Vitamine D: De motorolie voor ons afweersysteem
We horen veel over hoeveel mensen er nu besmet raken met COVID-19. Tegelijk viel het tot begin oktober erg mee met de ziekenhuisopnames en sterfgevallen. Ik kan ook niet verklaren hoe dat precies komt (het is niet alleen leeftijd), maar ik wil het in dit artikel wel hebben over “de zonlichtvitamine”, vitamine D. Want nu in september hebben we net een zomer lang zon gehad, en in maart kwamen we vers uit de winter.
Vitamines zijn geen wondermiddelen, maar ze zijn wel noodzakelijk. Je moet er voldoende van in je lichaam hebben. Vitamines zijn geen voedsel. Vergelijk het met een auto: brandstof is het voedsel, vitamines zijn de motorolie.
Brandstof gaat snel op, maar motorolie hoeft alleen maar af en toe aangevuld te worden. En zolang de hoeveelheid motorolie maar ongeveer genoeg is (“tussen de twee streepjes”), dan doet de auto het prima. En zelfs als het oliepeil verder daalt kan je nog lang doorrijden. Tot dat rode lampje komt. Daarover later meer.
In de jaren 90 van de vorige eeuw werd het mogelijk om op grote schaal te meten hoeveel vitamine D mensen in hun bloed hadden. En wat bleek? Vrijwel iedere ziekte kwam meer voor bij mensen met minder vitamine D. Kanker, dementie, hart- en vaatziekten, ontstekingen, griep, COVID-19 (volgens 22 onderzoeken), werkelijk alles is erger bij mensen met minder vitamine D.
Er zijn duizenden onderzoeken geweest, en echt, ingegroeide teennagels, pech bij penalties en platvoeten zijn nog te koppelen aan vitamine D.
Het verhaal was ook aantrekkelijk: vitamine D krijg je uit vis en zonlicht, en de moderne mens eet te weinig vis en zit te veel binnen. Leefden we maar natuurlijker, dan hadden we genoeg vitamine D en werden we veel minder ziek! Een theorie die iedereen makkelijk wil geloven.
Er zijn toen grote experimenten uitgevoerd waarbij mensen werden opsplitst in twee groepen: de ene helft geef je vitamine D pillen, de andere helft niet, en na een tijdje vergelijk je hoe het met ze gaat, krijgen ze minder kanker, minder hartaanvallen, worden ze minder dement etc.
En helaas - veel van die experimenten gaven geen duidelijke antwoorden (in 2014). Het hielp wel iets, maar lang niet altijd overtuigend. De experimenten waren vaak ook kort, of gaven een minder efficiënt type vitamine D (weten we nu), of te weinig. In ieder geval viel het effect tegen.
Een goeie vitamine D status krijg je door voldoende zonlicht op te vangen, bijvoorbeeld door buiten te sporten (hardlopen, wielrennen, golf, tennis etc), verstandig te eten, geen overgewicht te hebben, maar bijvoorbeeld ook door een zonnige herfstvakantie of door bovenop een berg te gaan skiën in het voorjaar. Toevallig zijn dit allemaal dingen die 1) geld kosten 2) passen bij hoger opgeleiden en 3) sowieso goed voor je zijn. Nogal wiedes dat ‘alles beter gaat’ bij mensen met voldoende vitamine D!
Dit effect kan je zelfs doortrekken tot motorolie. Als je auto’s onderzoekt of er voldoende olie inzit zal je ontdekken dat niet alleen de auto het beter doet met voldoende olie - ook de inzittenden zijn gezonder.
Hoe kan dat nou? Eenvoudig: wie heeft er voldoende olie? Mensen met nieuwe auto’s, mensen met een leasewagen en mensen die zelf netjes hun auto op tijd naar onderhoud brengen of er zelf goed voor zorgen. Wie rijdt er rond met een rood olielampje? Mensen met oude auto’s, minder geld en/of zonder discipline (of zin). En dikke kans dat de herfstvakantie naar een zonnig eiland er daardoor ook niet inzat. Kortom, de mensen met voldoende olie zijn hele andere mensen dan die met een rood lampje, en ze zullen gemiddeld ook gezonder zijn.
Terug naar de eerdere teleurstellende vitamine D experimenten. Een verklaring waarom de pillen niet hielpen was snel verzonnen: vitamine D was helemaal niet zo belangrijk, het is meer een “welvaartsvitamine”. Hoe beter je leeft hoe meer vitamine D je hebt, en dus ook hoe beter het met je gaat.
“Vitamine D veroorzaakt geen beter leven, een beter leven veroorzaakt meer vitamine D”! Klinkt ook logisch, en dit is wat veel medici zich herinneren als conclusie.
