en dat is in ieder geval winst.

Een van de helden uit de Nederlandse COVID-19 epidemie, Alex Friedrich omschrijft het als volgt: “Een mondkapje heeft een belangrijke signaalwaarde”.

Dus alleen al daarom zijn ze mogelijk een goed idee. Maar tegelijkertijd moeten we de andere maatregelen niet uit het oog verliezen - er gaat nu wel heel veel aandacht naar maskers alleen. Vrijwel alle wetenschappelijke resultaten over het effect van maskers waren voor “afstand houden, handen wassen EN maskers”.

En zoals we boven lazen loopt 70% in Nederland z’n besmetting op van huisgenoten of familie - tenzij we ook in ons eigen huis maskers gaan dragen doen we nog weinig aan deze grote fractie. Misschien is de tijd gewoon nog niet rijp voor familiefeestjes in huis.

Afsluitend

Het zijn spannende tijden - de komende weken horen we meer over de vaccins. Hopelijk krijgen we ook bevestiging van de recente resultaten uit de UK (twee keer), Nederland en Iran. Ook gaan we ontdekken of we in Nederland een tweede golf hebben.

Ik wens iedereen veel sterkte en wijsheid, en vergeet niet verstandig een zonnetje te pakken, want de eerdere vitamine D verhalen staan nog steeds!