Tegelijkertijd, we weten ook echt zeker dat een vitamine D tekort leidt tot “Engelse ziekte” (O-benen). En we weten ook dat vitamine D pillen dat heel effectief oplossen. Ook is inmiddels duidelijk dat ons afweersysteem met te weinig vitamine D gewoon niet functioneert.
Dus wat is het nou? Vitamine D is gevolg van goed leven, of vitamine D helpt bij een goede gezondheid? (Spoiler: beide).
De “geef iedereen vitamine D pillen en kijk wat er gebeurt” benadering is zoiets als op een parkeerplaats extra olie in alle auto’s gieten, en kijken hoeveel het helpt. Voor de meeste auto’s gaat dit zo direct niks uithalen - ze hadden (nog) geen tekort.
En als je daarna aan de autobezitters vraagt of hun wagen nu beter rijdt zullen er maar weinigen iets van gemerkt hebben. Behalve die paar mensen met (bijna) een rood lampje, overigens.
Recent zijn slimmere experimenten gedaan om te kijken of vitamine D3 (het goede type) helpt. In plaats van “iedereen” aan te vullen ga je op zoek naar mensen met een vermoedelijk tekort, geef je die vitamine D3 pillen, en volg je ze daarna. En wat blijkt? Het aantal gevallen van luchtweginfecties (zoals griep en COVID-19) daalt daarna met 75%, of 50% in een ander onderzoek. In ieder geval de moeite waard!
Recent is het voor COVID-19 specifiek geprobeerd: in Spanje heeft men ziekenhuispatiënten met Corona een speciaal snelwerkende vitamine D gegeven. Een factor 26 minder mensen hoefden vervolgens naar de intensive care.
Dit past wel bij het recente Duitse nieuws dat patiënten met een vitamine D tekort 14 maal vaker overleden aan COVID-19.
Dat is nogal wat. Het lijkt erop dat een vitamine D tekort echt heel slecht nieuws is (maar ook: dat mensen zonder zo’n tekort minder baat hebben bij het slikken van pillen. Logisch ook wel).
Maar hoe weet je of je een tekort hebt? Of met andere woorden, of je rondrijdt met een auto met (bijna) een rood lampje? Je kan het meten, maar je kan het ook gokken - heb je overgewicht? Heb je een donkere huid? Deze zomer weinig in de zon gezeten? Ben je ouder? Heb je een binnenbaan? Is het winter of lente? Grote kans dat je een tekort hebt.
En dan heb je dus ook, “zolang de R in de maand is”, baat bij vitamine D3 pillen, met name als je Corona op afstand wil houden. Zelfs de beroemde dr Fauci doet het.
Waarom schreeuwt men dit nou niet van de daken?
Veel medici herinneren zich de teleurstellende “vitamine D voor iedereen” experimenten. De latere resultaten zijn op een of andere manier ondergesneeuwd. Het nieuws uit Spanje is nog niet zo bekend.
Tegelijkertijd, in de diverse gezondheidsrichtlijnen staat al dat binnenblijvers, mensen met overgewicht of met een donkere huidskleur, en ouderen vitamine D pillen moeten slikken.
Dus men heeft zoiets van “ik geloof er niet zo in en het staat toch al in de richtlijn”.
Dit zou weleens een dodelijke fout kunnen zijn in een pandemie.
Welke vitamine D moet ik slikken en hoeveel?
Let op dat je vitamine D3 koopt. Als er niet expliciet D3 op staat is het geen D3 en werkt het minder goed. Het loont wel om even rond te zoeken want er zijn soms spectaculaire aanbiedingen. Nu nog wel in ieder geval!
Hoeveel moet je nemen? Daar verschillen de meningen wat over. Huisartsen schrijven makkelijk 50000 IU voor (wekelijks, niet dagelijks!), dus je zult niet snel een overdosis oplopen. Maar mik op 1000 IU (25 ucg) minimaal per dag. Als je overgewicht hebt en/of een donkere huid en/of weinig zon hebt genoten deze zomer, dan zou ik de 3000 IU (75 ucg) doen. ’s Ochtends innemen bij ontbijt bevalt me het beste.
Mocht je denken, ik eet gezond, ik krijg wel genoeg vitamine D binnen: tenzij je de hele dag vette vis eet gaat dit je niet lukken. Een “multivitamine” heeft doorgaans te weinig. Ook herfst- en winterzon volstaan niet (behalve mogelijk op een berg).
Afsluitend - hoewel vitamine D belangrijk lijkt is het niet het enige om op te letten. Vitamines werken niet in hun eentje, en je bent dus sowieso gebaat bij gezond eten, op tijd naar bed en afdoende lichaamsbeweging.
Succes!
PS: Heel, heel veel meer details heb ik hier opgeschreven.